Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Vraag om uitleg over het Sociaal Rapport 2016 van de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG)
Vraag om uitleg over het energiearmoedeprogramma
Verslag
De heer Beenders heeft het woord.
Minister, de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) heeft de balans opgemaakt van de betaalbaarheid van energie bij de Vlaamse gezinnen. De cijfers tonen aan dat door de spectaculaire stijging van de energiefactuur alsmaar meer mensen in de problemen komen om hun factuur betaald te krijgen. De factuur is de afgelopen jaren met enkele honderden euro’s gestegen. Dat komt door tal van maatregelen, die nu blijkbaar tot uiting komen in betaalproblemen bij meer huishoudelijke klanten. Bij de leveranciers waren er in 2016 meer huishoudelijke klanten die een ingebrekestelling kregen of van wie het contract werd opgezegd na wanbetaling. Het aantal opgestarte afbetalingsplannen is exponentieel gestegen, met 25 procent op één jaar tijd: 81.198 over 2016 versus 64.791 over 2015. De gemiddelde schuld die open stond op het moment van de afbetalingsplannen, was eigenlijk vergelijkbaar met 2015. Die bedroeg ongeveer 670 euro. De stijging van het aantal afbetalingsplannen is te wijten aan een verhoging van de betalingsproblemen in de markt, aldus de leveranciers.
Minister, hoe interpreteert u zelf de cijfers van het rapport van de VREG? Bent u bereid om het Energiearmoedeplan versneld te evalueren en bij te sturen en om op korte termijn al beleidskeuzes te maken om de energiearmoede terug te dringen? Welke concrete stappen zult u op korte termijn nemen om ervoor te zorgen dat de energiearmoede weer zal dalen en dat de cijfers voor volgend jaar weer rooskleuriger zijn? En bent u er op basis van deze cijfers van overtuigd dat de groep van beschermde klanten moet worden uitgebreid?
De heer Bothuyne heeft het woord.
Minister, ik heb een vraag naar aanleiding van hetzelfde VREG-rapport, met betrekking tot het sociaal energiebeleid. Er waren een aantal markante cijfers: 20 procent meer lopende afbetalingsplannen, meer dan 25 procent extra nieuwe afbetalingsplannen, en het gemiddelde maandelijkse afbetalingsbedrag steeg met ongeveer 10 procent. Het aantal mensen dat een ingebrekestelling krijgt en het aantal mensen dat een stopzetting van het contract heeft, stijgt overal.
Collega Beenders heeft de context al geschetst. Ik geef nog wat andere elementen mee. Het aantal budgetmeters voor elektriciteit en aardgas stijgt lichtjes, na de dalende trend van de afgelopen jaren. En ook het aantal afsluitingen na LAC-advies (lokale adviescommissie) stijgt met 6 procent voor elektriciteit. Dat zijn allemaal elementen die ons erop wijzen hoe aanwezig de problematiek van energiearmoede nog steeds is in Vlaanderen.
U hebt een Energiearmoedeprogramma met 34 concrete acties afgesproken. Dat is goedgekeurd door deze regering. En natuurlijk zijn er een aantal acties die direct verband houden met de pijnpunten die in het rapport van de VREG naar voren komen. Het begint al met actie 1 van uw plan, minister. Dat ging over ‘goede praktijken voor betaalplannen veralgemenen’. Daar zijn nog heel wat problemen. Steeds meer mensen worden daar nu mee geconfronteerd. Ook de optimalisatie van de energiefactuur en het aan de OCMW’s bezorgen van lijsten van wanbetalers en dergelijke meer, zijn allemaal zaken die in uw 34 acties zijn opgenomen en waarvan het dus wel duidelijk dringend is dat die worden gerealiseerd.
Minister, wat is uw visie op het rapport van de VREG? Wat zult u doen om die sociaal kwetsbare doelgroep nog beter te bereiken en met hen te communiceren? Wat zult u doen met betrekking tot het op elkaar afstemmen van de afbetalingsplannen van de diverse leveranciers, en het vooral haalbaar maken voor de gezinnen die ermee worden geconfronteerd? Wat zult u doen om actie 1 van het Energiearmoedeprogramma daaromtrent uit te voeren? Ook actie 2 heeft daar direct verband mee, de vordering inzake de optimalisatie van de facturen. Hoever staat u daarmee? Wat zult u doen om de energie-efficiëntie van de woningen van deze doelgroep versneld aan te pakken?
