Verslag plenaire vergadering
Verslag
Bespreking
Dames en heren, aan de orde is het voorstel van resolutie van Karin Brouwers, Freya Perdaens, Steven Coenegrachts, Manuela Van Werde, Tinne Rombouts en Wilfried Vandaele over de versterking van het mediawijsheidsbeleid.
De bespreking is geopend.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Digitalisering heeft een grote invloed op ons dagelijkse leven. We stemmen trouwens ook al meer dan een jaar digitaal. Volgens de resultaten van de Digimeter 2020 heeft zo goed als iedereen, 99 procent, ondertussen toegang tot het internet. Drie vierden van de Vlamingen heeft toegang tot drie of meer slimme toestellen, waarvan de smartphone veruit het populairste toestel is. Ook hier in het parlement wordt de smartphone duchtig gebruikt, er worden zelfs kunstprojecten aan gekoppeld.
Maar goed, de digitalisering van onze samenleving gaat razendsnel. Maar er is een grote maar. De kennis en de vaardigheden om daar op een wijze manier mee om te gaan volgen niet altijd in hetzelfde tempo. Zo geeft 45 procent van de Vlamingen aan dat de technologische evolutie te snel gaat en 25 procent geeft aan technologie zelfs te mijden omdat ze er niet mee vertrouwd zijn of het niet snappen. Zelfs bij de jongeren, de zogenaamde ‘digital natives’, gaat dit om 15 procent. Uit een recente doorlichting in opdracht van minister Dalle blijkt dat 23 procent van de Belgen zichzelf onvoldoende competent vindt om digitale technologieën te gebruiken in het dagelijkse leven. Hoewel jongeren opgegroeid zijn met sociale media, blijkt 44 procent van hen bezorgd over mogelijk misbruik van wat ze online delen.
Tijdens de covidpandemie werden we ook meer dan vroeger geconfronteerd met desinformatie en vals nieuws. De digitale geletterdheid van alle Vlamingen moet daarom versterkt worden. Het belang van een inclusief, transversaal en gecoördineerd mediawijsheidsbeleid is dus groter dan ooit.
Om de digitale vaardigheden van Vlamingen te versterken sluit de Vlaamse Regering dit jaar nog een nieuwe beheersovereenkomst af met het Vlaams kenniscentrum mediawijsheid Mediawijs.
In dit voorstel van resolutie vragen we om bij het afsluiten van die nieuwe beheersovereenkomst Mediawijs de competenties van alle Vlamingen effectief te bevorderen zodat ze zich participatief en weerbaar kunnen opstellen in de snel veranderende gemediatiseerde samenleving.
Daarbij moet prioritair aandacht gaan naar het versterken van de online-integriteit. Problemen als cyberpesten – daar is zelfs een hoorzitting over geweest naar aanleiding van een ander voorstel van resolutie van onder andere Katia Segers – in al zijn verschijningsvormen, haatspraak, polarisering, gebrek aan nieuwsvaardigheden, desinformatie, deepfake en schending van de privacy moeten voldoende worden belicht. Ook moet Mediawijs inspelen op voorbeelden uit de actualiteit die de gevaren van sociale media aantonen. Er moet ook extra worden ingezet op e-inclusie, zodat iedereen mee is in het mediawijsheidsbeleid.
Een goed geïnformeerd publiek dat kritisch en bewust omgaat met digitale toepassingen, is geen zaak van het beleidsdomein Media alleen. Het Vlaamse mediawijsheidsbeleid moet de ambitie hebben om over beleidsdomeinen heen een gemeenschappelijke visie op mediawijsheid te ontwikkelen. Daarom is het verderzetten van de opdracht van Mediawijs zo belangrijk.
In dit voorstel van resolutie vragen we om die reden ook dat er afspraken worden gemaakt over een voldoende stabiele financiering voor Mediawijs. Een sterk gedigitaliseerde en gemediatiseerde samenleving brengt nieuwe uitdagingen met zich mee. Een stevig mediawijsheidsbeleid moet mensen versterken om hier kritisch en bewust mee om te gaan.
