Hoe werken de commissies?

De meeste commissies van het parlement zijn beleidscommissies: ze hebben elk een of meer eigen onderdelen van het beleid waarover zij vergaderen. In de zittingsperiode 2019-2024 telt het Vlaams Parlement twaalf van deze commissies.

Een gewone commissie telt vijftien vaste leden en vijftien plaatsvervangers, verdeeld volgens de sterkte van de fracties. Als een vast lid de commissie niet kan bijwonen, dan kan een plaatsvervanger hem, met stemrecht, vervangen.

Volksvertegenwoordigers die niet tot een fractie behoren of die tot een fractie behoren die te klein is om in de commissies vertegenwoordigd te zijn, kunnen deel uitmaken van een commissie als toegevoegd lid. De toegevoegde leden ontvangen alle informatie die ook aan de vaste en plaatsvervangende leden van de commissie bezorgd wordt, maar zij hebben geen stemrecht in de commissie.

Andere parlementsleden mogen mee vergaderen met de commissie, maar mogen er niet stemmen.

De plenaire vergadering heeft voor elke commissie een voorzitter, eerste ondervoorzitter en tweede ondervoorzitter aangeduid, eveneens verdeeld volgens de grootte van de fracties. De voorzitter roept de vergaderingen samen en leidt ze. De commissies vergaderen van dinsdag tot vrijdag.

Decreten voorbereiden

De bevoegde commissie bespreekt de ontwerpen van decreet (van de Vlaamse Regering) en de voorstellen van decreet (van Vlaamse volksvertegenwoordigers) grondig en stemt er ook over.

• Een commissie kan hoorzittingen organiseren met personen en organisaties van buiten het parlement, om zich beter te informeren over alle aspecten van een voorstel of ontwerp.
• De commissie kan wijzigingen aanbrengen aan de ingediende tekst.
• Als de tekst in de commissie is goedgekeurd, wordt die doorgestuurd naar de plenaire vergadering. De plenaire vergadering bespreekt in principe de ontwerpen of voorstellen van decreet die niet zijn goedgekeurd door de commissie, niet. De plenaire vergadering bespreekt de tekst die de commissie heeft goedgekeurd.

De jaarlijkse begrotingsbesprekingen zijn een belangrijk moment voor de commissies.

Beleidsinitiatieven bespreken

Beleidsinitiatieven van zowel de leden van de Vlaamse Regering (beleidsnota’s, beleidsbrieven, nota’s van de Vlaamse Regering) als van Vlaamse volksvertegenwoordigers (voorstellen van resolutie, conceptnota’s voor nieuwe regelgeving) worden (eerst) in de commissies behandeld.

De regering controleren

Een Vlaamse volksvertegenwoordiger kan een vraag om uitleg stellen aan een minister over een beleidsaspect. Een parlementslid kan een interpellatieverzoek indienen als hij een politiek zwaarwichtig probleem van algemeen belang ter sprake wil brengen. Interpellaties en vragen om uitleg worden in de bevoegde commissie behandeld. Interpellaties kunnen aanleiding geven tot het indienen van een motie van wantrouwen of een motie, waarover in de plenaire vergadering wordt gestemd.

Deskundigen en belanghebbenden horen

In hoorzittingen, gedachtewisselingen en werkbezoeken halen de commissies ook heel wat externe deskundigheid binnen in het Vlaams Parlement. De commissies vragen regelmatig deskundigen, administraties en betrokkenen naar hun mening over de thema’s die zij bespreken. Dat kan zijn in het kader van de bespreking van een decreet of  een beleidsinitiatief, maar het kan ook los daarvan.

Door werkbezoeken gaan de commissies ook ter plaatse kijken in het werkveld.

Alle vergaderingen van de vaste beleidscommissies zijn in principe openbaar.

Een commissie kan met een meerderheid van tweederde beslissen om geheim te vergaderen. Dat kan ook gebeuren als een spreker dat vraagt, bijvoorbeeld een minister of iemand die de commissie heeft uitgenodigd. Een minister vraagt om geheim te vergaderen als hij vertrouwelijke informatie wil meedelen aan de commissie.

De vergaderingen zijn altijd geheim als de commissies  administratieve zaken regelen of hun eigen agenda aan het bepalen zijn (dat heet: de "regeling van de werkzaamheden").

Van de besprekingen in de commissie wordt op twee manieren een verslag gemaakt, afhankelijk van het soort onderwerp dat aan bod komt:

• Van vragen en interpellaties en van hoorzittingen of gedachtewisselingen wordt onmiddellijk een verslag gemaakt. De medewerkers van het parlement geven volledig weer wat de sprekers zeggen. Ze maken de tekst wel vlot leesbaar, door bv. haperingen of versprekingen te verbeteren in de tekst.
• Van besprekingen van teksten, zoals resoluties en decreten, wordt alleen een verslag gemaakt als de hele bespreking achter de rug is. Zo’n bespreking kan verschillende vergaderingen in beslag nemen. Daardoor komt het dat van sommige delen van de commissievergadering pas na verloop van tijd een verslag beschikbaar is. Dit soort verslagen zijn niet noodzakelijk een letterlijke weergave van wat er gezegd is. Het verslag brengt bijvoorbeeld stukjes bespreking over hetzelfde onderwerp in verschillende vergaderingen samen. Het verslag gaat vervolgens voor bespreking naar de plenaire vergadering.

De dienst Commissies van de directie Decreetgeving van het Algemeen Secretariaat zorgt voor het goede verloop van de commissiewerkzaamheden.

Commissies met een specifieke opdracht

Er zijn zes commissies met een specifieke opdracht:

• de Commissie voor Reglement en Samenwerking,
• de Controlecommissie voor Regeringsmededelingen,
• de Vlaamse Controlecommissie voor de Verkiezingsuitgaven,
• de Deontologische Commissie,
• de Vlaamse Opvolgingscommissie voor de Vermogens- en Mandatenaangifte en
• de Commissie voor de Vervolgingen.

Het aantal leden, de samenstelling en de voorzitter van deze commissies zijn apart geregeld. Niet al deze commissies zijn openbaar.

Commissies met een tijdelijke opdracht

Het Vlaams Parlement kan ook ad-hoccommissies oprichten, bijvoorbeeld ter voorbereiding van een themadebat, of een onderzoekscommissie.