Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Wouters heeft het woord.
Minister, het uitblijven van een samenhangend armoedebeleid in Vlaanderen is het grote punt van kritiek dat Decenniumdoelen uit in de 14e Armoedebarometer. In dit rapport brengen de grote vakbonden, ziekenfondsen en armoedeorganisaties de armoede in Vlaanderen in kaart, met cijfers en onderliggende factoren die hiervan aan de basis liggen.
De bevindingen zijn zorgwekkend. Het aantal bedelingen van de voedselbanken steeg in 2020 tot boven 175.000. Veldwerkers worden dagelijks geconfronteerd met schrijnende situaties. Het aantal gezinnen waar niemand werkt, stijgt weer, net als de langdurige werkloosheid. Personen met precaire jobs, die voordien net boven de armoedegrens zaten, zijn de afgelopen 2 jaar onder die grens gedoken en hebben vaker een beroep moeten doen op het OCMW, omdat ze op het einde van de maand de eindjes niet meer aan elkaar kunnen knopen
Armoede blijft in Vlaanderen hangen rond 10 procent. Oorzaken zijn onder meer de coronacrisis, het tekort aan betaalbare woningen, de stijgende energiefactuur en het uitblijven van goede antwoorden van de Vlaamse Regering op die vraagstukken.
Hoe reageert u op de bevindingen in de Armoedebarometer?
Bent u het eens met de kritiek dat een ernstig en samenhangend armoedebeleid momenteel ontbreekt? Zo ja, op welke manier wordt dit opgelost?
Bent u het ermee eens dat het Vlaams Actieplan Armoedebestrijding (VAPA) de armoede in Vlaanderen niet structureel aanpakt?
Voert u overleg met de Vlaamse collega´s en het federale niveau om tot een coherent, structureel armoedebeleid te komen?
Hoe evalueert u de inspanningen van uw collega-ministers met betrekking tot armoedebestrijding? Hebt u op dit vlak een coördinerende rol?
Wat zijn de voornaamste knelpunten, volgens u, om tot een effectief armoedebeleid te komen? Hoe worden die aangepakt?
Minister Beke heeft het woord.
De Armoedebarometer wijst terecht op een aantal knelpunten in de samenleving die door de coronacrisis zijn vergroot of meer zichtbaar zijn geworden. Het is duidelijk dat de crisis en de noodzakelijke maatregelen tegen corona een ongekend zware impact had en heeft op het welzijn van vele mensen, in het bijzonder mensen in armoede en kwetsbare situaties.
De Armoedebarometer wijst op een aantal federale maatregelen die volgens hen het verschil hebben gemaakt. Dat is ook zo. Denk maar aan het systeem van de technische werkloosheid dat we in dit land kennen.
Ik ben het wel niet eens met de voorstelling in de barometer als zouden de Vlaamse Regering en het Vlaamse Parlement zich van hun kant beperken tot enkel tijdelijke maatregelen en blind zijn voor de effecten op langere termijn. Dat is geen correcte weergave van de realiteit.
We hebben in dit parlement heel wat maatregelen besproken, sommige daarvan inderdaad op korte termijn, andere ook op langere termijn. Ik denk zowel aan de maatregelen die tijdens de crisis zijn genomen als aan de maatregelen in het kader van het Vlaams relanceplan en binnen mijn bevoegdheden Armoedebestrijding. Denk aan het actieplan Mentaal Welzijn, de projectoproep outreachend werken naar mensen in armoede, Housing First, zorgzame buurten, de uitrol van het geïntegreerd breed overleg (GBO), versterking bij de centra algemeen welzijnswerk (CAW’s), de centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG’s) en in de jeugdhulp. De meeste daarvan kregen of krijgen een structureel karakter.
De barometer gaat volgens mij ook voorbij aan de inspanningen van de hulpverleningssectoren zelf, die in zeer moeilijke omstandigheden toch alles in het werk hebben gesteld om bereikbaar te blijven. Heel wat sectoren zijn proactief en outreachend aan de slag gegaan om mensen te bereiken.
