Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
De heer Slootmans heeft het woord.
Een tijd geleden raakte bekend dat de VRT de beslissing nam om negentien afleveringen van FC De Kampioenen te schrappen uit haar aanbod. Naast een aantal contractuele en juridische motieven met acteurs die reeds veroordeeld werden, was de aanleiding voor het schrappen van het gros van de afleveringen het feit dat er racistische en/of homofobe, stereotiepe of ongepaste grappen in de serie werden gemaakt.
Op de beslissing volgde al snel een petitie die door bijna honderdduizend Vlamingen werd getekend. Ook uit verschillende polls op krantenwebsites bleek dat een overgroot deel van de Vlamingen niet akkoord ging met de beslissing van de VRT. Kijken we naar de beslissing an sich, dan blijkt dat die opnieuw het gevolg is van een advies van de programmacharterraad en de adviseur programma-ethiek.
Uit een vraag aan onze parlementsvoorzitter om inzage te krijgen in de samenstelling van de programmacharterraad blijkt dat die bestaat uit achttien leden. Dat is een omvangrijke ploeg met onder andere tv-makers, een presentator, een muzieksamensteller, eindredacteurs, contentmanagers, een geluidsregisseur en een archiefmedewerker. Het feit dat het advies van die club door een overgroot deel van de Vlamingen wordt verworpen, toont aan hoe dicht of hoe ver ze afstaan van de realiteit van de man in de straat. Dat zeg ik niet alleen, dat zegt niet alleen het Vlaams Belang, dat blijkt ook uit verschillende verklaringen van de meerderheidsfracties, en zelfs uit verklaringen van uw collega-ministers. Het woord ‘censuur’ werd letterlijk in de mond genomen.
Ik citeer minister Weyts op Twitter: “Het lijkt me raadzaam dat de raad van bestuur de grondige programmascreening annex censuur van de VRT toch eens grondig onder de loep neemt.” Ook N-VA-voorzitter Bart de Wever catalogeerde in De Zevende Dag de ingreep van de VRT als censuur. Hetzelfde verhaal bij onze zieke collega Maurits Vande Reyde, die het volgende stelde: “Stel je voor dat deze goedesmaakcommissie van de VRT bij de BBC zou werken. Geen Monty Python, Fawlty Towers of Allo Allo meer. Waanzin.” Het enige dat ik daaraan heb toe te voegen, is: amen.
Op de commotie van eind juli volgde eind september een bijsturing van de VRT. Bijsturing is misschien veel gezegd, want de facto verandert er weinig. Zo zal er in het lineaire aanbod nog altijd een totale publicatiestop zijn voor de drie categorieën: contractueel, juridisch en taalgebruik. Het enige wat er wezenlijk verandert, is dat programma's in de derde categorie, met name het taalgebruik dat niet meer strookt met de normen en waarden van de Vlaamse samenleving, wat dat voor hen ook moge betekenen, enkel nog online te bekijken zullen zijn op VRT MAX, waarbij er nog een disclaimer zal worden geplaatst dat het programma mogelijk niet meer voldoet aan de huidige waarden en normen. Maar – bottomline – in het lineaire aanbod zullen de afleveringen wel degelijk nog altijd worden geschrapt. Aangezien programma's, zoals we allemaal weten, vooral lineair worden bekeken, verandert dat dus in de praktijk weinig tot niets voor de kijker en zullen die bewuste afleveringen niet meer te zien zijn.
Minister, hoe evalueren u en de Vlaamse Regering – we begrijpen dat daar toch wat ruis op de lijn zit – de beslissing van de VRT?
Was het advies van de programmacharterraad bindend dan wel niet bindend? Ik heb begrepen dat er procedureel twee soorten adviezen bestaan.
Acht u een bijsturing van de werking van de programmacharterraad en het programmacharter noodzakelijk, en zo ja, hoe dan?
Minister Dalle heeft het woord.
Over het schrappen door de VRT van enkele uitzendingen van FC De Kampioenen heb ik eind juli al een eerste reactie gegeven. Het is noch aan een parlement, noch aan een minister om te bepalen wat wel en niet op de openbare omroep mag worden uitgezonden, zeker niet wat die afleveringen betreft. Het is aan de VRT om die keuzes te maken en om die goed te verantwoorden en daarover goed en helder te communiceren.
Als de VRT de keuze maakt om vandaag geen veroordeelde pedofielen, homomoppen of stereotypen over geaardheid of afkomst uit te zenden, moet ze de argumentatie daarvoor naar voren brengen. Daar zijn goede argumenten voor die passen binnen de visie en de missie van de openbare omroep. Het is aan de VRT om die keuzes duidelijk toe te lichten en te kaderen.
Ik heb wel aangegeven dat ik de keuze van de VRT begrijp omdat door veranderingen in de samenleving ‘humor’ uit het verleden nu niet meer door de beugel kan. Er zijn daarvan voorbeelden te vinden.
