Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Minister, een paar weken geleden publiceerde de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) een rapport over de aanwezigheid van PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) in drinkwater in Vlaanderen op basis van een meetcampagne in 2021. In het persbericht van de VMM staat dat “het Vlaamse drinkwater voldoet aan de Europese norm voor de 20 meest relevante individuele PFAS (…).” Men vervolgt: “Bij geen enkele analyse wordt de Europese drinkwaternorm van 100 nanogram per liter voor PFAS-20 overschreden.” In de aanbevelingen zegt u dan wel dat het aangewezen is “dat de waterbedrijven de opties in kaart brengen om de concentraties gericht te doen dalen, en in elk geval niet te laten oplopen”.
Minister, ik was wel een beetje verwonderd door deze communicatie. We weten immers allemaal dat die Europese drinkwaternorm van 100 nanogram per liter weinig reden tot bezorgdheid met zich meebrengt, maar enorm verouderd is. De norm van de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) is veel strenger, namelijk 4 nanogram per liter drinkwater. Als we de metingen van de VMM vergelijken met de heel strenge norm van EFSA, dan zien we dat er bij 13 procent van de metingen overschrijdingen zijn. Als we deze resultaten confronteren met het advies dat het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) op 4 juni 2021 uitbracht, stellen we grote overschrijdingen vast: met een standaard berekeningsmethode uitgaande van een lichaamsgewicht van 70 kilogram, een consumptie van 2 liter water per dag en een bijdrage van drinkwater aan de opvulling van de gezondheidskundige grenswaarde van 20 procent, stelt het RIVM dat er maximaal 4,4 nanogram per liter PFOA-equivalenten (perfluoroctaanzuur) in drinkwater mogen zitten, en PFOA is dubbel zo potent als PFOS. Je zou daarvoor dus op 2,2 nanogram per liter uitkomen.
Minister, waarom werd er geen rekening gehouden met de normen van EFSA, Nederland en het Environmental Protection Agency (EPA), of werd er daarover niet op zijn minst heel duidelijk bericht in het persbericht? Welke maatregelen gaat u nemen om de concentraties van PFAS in ons drinkwater te doen dalen? Hebt u een idee welke de bron is van de meest aangetroffen PFAS in het drinkwater, namelijk PFPeA, PFHxA, PFOA en PFBS? Indien niet, hebt u stappen gepland om die bron op te sporen? Zo ja, welke pistes worden dan verkend?
Minister Demir heeft het woord.
Collega, dank u voor de vraag. Het doel van het rapport was om een eerste grondige analyse te maken van PFAS in drinkwater in Vlaanderen en de vaststellingen te toetsen aan beschikbare normen of gezondheidskundige advieswaarden om zo te komen tot een aantal aanbevelingen. Met andere woorden, het rapport heeft dus niet het opzet om het debat omtrent de keuze voor de PFAS-norm in drinkwater te beslechten. De resultaten zijn in het rapport ook heel duidelijk besproken en op allerlei manieren voorgesteld. De aanbevelingen zijn ook duidelijk en geven aan waarop het beleid zal inzetten. Het rapport geeft een overzichtelijke, goede en objectieve stand van zaken, vind ik ook. Gezien het erg technische karakter van deze materie verdient de VMM daarvoor ook een pluim.
In het rapport is mijns inziens ook duidelijk uitgelegd waaraan wordt getoetst en waarom. U stelt dat er geen rekening wordt gehouden met strengere gezondheidskundige advieswaarden. Dat klopt gewoonweg niet. Bij de opmaak van dit rapport werd ons drinkwater getoetst aan het EFSA 2020-advies. Als u wilt weten waar het juist staat: in tabel 6 op pagina 37 van het rapport is een overzicht gegeven van de gezondheidskundige grenswaarden en berekende gezondheidskundige toetsingswaarden voor PFAS in drinkwater. Sta mij toe te vragen om het onderscheid tussen wettelijke normen en gezondheidskundige grenswaarden of advieswaarden toch ook goed in het achterhoofd te houden. EFSA, het RIVM, US EPA, de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) enzovoort berekenen op basis van de meest recente wetenschappelijke inzichten gezondheidskundige grenswaarden. Dat zijn geen normen, zoals u weet. EFSA geeft dat ook expliciet aan in haar advies. Ook in het eerste rapport van opdrachthouder Karl Vrancken wordt dat verschil duidelijk uitgelegd.
Ik wil ook meegeven dat het agentschap Zorg en Gezondheid de resultaten van het onderzoek heeft geëvalueerd. Hun conclusie is dat de vastgestelde meetwaarden in drinkwater geen aanleiding zijn om te stoppen met het drinken van leidingwater, extra gezondheidskundig onderzoek te doen of bloedstalen te nemen om de belasting in de mens te bepalen.
U vroeg vervolgens welke maatregelen ik ga nemen. De VMM nam aanbevelingen op in het rapport. Die lijken mij ook de juiste te zijn. Ik som ze even op. De waterbedrijven moeten hun meetinspanningen verderzetten, zodat PFAS vanaf heden deel uitmaakt van het routinemonitoringprogramma van de waterbedrijven. De waterbedrijven moeten ook de opties in kaart brengen om de concentraties gericht te doen dalen of in elk geval niet te laten oplopen. Zones waar de strengste advieswaarde niet of gedeeltelijk wordt gehaald, worden in dezen prioritair bekeken. Voor een aantal leveringsgebieden met een verhoogde EFSA 4-concentratie is het drinkwater afkomstig van buiten Vlaanderen, van Brussel. We zullen ook een dialoog opstarten met de andere gewesten om een opvolging analoog aan deze die ik net beschreef voor Vlaanderen op te starten. Op vraag van mijn kabinet zijn de VMM en de drinkwatermaatschappijen van de diverse gewesten, zowel Wallonië als Brussel, hierover reeds in overleg met elkaar.
