Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Vraag om uitleg over de overschakeling van laagcalorisch naar hoogcalorisch aardgas
Verslag
De heer Danen heeft het woord.
Tijdens de vergadering van de Vlaamse Regering van 16 juni 2017 werd de nota met vraag naar uitvoering van de oprichting van een nationaal fonds voor de financiering van de ombouw van een laag- naar een hoogcalorisch gasnet goedgekeurd voor agendering op het Overlegcomité.
De Federale Regering heeft in haar regeerakkoord de volgende passage opgenomen: “Er wordt een nationaal fonds gecreëerd dat voorziet in de financiering van de ombouw van laag- naar hoogcalorisch gas. De regering zal een optimale financiering en kalender vaststellen.”
Dit nationale fonds wordt opgericht om alle aardgasverbruikers in gelijke mate te laten bijdragen voor de aanpassingen aan het distributienet voor gas, met een geschatte kost van 500 miljoen euro, ongeacht waar ze wonen of gelegen zijn.
Minister, de voorliggende nota van de minister-president wekt alleszins de indruk dat de bestaande laagcalorische gasnetten een-op-een worden aangepast naar een hoogcalorisch gasnet.
Werd de mogelijkheid bestudeerd om bepaalde gebieden gasvrij te maken, dat wil zeggen het distributienet voor aardgas niet meer aan te passen in functie van nieuwe ontwikkelingen of andere verwarmingstechnieken? Waarom wel of waarom niet? In voorkomend geval, worden er stappen ondernomen om particulieren of regio’s aardgasvrij te maken? Ik stel vast dat sommige regio’s en landen wel stappen in die richting zetten.
Na goedkeuring van de Vlaamse energievisie door de Vlaamse Regering liet u het volgende in de pers optekenen: “Ik heb ook geen zin om mensen die in het verleden een keuze hebben gemaakt op te zadelen met een belasting. Wie op dit moment dus verwarmt op aardgas, moet daar niet extra voor betalen.”
Door de beslissing om het distributienet voor aardgas overal te blijven aanpassen, geeft men projectontwikkelaars en burgers het signaal dat aardgas nog steeds het te verkiezen alternatief is als energiebron. De mensen worden dus nog altijd aangezet om keuzes te maken voor een fossiele brandstof terwijl de toekomst is aan warmtenetten en warmtepompen, zoals we allemaal weten en waar we allemaal achter staan, alleen is de timing wellicht verschillend.
Minister, wilt u het fossiele aardgasverbruik bij gezinnen verminderen? Zo ja, wat is daarvoor de timing?
Hoe wilt u dat doen? Welke beleidsmaatregelen plant u daarvoor?
De heer Gryffroy heeft het woord.
Mijn vraag is ook geïnspireerd op eerder gestelde actuele vragen en vragen om uitleg en op het programma De Afspraak waarin de heer Mulder die zelf in Groningen woont een aantal beelden en indrukken deelde over de ingrijpende aardbevingen daar die regelmatig in de actualiteit komen. Die aardbevingen worden toegeschreven aan de gasontginning in het gebied. Daardoor bestaat daar een veel kleiner draagvlak voor de ontginning van aardgas. Het draagvlak zal worden afgebouwd.
Vanaf 2024 zal de levering van aardgas naar Vlaanderen stelselmatig worden afgebouwd. Om die reden was beslist om van 2018 tot 2019 een geleidelijke omschakeling door te voeren.
Het gaat hier over de omschakeling van laagcalorisch gas naar hoogcalorisch gas voor ongeveer 920.000 aansluitpunten in Vlaanderen, 80.000 in Wallonië en 500.000 in Brussel. Synergrid schat de kostprijs tussen 500 en 700 miljoen euro waarvan de helft netkosten zijn en de helft kosten voor het plaatsen van een nieuw toestel. Bij een nieuwe verkaveling zijn die toestellen perfect uitgerust om met de twee soorten gas te werken. Men moet hooguit centraal of bij de mensen thuis de druk aanpassen, en dat kost peanuts. Het zou veel meer kosten om een warmtepomp in de plaats te zetten of een warmtenet uit te bouwen. Maar er zijn ook woningen die een ketel hebben die dateert van de periode voor 1979 en waar de vraag is of het niet beter zou zijn een hoogrendementsketel te kopen, of die een ketel hebben van na 1979 die niet voldoet aan de CE-keuring die bij ons van kracht is. De precieze aantallen van ketels die in aanmerking komen voor een volledige ombouw of vervanging, kennen we echter niet precies.
