Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Aerts heeft het woord.
Minister, u stelde op 17 januari 2022 op Radio1 dat de huidige hoge energieprijzen het gevolg zijn van de Europese CO2-politiek. Vanuit diezelfde logica redeneerde u dat het geen zin heeft om uit de energiefactuur nog meer dingen te halen: “De mensen gaan daar niets van voelen. Want het speelt zich af op het Europese niveau met de doelbewuste politiek rond CO2 (...) Men rekent daar kosten door omdat men denkt dat mensen dan gaan voor andere vormen van energie.” Dat zijn niet mijn woorden, dat zijn uw woorden.
Die uitspraak staat haaks op de bevindingen van Fatih Birol, directeur van de International Energy Agency (IEA). Die schreef een aantal dagen voordien dat hij hoe langer hoe meer claims ziet en dat de volatiliteit op de gas-en elektriciteitsmarkt het resultaat is van de ‘clean energy transition’. Hij spreekt verder de volgende belangrijke zin uit: “These assertions are misleading to say the least.”
Hij zegt verder in zijn toelichting dat het een internationale gascrisis is en dus niets te maken heeft met het klimaatbeleid.
Minister, was u op de hoogte van het rapport van het IEA van 13 januari dat erop wees dat er geen verband is tussen de hoge energieprijzen en de clean energy transition?
Zo ja, vanuit welke motivatie had u dan nog om op 17 januari uitspraken te doen dat de hoge energieprijzen het gevolg zijn van de Europese CO2-politiek?
Zo neen, hoe evalueert u uw uitspraken over de Europese Green Deal in het licht van de bevindingen van het IEA?
Minister Demir heeft het woord.
Collega Aerts, ik vind het altijd jammer wanneer men mij halfslachtig citeert. Ik heb heel duidelijk gezegd dat de hoge energieprijzen te maken hebben met het geopolitieke spel, namelijk wat zich op internationaal vlak afspeelt, ook met Rusland. Verder speelt ook wat er op Europees vlak gebeurt, een rol.
De gestegen CO2-prijs heeft wel degelijk een impact op de elektriciteitsprijzen van de burgers en bedrijven. Recente CO2-prijzen tot meer dan 80 euro per ton leiden voor een gezin met een gemiddeld elektriciteitsgebruik van 3500 kilowattuur tot een totale CO2-kost van ongeveer 200 euro per jaar in hun elektriciteitsfactuur, wat overeenkomst met ongeveer 15 procent van de elektriciteitsfactuur.
Daarnaast is het ook zo dat het Fit for 55-pakket ook voorstelt om een bijkomende CO2-taks op te leggen aan burgers en bedrijven via de uitbreiding van het systeem naar gebouwen en transport. U weet dat we daar terughoudend over zijn, dat we daar vragen over hebben, dat we vrezen dat dit ook nog eens een effect zal hebben op de energiefactuur. Daarnaast dragen het Fit for 55-pakket en de Green Deal bij tot een hogere CO2-prijs. Die CO2-prijs is in een jaar tijd gigantisch gestegen en dat vertaalt zich natuurlijk ook – of we dat nu leuk vinden of niet – in die factuur.
U moet me echter correct citeren, ik heb daar heel duidelijk bij gezegd dat dit grotendeels te maken heeft met wat zich internationaal, geopolitiek afspeelt en dat het inderdaad niets te maken heeft met het feit dat de overheden van alles in de factuur stoppen.
Ik wil in deze context ook nog wijzen op enkele andere stemmen in dit debat die we recent gehoord hebben. Het is altijd goed om zich breed te laten informeren. Isabel Schnabel, de directeur van de Europese Centrale Bank, wijst op de risico’s van groene inflatie waarbij de vergroening van de economie de prijs van energie, grondstoffen en daardoor dus van bijna alles verhoogt.