Ik kom tot uw derde vraag. De waterbedrijven zijn zelf al op zoek naar de mogelijke oorzaken van de verhoogde waarden. Dit gebeurt in de risico-evaluatie en het risicobeheer dat in de drinkwaterwetgeving is opgelegd. Het rapport-Vrancken kan daar ook een input voor geven. De VMM plant daarom dit jaar ook een campagne om de achtergrondconcentraties van PFAS in grondwater te kunnen inschatten, en ook het oppervlaktewater wordt extra opgevolgd. Net zoals u kijk ik uit naar het vervolgrapport, waarin ook de hele waterketen – bron, ruw water, na de zuivering – zal worden besproken. De VMM geeft alvast aan dat we rekening moeten houden met de mogelijkheid dat wat we aantreffen in onze bronnen voor drinkwater, en dan vooral het grondwater, veeleer is gekoppeld aan een diffuse verontreiniging dan aan een specifieke puntbron. Het sterk terugdringen van die diffuse bronnen was dan ook een van de redenen waarom Vlaanderen bij Europa heeft aangedrongen op een versnelde uitfasering van alle PFAS.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Minister, dank u wel voor uw antwoord. Ik heb niet gezegd dat dat niet in het rapport staat. Ik heb vooral gezegd dat in het persbericht een goednieuwsshow wordt gebracht, terwijl we allemaal weten dat de Europese Drinkwaterrichtlijn verouderd is en de nieuwe richtnormen van EFSA eigenlijk een richtinggevende toetsing zouden moeten zijn. Dat was eigenlijk de hoofdkritiek die ik had op dat persbericht, want dat zet ons wel op het verkeerde been, denk ik.
Maar goed, minister, ik heb hierbij nog één concrete vraag. In juni van vorig jaar was er een communicatie vanuit Nederland dat onder andere door de PFAS-vervuiling in het oppervlaktewater Nederland niet kon voldoen aan de Oppervlaktewaterrichtlijn. U gaf toen aan dat er gesprekken met Nederland aan de gang waren om te bekijken hoe aan de Nederlandse opmerkingen kon worden tegemoetgekomen. Immers, u geeft wel aan dat de vervuiling ook vanuit Brussel en Wallonië Vlaanderen binnenkomt, maar die gaat ook van Vlaanderen naar Nederland. Hoe zit het met die gesprekken? Schieten die op? Wat komt daar precies uit?
Mevrouw Perdaens heeft het woord.
Minister, hier is erg veel over te doen, maar ik denk dat dit dossier een dossier bij uitstek is dat vandaag bewijst dat iedereen erg snel kan schakelen als het moet. Twee jaar terug was er amper iets geweten. Vandaag de dag worden niet alleen de normen verstrengd, maar wordt daar ook onmiddellijk op ingespeeld en gaat men daar verder mee. Ik denk dat dat echt niet als een vanzelfsprekendheid mag worden afgedaan. Er zijn natuurlijk een aantal uitdagingen. Waterbedrijven moeten in kaart brengen hoe de concentraties verder naar beneden kunnen worden gebracht, absoluut. De Europese normen zullen nog worden verstrengd.
Minister, hoe gaat u de optimalisatie van zuiveringstechnieken en monitoring verder ondersteunen? Worden er al voorbereidingen getroffen voor het opvolgen en voldoen aan de Europese normen bij verstrenging en uitfasering? Ten slotte, is er al een evaluatie van het rapport door het agentschap Zorg en Gezondheid? Indien niet, wanneer wordt daar dan verdere opvolging van verwacht?
Minister Demir heeft het woord.
Collega’s, dank u. Ik ga de discussie met mevrouw Schauvliege niet opnieuw aangaan. Ik heb de discussie over EFSA onlangs nog meegemaakt met een aantal activisten. Dat is geen norm. Dat is een advieswaarde. Ik heb dat al heel vaak uitgelegd, dus ga dat niet nog eens opnieuw doen.
De gesprekken met Nederland zijn bezig, maar ik heb nog geen zicht op de resultaten ervan. Die verlopen echter wel goed en constructief. Ik denk dat zowel wij als onze administraties, maar ook de opdrachthouder, dit dossier heel nauwlettend volgen en daar alert genoeg voor zijn. Mevrouw Schauvliege, ik weet niet wat uw agenda is, maar als die dezelfde is als de mijne, dan denk ik dat dat goed is en dat we constructief kunnen voortwerken.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Minister, mijn agenda is alvast ervoor zorgen dat we een gezonde leefomgeving realiseren voor de Vlaming, voor de mensen rond ons. Als dat inderdaad ook uw agenda is, dan denk ik dat we ter zake goed kunnen samenwerken. Het klopt dat de EFSA-richtnormen geen definitieve normen zijn, maar ze zijn wel een richtinggevend kader waarop we ons in de toekomst moeten enten en oriënteren. Ik kijk dan ook uit naar de aanscherping van de normen, want ik denk dat ons uitgangspunt moet zijn dat we moeten zorgen voor een gezonde leefomgeving in Vlaanderen voor onze generatie en de generaties na ons. Als we dat met zijn allen doen, dan zullen we er ongetwijfeld komen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.