De wetgever bepaalt dat een ketel om de twee jaar moet worden gereinigd en gekeurd. Wanneer men u dus vertelt dat men binnen drie jaar langskomt in uw straat, dat kunt u perfect die keuring laten gebeuren en intussen de druk laten aanpassen aan die ketel. In dat geval zal er zelfs geen meerkost zijn. Daar kunnen we heel duidelijk over zijn, maar Synergrid tast een beetje in het duister wanneer het gaat over kosten.
Minister, welke investeringen zijn nodig voor de omschakeling? In het federaal regeerakkoord staat dat we daar een energiefonds voor zouden oprichten. De Franstaligen hebben daar duidelijk een andere mening over. Zij zijn ‘demandeur de rien’. Het gaat bij hen over 80.000 woningen. Voor Brussel gaat het over 500.000 woningen, maar dat is ook makkelijk op te lossen. Dus eigenlijk zit het grootste probleem bij Vlaanderen met 920.000 woningen. Ik wil er even op wijzen dat in 1967 ook een dergelijk fonds is opgericht voor de omschakeling van stadsgas naar aardgas, wat vooral ten voordele was van de Waalse gemeenten maar betaald is door alle Belgen.
Dit zou worden besproken in een taskforce, maar die is moeilijk bijeen te roepen aangezien er geen regering meer is in Wallonië en in Brussel. Ik kan u dan ook moeilijk een stand van zaken vragen.
Welke timing is vooropgesteld? Wordt er voldoende rekening gehouden met een eventueel versnelde afbouw? Na het zien van die beelden kan ik me niet van de indruk ontdoen dat men in Nederland beslist om terug te vallen op zichzelf en het stuk ontgonnen gas dat nodig is voor zichzelf te gebruiken en zo weinig mogelijk te exporteren, ook al zijn er waterdichte contracten.
Wat is de stand van zaken van het proefproject dat in samenwerking tussen de gewesten en de federale overheid wordt uitgevoerd?
Minister Tommelein heeft het woord.
De timing voor de ombouw van een laagcalorisch naar een hoogcalorisch aardgasnet lijkt mij helaas momenteel nog niet helemaal compatibel met het creëren van aardgasvrije gebieden in Vlaanderen. Ik ben niet op de hoogte van het feit dat de netbeheerders al hebben bestudeerd om in het kader van de ombouw bepaalde woongebieden aardgasvrij te maken, maar ik juich dit uiteraard toe. Zoals u weet, heeft de Vlaamse Regering de beslissing genomen om het percentage verplichte aardgasaansluitingen te doen dalen. We moeten nu op termijn af van fossiele brandstoffen, daar hebben we een duidelijk gemeenschappelijk standpunt over dat in de resolutie van het Vlaams Parlement staat.
De doelstelling van het Renovatiepact is om de energieprestaties van het bestaande woningpark substantieel te verbeteren en aldus het fossiel aardgasverbruik te verminderen. De tijdshorizon voor het realiseren van de langetermijndoelstelling van het Renovatiepact is 2050. De instrumenten die hiervoor zullen worden ingezet, worden uitgewerkt in het kader van de werven van het Renovatiepact.
Daarnaast maakte ik ook een Warmteplan 2020 op dat drempels en opportuniteiten voor hernieuwbare en energie-efficiënte verwarming identificeert, dit zowel op korte termijn voor de doelstelling 2020, als op de middellange termijn, zijnde 2030.
Wat de kosten en de investeringen betreft, gaat het enerzijds over een beperkt aantal aanpassingen aan de distributienetten die zorgen dat vanuit het Fluxys-net hoogcalorisch gas in plaats van laagcalorisch gas wordt ingevoerd, en die zorgen dat er telkens gebieden van een niet te grote en beheersbare omvang worden gecreëerd die apart kunnen worden omgeschakeld.
Anderzijds moeten in de gebieden waar huisdrukregelaars worden gebruikt, deze regelaars aangepast of vervangen worden. Dit is het geval in ruwweg de helft van de gebieden, en daarvoor moet elk adres worden bezocht. Men kan dat natuurlijk ook doen zoals u net zei, bij de keuring van de ketel.