Ik ben het ook niet eens met de stelling dat het armoedebeleid niet ernstig of onsamenhangend zou zijn. En het bewijs zit in de cijfers die de Armoedebarometer zelf meegeeft. Ik ben ervan overtuigd dat de armoedesituatie door de coronacrisis en zonder een degelijk armoedebeleid veel erger zou zijn. De barometer stelt terecht dat een aantal sectoren waar relatief veel maatschappelijk kwetsbare mensen een inkomen verwerven, zwaar zijn getroffen door corona en de noodzakelijke maatregelen in dit verband: de horeca, de cultuursector, de toeristische sector. Ik lees in de barometer weinig over de inspanningen die Vlaanderen heeft gedaan om die sectoren te ondersteunen, zodat zoveel mogelijk organisaties in die sectoren de crisis zouden kunnen doorkomen. En ik stel vast dat dit succes heeft, als ik alleen al kijk naar het aantal openstaande vacatures voor deze sectoren. En dan zwijg ik nog over de vacatures die we bij de vorige vraag om uitleg aanhaalden.
Over het algemeen stelt de Armoedebarometer terecht dat de armoedecijfers in België en Vlaanderen al een decennium en langer lang vrij stabiel blijven. We krijgen nog geen definitieve knik in de goede richting in de grafiek, ondanks heel wat inspanningen van de Vlaamse, de federale en de lokale overheden. Daarom werken we nu aan enkele beleidslijnen die onze manier van bereiken van en omgaan met maatschappelijk kwetsbare mensen fundamenteler herdenken en herwerken. Zo zijn we enkele jaren geleden gestart met het geïntegreerd breed onthaal, een samenwerkingsverband tussen het CAW, het OCMW en de diensten maatschappelijk werk (DMW’s) van de ziekenfondsen. We investeren vandaag in zorgzame buurten. En we zijn gestart met het uitwerken van het plan ‘Vroeg en nabij’, een nieuw plan voor de ondersteuning van kinderen, jongeren en gezinnen.
Het gros van het structurele armoedebestrijdingsbeleid staat niet vermeld in het Vlaams Actieplan Armoedebestrijding. En dat is normaal. Het actieplan bevat een lijst van nieuwe maatregelen van deze Vlaamse Regering om nieuw beleid uit te werken, uit te testen of te implementeren. Het is dus geen inventaris van alle aspecten van het Vlaamse armoedebestrijdingsbeleid. Integendeel, het zegt niets over het bestaande, reguliere activeringsbeleid voor mensen ver van de arbeidsmarkt. Het bevat geen beschrijving van alle aspecten van de sociale economie of de sociale huisvesting. De reguliere werking van de CAW’s, samenlevingsopbouw, de CGG’s, het straathoekwerk, de automatische toekenning in het groeipakket, vakantieparticipatie, enzovoort, zijn niet opgenomen in dit plan.
Het plan bevat de maatregelen die aangekondigd werden in het Vlaams regeerakkoord als antwoord op de armoedesituatie zoals die gekend was voor de coronacrisis. Ik heb hier in het parlement al meermaals aangegeven dat het actieplan geen rekening heeft kunnen houden met de impact op langere termijn van de coronacrisis. Waar nodig en mogelijk zullen we dit in de toekomst bijsturen.
Zoals al vaker aangegeven, wordt het armoedebestrijdingsbeleid niet gedicteerd vanuit één of vanuit enkele ministers van de Vlaamse Regering, maar wordt er vorm aan gegeven in onderling overleg. Het genoemde Vlaams Actieplan Armoedebestrijding is daar een voorbeeld van. Ook de nieuwe maatregelen worden in overleg met de Vlaamse Regering uitgewerkt. Met de federale collega’s heb ik op het vlak van armoedebestrijding tot nu toe vooral bilateraal contact gehad op basis van concrete dossiers. Ik ben al langer vragende partij om ook meer structureel overleg te plegen over de armoedeproblematiek binnen een interministeriële conferentie Maatschappelijke Integratie.