Verder bleek uit een recente studie van McKinsey over de kosten van de klimaattransitie onder meer dat de enorme investeringen die nodig zijn om energiecentrales wereldwijd klimaatvriendelijker te maken, de elektriciteitsprijzen tegen 2040 structureel met een kwart de hoogte in zouden kunnen drijven. De kostprijs van staal en cement dreigt zelfs met respectievelijk 30 tot 45 procent te stijgen.
Ik denk dus dat je de hele context moet bekijken. U vindt het misschien niet leuk dat ik dat zeg, maar het is wat het is. Ik baseer mij ook op literatuur – literatuur die u misschien niet leest – van de Europese Centrale Bank. Ik kijk gewoon naar de gestegen CO2-prijs, die wel degelijk een effect heeft op de factuur. Maar dat is niet de enige reden waarom die prijzen zo hoog stijgen. Het grootste probleem, dat heb ik ook gezegd en dat moet dus ook correct geciteerd worden, heeft te maken met de internationale geopolitiek.
De heer Aerts heeft het woord.
Minister, ik zal dan een ander citaat van u voorlezen: “Laten we de mensen geen blaasjes wijsmaken. De energieprijzen zijn zo hoog door een doelbewuste Europese politiek om de CO2-prijs op te drijven en onze eigen energievoorraden schaars te maken. Greenflation, groene inflatie is geen verzinsel. We moeten dus structureel ingrijpen.” Die woorden kunt u niet weerleggen, want ze staan nog altijd op uw tweetlijn. Daarmee richt u vol het vizier op de doelbewuste Europese politiek. U spreekt bewust over greenflation om uw eigen dogma’s door te drukken en voor niets anders. Ja, de CO2-prijs is gestegen, maar dat is maar een fractie van de totale stijging die te vinden is in de energiefactuur. Op dat vlak hebt u gelijk. Dat nuanceert u hier ook en daar ben ik blij om. Maar met die tweet alleen al zet u opnieuw het hele klimaatbeleid in de hoek. Ik verwacht dat niet van een klimaatminister, net zomin als ik verwacht dat een minister van Energie op basis van de meest gebruikte vooroordelen protesteert tegen windmolens net over onze gewestgrens. Dat verwacht ik niet. Gebruik daarvoor alle argumenten die je kunt gebruiken – en er zijn soms argumenten om een windmolen al dan niet te vergunnen, dat hoort u me niet tegenspreken – maar gebruik niet de algemene vooroordelen die iedereen gebruikt om toch maar projecten te kunnen afschieten. Ik verwacht van een minister van Klimaat meer ambitie, ik verwacht dat u niet probeert om zaken in het verdomhoekje te zetten, net zomin als ik dat verwacht van een minister van Energie.
De heer Gryffroy heeft het woord.
Als we zo beginnen, kunnen we misschien de tweets van de Groenministers op federaal niveau eens analyseren? Als u iets uit de context trekt en daarop blijft hameren, dan zal ik ook eens beginnen met het verzamelen van tweets. Dat is geen enkel probleem.
U hebt het ook over die windmolens. Als dat al niet meer mag? Het is omdat het u niet aanstaat, dat u zo met uw vingertje staat te zwaaien. Dat vind ik echt beneden alle peil.
Mevrouw Homans zou nu zeggen: ‘en de vraag was?’, maar ik zal dat niet doen.
Ik wil er wel een vraag aan koppelen, hoor. Kunt u eens bellen naar Tinne Van der Straeten?
De heer Bothuyne heeft het woord.
Voorzitter, ik wilde aanvankelijk niet tussenkomen, maar het pingponggebeuren noopt me ertoe om toch iets te zeggen. Ik denk dat de minister gelijk heeft: er zijn heel veel factoren die ertoe bijdragen dat de prijzen zijn wat ze op dit moment zijn. Ik zie hier net passeren dat de CO2-prijs ondertussen op meer dan 92 euro ligt. Dat is een nieuw record dat gevestigd wordt.