In totaal gaat het over 1,6 miljoen aansluitingen die moeten worden geconverteerd tegen 2030. Volgens de kalender die werd opgemaakt door Synergrid zullen in de periode 2018-2029 tot 250.000 aansluitingen per jaar worden geconverteerd.
Mijnheer Gryffroy, u moet wel opletten met een aantal begrippen, bijvoorbeeld wanneer u het hebt over Franstaligen. De Brusselaars hebben ook een pak dossiers, maar naast Nederlandstaligen en anderstaligen wonen in Brussel ook Franstaligen. Het is inderdaad juist dat er weinig dossiers zijn op het Waalse grondgebied. Franstalig en Waals is niet altijd hetzelfde, terwijl Nederlandstalige Belgen altijd Vlamingen zijn.
De totale financieringskosten worden geschat op 500 miljoen euro. Om ervoor te zorgen dat alle Belgische aardgasverbruikers, gezinnen en bedrijven, in gelijke mate bijdragen aan de kosten als gevolg van de aanpassing van het distributienet ongeacht waar ze wonen of gevestigd zijn, heeft de Federale Regering volgende passage opgenomen in haar regeerakkoord: “Er wordt een nationaal fonds gecreëerd dat voorziet in de financiering van de ombouw van laag- naar hoogcalorisch gas. De regering zal een optimale financiering en kalender vaststellen.”
Een dergelijk federaal fonds werd ook al opgericht bij de conversie van stadsgas naar aardgas.
Synergrid heeft een indicatieve tijdslijn uitgewerkt voor de omschakeling van de gasinfrastructuur van laag- naar hoogcalorisch aardgas en die voorgesteld aan de taskforce. De timing loopt van 2018 tot 2029. De taskforce kreeg in oktober 2016 een toelichting door Infrax over de omschakeling die in de zomer van 2016 gerealiseerd werd in Houthalen. Dat was een proefproject.
Op de laatste vergadering van de taskforce in mei 2017 werden volgende onderwerpen besproken: juridische analyse inzake de rollen en verantwoordelijkheden bij de conversie in opdracht van Synergrid en initiatief van de federale overheidsdienst Economie voor een ‘steering group’ voor de communicatie over de conversie van het laagcalorisch net.
De regio’s – wij, dus – werden uitgenodigd om deel te nemen aan die ‘steering group’ voor de communicatie. Door Synergrid werd gemeld dat de te converteren gebieden die volgens de indicatieve tijdslijn in 2018 vallen, nog altijd niet met zekerheid vastliggen. En u hebt gelijk, mijnheer Gryffroy: wij zijn in volle actie met deze Vlaamse Regering, maar dat is op dit moment bij de collega’s van de Brusselse en de Waalse Regering enigszins anders.
De omschakeling die in de zomer van 2016 gerealiseerd werd in Houthalen, het proefproject, werd toegelicht aan de taskforce. Infrax meldt dat de omschakeling in Houthalen succesvol is verlopen. In totaal ging het om 5242 aansluitingen. Er werd een overzicht gegeven van de planningswerkzaamheden voor het conversieproject, het verloop van de conversie met onder meer communicatie naar de afnemers en technische acties op het net, en de ervaringen met de aangetroffen gastoestellen.
De heer Danen heeft het woord.
Minister, uw antwoord komt erop neer dat men daar volop mee bezig is. Ik wil daar de volgende vraag aan koppelen. Natuurlijk kunnen we Vlaanderen niet op enkele jaren tijd laten ontkoppelen van gas. Dat is onmogelijk. Dat begrijp ik natuurlijk ook wel. Maar ik heb wel moeite met het feit dat er toch heel wat middelen worden gestopt in die ombouw, terwijl we langs de andere kant naar minder fossiele brandstoffen willen gaan. Daarom wil ik u vragen om de mogelijkheid te laten onderzoeken of er gebieden zijn die aardgasvrij kunnen worden gemaakt, of om te kijken op welke manier het fossiele gebruik verminderd kan worden.
Wij zijn geen eiland in de wereld. Er zijn andere landen, gebieden en regio’s waar men daar volop mee bezig is. Ik heb ook geen pasklare oplossingen en geen pasklaar antwoord waar dat zou moeten gebeuren, maar volgens mij kan het wel minstens onderzocht worden, omdat ik bijvoorbeeld in Nederland zie dat men in bepaalde gebieden volop die oefening aan het doen is. Ik zou willen dat wij op dat vlak ook vooroplopen en de koe bij de horens vatten.
