Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Vraag om uitleg over de nieuwe algemene compensatieregeling in de kinderopvang
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Saeys heeft het woord.
Voor onthaalouders met een sui-generisstatuut is hun inkomen rechtstreeks gekoppeld aan een prestatie. Dat is in normale tijden niet slecht, maar in deze tijden van corona is die koppeling niet evident. Dat heeft de regering ertoe aangezet om compensatiemaatregelen te nemen.
Tot mei 2021 gold de algemene regeling met een compensatie voor alle gemiste prestaties. Vanaf juli tot november was er een selectieve compensatie, die enkel een compensatie voorzag bij een opgelegde sluiting of een doelgroepbeperking. Sinds december geldt een nieuwe regeling, waarbij compensatie wordt voorzien indien de ouders een doktersattest of een quarantaineattest inleveren dat het kind zelf of een gezinslid van het kind in quarantaine of isolatie is door covid.
Als een gezin geen attest wil inleveren, dan kan de onthaalouder geen beroep doen op deze regeling en dus ook geen compensatie ontvangen. Dat betekent dat onthaalouders in de periode van mei tot en met november hun inkomen zagen dalen. We krijgen meldingen van diensten voor onthaalouders dat ze sinds juni een stijgende uitstroom van onthaalouders vaststellen.
Daarom heb ik de volgende vragen, minister.
Beschikt u over cijfers die aantonen dat er sinds juni meer onthaalouders met een sui-generisstatuut uitstromen dan normaal? Ziet u een gelijkaardige uitstroom bij zelfstandige onthaalouders ?
Vreest u niet dat onthaalouders vanaf december opnieuw inkomsten zullen derven omdat ouders nalaten een doktersattest of een quarantaineattest in te leveren ?
Bent u bereid te onderzoeken welke maatregelen er genomen kunnen worden om te vermijden dat onthaalouders wegens dalende inkomsten als gevolg van corona uitstromen?
Mevrouw Groothedde heeft het woord.
Minister, ik wil het even hebben over de nieuwe compensatieregeling die vanaf 1 december in voege is gegaan in de kinderopvang. Ik ga niet de volledige vraag die ik ingediend heb, voorlezen. U hebt ze kunnen lezen. Het is zo dat er een nieuw compensatiemechanisme gebruikt wordt als een gedeeltelijke of volledige sluiting van de opvang of een leefgroep nodig is. Anderzijds kunnen ook individuele afwezigheden worden gecompenseerd wanneer de opvang openblijft. Die regeling is in voege getreden in december, maar eigenlijk waren er in oktober en november al heel veel kinderen afwezig en moesten al heel veel groepen sluiten. Er was toen eigenlijk al een heel groot probleem. Sommige kinderbegeleiders, onthaalouders, ouders of kindjes zaten op het moment dat de regeling in voege ging al een volledige maand in quarantaine of in isolatie door besmettingen in het gezin of in de woonst.
We hebben daarbij de volgende vragen, minister.
Als die regeling pas geldt vanaf 1 december, zijn er dan andere mogelijkheden om ook het inkomensverlies van de vorige twee maanden te compenseren? Vindt u deze maatregel voldoende, aangezien de kinderopvang al zo lang in zwaar vaarwater verkeert en de hele tijd open is moeten blijven?
Als ouders in isolatie moeten en het kindje dus in quarantaine moet of als het kindje zelf besmet is, moeten de ouders een attest voorleggen. Op dit moment merken we dat dat attest niet wordt binnengebracht, dat kinderen ziek worden binnengebracht, dat ouders niet goed weten dat ze een attest moeten binnenbrengen enzovoort. Wat dat betreft is die regeling in december dus echt ontoereikend geweest.
Verder is er inderdaad een probleem bij de onthaalouders, zoals collega Saeys al vrij uitgebreid heeft toegelicht. Krijgen onthaalouders in het werknemersstatuut dezelfde compensatie voor loonverlies? Is er een verschil in de compensatie van technische werkloosheid door quarantaine en door ziekte bij een besmetting? De onthaalouders zien daar geen klaarheid in. Het gaat inderdaad om een groep die al een ontzettend grote uitstroom kende. Ik vrees dat die hierdoor nog verergerd zal worden. Kunt u hier wat klaarheid in scheppen, voor de maand december maar zeker ook voor oktober en november?
Minister Beke heeft het woord.
Collega’s, voorlopig zien we geen extra uitstroom van onthaalouders met een sui-generisstatuut en ook niet van zelfstandige onthaalouders. In absolute aantallen ligt het aantal uitstromers lager dan in 2019 en in 2020. Ik kan u de cijfers in detail bezorgen.
Ook de verhouding van het aantal uitstromers tegenover het aantal nog actieve locaties is vrij stabiel. Voor de zelfstandige gezinsopvang bedroeg deze uitstroom 2,4 procent in het derde kwartaal van 2021, tegenover 2,1 procent in hetzelfde kwartaal in 2019 en ook 2,1 procent in 2020.