Het zal u niet verbazen dat ik geen oordeel zal uitspreken over de inspanningen van collega-ministers met betrekking tot de armoedebestrijding. De Vlaamse Regering stippelt collegiaal de lijnen uit voor het armoedebestrijdingsbeleid. Ik zal mijn collega’s aanspreken over de voorstellen die zij maken, en over de invulling, de opvolging en de uitvoering van hun acties in het kader van armoedebestrijding, en over hun verantwoordelijkheid als bevoegde ministers.
Mevrouw Wouters heeft het woord.
Minister, dank u voor uw antwoorden. U noemt heel wat initiatieven die worden genomen. Die zijn goed. Maar ik houd echt mijn hart vast. Het leven wordt in een sneltreinvaart duurder. De inflatie kwam deze maand uit op 7,59 procent. Dat betekent dat we voor onze aankopen gemiddeld 7,59 procent meer betalen dan een jaar geleden. De coronacrisis heeft heel wat mensen in financiële problemen gebracht. Maar daarnaast hebben we ook de energiecrisis. De energie- en brandstofprijzen swingen de pan uit. Daarnaast is er ook nog de woningcrisis. Ook de huurprijzen zijn gestegen. Het aantal kandidaat-huurders op de wachtlijst voor een sociale woning is op een jaar tijd met 15.000 gestegen. Er staan nu 170.000 huishoudens op die wachtlijst. Het is een en-enverhaal. Jonge gezinnen, alleenstaanden, gepensioneerden met een laag pensioen en zelfs tweeverdieners hebben of krijgen het zeer moeilijk. Ik vrees dat de OCMW’s heel wat extra hulpvragen krijgen en overstelpt zullen worden.
Naast de verantwoordelijkheid van de overheid mogen we niet blind zijn voor onze omgeving. We leven in een samenleving waar we elkaar opnieuw moeten helpen. In heel wat steden en gemeenten worden initiatieven opgestart om mensen die er nood aan hebben te helpen. Bij ons in Vlaams-Brabant worden op sociale media weggeefgroepen opgericht. Daar kan men van kleding tot meubels aanbieden en kunnen mensen die via #durftevragen voor datgene waar ze nood aan hebben terecht. Deze groepen zijn een enorm succes. Men kan dus lokaal heel wat doen voor mensen die het moeilijk hebben. We moeten deze initiatieven toejuichen.
Minister, op 114 plaatsen in Vlaanderen start vanaf 1 maart een zorgzame buurt op. Onze fractie is heel tevreden dat u hiervoor 9,4 miljoen euro voorziet. Betekent dit dat er ook 114 lokale besturen hebben gereageerd op die projectoproep? Kunt u dat even toelichten? Waar kan ik de lijst vinden van de 114 plaatsen die hebben gereageerd op deze projectoproep?
Mevrouw Verheyen heeft het woord.
Het toeval wil dat ik een gelijkaardige vraag heb ingediend, zij het wel in schriftelijke vorm. Ik heb mij in het bijzonder gericht op de nieuwe statistieken die Statistiek Vlaanderen op 26 januari 2022 heeft gepubliceerd. U zult die ook wel hebben gelezen. Ze gaan lijnrecht in tegen de – als ik dat mag zeggen – politiek gekleurde verwijten van Decenniumdoelen. Uit de cijfers van Statistiek Vlaanderen blijkt dat in Vlaanderen het armoederisico het laagste is van de hele EU, en dat Vlaanderen op het vlak van inkomensgelijkheid de tweede beste leerling van de EU is. Ik wil zelfs niet beginnen over de andere landsdelen.