Collega Aerts heeft ook gelijk: volgens het Internationaal Energieagentschap – in dezen toch wel de autoriteit – is ongeveer een achtste van de stijging van de energieprijs te verklaren door die hogere CO2-prijs. De rest ligt, zoals de minister aangaf, aan de geopolitiek, groothandelsevoluties, een foute inschatting van de vraag, de economische groei die sneller gaat dan verwacht enzoverder. Die hebben allemaal hetzelfde probleem veroorzaakt, namelijk die enorme stijging van de energieprijzen, waarover we het deze namiddag nog zullen hebben.
Ik denk wel dat het bijzonder belangrijk is om, rond de doelstelling die we allemaal hebben en die ook in ons regeerakkoord staat over de uitvoering van het klimaatbeleid en rond de ambities die we hebben om te streven naar klimaatneutraliteit, te proberen daar een positieve boodschap aan vast te knopen. De gestegen energiefactuur volledig linken aan het te voeren klimaatbeleid is, denk ik, niet de beste manier om een draagvlak voor dat klimaatbeleid te bewerkstelligen. Het is vooral Vlaanderen dat verantwoordelijk is en bevoegd is voor dat klimaatbeleid. De regering heeft in haar visienota van november al een aantal duidelijke en goede keuzes gemaakt op dat vlak. Als we willen dat de mensen en de bedrijven ons kunnen volgen, dan moeten we daar ook op een correcte en positieve manier over durven te communiceren. Dat was dus een bedenking en geen vraag, voorzitter.
Ik wil zelf kort even aansluiten. Minister, ik moet zeggen dat ik, aan de ene kant, uw belezenheid, of de informatie van uw kabinet, lovenswaardig vind. Aan de andere kant moet ik zeggen dat die wel zeer selectief is. Misschien moet u dus niet alleen naar de ene maar ook eens naar de andere kant kijken. Want het klopt inderdaad dat er studies zijn – onder andere van de ECB – die berekenen wat de kost is van de energietransitie naar duurzame, hernieuwbare energie, met alle kosten die daar voor een aantal oude sectoren bij komen. Het klopt natuurlijk ook dat, wanneer we de klimaatverandering haar gang laten gaan, de kosten nog veel hoger zullen zijn. Daar gaat u feestelijk aan voorbij. Misschien hebt u het niet gelezen, dan kan ik u dat aanraden. De kosten voor het bestrijden van wateroverlast en van schade door weersveranderingen, de kosten van klimaatmigratiebewegingen enzovoort zijn groter.
Het valt me op dat u in uw beleid als minister van Klimaat systematisch allerlei argumenten hanteert om te zeggen dat het klimaatbeleid te duur is en dat u daar met veel pervers genoegen verder in gaat. Als enige antwoord hanteert u een model dat nog altijd nog duurder is, namelijk het bouwen van nucleaire centrales. Ik wil u gerust de studies ter beschikking stellen over de manier waarop die qua prijs uit de hand gelopen zijn, overal waar men dat de voorbije tien jaar geprobeerd heeft. Dan kunnen we dat eens naast de voorbeelden die u geeft, leggen.
Minister, ik hoop dus dat u alles gelezen hebt en niet alleen maar de dingen die uw vooroordelen bevestigen.
Minister Demir heeft het woord.
Collega’s, ik zal misschien eens het kostenplaatje geven van jullie beleid. Groenestroomcertificaten kosten 20 miljard euro. Het was ik niet, het was Steve Stevaert die daar destijds mee begonnen is. Ik vind het heel gemakkelijk om mij hier nu de les te komen spellen, collega’s, en te zeggen dat dat nucleaire energie enorm veel kost enzovoort, terwijl die gascentrales ook heel veel kosten. Ik ga daar dus niet aan beginnen.
Mijn punt is heel duidelijk, en ik denk dat dat ook het punt is van de Vlaamse Regering. Wij willen werk maken van die klimaattransitie en wij doen dat ook. Kijk gewoon al maar naar alles wat we gaan doen op het vlak van gebouwen. Vlaanderen is de allereerste regio die een heel plan heeft voor de renovatie van gebouwen en daarvoor een budget van 300 miljoen euro heeft vrijgemaakt, die ook een renovatieplicht heeft ingevoerd. Ik wil wel eens zien hoe ver de andere regio’s daarmee staan. Daar wil men niet eens horen van de uitfasering van stookolie, terwijl Ecolo mee in de regering zit.