Mevrouw Taeldeman heeft het woord.
Minister, de vorige vraagstellers hebben de vraag goed ingeleid en hebben ook al verwezen naar een aantal cijfers. Het biedt ons de kans om eens te polsen naar uw reactie op de sociale statistieken van 2016. De VREG maakt altijd een lijvig rapport op, met een aantal zeer interessante cijfers over energiearmoede.
Mijn vragen liggen in de lijn van wat de vorige sprekers gezegd hebben. Wat opvalt in die sociale statistieken, is het aantal afbetalingsplannen. Dat is met 20 procent gestegen in 2016. Het cijfer van het aantal afbetalingsplannen is al genoemd. Er is inderdaad een Energiearmoedeactieplan, met een dertigtal heel concrete maatregelen die zouden worden uitgerold. De allereerste maatregel in dat actieplan gaat net over die goede praktijk voor afbetalingsplannen. De VREG heeft zo’n code van goede praktijk opgemaakt. Zij vragen heel vriendelijk aan de energieleveranciers om die code van goede praktijk toe te passen, maar in de cijfers zien we dat 20 procent meer mensen moeilijkheden hebben om hun energiefactuur af te betalen. Dan komt de vraag naar boven of het geen tijd wordt om die code van goede praktijk decretaal of via een andere manier te gaan opleggen aan die energieleveranciers.
Wat gaan we doen met die code van goede praktijk, minister? En wat is uw reactie op de sociale statistieken van 2016?
Voorzitter, mijn vraag is dan ook of we bij de start van het nieuwe werkjaar in deze commissie eens grondig de stand van zaken kunnen bespreken van de 34 maatregelen die in het Energiearmoedeactieplan staan.
Ik stel voor dat we dat laatste element in de regeling van de werkzaamheden bekijken.
Minister Tommelein heeft het woord.
Collega’s , bedankt voor uw vragen. Eerst en vooral moet ik zeggen dat ik erken dat dit geen goede cijfers zijn, ook al heeft de VREG het in zijn rapport over lichte stijgingen van de sociale indicatoren.
Energiearmoede staat niet op zichzelf. Hier in deze commissie is al dikwijls gezegd dat energiearmoede gelinkt is aan armoede in de brede zin van het woord. Vlaanderen beschikt over een uitgebreid instrumentarium tegen armoede, maar ook tegen energiearmoede. Met het Energiearmoedeplan, dat op 4 maart 2016 werd goedgekeurd, zetten we in op de aanpak van energiearmoede aan de bron. De in dit actieprogramma opgenomen initiatieven zetten zowel in op de optimalisatie van de bestaande bescherming tegen afsluiting van energielevering, als op structurele doelgroepmaatregelen op het vlak van rationeel energiegebruik. We zullen verder blijven inzetten op dat plan, al wens ik ook wel op te merken dat het plan goedgekeurd is in 2016, en dat het hier gaat over de cijfers van 2016. We moeten op dat vlak toch ook eerlijk zijn tegenover elkaar.
Een eerste deel van de maatregelen is al uitgevoerd en de andere zijn in uitvoering. Bij de goedkeuring van het Energiearmoedeplan werd beslist om jaarlijks te rapporteren aan de Vlaamse Regering, wat op 24 maart 2017 ook is gebeurd. Ik veronderstel dat de rapportering die ik aan de Vlaamse Regering doe, ook bij jullie in de fracties terechtkomt, mevrouw Taeldeman, in het kader van de goede doorstroming.
In antwoord op de vraag over de evaluatie verwijs ik ook graag naar die evaluatie. De sociale indicatoren worden uiteraard meegenomen in de verdere uitwerking van het plan.