Daarom vragen we vanuit de meerderheid de steun voor het voorstel van resolutie. De collega's zullen zeker nog op andere punten ingaan.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Aanvullend op de tussenkomst van collega Brouwers, vindt mijn fractie het van groot belang dat het mediawijsheidsbeleid transversaal wordt uitgevoerd en dat het zoveel mogelijk beleidsdomeinen beslaat. We denken in de eerste plaats aan Onderwijs, dat een belangrijk doorgeefluik kan zijn met betrekking tot mediawijsheid. Leerlingen moeten met zoveel mogelijk verschillende discours en vormen kennis kunnen maken. Ze moeten worden begeleid bij het ontwikkelen van een kritische houding, want dat is essentieel om te kunnen deelnemen aan het maatschappelijk debat.
Media is bij uitstek de sector die snel evolueert. Daarom moeten we ervoor opletten dat het mediawijsheidsbeleid niet verstart. Het moet flexibel blijven en kort op de bal kunnen spelen. Een vlotte coördinatie en meer afstemming tussen de verschillende spelers in dat brede veld van mediawijsheid, zijn essentieel.
Het kenniscentrum Mediawijs heeft heel veel kennis verzameld in al die jaren. Het is een heel belangrijke speler als het over mediawijsheid gaat. Het heeft onder andere zijn sporen dubbel en dik verdiend als aanbieder van Nieuws in de Klas en de opleiding mediacoach. Ik zeg ‘onder andere’ want het centrum neemt veel initiatieven.
Vandaar dat we in dit voorstel van resolutie dan ook vragen om de verderzetting ervan. Het is cruciaal dat al die opgedane kennis wordt gebruikt om de Vlaming mediawijs te maken, zoals collega Brouwers ook al aangaf, en om de mensen weerbaar te maken tegen alle potentiële gevaren van een gemediatiseerde maatschappij. Ik denk aan cyberpesten, aan phishing, aan een gebrekkige onderscheid tussen correct en fake nieuws.
Ik zei het al: de media van vandaag zijn niet de media van morgen. Wat Vlamingen vandaag op de schoolbanken leren, zeker op het vlak van media, is bij wijze van spreken morgen al achterhaald. Levenslang leren is een noodzaak. Daarom focussen we op sectoren als welzijn, onderwijs, bibliotheken en lokale overheden. Het zijn de werknemers in die sectoren die vaak in contact komen met de burger en daarom zo up-to-date mogelijk moeten blijven over het mediagebeuren in brede zin.
Een transversaal maar decentraal mediawijsheidsbeleid heeft nood aan een goed omschreven kader. Daarvoor kijken we in de eerste plaats naar de minister van Media die bij de opstelling van de beheersovereenkomst met kenniscentrum Mediawijs duidelijke doelstellingen moet formuleren en zo voor Mediawijs de bakens uitzet waarbinnen kan worden gewerkt.
Meten is weten, zeggen we altijd, maar weten wat men moet meten, is dat evenzeer.
Op de tweede plaats kijken we naar de Vlaamse Regering in haar geheel om bij de implementatie van de beheersovereenkomst met Mediawijs de nodige ondersteuning te bieden in de uitvoering van de beheersovereenkomst.
Mevrouw Meuleman heeft het woord.
Collega’s, ik ga het niet langer trekken dan nodig, maar misschien toch eerst een klein beetje geschiedenis, in verband met deze resolutie. Ere wie ere toekomt, het was eigenlijk collega Segers die, met enkele collega’s van haar fractie, met een resolutie over cyberpesten kwam. Ik denk dat het absoluut nodig was dat we dat thema op de agenda zetten. Pesten – in zijn algemeenheid – en cyberpesten is dezer dagen echt wel problematisch. Zij heeft dan gevraagd om hoorzittingen te houden over deze resolutie. We hebben er vanuit de oppositie, en een beetje tegen de wil van de meerderheid, er voor kunnen zorgen dat die hoorzittingen er kwamen. Die waren eigenlijk bijzonder interessant. We hebben een aantal sprekers gehad die cyberpesten echt hebben gekaderd. Zij hebben ook wel aangetoond dat je cyberpesten nooit geïsoleerd mag zien, en dat er een link is met het pesten op school, op het werk, enzovoort, los van het online gegeven. Professor Gie Deboutte heeft dan benadrukt hoe belangrijk de preventieve aanpak is, hoe er meer onderzoek moet komen, hoe er nood is aan een smartphonebeleid op school, en ook hoe belangrijk het is om het onderwijzend personeel te versterken en professionaliseren op dat vlak.