Sinds 2017 werd een aantal afleveringen van FC De Kampioenen niet meer aangeboden, omdat er bepaalde gastacteurs in verschijnen die veroordeeld zijn voor zedenfeiten of omdat de afleveringen racistisch werden bevonden en/of stereotiepe of ongepaste opmerkingen bevatten. Op basis van die redenen heeft het netmanagement recent beslist om enkele afleveringen van FC De Kampioenen uit het aanbod te schrappen. De VRT laat me weten dat de programmacharterraad geen bindend advies heeft gegeven. Die is wel, net zoals de adviseur programma-ethiek, verschillende keren door het netmanagement geconsulteerd.
De VRT heeft me laten weten dat beslist werd om het programmacharter tegen het licht te houden en de implementatie ervan door de programmacharterraad te laten evalueren en een structureel beleid uit te stippelen. Uit die evaluatie bleek dat het programmacharter goed, evenwichtig en duidelijk geformuleerd is en dat de uitvoering ervan, met inbegrip van de werking van de programmacharterraad, in de meeste gevallen goed werkt.
De VRT heeft echter ook lessen getrokken uit wat er gebeurd is. Dat is ook belangrijk. De VRT is zich ervan bewust dat het essentieel is dat ze meer en helder communiceert over het beroepsethische beleidskader en dat kader consequent toepast. Publicatiestops kunnen alleen bij hoge uitzondering worden toegepast en er zal transparant uitgelegd moeten worden waarom bepaalde beslissingen genomen worden. Daarbij moet de VRT het hele publiek, in al zijn diversiteit, voor ogen houden.
Daarom heeft de VRT beslist om in het kader van haar on-demandaanbod op VRT MAX voor een ouder aanbod dat misschien niet meer helemaal in lijn ligt met de normen en waarden van vandaag, geen publicatiestops meer te hanteren. Dat aanbod zal met andere woorden beschikbaar zijn via VRT MAX. Bij die content zal er voortaan een duidelijke disclaimer geplaatst worden die daar de aandacht op vestigt. Zo is de kijker duidelijk geïnformeerd en kan die zelf beslissen wat hij wel of niet wil bekijken.
Een programma dat afwijkt van het normenkader van vandaag, zal, na advies van de Programmacharterraad, niet meer actief gepromoot worden en zal niet meer opgenomen worden in het lineaire uitzendschema. Het is wel nog terug te vinden via de zoekfunctie op VRT MAX, met de genoemde disclaimer. Ik kan mij in die aanpak vinden. Op die manier schuift de VRT een duidelijk kader naar voren. Dat doet ze in dit soort gevallen het best vanaf het begin.
De heer Slootmans heeft het woord.
Minister, ik begrijp uit uw antwoord – en u zegt het ook – dat u zich in het beleid van de VRT ter zake kunt vinden en dat voor u de kous daarmee af is. De fout – die geen fout is volgens u maar wel volgens mij – is daarmee rechtgezet. Sta me toe om het daarmee oneens te zijn, want er verandert eigenlijk niets. Aangezien die uitzendingen vooral lineair bekeken worden, zal de kijker daar niets van merken.
Ik ben het eens met uw opmerking dat het niet aan de politiek is om te bepalen wat er wel of niet mag worden uitgezonden. Dat is een heel eerbaar argument, maar anderzijds kom ik terug op mijn vorige punt, namelijk dat we hier zitten als vertegenwoordigers van die Vlaming, van die aandeelhouder. Uit die petitie en uit de polls blijkt heel duidelijk dat een heel grote meerderheid niet akkoord gaat met de werkwijze van de VRT. Als vertegenwoordiger van die aandeelhouder lijkt het me uw en zeker onze taak om ervoor te zorgen dat de VRT bij de les blijft en om de mening van de aandeelhouder te honoreren in het VRT-beleid. De vraag is of u dat ook zult doen.
De heer Coenegrachts heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord.
Eerst en vooral vind ik dat we respect moeten hebben voor de mensen die ooit FC De Kampioenen hebben gemaakt. Want zoveel jaar laten zitten we aan de zoveelste herhalingslus en toch kijken we nog altijd lineair naar FC De Kampioenen. De serie heeft iets geraakt. Er zijn waarschijnlijk veel meer series waaruit men foute scènes zou kunnen schrappen, maar die zenden we gewoon niet meer uit, ze liggen ergens stof te vergaren. Dat hebben we niet aan de hand met FC De Kampioenen en dat verdient een pluim.