Ik wil er toch op wijzen dat dat zich, zoals de VREG in het rapport ook opmerkt, ondanks de stijging van de indicatoren, niet in een even grote stijging van het aantal afsluitingen vertaalt. Dit betekent dat het plan met de sociale maatregelen, ook het cascadesysteem genoemd, werkt. Wat de meeste indicatoren betreft, scoren we goed in vergelijking met de rest van België en van Europa. Ik erken echter dat een verdere implementatie noodzakelijk is. Ik vind dat een prioriteit. Met het Energiearmoedeplan heeft de Vlaamse Regering hier een aandachtspunt van gemaakt. We gaan verder op de ingeslagen weg.
Het is gisteren nog in het nieuws geweest. Zowel uit de Marktmonitor 2016 van de VREG als uit alle sociale statistieken blijkt dat de kwetsbare gezinnen, hoofdzakelijk uit onwetendheid of uit angst, te weinig overgaan tot leverancierswissels. Ik merk dat de andere doelgroepen in de samenleving dit ook te weinig doen, maar dan waarschijnlijk om andere redenen dan onwetendheid en angst.
Op basis van de evaluatie van de energiescans zal ik de Vlaamse Regering op korte termijn voorstellen om door middel van dit instrument nog meer in te zetten op een effectieve begeleiding van mensen bij een leverancierswissel. Verder is principieel beslist dat deze switch zal worden opgenomen in de heroriëntatie van het takenpakket van de energiehuizen.
Ik ben er tevens van overtuigd dat communicatie en het bereiken van de doelgroepen cruciale schakels zijn in de effectieve uitvoering van het Energiearmoedeplan. We nemen in dit verband al verschillende initiatieven. Zo heb ik, bijvoorbeeld, voor de uitbreiding van de minimale aardgaslevering een brief bezorgd aan alle OCMW’s in Vlaanderen. Hierin heb ik de uitbreiding van de toepassingsperiode aangekondigd en opgeroepen om de maatregel toe te passen waar dat relevant is. We hebben onder de OCMW’s en de armenverenigingen ook flyers verdeeld. Uit het rapport van de VREG blijkt dat de maatregel alvast meer is toegepast in november en december 2016.
Verder wordt in het licht van de uitbreiding van de sociale dakisolatieprojecten naar spouwmuren en hoogrendementsbeglazing vanaf 2017 ook een nieuwe brochure verspreid onder de doelgroep en de mogelijke doorverwijzers. De maatregel is tevens gepromoot tijdens infosessies die de OCMW’s hebben georganiseerd in samenwerking met het Vlaams Energieagentschap (VEA), de VREG en de netbeheerders. Naast deze initiatieven is eveneens onderzocht langs welke kanalen de eigenaars die aan kwetsbare gezinnen verhuren, beter kunnen worden bereikt.
Zodra ze finaal is goedgekeurd, zal de bijsturing van de energiescans meteen de gelegenheid vormen om deze dienst extra in de kijker te zetten. We doen dit dan vooral met het oog op het overtuigen van bijkomende gezinnen om van leverancier te veranderen.
Tot slot zullen we nagaan hoe we met de energiehuizen maximaal aansluiting kunnen vinden bij de behoeften van de kwetsbare gezinnen. We zullen alle informatie op één plaats bundelen en een vorm van integrale trajectbegeleiding aanbieden.
Ik weet dat Samenlevingsopbouw Vlaanderen een mail heeft gestuurd. Ik zet echter nu al in op de elementen die daarin worden aangehaald. Dat is het beleid dat we nu al uitvoeren. Ik som enkele van die elementen op.
Eerst en vooral is er de daling van de elektriciteitsfactuur. Wie eraan twijfelt dat ik die factuur omlaag wil krijgen, moet het maar zeggen. Ik verklaar dat al geruime tijd en ik zal daarvoor zorgen. Die factuur moet naar omlaag. Dat is echter geen eenvoudige opdracht.
Mijnheer Beenders, elke sociale maatregel die we nemen, heeft meestal gevolgen voor de totale factuur. Dat is hier al een paar keer aan bod gekomen. U hebt al een paar keer om een uitbreiding van de doelgroep gevraagd. Dit betekent echter dat de gemiddelde factuur voor het gemiddeld verbruik van de Vlaming zou toenemen.