Ik weet dat je met cijfers niet alles kunt bewijzen, maar ze geven wel een tendens aan. En die tendens is volgens mij niet zoals Decenniumdoelen ze schetst. Iedere persoon in armoede is er een te veel. Dat heb ik hier al vaak gezegd. Armoede bestaat wel degelijk. Dat ontken ik zeker niet. We hebben nooit iets anders beweerd als het op armoedebestrijding aankomt. En ja, soms hebben we een andere invulling wat betreft armoedebestrijding op het terrein. Maar als Decenniumdoelen zegt dat de Federale Regering het beter doet dan de Vlaamse Regering, terwijl de cijfers en het beleid zijn wat ze zijn, en dat wij een beleid tegen de armen voeren, sorry, dan kunt u mij niet kwalijk nemen dat ik deze uitlatingen allesbehalve serieus neem en dat ik, zoals de minister, neem ik aan, erdoor geschoffeerd ben.
Ik vind het spijtig dat sommige organisaties het armoedebeleid misbruiken om een slecht project te doen. Ik denk dat we dat het best aan uzelf kunnen overlaten.
Minister, ik heb een bijkomende vraag. Het is, als ik mij niet vergis, van 2013 geleden dat er nog een IMC Sociale Integratie heeft plaatsgevonden. Hebt u al signalen opgevangen dat er binnenkort een dergelijke IMC, waarop ook armoedebestrijding op de agenda staat, op poten zal worden gezet? Mocht dat niet zo zijn, lijkt u dat dan niet opportuun?
Mevrouw De Rudder heeft het woord.
Ik moet bekennen dat ik net zoals collega Verheyen toch wel wat gechoqueerd was toen ik het persbericht las. We hebben daarover geen correct en eerlijk beeld gekregen. We mogen kritisch zijn. Zoals daarnet ook gezegd, moeten we blijven werken aan een armoedebeleid. Dat doen we ook. Elke persoon in armoede is er een te veel, volledig mee akkoord, maar ik denk dat we ook moeten kunnen onderschrijven en eerlijk stellen wat Vlaanderen doet voor het armoedebeleid.
De minister heeft daarnet heel wat projecten opgesomd. Dat is niet niets. Uiteraard beseffen we dat corona een impact heeft gehad en nog altijd heeft op ieder van ons. In alle sectoren zijn er heel wat problemen, zeker en vast voor de kwetsbaren. Maar we mogen eerlijk en correct stellen dat Vlaanderen heel wat inspanningen heeft geleverd.
Ook de lokale besturen hebben dat gedaan. We zullen aan de armoedeproblematiek blijven werken. Nu komen stellen dat die beweringen van dat verslag juist zijn, is zeker niet correct. Minister, ik ben blij dat u dat hebt onderschreven en dat u ook het positieve hebt aangehaald van wat we allemaal wel doen.
We blijven dus werken aan het armoedebeleid, maar we kunnen daar natuurlijk niet op één dag oplossingen aan geven. Het is een werk van lange adem. We zullen het ook in de komende weken en maanden voortzetten.
Minister Beke heeft het woord.
Het is goed dat we die cijfers over de armoededrempels bekijken. Wat collega Verheyen zegt, klopt.
Er zijn in totaal, als ik mij niet vergis, een 150-tal projecten ingediend. Het gaat niet alleen over lokale besturen. Ook voorzieningen of eerstelijnszones konden intekenen, met een lokaal bestuur als partner. 114 werden er goedgekeurd. Het enthousiasme was dus zeer groot. Al die projecten kunnen worden teruggevonden op www.zorgzamebuurten.be, met een kaartje met bijkomende uitleg over elk project.
Collega Verheyen, minister Lalieux heeft op de persconferentie van het tweejaarlijkse verslag van het Steunpunt Armoedebestrijding aangegeven dat ze contact heeft opgenomen met Elio Di Rupo. Het zijn Wallonië en de Duitstalige Gemeenschap die deze IMC dienen samen te roepen. Maar de federale minister heeft aangegeven dat dit in orde zou komen. Wij kijken daar dus naar uit.
Mevrouw Wouters heeft het woord.
Minister, dank u voor uw antwoord op mijn bijkomende vraag. Ik heb verder geen opmerkingen meer.
De vraag om uitleg is afgehandeld.