Ik was er nooit voorstander van om scènes of afleveringen te schrappen, maar ik wil wel mijn begrip uiten voor het feit dat de VRT geworsteld heeft met die discussie. Het is een vrij brede discussie. We zien dat aan de Leopold II-standbeelden, we hebben het meegemaakt toen er verhalen over Michael Jackson naar boven kwamen en we hem niet meer op de radio draaiden. Ik heb gezien dat Klara een initiatief had rond foute componisten uit het verleden. Mozart had bijvoorbeeld ook een vrij foute relatie met vrouwen. Stoppen we dan met het spelen van Eine kleine Nachtmusik? Enzovoort.
Er zijn heel veel aspecten aan de discussie. Waar eindig je uiteindelijk? Ik snap dat de VRT ermee geworsteld heeft, maar ik ben blij met de oplossing die men nu heeft uitgedacht: een beetje kader geven aan de mensen van vandaag. Ik denk dat de mensen slim genoeg zijn om dat te zien en te doorprikken. We kunnen het kader geven en zeggen dat het ooit werd geproduceerd, maar dat we dat vandaag niet meer zouden doen, en dat men er gerust naar kan kijken en beseffen hoe fout het ondertussen is geworden om dit soort dingen te doen of te zeggen.
Minister, ik denk dat de VRT nu op het juiste pad zit in deze discussie en daar ben ik blij om.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Panta rhei: cultuur, waarden en normen veranderen steeds. Sommige mensen aanvaarden veranderingen gemakkelijker dan anderen. Ze voelen die gemakkelijker aan of begrijpen die gemakkelijker dan anderen.
We moeten aanvaarden dat moppen over geaardheid, over kleur, die de meeste mensen twintig jaar geleden misschien grappig vonden, voor sommige mensen vandaag misschien schuren, storen, kwetsen, terwijl anderen reageren met ‘mogen we nu niets meer vandaag?’. We zijn vandaag echt op een punt beland dat we merken dat we worstelen met die maatschappelijke verandering. Maar we moeten er hoe dan ook mee omgaan.
FC De Kampioenen is ondertussen erfgoed en blijkt nu ook een stukje schurend erfgoed te zijn. Uit de erfgoedsector weten we dat de omgang met dat schurend erfgoed ongelooflijk belangrijk is. Omgaan met schurend erfgoed moet je doen via dialoog en debat. Je moet erover durven praten waarom iets schuurt, waarom iets kwetst voor de ene en niet voor de andere.
De programmacharterraad heeft zich eerst gebogen over de kwestie en beslist om die te schrappen. Het is goed dat de VRT er nu op is teruggekomen en de beslissing heeft genomen die er vandaag is. Ik sta daarachter. Alleen vind ik, zoals we daarnet al hebben gezegd, dat die programmacharterraad misschien centraler en beter zou moeten werken, maar misschien ook anders moet worden samengesteld. Mijn reactie was onmiddellijk dat je daarover binnen die programmacharterraad een grondig debat zou moeten voeren. Maar je moet dat ook doen met burgers, met het middenveld.
Nu is die raad alleen maar intern samengesteld, met interne mensen. Is de VRT bereid om te bekijken op welke manier ze die kan uitbreiden naar vertegenwoordigingen uit het middenveld, zoals bijvoorbeeld de Jury voor Ethische Praktijken inzake Reclame (JEP)? De JEP doet ook uitspraken over reclamecampagnes, of die door de beugel kunnen of niet. En daar is ook een heel middenveld bij betrokken.
De heer Meremans heeft het woord.
Het is zoals de collega’s zeggen: er is een evolutie. Wie mij kent, weet dat ik geen grote fan ben van woke-toestanden, en dat is nog zacht uitgedrukt. Dat neemt niet weg dat er maatschappelijke veranderingen zijn. Denk maar aan Croft, Lloyd en een derde persoon – de naam ben ik kwijt. Dat zijn de grote Britse scenarioschrijvers. Zij hebben Hi-de-Hi!, Dad’s Army, ‘Allo ‘Allo! en Are you being served? gemaakt. Er was één constante in al die series: er was altijd een homoseksueel personage, een typetje dat op flessen werd getrokken. Nu zou dat niet meer zo worden gemaakt, want dat zou toch wat raar overkomen. Dat is een evolutie.
Dat is bij FC De Kampioenen ook zo. Hier en daar moet je duiding geven. De N-VA heeft altijd gezegd dat er geen scènes of afleveringen moeten worden geschrapt, maar dat er wel duiding moet worden gegeven.
Ik geef mee dat afgelopen zomer een aflevering van FC De Kampioenen 2 miljoen keer werd gezocht op VRT MAX. Dat zijn nogal cijfers.
Als de duiding van de inhoud kan worden meegeven, is dat geen probleem.
Het is zoals de collega’s het zeggen. Twee jaar geleden ben ik in het stadhuis van Mons – Bergen dus – geweest. Daar hangt een groot plakkaat, waarop de kolonialen worden bedankt die vanuit Mons naar Congo zijn getrokken om de mensen te beschaven. Dat plakkaat hangt daar nog altijd, er hangt gewoon duiding bij. Ik geef dat voorbeeld mee. We gaan die evolutie op, zonder dat we moeten vervallen in overdreven wokeness. Duiding kan nooit kwaad.