Heel veel elementen in de resolutie van mevrouw Segers – maar ze zal dat straks wel beter kunnen uitleggen dan ik – werden toch wel door een pak experten bevestigd. Op dat moment is de meerderheid met een eigen resolutie gekomen, maar een resolutie die eigenlijk plots over mediawijsheid ging. Dat is op zich ook een interessant thema. De meerderheid zei dat ze het wat breder wilde kaderen. Maar het werd zo breed en anders gekaderd, dat er nog bijzonder weinig van het initiële initiatief is overgebleven. Dat is jammer, want daar zaten een aantal aspecten in die echt wel essentieel zijn, en die niet over mediawijsheid gaan – een belangrijk onderwerp, daar niet van – maar echt het pesten en het cyberpesten wilden aanpakken. Dat is nu zijdelings vermeld in de resolutie van de meerderheid, die op zich niet slecht is. Ze is een beetje de bevestiging van het huidige beleid, en er staat niet zo veel bijzonders in, en zeker weinig nieuws.
Op het moment dat de resolutie gestemd is, heeft mevrouw Segers gezegd: “We kunnen hier niet tegen zijn, we gaan voor stemmen.” Dat gaan wij nu ook doen. Maar ze noemde het een ‘bedroevende voorstem’, wat iets nieuws was, volgens de heer Coenegrachts. Ik kan alleen maar bevestigen dat het ook vanuit onze fractie een bedroevende voorstem zal zijn. We kunnen er niet tegen zijn, maar dit had veel meer kunnen zijn. Het is jammer dat de oppositie in deze niet een klein beetje gekend is, om de toch wel heel interessante zaken die gezegd zijn op de hoorzitting ook voor een stuk mee te nemen. Die waren ook vervat in de resolutie van mevrouw Segers. Zij zal dit allemaal ongetwijfeld nog veel beter kunnen uitleggen, maar ik wilde dat toch wel mee bevestigen.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Dank u wel, collega Meuleman, voor de voorzet. Dit traject van mijn oorspronkelijk voorstel naar deze resolutie is wel heel bedroevend. En dat is het correcte woord. Als we het al niet voor corona beseften, dan heeft de pandemie het voor ons wel echt bevestigd: we leven niet meer mét media, maar in de media. Van het moment dat we ontwaken met de radio, naar onze smartphone grijpen, werken of les volgen via de laptop, tot wanneer we gaan slapen na een avond televisie, en nog voor het slapengaan onze sociale media checken: we leven in de media. Mediawijsheid is heel terecht een belangrijk beleidsveld van onze Vlaamse Regering. Werken aan mediawijsheid is immers een job voor jong en oud. Een job die nooit af is, en die nooit af zal zijn. Dat heb ik al in mijn boek over mediawijsheid rond 2010 geschreven. Er zullen immers altijd nieuwe technologieën en media worden ontwikkeld, en daarmee gepaard ook nieuwe uitdagingen.
Vandaag zijn de belangrijkste uitdagingen onder andere e-inclusie, want corona heeft ons pijnlijk duidelijk gemaakt dat de digitale kloof helaas nog steeds realiteit is. Nog steeds heeft een belangrijke groep van de meest kwetsbare jongeren en ouderen geen toegang tot de computer en internet of mist digitale competenties. E-inclusie is absoluut een belangrijk strijdveld en blijft dat. Maar ook de strijd tegen desinformatie, tegen fake news, en ook de strijd tegen het verwoestende effect van pesten en cyberpesten moet ons zorgen baren.
Dat mediawijsheid een belangrijke prioriteit is voor de Vlaamse Regering is niet meer dan terecht. We zullen voor de resolutie stemmen die hier vandaag voorligt, want daar staat niets mis in. Wat er instaat is wat de Vlaamse Regering momenteel al op de planken heeft liggen en wat nodig is. Maar ze kwam op het moment van het indienen, zo vlak voor het reces, wat uit de lucht gevallen. En ze bevat eigenlijk niet meer dan een opsomming van wat momenteel al gebeurt op vlak van mediawijsheid. Allemaal zaken waar we voor zijn. Het echt krachtige van deze resolutie zou op zijn minst kunnen geweest zijn om mediawijsheid in een decretaal kader te verankeren, want dat was een idee dat leefde onder de meerderheid maar dat er nu uit is. Maar dat bevat ze niet.
