Verslag plenaire vergadering
Verslag
Mevrouw Ceysens heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, mijnheer de minister, collega's, de leden van de commissie voor Media hebben een tweetal weken geleden een bezoek gebracht aan het archief van de VRT om te kijken naar de mogelijkheden van de digitalisering ervan. Alle leden waren onder de indruk van het erfgoed dat daar aanwezig is.
Deze week las ik een artikel van een Brussels bedrijf over de knowhow die wordt ingezet om het geluidsarchief van de British Library te digitaliseren zodat het kan bewaard blijven voor het nageslacht. Dat bedrijf aanvaardt wereldwijd dit soort opdrachten, gebruik makend van technologie van bij ons. Op dit moment is daar een grote vraag naar bij heel wat belangrijke spelers die absoluut willen overgaan tot het digitaliseren van hun archief. Doet men dat niet, dan gaat beetje bij beetje de toestand van de banden verslechteren en gaan er stukken onherroepelijk verloren.
Wanneer men die mensen van dat bedrijf dan vraagt waarom ze dat over heel de wereld doen, maar niet bij ons, antwoorden ze heel eerlijk dat er in hun eigen land bijzonder weinig opdrachten zijn voor dit soort werk. Ze betreuren dat uiteraard.
Hoe ver staat het met dit dossier van de digitalisering van het archief? Dat werk is buiten de beheersovereenkomst gebleven, maar het is natuurlijk iets dat daar nog ligt. De klok tikt: een aantal banden bevinden zich in staat van ontbinding. De technologie lijkt vandaag niet echt het probleem te vormen. Dit is uiteraard een geldprobleem. Wat gaat u verder doen in dit dossier?
Minister Bourgeois heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, ik ben heel blij dat de commissie ter plaatse is geweest. Ik had al een paar maal geprobeerd de commissie daarvoor warm te maken. Dan komen de leden immers fysiek in contact met wat het rijkste audiovisuele archief van Vlaanderen is. Het behelst meer dan 50 jaar televisiegeschiedenis en 75 jaar radiogeschiedenis. Dat is echt indrukwekkend.
Het probleem is inderdaad dat dit wordt bewaard op vergankelijke dragers. Die dragers degenereren, de ene al meer dan de andere. Bij digitalisering is er ook sprake van degeneratie. Ook digitale archieven zijn niet eeuwig te conserveren. Ze moeten stelselmatig worden vernieuwd. Het is dus zaak de meest vergankelijke dragers te restaureren, en alles te digitaliseren en te ontsluiten. Dat ontsluiten, ten behoeve van onderwijs, cultuur en wetenschap, en ook van privépersonen, is immers het einddoel van het DIVA-project. Dat is een enorm werk. U verwijst naar de British Library. Als ik het goed heb, gaat het daar over 4000 uur geluid. Ik heb er de informatie op nageslagen die ik heb gekregen bij mijn presentatie. Wat de VRT betreft, gaat het over 90.000 uur geluid en 170.000 uur beeld. Daarnaast zijn er nog de documenten en de foto's. Dat kost 75 miljoen euro. Het is dus inderdaad een geldkwestie.
Ik heb alle waardering voor wat de VRT ondertussen al doet. Men haalt er stelselmatig het meest gedegenereerde materiaal uit, dat is aangetast door azijnzuur. Dat materiaal gaat men dan restaureren. Wat film betreft, is er al 8000 uur, of een kleine 5 percent, gerestaureerd. Het grote werk moet inderdaad nog komen.