Voor de onthaalouders sui generis lag het percentage uitstromers tegenover het aantal nog actieve locaties op 3,5 procent in het derde kwartaal van 2021, tegenover 4 procent in 2020 en 3,8 procent in 2019.
Om niet te hoeven betalen voor de afwezigheid, moeten ouders in dit geval inderdaad kunnen aantonen dat de afwezigheid van het kind het gevolg is van een quarantaine of een isolatie. Ouders kunnen dit aantonen met een quarantaineattest of met een attest van de arts. Beschikken de ouders over geen van beide attesten, dan kunnen zij ook andere stukken bezorgen, bijvoorbeeld een positief testresultaat of een brief van de werkgever of van de school.
Als ouders geen bewijs voorleggen, kan de opvang terugvallen op de normale afspraken opgenomen in het contract en kunnen bijvoorbeeld alsnog de afwezigheden aangerekend worden of kan men respijtdagen in rekening brengen.
Er zijn op dit ogenblik, wellicht mede door onze compensatieregeling, niet meer stoppende onthaalouders ten gevolge van corona.
De gegevens voor de maand november komen nog binnen, daar kunnen we nog geen uitspraken over doen. Maar als we de gemiddelde bezettingscijfers voor de opvang van baby’s en peuters bekijken voor oktober 2021 ten opzichte van de periode voor corona, oktober 2019, dan zijn deze cijfers voor de gezinsopvang en voor samenwerkende onthaalouders nauwelijks lager. Voor de niet-inkomensgerelateerde gezinsopvang is er zelfs een lichte stijging. Dat neemt natuurlijk niet weg dat een individuele voorziening wel te maken had met een lagere bezetting. Een opgelegde sluiting ten gevolge van een coronagerelateerde situatie kan hier een oorzaak van zijn.
Ook in oktober en november was de compensatieregeling van toepassing voor een gedeeltelijke of volledige sluiting. De normale contractuele bepalingen zijn van toepassing voor de andere afwezigheden. Indien de opvang in die periode open was en er waren minder kinderen aanwezig, dan kon de organisatie terugvallen op de normale contractuele bepalingen.
Onthaalouders in het sui-generisstatuut kunnen ook gebruikmaken van de opvanguitkering bij de RVA. Die is voorzien in dit statuut voor de dagen waarop het kind buiten de wil om van de onthaalouder afwezig is.
De compensatiesubsidie is dezelfde voor onthaalouders in het sui-generisstatuut als voor onthaalouders in het werknemersstatuut. Alleen is de regeling binnen de verschillende statuten anders.
Als de organisator compensatie ontvangt dan is het volgende voorzien. Voor de onthaalouder in het werknemersstatuut kan de organisator het loon van de onthaalouder blijven doorbetalen. De organisator kan dus geen systeem van tijdelijke werkloosheid door quarantaine activeren. Voor de onthaalouder in het sui-generisstatuut is regelgevend voorzien dat de organisator een bedrag van 17,5 euro per afwezigheidsdag per kind moet doorstorten aan de onthaalouder, omdat die onthaalouder anders geen enkele vergoeding krijgt als het kind niet komt.
Mevrouw Saeys heeft het woord.
Minister, dank u wel om klaarheid te geven. Ik ben zeker geïnteresseerd in de cijfers. Het is zeer belangrijk om dat ook de komende maanden zeer goed te monitoren. Het gaat in de kinderopvang niet gemakkelijk. We moeten te allen tijde vermijden dat we nog meer uitstroom uit de kinderopvang kennen. Minister, ik zou u echt willen aanmanen om dit zeer kort op de bal op te volgen.
Mevrouw Groothedde heeft het woord.
Minister, begrijp ik het goed dat u geen enkele retroactieve compensatie zult invoeren voor oktober en november 2021, ook al waren daar in het begin vijftig maar nadien in snel stijgende lijn honderden organisaties die plaatsen verloren en die procentueel zelfs het zwaarst van alle bevolkingsgroepen getroffen waren wat besmettingen betreft? Ik denk dat u ook hebt gezien dat tijdens de vakantie het risico op besmetting in de kinderopvang het allerhoogst was, volgens berekeningen van Lode Godderis. De kinderopvang is al die tijd open gebleven. Zult u nu echt deze maatregel ook niet nemen? Zult u het bij dit minimum houden?
De heer Daniëls heeft het woord.
Minister, dank u wel. Ik heb twee heel korte vragen. In welke mate kan de papierwinkel voor de opvanginitiatieven, zeker als het gaat over de gezinsopvang, die er meestal ook alleen voor staat, worden beperkt? Ik heb geen einddatum gevonden van de compensatieregeling zoals u die nu hebt voorgelegd. Wil dat dan zeggen dat die blijft duren zonder dat er daarvoor opnieuw in een verlenging moet worden voorzien?