Deze resolutie is eigenlijk – collega Meuleman gaf het aan – een antwoord, en wat ons betreft een zwaktebod, op onze resolutie waarin we een integraal en een gecoördineerd beleid vragen om de strijd aan te gaan tegen pesten en cyberpesten. Normaal zeggen ze dat de aanhouder wint. Normaal gezien. Vandaag blijkt dat helemaal niet. Want enkele weken geleden hebben we inderdaad voor de derde keer, de vorige legislatuur al twee keer, een resolutie toegelicht, die gaat over hoe we de strijd tegen pesten en cyberpesten kunnen aanpakken. Een strijd die enorm belangrijk is, want nog teveel kinderen en jongeren, maar ook volwassenen zijn slachtoffer van offline en online pesten. Het gaat hier letterlijk over mensenlevens. Pesten dat vaak offline begint op school of op de werkvloer, gaat online door en maakt mensen letterlijk kapot. De strijd tegen pesten en cyberpesten is dus heel belangrijk en ligt mij heel nauw aan het hart.
Bij de derde indiening van mijn nog eens geactualiseerde resolutie hebben we eindelijk voor het eerst hoorzittingen kunnen organiseren, dankzij de steun van de verenigde oppositie. Dat waren heel verhelderende, leerrijke hoorzittingen. Dat beaamden zelfs de leden van de meerderheid tijdens de bespreking van de resolutie. Dezelfde meerderheid die nota bene geen hoorzittingen wilde organiseren, die echt die idee van hoorzittingen afblokte. Tijdens de hoorzitting die we dan toch hebben kunnen organiseren met de Kinderrechtencommissaris, met de onderzoekers van de Universitaire Campus Leuven Limburg (UCLL), de Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven), met Mediawijs, met Pimento, gaven alle experten unisono en duidelijk aan dat – één – de problematiek van het pesten en online pesten bijzonder zorgwekkend is en dat wij het niet onder controle krijgen. En – twee – dat de voorstellen die ik deed in de resolutie de juiste zijn: streven naar een gecoördineerde en integrale aanpak over alle beleidsdomeinen heen van cyberpesten onder jongeren en volwassenen, gecoördineerd vanuit welzijn. De experten en het middenveld traden mij dus bij in het voorstel. Onze resolutie kreeg zelfs letterlijk een dikke duim. En toch stemde de meerderheid die resolutie gewoon nog eens weg. De derde keer. En tegenover onze resolutie, op basis van hoorzittingen die verpletterend aangaven dat we dringend meer werk moeten maken van die strijd tegen pesten en cyberpesten, kwam de meerderheid op de proppen met een eigen resolutie. Niet over pesten en cyberpesten, maar over mediawijsheid. Nogmaals, er is niets mis met deze resolutie, integendeel. Het is zeker ook een belangrijk thema dat jullie en ons na aan het hart ligt. Ik heb er ook boeken over geschreven. We gaan straks ook voorstemmen. Maar deze resolutie verwijst wel even naar cyberpesten maar doet terzake geen enkel concreet voorstel.
We kunnen alleen maar vaststellen dat, ook al komen experten ons vertellen dat er echt wel straffer beleid nodig is dan vandaag wordt gevoerd, er blijkbaar partijen in dit halfrond zijn die niet begaan zijn met de strijd tegen pesten en cyberpesten, of in elk geval geen urgente nood zien om tot een bredere oplossing van het probleem te komen. Dat vind ik niet alleen enorm jammer. Ik vind het eigenlijk ontstellend dat we over zo’n belangrijke problematiek als cyberpesten en pesten, die we niet onder controle krijgen, die mensenlevens kost, niet kunnen samenwerken over de grenzen tussen meerderheid en oppositie heen.
Beste collega’s, u kunt echter op mij rekenen om de problematiek van pesten en cyberpesten te blijven aanhalen en op de agenda te blijven zetten in dit parlement. Hopelijk zal het gezegde dat de aanhouder wint, ooit bewaarheid worden. Ondertussen heeft de meerderheid ook in mij een bondgenoot als het gaat over werken aan mediawijsheid. Ik vind dat we echt nog een stapje verder moeten gaan en daar ook in een decretaal kader voor moeten voorzien. Er mag een tandje worden bijgezet. We kunnen niet stemmen tegen jullie voorstel van resolutie zoals dat nu voorligt, maar daarmee is ook alles gezegd, want daar gebeurt niks mee. Dit helpt ons Vlaanderen niet vooruit. (Applaus bij Vooruit en Groen)
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Voorzitter, ik denk dat ik als hoofdindiener van dit voorstel van resolutie toch even moet reageren. Collega Segers, u hebt eerder al een gelijkaardig voorstel gedaan in de commissie Welzijn. Dat is daar weggestemd. Uw voorstel kaderde inderdaad in de hele welzijnsproblematiek. Wij zijn met een voorstel van resolutie gekomen dat over mediawijsheid gaat. Waarom hebben wij onder andere uw voorstel van resolutie niet gesteund? Ik geef twee punten. Er is een groot onderzoek geweest door het Instituut voor Mediastudies van de KU Leuven. Dat heeft een doorlichting van het mediawijsheidsbeleid gedaan en een onderzoeksrapport gemaakt. Volgens dat rapport blijkt dat dat decretale kader dat u vraagt, niet noodzakelijk is. We gaan nu dus niet zeggen aan de minister dat er een decretaal kader moet komen. Neen, we laten dit voor een stukje blauwblauw. We hebben niet gezegd dat het niet hoeft, maar het is niet nodig. U wilt dat meteen doordrukken terwijl het onderzoeksrapport zegt dat het niet nodig is.