De plannen ter zake zijn terug te vinden in de beheersovereenkomst. We gaan dit op twee manieren financieren. Ten eerste is er het geld van de verzelfstandiging van het zenderpark en de toewijzing van de etherfrequenties. U kent onze plannen ter zake. De regering heeft zeer recent nog mijn nota goedgekeurd. Ten tweede verricht de regering onderzoek naar bijkomende middelen, zowel van Cultuur als van Wetenschappelijk Onderzoek, wat behoort tot de bevoegdheden van minister Moerman. We zijn begonnen met een werkgroep. In oktober zijn we al bijeengekomen. De afspraak luidde dat elke vakministers op zijn terrein zou bekijken wat er kon gebeuren. De tweede bijeenkomst vindt plaats in december. We pakken dit dus aan. Het is zaak de middelen te vinden. Die middelen uit de verzelfstandiging zullen er niet meteen komen. We moeten eerst investeren, willen we kunnen oogsten. Ondertussen wordt gekeken wat Cultuur en Wetenschappelijk Onderzoek kunnen doen.
Mijnheer de minister, ik kan me wel vinden in uw antwoord. We bekijken allen met belangstelling hoe dit verder zal worden aangepakt. Ik heb er alle begrip voor dat dit budgettair erg omvangrijk is. Ik heb ook begrepen dat het, naast het budgetprobleem, ook gewoon een kwestie is van mankracht. Ook de auteursrechten zijn een element. Ik vond het mooi om te lezen in het stuk over de British Library dat het ook daar weer dat bedrijf is dat het aspect van de auteursrechten helemaal in kaart heeft kunnen brengen. Blijkbaar heeft het daar drie mensen voor ingezet, zodat ook die knowhow qua auteursrechten nu aanwezig is. Bij het bezoek hebben we gemerkt dat de VRT heel duidelijk werk maakt van dat aspect, dat heel nefast begon te worden voor het archief. Er wordt echter voor gezorgd dat dat uiteindelijk niet de grootste hinderpaal zou zijn bij de inspanningen om te verhinderen dat een deel van ons erfgoed verloren gaat.
De heer Verstrepen heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, mijnheer de minister, iedereen is er wellicht van overtuigd dat het om belangrijk beeldarchief gaat. U zegt dat u op zoek zult gaan naar de nodige middelen. Ik hoop alleen maar dat het anders loopt dan in 2003 toen minister Moerman beloofde om 150 miljoen euro vrij te maken voor de digitalisering van de federale collecties. Drie jaar later heeft men daar immers nog geen euro van gezien en wordt er gebedeld in de privésector en zelfs bij de Nationale Loterij om een aantal zaken te laten digitaliseren. Zoiets zou heel pijnlijk zijn en ik hoop daarom dat u ervoor zorgt dat er in het contract, met onder meer minister Moerman, een borgstelling komt bij de beloftes.
Ik wil de vraag ook een beetje opentrekken. Het VRT-archief vormt natuurlijk slechts een deel van het verhaal. In Vlaanderen zijn er ook heel veel privécollecties van beeldmateriaal. Moet de digitalisering alleen aan de VRT worden toevertrouwd? Kan de overheid niet beter instaan voor het beeldarchief? De VRT kan daarbij worden betrokken, maar misschien kan ook de mogelijkheid worden geboden om privébeeldarchieven te verwerken. De opdracht van de Vlaamse overheid zou daarmee een beetje ruimer worden en de Vlaamse overheid zou verantwoordelijk worden voor een toekomstig breed beeldarchief dat toegankelijk is voor iedereen.
Ik pols ook even of u het idee ziet zitten om de VRT een afzonderlijk soort van geschiedenisarchief in de vorm van een digitaal tv-kanaal te gunnen of te geven als een mogelijkheid om de beelden voor iedereen toegankelijk te maken? In dat geval kan voor de ontsluiting van de beelden natuurlijk nog steeds naar het internet worden gekeken, maar het zou interessanter zijn dan een cultuurkanaal.