Verduidelijkingen lijken me ook belangrijk. In 60 procent van de gevallen vormt administratieve onkunde de oorzaak van schuldbemiddeling. De subjectieve energiearmoede stijgt. Mensen hebben het gevoel dat ze hun energie niet meer kunnen betalen.
Er zijn effectieve beschermingsmaatregelen tegen armoede, zoals het sociaal tarief. We hebben de doelgroep uitgebreid en de premies voor sociale doelgroepen verhoogd. We hebben de premie naar hoogrendementsglas en spouwmuurisolatie uitgebreid. We hebben een minimale aardgaslevering. We hebben budgetmeters. We hebben een noodleverancier. Er zijn normen met betrekking tot de woningkwaliteit. We zetten in op de switch.
Er zijn meer hulpverleningsmogelijkheden. De lokale adviescomités en de OCMW’s vormen de eerste lijn voor armoede in de brede zin. Er zijn de energiesnoeiers en de energiescans. We zijn bezig met de hervorming van de energiehuizen. We werken aan de woonkwaliteit en aan de energiezuinigheid, wat ook een zeer belangrijk element van de factuur is. Elk kilowattuur dat niet wordt verbruikt, moet ook niet worden betaald. Daar moeten geen heffingen op worden betaald. Dat is belangrijk.
We geven daarvoor premies. De premies zijn hoger voor de mensen die het moeilijk hebben. We verstrekken leningen aan 0 procent. Er zijn mogelijkheden. We werken momenteel aan een rollend fonds hiervoor. Dat zijn mijn bemerkingen bij de mail van Samenlevingsopbouw Vlaanderen.
Met betrekking tot het Energiearmoedeplan zijn al initiatieven genomen om de energie-efficiëntie van de woningen van de doelgroep te vergroten. Ik verwijs hiervoor opnieuw naar de evaluatie. Samen met minister Homans en minister Schauvliege zet ik in op de uitvoering van het Renovatiepact. Dit moet leiden tot een optimalisatie van de energieprestaties van het Vlaams woningpatrimonium. Het Energiearmoedeplan is hier integraal in opgenomen.
We zetten in op de woningen van kwetsbare gezinnen met geen of onvoldoende renovatiebudget. We willen die mensen meekrijgen in het traject in de richting van een realisatie van de langetermijndoelstelling. In dit verband bekijk ik momenteel het project ‘Dampoort knapT OP!’ in Gent.
In augustus 2014 heeft de VREG een mededeling gepubliceerd over de goede praktijken voor betaalplannen van commerciële leveranciers. Deze mededeling is niet juridisch afdwingbaar, maar door middel van zachte regulering worden de leveranciers ertoe aangezet een minimale standaard te hanteren bij het opstellen van afbetalingsplannen. De VREG meent dat deze goede praktijken voor betaalplannen eerst de nodige tijd moeten krijgen om het nodige effect te sorteren. We zouden natuurlijk kunnen stellen dat een maatregel die we vandaag invoeren morgen al onmiddellijk resultaten moeten boeken. Sommige maatregelen vragen wat tijd alvorens er resultaten zijn.
Het is in elk geval in het belang van de klant en van de leverancier dat een afbetalingsplan correct wordt nageleefd. Onhaalbare afbetalingsplannen hebben geen enkele zin.
Dit zonder meer in decreetgeving omzetten, houdt een risico in. Door strikte en uniforme regels op te leggen, zouden we een aantal goede evoluties kunnen ombuigen. Er zijn, bijvoorbeeld, leveranciers die nu al spontaan betaalplannen hanteren met gunstiger voorwaarden dan in de goede praktijken staan.
De leesbaarheid van de facturen zorgt voor problemen voor de kwetsbare gezinnen. Samen met mijn federale en regionale collega’s werk ik momenteel aan een vereenvoudiging van de energiefactuur. Ik ben er vertrouwen in dat er binnen enkele maanden een richtlijn of een regelgeving zal zijn met het oog op duidelijker facturen.