Dan is er het tweede punt. We gaan hier uw voorstel van resolutie niet bespreken, maar voor de collega’s wil ik toch zeggen dat u onder meer – u hebt dat nu niet herhaald – een nieuw kenniscentrum inzake cyberpesten vroeg, terwijl datzelfde onderzoeksrapport net zegt dat men moet stoppen met dat versnipperd beleid.
Er zaten dus toch wel wat tegenstrijdigheden in. We gaan uw voorstel van resolutie hier niet verder opnieuw gedetailleerd bespreken, maar u moet nu ook niet de indruk geven dat ons voorstel nergens naar lijkt en dat van u geweldig was, terwijl het onderzoeksrapport eigenlijk een aantal zaken uit uw voorstel compleet weerlegde.
Mevrouw Segers heeft het woord.
We zijn hier echt wel twee discussies aan het vermengen, natuurlijk. Mijn voorstel van resolutie ging over pesten en cyberpesten. We hebben daarover hoorzittingen gehouden. Alle experten zeiden dat dit is wat we nodig hebben om de problematiek van pesten, die vaak offline begint en online doorgaat, die vandaag niet meer stopt aan de schoolpoort of na het werk, een halt toe te roepen. Jullie wilden per se niet voor mijn voorstel van resolutie stemmen omdat dat van de oppositie kwam. Een andere verklaring zie ik niet, want jullie gaven ook aan dat de inzichten uit de hoorzittingen, die jullie niet wilden, goed en verhelderend waren. Jullie zijn dus op de proppen gekomen met een nieuw voorstel van resolutie rond mediawijsheid. Daar wordt dan één keer cyberpesten in vermeld. Dat zijn gewoon schijnmanoeuvres die jullie hebben gedaan. Ik vind dat ontstellend. Cyberpesten en pesten vormen een problematiek waarover we het los van partijgrenzen zouden moeten hebben. Wat er in Vlaanderen op het vlak van mediawijsheid wordt gedaan, is een goede zaak. Daar gebeurt al veel voor. Ons Kenniscentrum Mediawijsheid, dat ik trouwens mee heb opgericht, is een goed instrument. Ik vind nog altijd dat we dat decretaal zouden moeten kunnen verankeren om stabiliteit te geven. We hebben dat ook in de kunsten gedaan, bijvoorbeeld. Op het moment dat je een Kunstendecreet hebt, krijg je een veel beter kader om een beleid te kunnen voeren. Dat is echter een punt waarover we het de komende jaren zeker nog verder moeten hebben.
Maar we zijn gewoon twee zaken naast elkaar aan het bespreken.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Nog één zin, voorzitter: diezelfde experten hebben ook gezegd dat cyberpesten één onderdeel is van het pestbeleid, en dus ook van Mediawijsheid. Het is één onderdeel. Er komt een nieuwe beheersovereenkomst, wij waren dat voorstel van resolutie natuurlijk allang van plan. En ongeacht daarvan zouden we jullie voorstel weggestemd hebben, ook om andere redenen. Het heeft natuurlijk met elkaar te maken, maar het is niet zo dat wij plots met ons voorstel van resolutie zijn gekomen omdat u ook een voorstel van resolutie had. Neen, we waren dat voorstel al aan het schrijven. Maar we hebben gewacht op dat onderzoeksrapport, en dan hebben we dat ingediend. Ik denk dat het nu wel voldoende duidelijk is.
Vraagt nog iemand het woord? (Neen)
De bespreking is gesloten.
We zullen straks de hoofdelijke stemming over het voorstel van resolutie houden.