De heer Gryffroy heeft het woord.
Bedankt voor het antwoord, minister. Ik ben het fundamenteel oneens met wat collega Danen zegt.
Het is heel simpel, mijnheer Danen: hier gaat het over de discussie om over te schakelen van laagcalorisch naar hoogcalorisch gas, en u mengt daarin de discussie van de fossiele brandstoffen. Zoek dan een gebied en leg daar een warmtenet. Hoe gaat u dat voeden? Ik weet het niet. Hoe gaat u bij de mensen thuis gaan uitleggen dat ze hun ketel moeten uitbreken enzovoort? Of plaats een warmtepomp. Wie gaat dat dan financieren? Leg het allemaal maar uit.
Ik weet één ding: in 2029 draaien ze in Nederland de kraan naar ons dicht. Ik heb in de vorige commissievergadering al aangekaart dat men daar in Duitsland al mee bezig is. Men heeft al een energiefonds. Men is al bezig met effectief bij de mensen langs te gaan enzovoort. U begrijpt ook dat woorden als ‘ruwweg’, ‘geschat’, ‘indicatieve tijdslijn’, ‘nog niet met zekerheid bepaald’ enzovoort mij onrust inboezemen. Als de Nederlanders het contract niet valideren tot 2029, maar door de druk vanuit Groningen, omdat daar te veel problemen en te veel schadeclaims zijn, in een volgende regeringsverklaring beslissen om het vervroegd af te bouwen tot 2024, waar staan wij dan met onze voorbereiding? Nergens.
Men spreekt over een raming van 500 miljoen euro. Misschien is het 300 miljoen euro, misschien is het 531 miljoen euro. Het is maar een zeer brute raming, en trouwens een raming die al verschillende jaren meegaat. Die is door Synergrid ook nog altijd niet verfijnd. Dan vind ik dat het de eerste taak is om dat te verfijnen, en dit los te koppelen van de discussie rond fossiele brandstoffen. Je gaat toch de mensen hun vrije keuze niet afpakken, als ze willen verdergaan op aardgas?
We zitten daar geblokkeerd, omdat het Waalse Gewest momenteel niet mee wil, maar je zou perfect nu al kunnen opstarten met de communicatie, en tegen de mensen zeggen: over drie jaar kom ik langs, maar in die drie jaar moet u wel maken dat uw ketel onderhouden is, en ondertussen kunt u uw attest hebben van uw leverancier of uw installateur, die kan bevestigen dat uw ketel voldoet. Dan gaat de omschakeling ook veel gemakkelijker. Maar we staan nergens. En de Franstaligen zeggen: we hebben momenteel zelfs geen regering, het gaat niet goed, we weten niet hoe we het gaan aanpakken. Er zijn zelfs bepaalde krachten in Wallonië die er ondertussen van willen profiteren om de kosten nog wat op te drijven en bij die 80.000 mensen meteen nog een audit te doen enzovoort. Daardoor kan er hier niets gebeuren.
Als Nederland de kraan vijf jaar vroeger afsluit, dan hebben we pas een gigantisch probleem. Ik heb één voordeel. Ik zit al op rijk aardgas. Ik woon niet in Limburg. Maar dan mag u het gaan uitleggen in Limburg, mijnheer Danen.
Minister Tommelein heeft het woord.
Mijnheer Gryffroy, ik ben het met u eens. Ik vind inderdaad dat je die twee zaken niet moet mengen. Ik herhaal nog eens dat ik het jammer vind dat er op dit moment geen compatibiliteit is met het creëren van aardgasvrije gebieden. Maar we gaan geen twee zaken met elkaar vermengen. Wij krijgen inderdaad de boodschap dat de aardgasgebieden in Nederland niet meer zullen leveren en dat we tegen een bepaalde datum zullen moeten zorgen dat de omschakeling gebeurd is. Op korte termijn betekent dat dus dat je een plan moet hebben.