De doelgroep van de beschermde afnemers heeft recht op de sociale maximumprijzen voor elektriciteit en aardgas. Aangezien de sociale maximumprijzen een federale bevoegdheid zijn, kan ik de categorieën die onder de definitie van beschermde afnemer vallen vanuit mijn eigen bevoegdheden niet zelf uitbreiden. Dat moet de Federale Regering doen.
Op dit ogenblik verloopt de toekenning van de sociale maximumprijzen volledig automatisch. Een regionale uitbreiding van deze doelgroep zou, naast heel wat administratieve lasten, ook een bijkomende deelfinanciering betekenen. Een eventuele uitbreiding van de doelgroep gebeurt, mijns inziens, dan ook het best op het niveau van de Federale Regering. Met betrekking tot het Vlaams energiebeleid wordt de federale definitie voor een aantal maatregelen overgenomen. Voor heel wat andere Vlaamse maatregelen is de doelgroep nu al uitgebreider dan de federaal vooropgestelde categorie van beschermde afnemers.
Ik wil er nogmaals op wijzen dat de sociale maatregelen worden gesolidariseerd en indirect leiden tot een stijging van de kosten voor de kwetsbare doelgroepen. Het heeft geen zin de sociale maatregelen nog wat op te trekken. In het licht van de solidariteit zou de globale factuur ook voor de zwakke eindgebruikers stijgen. We moeten daarvoor opletten.
De heer Beenders heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw uitleg. Op de meeste vlakken kan ik u volgen. Wat dat laatste punt betreft, weet ik het echter niet zeker. Het is mogelijk dat de factuur ten gevolge van de solidarisering stijgt, maar ik heb u in het verleden al gevraagd om de impact eens te berekenen. Nu valt een groep uit de boot. Die mensen krijgen net geen sociale correctie. Voor hen is de tsunami aan prijsverhogingen van de afgelopen twee jaar zeer extreem geweest. Ik zou wel eens op basis van een cijfermatige oefening willen weten of we de energiearmoede kunnen doen dalen door die groep uit te breiden. Ik weet dat we ergens moeten stoppen. We kunnen niet iedereen in die categorie onderbrengen. Nu is de groep echter zeer beperkt. Ik weet niet wat de impact van een uitbreiding zou zijn. (Opmerkingen)
Indien we cijfers zouden hebben, zouden we hierover een degelijk debat kunnen voeren. Ik heb gemerkt dat veel armoedeorganisaties zelf om een uitbreiding vragen. Ik kan dat hier natuurlijk blijven vragen, maar als het antwoord steeds luidt dat de factuur voor anderen dan hoger zou worden, moeten we misschien eens nagaan hoe sterk de factuur zou stijgen. Zou de impact op de terugdringing van de energiearmoede niet groter zijn? Het zou nuttig kunnen zijn die oefening in september 2017 te maken. Dit zou het debat enkel kunnen vergemakkelijken.
We moeten vooral opletten dat toekomstige maatregelen die energiearmoede niet verder laten stijgen. De slimme meter die er nu aankomt, zal ook een instrument moeten zijn dat voor een daling van de energiearmoede moet zorgen.
Minister, ik weet dat een armoedetoets is uitgevoerd en afgeleverd. Is dat beschikbaar voor het Vlaams Parlement? Kan het Vlaams Parlement al met die armoedetoets aan de slag? Kunt u antwoorden of we dat document al dan niet kunnen krijgen?
We moeten vooral hard werken aan het gevoel van de mensen die problemen hebben met hun factuur. We kunnen folders uitdelen waarin staat dat ze moeten isoleren en dat ze leningen aan 0 procent kunnen krijgen. Dat is allemaal heel goed, en elke persoon die we hiermee kunnen overtuigen, is weer een persoon gewonnen. Er is echter een grote groep die met angst leeft. Die mensen hebben, bij wijze van spreken, elke dag schrik dat ze hun facturen niet zullen kunnen betalen. Het wordt zeer moeilijk die mensen te vragen een renteloze lening af te sluiten of bepaalde investeringen te doen. Het zal cruciaal zijn op de factuurverlaging in te zetten. Dit zou hun wat meer perspectief en financiële ademruimte geven.