Mevrouw Wouters heeft het woord.
Minister, naar aanleiding van haar actuele vraag op 24 november over het invoeren van de algemene compensatieregeling wees collega Malfroot al op deze problematiek. Ze stelde duidelijk in haar betoog dat de onthaalouders in het sui-generisstatuut wederom de dupe zijn van dit systeem. Het klopt namelijk dat zij daadwerkelijk een aanwezig kind moeten kunnen registreren om voor die dag een dagloon te kunnen krijgen. Zoals steeds verwees u toen ook weer naar de inspanningen die u hebt gedaan voor VIA 6 (Vlaams intersectoraal akkoord), maar u negeerde uiteraard het feit dat hun inkomen gekoppeld is aan een effectieve aanwezigheid.
Vandaag leven we op hoop, omdat collega Saeys en collega Groothedde deze problematiek hier terecht aankaarten. Ik hoop nu dat u, aangezien dit ook een vraag vanuit de meerderheid is, de onthaalouders, die meer respect en waardering verdienen, zult vergoeden voor de verloren inkomsten. Zult u, naast het onderzoek dat u zult doen om de uitstroom te beperken, nu ook bereid zijn om de onthaalouders te compenseren voor deze periode waarin zij nauwelijks een inkomen konden verwerven gezien de afwezigheid van vele kindjes?
Minister Beke heeft het woord.
De regelingen zijn afgestemd op de beslissingen die zijn genomen in het Overlegcomité, bijvoorbeeld omtrent thuiswerk. Bijvoorbeeld wat de buitenschoolse kinderopvang betreft, hebben wij daar op die manier onze regelingen aan aangepast. Ik wil toch even zeggen dat wij in 2020-2021 in totaal bijna 150 miljoen euro aan compensaties hebben gegeven voor de kinderopvang. Dat waren compensaties wegens corona. Dat had niks te maken met het uitbreidingsbeleid. Deze Vlaamse Regering doet structureel, recurrent een verdere investering van 120 miljoen euro voor uitbreidingsbeleid en VIA 6. Dat staat daar los van. Die 150 miljoen euro aan compensaties, dat is ontzettend veel geld. Dat is ook terecht. Dat toont het belang aan dat de Vlaamse Regering aan deze kinderopvang heeft gehecht, ook in die moeilijke tijden.
Mevrouw Groothedde heeft het woord.
Ik denk dat collega Saeys eerst nog mag tussenkomen.
Collega Saeys is al vertrokken.
Aha. Minister, u brengt met deze beslissing echt wel veel mensen in de kinderopvang nog meer in zwaar weer. U eist dat er per kind attesten worden binnengebracht, terwijl u weet dat de attesten vaak niet worden binnengebracht. De collega’s hebben er al op gewezen dat onthaalouders in het sui-generisstatuut inderdaad afhangen van de aanwezigheid van een kind. Door deze regeling aan te houden, zorgt u er dus voor dat zij eigenlijk worden aangemoedigd om zieke kindjes in huis te houden, die zo extra besmettingen kunnen veroorzaken. U verdedigt zich door te zeggen dat er in 2021 zo veel geld naar de kinderopvang is gegaan, maar u kiest er op dit punt voor om niet de algemene compensatie in te voeren die tijdens de eerste golven van kracht was, terwijl er momenteel in de kinderopvang meer besmettingen zijn dan tijdens de eerste golven. Sinds de deltagolf geven jonge kinderen immers veel makkelijker besmettingen door. Dat is allemaal algemeen bekend. In de totaliteit hebt u misschien zoveel geld uitgegeven, maar u vergeet daarbij blijkbaar dat de kinderopvang ook ontzettend veel heeft gegeven, dat die nog geen dag is gesloten sinds het begin van de crisis. Ik hoor echter wel steeds vaker mensen uit de kinderopvang zeggen dat ze er genoeg van hebben, dat ze vinden dat ze gewoon moeten staken, aangezien er niet naar hen wordt omgezien. Ik begrijp hen ook. Bijvoorbeeld in het onderwijs wordt er – trouwens terecht – geklaagd over de vele draaiboeken, de vele maatregelen waarmee rekening moet worden gehouden, en bijvoorbeeld met het feit dat een kind na een hoogrisicocontact toch naar school zou kunnen gaan.
Maar als we kijken naar de kinderopvang, wordt er eigenlijk minder rekening gehouden met kinderopvang en wordt er minder gecommuniceerd, en dat terwijl er al zulke zware normen zijn in de kinderopvang en de kinderopvang al in zo’n zwaar weer zit.
Dit is een zeer teleurstellend antwoord, waarmee u de kinderopvang niet verder helpt. Dat is heel jammer, want zij zijn er wel nog altijd, sinds dag één van deze crisis.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.