Ook daarom heb ik een nota klaargemaakt en heb ik dit geagendeerd op het Overlegcomité. U spreekt over de voorliggende nota van de minister-president, maar het is een nota van de regering, op voorstel van de minister van Energie. Wij spreken daar uit één mond. Als de minister-president spreekt, spreek ik. Dat weet u. Dat is geen enkel probleem. En als ik spreek, spreek ik ook namens de regering, tenzij ik het er uitdrukkelijk bij vermeld dat dat niet het geval is. (Opmerkingen. Gelach)
U hebt gelijk, mijnheer Gryffroy, en alle zaken die u opsomt, zijn inderdaad een feit, maar u gaat wel heel kort door de bocht als u zegt dat Wallonië dit blokkeert. Op dit moment is het de Federale Regering die het in haar regeerakkoord staan heeft en die aan de kar moet trekken. Zij moeten zorgen dat er een oplossing is. Het is iets te gemakkelijk om te zeggen dat er een gewest is dat niet mee wil. Officieel ben ik niet op de hoogte van het feit dat het Waalse Gewest blokkeert. Maar ik merk wel dat de Federale Regering, waar onze partijen allebei deel van uitmaken, daar blijkbaar geen haast mee maakt. Daarom wou ik het ook agenderen op het Overlegcomité, als Vlaams minister van Energie, via de Vlaamse Regering. Ik wou het zelfs al eerder agenderen, maar de spoedprocedure is, waarschijnlijk gezien de omstandigheden in de Franstalige regeringen in dit land, niet aanvaard. Ook daar hebben we te maken met het feit dat het op het Overlegcomité van september geagendeerd staat. Zoals u ziet, mijnheer Gryffroy, wordt september een maand om naar uit te kijken.
Het is belangrijk dat de communicatie opgestart wordt. U hebt gelijk dat deze omschakeling wel aanleiding moet kunnen geven tot het nadenken over duurzame alternatieven. Maar dat betekent dat we het proces en de procedure, en heel het verhaal dat we die omschakeling moeten doen, niet ondergeschikt moeten maken aan het feit dat we liever iets anders zouden hebben, en dan eerst maar wachten tot we iets anders hebben. Dat kan niet. Ik ben voor aardgasvrije gebieden, mijnheer Danen. Ik denk dat de heer Gryffroy daar ook niet tegen is. Ik denk dat niemand daar tegen is. Maar we moeten natuurlijk wel zorgen dat we deze uitdaging tot een goed einde brengen. Ik vind dat daar toch wel een ‘sense of urgency’ mag zijn. We moeten niet treuzelen en dralen om dat tot uitvoering te brengen.
De heer Danen heeft het woord.
Dank u wel. Ik stel vast dat de heer Gryffroy zich lastig maakt op mij, maar hij zou lastig moeten zijn op zijn vertegenwoordigers in de Federale Regering, die hiermee talmen.
Dat is het fundamentele probleem, mijnheer Gryffroy, en dat is waar u blijkbaar ook wat geagiteerd door bent.
Ik ben er ook niet per se voor gewonnen om alles met alles te mengen, maar ik wil gewoon zeggen dat dit misschien wel een goede aanleiding is om eens na te denken, net zoals in gebieden in het buitenland gebeurt, of we andere dingen kunnen doen dan gewoon automatisch maar naar gas te gaan. Dat is het enige wat ik zeg, niet meer en niet minder. Maar daar moet wel iemand mee bezig zijn. Iemand moet die oefening doen.
Natuurlijk ben ik ervoor dat we starten met die omschakeling, zodat de mensen, ook in Limburg, hun huizen, hun appartementen, hun winkels en hun bedrijven kunnen verwarmen.
De heer Gryffroy heeft het woord.
U zegt dat er geen haast is bij de Federale Regering. De reden waarom het bij het Overlegcomité zit, is omdat men er federaal geen weg mee kan. Niet vanwege de haast, maar omdat men ook voelt dat het een mengeling is van federale bevoegdheid en regionale bevoegdheden. We weten daar ook waar de klepel hangt.
Ik herhaal dat we die discussie hier niet mogen mengen, want anders blijven we maar tijd verdrijven door te praten. We moeten goed nadenken over hoe we sneller kunnen zijn, want als de datum vroeger afgeklopt wordt door de Nederlanders, dan wil ik nu al klaar zijn.
Ik heb een aanzet gegeven van hoe je iets zou kunnen doen: bij een volgende keuring aan die mensen vragen dat ze al hun drukregelaar aanpassen. Dan werkt de ketel nog even goed, maar dan zijn we ten minste mee en wordt dat geïnventariseerd. En Synergrid zou nu eens een juiste raming moeten kunnen maken, in plaats van te spreken over een slordige raming van 500 tot 700 miljoen euro.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.