Ik weet dat het uw bevoegdheid niet is, maar ik herhaal dat dezelfde partijen in de federale meerderheid zitten. Ik blijf erbij dat we de btw op dit basisproduct tot 6 procent zouden moeten krijgen. (Rumoer)
Dat is belangrijk. Ik denk dat ik dat hier gerust mag bepleiten. Die maatregel zou er echt voor zorgen dat de factuur daalt. Op basis van beleidskeuzes kan de Federale Regering de kostprijs daarvan financieren. Dat kan. Er is gewoon politieke wil nodig. Dit zou voor een aanzienlijke daling van de factuur voor heel wat mensen zorgen. Ik begrijp niet dat op een basisproduct niet het basistarief van de btw wordt toegepast en dat hier zo op wordt gereageerd. Dit is een maatregel die de mensen kan helpen. Ik vind het heel erg jammer dat hier zo op wordt gereageerd.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. U erkent dat de energiearmoede een wezenlijk probleem is dat we moeten aanpakken. U hebt terecht naar de uitvoering van het Energiearmoedeplan verwezen. U hebt tevens verwezen naar de evaluatie die we een aantal weken geleden hebben ontvangen. Daarin staat dat er nog veel met de ene en met de andere zal worden overlegd en gebabbeld. Daarna zullen misschien beslissingen worden genomen. Die evaluatie is ondertussen al wat gedateerd. Wat de opvolging of de evaluatie van actie 2 betreft, staat er dat het VEA de werkgroep zal opvolgen die op 31 maart 2017 zal vergaderen. We zijn vier maanden verder. Deze evaluatie is niet meer up-to-date en is geen bruikbaar instrument meer om het beleid op te volgen. Ik vind het dan ook logisch dat we hier wat dieper op ingaan.
Minister, de heer Beenders wil u in september 2017 een aantal beslissingen laten nemen. Volgens mij zult u het in september 2017 al druk genoeg hebben met het huiswerk dat u vorige week hebt meegekregen. In september 2017 zult u, samen met minister Marghem, de federale energieheffing aanpakken.
Misschien zou het goed zijn nog iets sneller een beslissing te nemen. In actie 1 hebt u met betrekking tot de evaluatie aangekondigd dat u nog voor de zomer van dit jaar definitieve beslissingen wilt nemen over de voorwaarden voor het opleggen van betaalplannen. Volgens sommigen is de zomer al voorbij, maar ik geef u nog een paar weken tijd.
Volgens mij is het wel degelijk nuttig en nodig een decretaal of ander regelgevend initiatief te nemen. We moeten de leveranciers effectief een aantal minimumpraktijken opleggen om de afbetalingsplannen vorm te geven. Het excuus dat goede of betere praktijken hierdoor zouden sneuvelen, lijkt me niet te gelden. Het staat de leveranciers uiteraard vrij verder te gaan dan de minimumstandaard die u in verband met de afbetalingsplannen kunt opleggen.
Voor sommige gezinnen zijn die plannen onhaalbaar. Ik begrijp die leveranciers die dergelijke zaken opleggen, niet goed. Uiteindelijk komt het hun ook niet ten goede onhaalbare afbetalingsplannen op te leggen. Uiteindelijk zullen zij dan ook niet worden betaald.
Een doortastend optreden lijkt me vereist. Dat was ook de enige inhoud van de mail van de heer Maris die we gisteren allemaal hebben ontvangen. Hij heeft niet naar de 33 andere acties in het Energiearmoedeplan verwezen. Hij heeft enkel naar dit punt verwezen. Wat dit betreft, is het dossier beslissingsrijp. De cijfers van de VREG vormen de achtergrond en waren de aanleiding van deze vraag om uitleg.
Ik hoop heel concreet dat u snel effectief actie zult ondernomen. In de evaluatie van het Energiearmoedeplan hebt u aangekondigd dat dit voor de zomer van 2017 zou gebeuren. Het staat u vrij zelf te bepalen wanneer de zomer net begint, maar dat zal toch zeer binnenkort moeten zijn.
Mevrouw Taeldeman heeft het woord.
