Vlaming zit volgens Digimeter gemiddeld drie uur per dag op de smartphone

Commissielid Katia Segers (Vooruit) lichtte eerst enkele resultaten van de Digimeter toe. Zo ontdekte één op de drie Vlamingen vorig jaar artificiële intelligentie (AI). ChatGPT zou bij de brede bevolking AI tastbaar hebben gemaakt. Vooral 18- tot 24-jarigen zijn ermee vertrouwd, gaf ze aan.

De Digimeter volgt ook de schermtijd van de Vlaming op, en wat bleek? “We spenderen gemiddeld maar liefst drie uur per dag op onze smartphone. Dat is weliswaar maar drie minuten meer dan het jaar ervoor, dus de situatie lijkt te stabiliseren”, zei Katia Segers. Een vierde van deze schermtijd gaat naar sociale media: jongeren brengen gemiddeld 80 minuten per dag op TikTok door, terwijl de oudere generatie trouw blijft aan Meta.

“Opvallend is dat de helft van de Vlamingen, en vooral jongeren, zich afhankelijk voelt van de smartphone”, lichtte commissielid Katia Segers verder toe. “Onderzoekers spreken over een afhankelijkheidsparadox. 80 procent van de Vlamingen legt zichzelf immers regels op om de schermtijd onder controle te houden, al heeft slechts de helft van hen het gevoel dat dat effectief helpt.”

“Ik maak me geen illusies over het feit dat een minister van Media of een overheid erin zou kunnen slagen om dergelijke maatschappelijke tendensen volledig om te keren”, gaf commissielid Klaas Slootmans (Vlaams Belang) aan. “Vlaanderen is op dat vlak ook helemaal niet uniek. Maar een overheid kan natuurlijk wel een kader scheppen om die evolutie enigszins beheersbaar te houden.” In Nederland en Frankrijk is er bijvoorbeeld een verbod om de smartphone te gebruiken op school. “En wat blijkt? De sociale interactie tussen kinderen gaat er sterk op vooruit, en de aandachtspanne bij jongeren wordt opnieuw groter”, zei hij nog.

De commissieleden willen graag van minister Dalle horen of er extra regelgeving moet komen, nu AI nieuwe uitdagingen in de samenleving stelt. En is de lange schermtijd problematisch? Op welke manier kan er worden ingespeeld op de afhankelijkheidsparadox? Kan een omzendbrief aan jeugdverengingen en scholen om het gebruik van de smartphone te bannen, helpen? En hoe kan er ingezet worden op mediawijsheid bij de brede bevolking?

Minister Dalle ziet vooreerst een aantal positieve tendensen. Zo blijkt uit de Digimeter dat er meer aandacht is voor het belang van privacy en persoonlijke data en voor problematieken als desinformatie. En er wordt kritischer nagedacht over het eigen smartphone- en socialemediagebruik.

Wat de minister daarentegen zorgen baart, is de grote digitale kloof. De daling in vertrouwen in de eigen vaardigheden contrasteert met de toenemende nood aan digitale vaardigheden. Nieuwe opkomende technologieën zoals artificiële intelligentie werken die kloof bovendien nog in de hand.

“AI was een belangrijk thema tijdens de conferentie die we vorige week organiseerden in het kader van het Europese voorzitterschap, waarmee we het ook verder op de politieke agenda willen zetten”, aldus de minister. “Vorige week werd ook de AI Act goedgekeurd door het Europees Parlement. Een belangrijke stap voorwaarts.”

Maar ook in Vlaanderen is er beweging, gaf de minister mee: “Zo is de oprichting van het Vlaams Kenniscentrum Data & Maatschappij en de Vlaamse AI Academie (VAIA) belangrijk. Zij richten zich op het bevorderen van AI-onderzoek, -innovatie en -toepassingen in Vlaanderen met aandacht voor ethische en maatschappelijke overwegingen.” Daarnaast zijn er ook verschillende overheidsinitiatieven en beleidsdocumenten die zich richten op AI, zoals het Vlaams regeerakkoord en het actieplan AI van de Vlaamse Regering.

Over de schermtijd wilde de minister het volgende kwijt: “Ik ben het eens met degenen die zeggen dat de hoge schermtijd alarmerend is, zeker voor jongeren. Onderzoek wees uit dat jongeren een belangrijk deel van hun vrije tijd digitaal doorbrengen. Vooral jongeren in een maatschappelijk kwetsbare positie vertonen een hogere mate van game- en socialemediaverslaving.”

“Er zijn daarom in mijn beleid vier grote lijnen”, lichtte minister Dalle toe, “zodat kinderen en jongeren kunnen opgroeien met een evenwichtig gebruik van de smartphone.” Een eerste lijn gaat over initiatieven die buitenspelen stimuleren, een tweede over het voorzien in voldoende kwaliteitsvolle speel- en ontmoetingsruimte, een derde over het aanbieden van jeugdwerk met een variatie in aanbod waar elke jongere zich thuis voelt, en een vierde lijn die investeert in de verdere uitwerking van de prioriteiten ‘engagement’, ‘mediawijsheid’ en ‘vrijetijdsbesteding voor allen’ in het Vlaamse Jeugd- en Kinderrechtenbeleidsplan (JKP).

Als laatste punt gaf de minister nog mee dat hij een koele minnaar is van richtlijnen of omzendbrieven: een verbod is volgens hem geen goede oplossing om kinderen en jongeren een gezond gebruik van de smartphone aan te leren. Het aanzetten tot mediawijsheid wel. “Sinds vorig jaar is het belang van een kenniscentrum rond mediawijsheid ook decretaal verankerd”, aldus de minister. “Ik hoop dan ook van harte dat het belang van mediawijsheid naar de toekomst toe verder onderschreven en uitgebreid kan worden.”

Het debat vond plaats op donderdag 21 maart.