De heer Vandenbossche heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, mijnheer de minister, collega's, we komen van ver. Ik herinner me dat er in de eerste beheersovereenkomst met de VRT helemaal geen sprake was van het bewaren van het archief. Pas bij de tweede beheersovereenkomst wordt er aandacht aan besteed. Ik heb het archief nu voor een tweede keer bezocht. Ik heb het al eens bezocht naar aanleiding van een vraag erover, samen met de toenmalige minister van Media, de heer Van Mechelen. Ik heb gemerkt dat in de voorbije jaren al een en ander werd gedaan, maar dat alles bijzonder traag gaat. Het betreft immers een heel arbeidsintensieve bezigheid waarvoor zich op dit ogenblik maar een paar mensen kunnen vrijmaken binnen de VRT. Het gaat niet zozeer over de vraag hoe we het archief kunnen digitaliseren en hoe we het als erfgoed kunnen bewaren, want de toestand wordt steeds meer prangend omdat de tapes blijven vergaan. Er moet vrij snel worden gehandeld om de dingen niet verloren te laten gaan.
Ik wou het ook even hebben over een aspect waarover nu niet meer wordt gesproken. De aanleiding van de vraag in 2001 was niet het geluidsarchief of het beeldarchief, maar het fantastische papieren archief van de VRT dat zich bevindt in het Amerikaans Theater. Het bevat ontzettend belangrijke stukken van ons cultureel erfgoed, onder meer briefwisseling met auteurs. Is ook het papieren archief opgenomen in het financieringsplan voor de digitalisering van het archief? Over dat archief hebben we niet meer gesproken sinds 2001.
Mevrouw Ceysens, mijnheer Vandenbossche, het gaat inderdaad om een ontzettend groot en ambachtelijk werk. Ik uit mijn waardering voor de mensen die ervoor instaan, want ze leveren echt schitterend werk. Het gaat trouwens om werk dat heel veel vakkennis vergt. De VRT zou er meer mensen voor kunnen inzetten en ik denk bijvoorbeeld aan vijftigplussers die vertrouwd gemaakt kunnen worden met de technieken. In elk geval zijn aanbestedingen nodig, want het werk is zo omvangrijk dat het niet mogelijk is met de bestaande middelen en medewerkers van de VRT.
Mijnheer Vandenbossche, misschien is het u ontgaan, maar ik heb ook gesproken over het fotoarchief en over de documenten. U hebt gelijk dat ook die moeten worden opgenomen in het plan. Het gaat immers om een schat aan documenten die bewaard en gedigitaliseerd moeten worden.
Er zijn in Vlaanderen inderdaad meerdere privéarchieven. Sommige worden aan de overheid gegeven, andere niet. Maar ook over die archieven moet het gaan. Diverse ministers zijn bij dit onderwerp betrokken: minister Vandenbroucke, minister Moerman, minister Anciaux en ikzelf. We moeten bekijken of die privéarchieven ontsloten kunnen worden. Het belangrijkste is dat het materiaal beschikbaar zal zijn, een apart kanaal is niet eens nodig. Eens het archief gedigitaliseerd is, kan men zoeken welke bronnen beschikbaar zijn. Het zou ook ter beschikking gesteld kunnen worden van onderwijsinstellingen, musea, bibliotheken, wetenschappelijk onderzoek en zelfs van particulieren in sommige omstandigheden.
Ik heb nog twee opmerkingen. Als we alles willen behouden, zullen we niks behouden. Het is belangrijk om de meest waardevolle dingen als eerste aan te pakken.
Ik heb ook eerder het volgende model voor ogen: we moeten het erfgoed behouden, daar zijn overheidsmiddelen voor nodig, maar laten we dan de creativiteit en het ondernemersschap hun werk laten doen. Er zijn waarschijnlijk heel veel spelers geïnteresseerd om er iets mee te doen. Het zou niet goed zijn om het materiaal te digitaliseren en het exclusief bij een omroep onder te brengen. Het kan misschien het beste in een privaatpublieke samenwerking gedigitaliseerd worden met de ambitie dat iedereen het kan gebruiken. Dit model wil ik voor ogen houden.
Het incident is gesloten.