Minister, ik wil u danken voor uw uitgebreid antwoord. Ik wil zeker beklemtonen dat al een aantal zaken zijn gebeurd. Ik refereer aan het Energiearmoedeplan: het eerste structurele plan dat ooit is gemaakt. Ik verwijs tevens naar een aantal hervormde energiepremies die de meest kwetsbare doelgroep ook ten goede komen. Daar ben ik ook tevreden over.
U hebt verklaard dat de Vlaamse Regering het eerste jaar van het Energiearmoedeplan heeft geëvalueerd, maar dat u zich afvraagt of die informatie naar de fracties doorstroomt. Ik kan u geruststellen. Er stroomt veel naar onze fractie door. Het kan echter geen kwaad die evaluatie ook in deze commissie te houden en hier goed over te debatteren. We zijn steeds bereid oplossingen te zoeken en na te gaan wat wij kunnen doen om de 34 maatregelen in het actieplan concreet gestalte te geven.
Mijnheer Bothuyne, wat de juridische verankering van de code voor goede praktijken betreft, kan ik u enkel ondersteunen. We zijn er zeker voorstander van op dat vlak tot een verankering over te gaan.
Minister, misschien kunt u iets doen met de nieuwsbrief van de VREG die we vandaag allemaal hebben ontvangen. In die nieuwsbrief wordt de dienstverlening van de energieleveranciers aan de hand van een servicecheck vergeleken. De VREG gaat na hoe goed ze op het vlak van dienstverlening scoren. Misschien kan worden opgenomen of ze wel degelijk voldoen aan de code van goede praktijken die de VREG heeft opgesteld. Misschien doen ze het wel beter dan wat de code bepaalt. Indien u van plan bent om in Vlaanderen een grote switchcampagne uit te rollen, zoals in het verleden al is gebeurd, kan dit een eerste stap zijn. Indien die servicecheck eraan wordt gekoppeld, kunnen al de mensen die een V-test uitvoeren, ook weten wie de leveranciers zijn die met haalbare plannen werken. Dit kan dan ook worden meegegeven.
De heer Schiltz heeft het woord.
Collega’s, sta me toe om eerst en vooral te bevestigen dat mijn fractie uiteraard volop achter een energiearmoedeplan staat. Ik heb evenwel twee opmerkingen.
Energiearmoede is iets dat niet los op zich staat. Ik denk dat we in de eerste plaats armoede tout court moeten bestrijden. Collega Beenders, het zal u niet verbazen dat mijn fractie een andere kijk heeft op energiearmoede. Wij streven er niet naar om artificieel prijzen te bevriezen of omlaag te drukken, om zoveel mogelijk sociale tarieven en gratis kilowattuur uit te delen. Wij streven ernaar om zoveel mogelijk mensen meer inkomen te geven, meer te beschermen tegen energiearmoede en andere armoede. In die zin ben ik zeer tevreden dat de minister verwezen heeft naar administratieve zelfredzaamheid. Ik denk dat een klant in de problemen meer baat heeft bij een goede budgetbegeleiding om na te gaan waar zijn schulden zitten, om na te gaan of hij niet van leverancier kan wisselen. Nog altijd twee op drie mensen hebben een duur historisch energieleveringscontract. Er wordt veel geswitcht bij een bepaalde groep, en nu moet die groep nog verder worden uitgebreid.
Collega’s, het zal u niet verbazen dat ik zeer verheugd ben dat met het eerste Energiearmoedeplan ooit – dank u wel collega Taeldeman om het nog eens aan te stippen – wij een andere aanpak hanteren dan in het verleden: geen curatieve aanpak, maar een aanpak die structureel probeert te werken. De link met het Innovatiepact – de minister heeft ernaar verwezen – is van kapitaal belang. Maar collega’s, wanneer we het energieverbruik van kwetsbare groepen gaan reduceren door hun woning aan te pakken – de 300.000 woningen van sociaal kwetsbare groepen – doen we dat niet van vandaag op morgen. In die zin heb ik er het volste vertrouwen in, en minister, ik hoop dat u mij dat kunnen bevestigen, dat de effecten van het Energiearmoedeplan zich versterkt zullen tonen de komende jaren en maanden.
