Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Minister-president, we hebben vorige week een heel interessante hoorzitting gehad over de Brexit. En wat bleek? Op 2 februari besliste de Noord-Ierse minister van Landbouw, de unionist Edwin Poots van de Democratic Unionist Party (DUP), om de douanecontroles op goederen aan de grens tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland op te schorten. Zoals u weet, zijn de douanecontroles een wettelijke verplichting, conform het handelsakkoord dat de Europese Unie met het Verenigd Koninkrijk heeft afgesloten. De Britse regering trachtte de gemoederen te bedaren door te stellen dat er eigenlijk niets zou veranderen en dat de douanecontroles gewoon doorgaan. Berichten vanuit Ierland lijken dat ook te bevestigen. Toch is het opnieuw een soort van dreigement, ditmaal van de Noord-Ierse minister. Bovendien gaat het om de zoveelste episode in de spanningen tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk over Noord-Ierland, waar de spanningen toch al vele jaren geregeld oplopen.
Verdere verwarring ontstond toen de eerste minister van Noord-Ierland, Paul Givan, eveneens van de DUP, ontslag nam. Door een akkoord om de macht in Noord-Ierland steeds te verdelen tussen unionisten en Ierse nationalisten, betekende dat ook het ontslag van de vice-eersteminister, Michelle O’Neill van Sinn Féin. De leider van de unionisten, Jeffrey Donaldson, schoof de schuld voor het de facto vallen van de Noord-Ierse regering volledig in de schoenen van de Europese Unie. Hij hekelde dat de mening van de unionisten niet wordt gehoord door de Europese Unie, maar dan blijkbaar ook niet door Londen.
Al die gebeurtenissen vinden plaats in een context van moeilijke onderhandelingen tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk over Noord-Ierland. Alle inspanningen ten spijt, lijkt het dossier op dit ogenblik muurvast te zitten. Meer en meer lidstaten zijn gefrustreerd over de houding van het Verenigd Koninkrijk en in dit geval ook van Noord-Ierland, of toch een deel van de Noord-Ierse regering. De Britten zelf hebben reeds gedreigd met een opschorting van het handelsakkoord. De vraag rijst dan ook hoe beide partijen spoedig tot een duurzame oplossing kunnen komen, enerzijds in het belang van het vredesproces ter plaatse, maar anderzijds ook om goede handelsrelaties te hebben met het Verenigd Koninkrijk, en uiteraard ook met Ierland en Noord-Ierland. Goede afspraken zijn noodzakelijk om de economieën van beide partners te beschermen. Ook Vlaamse bedrijven zijn daar bezorgd over. Het akkoord speelt tevens een rol in het vrijwaren van vrede en stabiliteit in Noord-Ierland na het Goede Vrijdagakkoord van ondertussen al meer dan twintig jaar geleden.
Minister-president, wat is uw reactie op de recente gebeurtenissen in Noord-Ierland? Kunt u als minister-president bevestigen dat er nog steeds douanecontroles op goederen aan de grens tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland plaatsvinden, zoals het verdrag stipuleert? We hebben ook geleerd dat heel veel goederen, bijvoorbeeld uit onze havens, eerst het Verenigd Koninkrijk binnengaan, maar dan soms over de weg gaan in Schotland, om dan weer op de boot verder te gaan en zo Noord-Ierland binnen te gaan.
Kunt u een stand van zaken geven over de onderhandelingen tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk? Hoe kunnen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk volgens u tot een duurzame oplossing komen, die de economieën van beide partners beschermt en tegelijk ook de vrede en stabiliteit in Noord-Ierland bewaart en de integriteit van de interne markt in de Europese Unie intact houdt?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Dank u wel, mijnheer Vanlouwe. Ik betreur uiteraard de beslissing van de Noord-Ierse landbouwminister inzake de stopzetting van de douanecontroles. Dat houdt een schending in van de afspraken waarmee beide partijen hebben ingestemd onder het Iers Protocol. Ik neem echter wel opgelucht nota van de snelle rechterlijke uitspraak in Noord-Ierland die de instructie tot stopzetting van de controles voorlopig opgeschort heeft. De integriteit van onze Europese interne markt is steeds een belangrijk aandachtspunt geweest voor de Vlaamse Regering. Ik blijf bezorgd over de instabiele situatie in Noord-Ierland en over de moeilijke gesprekken tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie. Ik blijf die ontwikkelingen dan ook nauwgezet opvolgen.