Ik ben het dus beu dat er continu met de vinger gewezen wordt op het feit dat wij hier niets doen en dat we het niet goed doen. Wij maken werk van die klimaatuitdaging. We weten allemaal wat klimaatverandering is. Maar wij doen dat op een andere manier. Wij zorgen ervoor dat de middelen die we hebben op een zo goed mogelijke manier bij de mensen terechtkomen. Wij maken keuzes op een verstandige manier. We zijn inderdaad terughoudend over de uitbreiding van dat systeem van de CO2-taks naar gebouwen en transport, omdat we inzitten met de factuur van de mensen. Ik denk dat het daar toch wel over gaat, collega’s. Ik heb die 20 miljard daar niet ingedraaid. Dat was ik niet. Ik haal er wel van alles uit, maar ik ben niet de minister die toen de beslissing heeft genomen om te oversubsidiëren.
Voor alle duidelijkheid: ik vind dat we effectief werk moeten maken van die klimaattransitie. Mondiale actie is ook vereist om te vermijden dat de kosten voor adaptatie op termijn de pan uitrijzen. Er zijn verschillende manieren om de klimaattransitie aan te pakken. Ik stel mij toch vragen bij bepaalde beleidskeuzes, zoals die bijkomende CO2-taks op verwarming en transport. Ik mag mij daar toch nog vragen bij stellen? De invoering van transmissiehandel voor gebouwen en transport zal toch een bijkomende kost geven voor gezinnen. Men krijgt wel een deel terug van Europa, maar dat zal nooit zoveel zijn als de kost die er is.
Daar stoor ik me wel aan, collega’s. We stellen ons vragen, ook op een klimaattop, over de kostprijs van bepaalde zaken die men snel-snel wil tekenen. Dan staat de hele linkerzijde op haar achterpoten. Maar het zijn wel net die linkse partijen die, als het gaat over de energiefactuur, weer op hun achterpoten staan. Zeg dan gewoon wat jullie willen! Dan weten wij dat en dan weten de mensen dat ook.
De heer Aerts heeft het woord.
Ik denk dat we het heel duidelijk zeggen, maar dat het gewoon niet begrepen wordt aan de andere kant van de lijn. Minister, ik ben voor alle duidelijkheid niet minister Stevaert en ik heb ook geen groenestroomcertificaten ingevoerd. U kunt daar in elke discussie opnieuw op terugkomen, maar dat gaat ons niet vooruithelpen.
Wat we nodig hebben, is een positief beleid voor klimaat en voor hernieuwbare energie. En ja, daar zijn uitdagingen in. Dat zult u mij niet horen ontkennen. En ik heb hier ook al projecten gesteund in deze commissie. Ik ben niet te beroerd om goede projecten mee te steunen. Maar wat ons betreft, gaat u alleszins niet ver genoeg. U gaat niet ver genoeg op het vlak van renovatie. Het voorbeeld dat u zelf aanhaalt, daar kunnen we veel meer inspanningen doen, en niet gewoon op dezelfde manier iets meer geld ter beschikking stellen, want dat helpt ons niet vooruit.
Maar wat ons zeker niet vooruithelpt, en dat is wat ik met dit punt nog maar eens wil aanhalen, is dat u vingerwijzingen doet en probeert om het klimaatbeleid in het hoekje van ‘te duur’ te zetten en hernieuwbare energie in het hoekje van ‘het is allemaal kommer en kwel’. Dat helpt de energietransitie sowieso niet vooruit. Dat helpt ook de aanpak van het klimaat niet vooruit. Dus als we ergens op moeten inzetten, is het op dat sterker maken, met meer positieve boodschappen, zonder blind te zijn voor problemen. Maar zoek dan oplossingen voor problemen, in de plaats van er een megafoon op te zetten om het hele verhaal toch maar zo zwart mogelijk voor te stellen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.