Minister Dalle heeft het woord.
Ik dank de collega’s voor de genuanceerde manier waarop dit debat verloopt. Het is misschien niet de fout van de media, maar je merkt dat dit soort debatten altijd bijzonder gepolariseerd verlopen, vooral op sociale media. Ik stel het op prijs dat er hier op inhoudelijke basis kan worden gesproken, met een taalgebruik dat is aangepast.
Ik wil nog reageren op het standpunt van collega Slootmans, die verwijst naar de mening van de aandeelhouder. Er is uiteraard maar één aandeelhouder van de VRT en dat is de Vlaamse Gemeenschap. Maar uiteindelijk zijn dat wel 6,5 miljoen Vlamingen. De mening van de aandeelhouder doet er uiteraard toe. Toen we het hier hadden over Radio 2 had ik de indruk dat er eigenlijk vrij brede consensus was bij alle fracties hier, ook vanop het veld, niet alleen lokale bestuurders, maar ook gewone luisteraars, dat dat regionale aanbod bijzonder belangrijk is.
U zult het met mij eens zijn dat er verschillende meningen bestaan in dit debat. Er zijn verschillende standpunten over hoe je daarmee moet omgaan. Sommigen zeggen zoals u dat je alles moet aanbieden, ook zaken die in het verleden werden aangeboden en die sommigen niet gepast vinden. Anderen zeggen dat je rekening moet houden met de normen van vandaag. Als minister van Media vind ik dat de publieke omroep de kwaliteitsstandaarden die hij hanteert, moet toepassen wanneer hij uitzendt. Als hij een reeks uitzendt zoals FIRE, moet hij nagaan of dat vandaag voldoende kwalitatief is. Als hij een herhaling uitzendt, moet hij ook kijken of dat niet manifest strijdig is met wat hij vandaag zou doen. Iets wat in het verleden werd gemaakt, is in de context te plaatsen. Je kunt dat niet volledig met de ogen van vandaag bekijken. Maar het gaat ook over het garanderen van de kwaliteitsstandaarden. Het is vooral aan de VRT om dat op te volgen. Op dat vlak vind ik dat dé mening van dé aandeelhouder moet worden genuanceerd, in die zin dat er in onze samenleving diverse standpunten zijn over dit soort zaken.
Ik sluit mij aan bij de collega’s die hebben aangegeven dat ze vinden dat het juiste pad hier wordt bewandeld en dat men op een goede manier een strategie heeft uitgezet. Dat is belangrijk.
Ik heb nog een laatste punt. Het is aan de VRT om te bekijken hoe ze de programmacharterraad samenstelt en of ze daar wijzigingen in wil doorvoeren. Maar ik vind het wel een zinvolle suggestie, mevrouw Segers, om te overwegen om daar ook externe expertise in te hebben. Ik laat het over aan de VRT om dat te bekijken, maar ik denk dat dat zeer zinvol kan zijn, zeker als het om complexe, ethische of maatschappelijke thema’s gaat.
De heer Slootmans heeft het woord.
Minister, u zegt dat er verschillende meningen zijn. Er zijn tal van polls geweest op krantenwebsites. U moet die zelf maar eens bekijken. U zult zien dat die verhoudingen niet fiftyfifty zijn, om het eufemistisch uit te drukken. Dat is mijn eerste punt.
Ten tweede, als we alles gaan censureren wat deze of gene tegen de borst stoot, dan zijn we volgens mij nog veel verder dan huis dan waar we vandaag staan. Dan kun je ook De Ideale Wereld (DIW) schrappen.
Minister, ik betreur dat u eigenlijk niet wezenlijk ingaat op de bekommernissen van een overgroot deel van de Vlamingen. Ik stel dat eigenlijk ook vast bij de andere fracties. Wat dat betreft, is de spagaat tussen het volk en dit huis soms wel opzienbarend.
Ik sluit mij aan bij uw woorden dat ik niet in een samenleving wil terechtkomen waar de regering of het parlement bepaalt wat er wordt uitgezonden. Maar – en die ‘maar’ is belangrijk – ik wil ook niet terechtkomen in een samenleving waar de mening van de mensen over het programma-aanbod, dat zij toch nota bene financieren, in feite in de wind wordt geslagen. En tot nader order is dat wel exact wat hier gebeurt. Het is een ethisch superieur clubje in de vorm van de programmacharterraad dat gaat bepalen wat wel en wat niet kan. Wie George Orwell heeft gelezen, kan alleen maar vaststellen dat op den duur de realiteit de fictie in razendsnel tempo begint in te halen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.