Dag van Europa: een belangrijke dag voor alle Vlamingen

De Europese Unie maakt twee soorten wetten: richtlijnen en verordeningen. Verordeningen zijn rechtstreeks van toepassing in Vlaanderen. Richtlijnen moeten in Vlaamse decreten omgezet worden.  Een paar voorbeelden hiervan:

• Het Vlaamse Mestactieplan is de uitvoering van de Europese nitratenrichtlijn
• De Vlaamse regels over bescherming van vogelreservaten zijn gebaseerd op de Europese habitatrichtlijn
• Tal van Vlaamse kwaliteitsnormen, zoals de kwaliteit van het zwemwater, zijn in feite Europees vastgelegd

De invloed van Europa is hierbij groot, want als België of Vlaanderen zijn huiswerk niet maakt, wordt het door het Europese Hof van Justitie veroordeeld tot betaling van hoge boetes en dwangsommen.

Controleren en informeren

Omgekeerd kan Vlaanderen ook invloed uitoefenen op Europa. Vlaamse volksvertegenwoordigers kunnen dit doen door de Vlaamse Regering en de Vlaamse ministers te controleren via schriftelijke of mondelinge vragen aan ministers en door interpellaties, moties en resoluties in te dienen. Het Europese beleid van de Vlaamse Regering en de algemene Europese dossiers worden behandeld in de Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme. De beleidscommissies behandelen de Europese dossiers op hun domein. Zo volgt en controleert de Commissie voor Leefmilieu, Ruimtelijke ordening en Energie het Europese milieubeleid.

Voorts kunnen de Vlaamse volksvertegenwoordigers zich op verschillende manieren informeren over Europese zaken. Zo kunnen ze gedachtewisselingen of hoorzittingen houden met ministers, Europese ambtenaren of andere specialisten over Europa. Daarnaast breng de Vlaamse Regering elke 6 maanden verslag uit over de Europese dossiers die belangrijk zijn voor Vlaanderen. Ook rapporteert de Vlaamse minister voor Buitenlands Beleid over EU-dossiers.

Deelnemen aan Europese ministerraden

Vlaamse ministers kunnen ook deelnemen aan de Europese ministerraden. Hierin komen de ministers van alle EU-landen samen die bevoegd zijn voor een bepaald onderwerp (bijv. leefmilieu). Zij keuren de Europese wetten goed.

Door de strikte bevoegdheidsverdeling in België zijn voor enkele beleidsdomeinen alleen regionale ministers bevoegd. In de Europese ministerraden die handelen over onderwerpen die door de gemeenschappen of de gewesten geregeld worden, wordt België dan ook vertegenwoordigd door een regionale minister. Een Vlaamse minister van leefmilieu kan dus deelnemen aan de Europese Raad van milieuministers. Zij of hij kan er het woord voeren en stemmen, maar wel  namens heel België en niet namens Vlaanderen.

De subsidiariteitstoets

Het principe van regelgeving is dat wetten of regels het beste worden gemaakt op het niveau waar dat het meest geschikt is. Een reglement op de huisvuilophaling bijvoorbeeld, wordt het best door een gemeente opgesteld. De manier van verwerken van huisvuil en de regels voor selectieve verwerking van afval, kunnen dan weer het best door de nationale of regionale parlementen worden gemaakt. De algemene regels over milieu en hoe we met vervuiling omgaan, zijn dan weer voor Europa. 

De Europese Unie mag alleen wetten maken wanneer het probleem dat men wil oplossen een Europese aanpak vereist en hetzelfde resultaat niet mogelijk is door een afzonderlijke regeling in elk land van de Europese Unie. Indien een Europese aanpak geen meerwaarde heeft, moet de Europese Unie zich onthouden en zijn de lidstaten zelf bevoegd. Dat noemt men het "subsidiariteitsbeginsel".

De parlementen van de lidstaten en de deelstaatparlementen van Europa kunnen dit zogenaamde subsidiariteitsprincipe hanteren om de Europese regelgeving aan te toetsen. Het Vlaams Parlement kan dus nagaan of Europese regels wel op het juiste niveau zijn genomen en eventueel bezwaar maken tegen de regels via  een subsidiariteitsadvies.