Ik kan inderdaad bevestigen dat er douanecontroles op goederen plaatsvinden. Enkele dagen na de beslissing van de Noord-Ierse landbouwminister Edwin Poots om de douanecontroles stop te zetten, heeft een rechter van het Belfast High Court die instructie geschorst. In afwachting van een uitspraak ten gronde op 7 maart gaan de controles intussen verder. De woordvoerder van de Europese Commissie maakte na de beslissing van Poots ook bekend dat EU-experten ter plaatse bevestigden dat de controles nog steeds uitgevoerd worden.
Wat betreft de onderhandelingen inzake het Iers Protocol, wordt er nog steeds intensief gesproken op technisch niveau. Er lopen constructieve gesprekken rond douane, maar op een aantal belangrijke thema’s, zoals toegang tot de IT-douanedatabases en het gebruik van bepaalde goederencodes, is er nog heel wat discussie. Verder wordt er ook nog steeds gesproken over sanitaire- en fytosanitaire goederen, staatssteun en governance.
Naast de technische gesprekken vonden er vorige vrijdag, 12 februari 2022, ook opnieuw gesprekken plaats tussen hoofdonderhandelaars Sefcovic en Truss. Ik hoop alvast dat deze gesprekken tot een doorbraak kunnen leiden.
Er ligt al een duurzame oplossing op tafel, namelijk het Iers Protocol. Dit Protocol voorziet in een unieke oplossing voor een unieke situatie. Daarnaast respecteert het ook maximaal de Goede Vrijdagakkoorden én de integriteit van de interne markt, op voorwaarde dat de afspraken correct en loyaal worden uitgevoerd uiteraard. Aan EU-zijde zijn we steeds bereid om na te denken over praktische oplossingen en flexibiliseringen, zolang dit binnen het kader van het Protocol gebeurt. Het is nu aan het VK om concrete engagementen aan te gaan. De EU kan niet toestaan dat een derde partij, na afsluiten van een internationaal verdrag, terugkomt op de gemaakte afspraken en deze weigert uit te voeren. Dit is niet alleen een schending van internationaal recht maar ook een ernstige schending van het vertrouwen, die de verdere relatie tussen beide partijen niet ten goede komt.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Ik heb geen bijkomende vragen. Het zal voorlopig toch nog even afwachten zijn wat er vanaf 7 maart 2022 zal gebeuren als de voorlopige opschorting van de beslissing van de Noord-Ierse regering zal vervallen. Mogelijk komen we dan opnieuw terug met een vraag om uitleg.
Verder is het alleszins een goede zaak dat de EU met het VK verder blijft spreken en, zoals u zegt, dat het Iers Protocol op een correcte manier kan worden nageleefd en uitgevoerd.
De heer Tommelein heeft het woord.
Het Noord-Iers Protocol moet inderdaad het Goede Vrijdagakkoord beschermen om de fragiele vrede op het Ierse eiland te bewaren. Dit is een doorn in het oog van de brexiteers. Maar het protocol maakt wel degelijk deel uit van het onderhandelde akkoord dat met de regering van Johnson werd afgesloten. Zoals de minister-president zelf heel nadrukkelijk stelde tijdens de gedachtewisseling over de Brexit op 1 februari 2022: ‘pacta sunt servanda’. Anders kan men alles opnieuw in vraag blijven stellen waar men niet 100 procent gelukkig mee is. De akkoorden kunnen niet zomaar eenzijdig naast zich worden neergelegd. Momenteel zijn er 23 elementen van het Noord-Ierse Protocol die niet worden uitgevoerd. En dat is problematisch. De EU maakt zich dan ook terecht zorgen over de integriteit van de Europese interne markt. Eind vorig jaar heeft de Commissie inderdaad enkele regelingen voorgesteld die een antwoord moeten bieden op deze problemen. Er werden zelfs enkele toegevingen op tafel gelegd. Wat ons betreft, is het essentieel om zowel de vrede als de veiligheid te bewaren en om de integriteit van de Europese interne markt te beschermen. Het wordt tijd dat de Britten de gevolgen van hun eigen keuze leren aanvaarden, zo niet zullen ze meer en meer als een erg onbetrouwbare speler op het internationale forum worden bekeken.
Ik heb toch wel een bijkomende vraag, minister-president. Hebt u daarover de afgelopen maanden en weken gesprekken gevoerd met Britse vertegenwoordigers?
Minister-president Jambon heeft het woord.
In antwoord op de heer Tommelein: neen, ik heb daar nog geen gesprekken over gevoerd omdat het post Brexit bijzonder moeilijk is om op voldoende hoog niveau langs de kant van het Verenigd Koninkrijk contacten te hebben. We gaan binnenkort een prinselijke missie doen naar het VK. Op het programma staan wel een aantal contacten op voldoende hoog niveau om deze problematiek aan te kaarten.
De heer Vanlouwe heeft het slotwoord.
Ik dank de minister-president.
De vraag om uitleg is afgehandeld.