Opnieuw collega’s, de factuur naar beneden halen, zeker en vast en waar we kunnen, taxen eruit halen. Maar, een structurele aanpak is wenselijker dan een curatieve of een symptoomaanpak door de energiefactuur artificieel te willen drukken. Collega Beenders, ik herinner u eraan: hoe groter de sociale groep, hoe kleiner de groep mensen die een hogere factuur zullen moeten betalen om die kortingen te geven. We hebben de gratis kilowattuur geschrapt. De minister gaat werk maken van de energieheffing. Op die manier zal er een positieve impact zijn op de energiefactuur. De enige gratis elektriciteit of energie is die die niet wordt verbruikt, en in die zin is energiebesparing terecht het primaire actiepunt in het Energiearmoedeplan.
De heer Gryffroy heeft het woord.
Om aan te vullen: de niet gebruikte kilowattuur is ook de meest groene.
Het rapport van de VREG is niet leuk om te lezen. We moeten daar niet flauw over doen. Er is inderdaad ook al heel wat gebeurd met het armoedeactieplan. Er is een verschil in visie. Collega’s van de sp.a, de btw naar 6 procent brengen, kost 700 miljoen euro. Dat is een zeer gemakkelijke oplossing. We kunnen er bovendien nog wat gratis kilowattuur bijgeven voor specifieke doelgroepen. Dat is ook een zeer gemakkelijke oplossing. Dat zou dan waarschijnlijk betaald worden door mensen die met een BMW rijden of zo. Wij werken voor structurele oplossingen die gaan over de kilowattuur aanpakken en hoeveelheden.
Wat me gisteren verwonderde aan het artikel in de krant – en dat is een voorstel voor u, minister –, is dat het niet enkel gaat over de dure historische energieleveringscontracten, maar ook over mensen die een groepsaankoop of via de V-test een contract afsluiten van een jaar en die de einddatum niet in de gaten hebben. Ik heb het eerlijk gezegd zelf ook meegemaakt. Ik vroeg een maand later het tarief op. Ik kreeg een nieuw tarief dat tweemaal zo hoog was. Minister, u kunt zeggen dat het federaal is omdat het consumentenzaken zijn, maar eigenlijk zou u een code kunnen afspreken met de leveranciers, zonder het in wetteksten of in decreten te gieten. Beste leverancier, zet alstublieft de einddatum van het contract op alle voorschotfacturen.
Want als de afrekening bijvoorbeeld gebeurt in de maand januari maar uw contract loopt bijvoorbeeld af in juni en je heb er niet aan gedacht, dat kan je worden geconfronteerd met een hogere factuur omdat de periode van één jaar is afgelopen. Het gebeurt bij veel mensen. Als ik zou vragen aan de mensen hier of ze weten wanneer hun contract vervalt, dan denk ik dat er heel weinig een antwoord kunnen geven. Je kunt zeggen dat het met groepsaankoop geen probleem is omdat de organisator het opnieuw gaat aanbieden, maar het is niet altijd zo. Ik denk dus dat mensen op tijd verwittigen, een goede maatregel zou zijn.
Voor uw eerste actiepunt sluit ik me volledig aan bij collega Bothuyne. Er is op 10 mei en 10 augustus een vergadering geweest. Men ging voor de zomer een beslissing nemen of men het afdwingbaar wil maken of niet. Onze visie is om het afdwingbaar te maken. Ik zou er nog aan willen toevoegen ‘leveranciers en distributienetbeheerders’, want distributienetbeheerders kunnen in bepaalde situaties ook leverancier zijn.
De heer Danen heeft het woord.
Op zich is er een ongelijke strijd natuurlijk. De energieleveranciers hebben alle mogelijke instrumenten in handen om te proberen om zo veel mogelijk geld te verdienen, en dat is hun goed recht. Maar de klanten en de kwetsbare klanten hebben niet altijd de instrumenten in handen om een goed beeld te krijgen of te zien hoe het werkt. Elke paar maanden duikt het opnieuw op op welke manier leveranciers werken, weliswaar ingebed in het wettelijk kader. Zoals de heer Gryffroy ook zegt, zijn er de groepsaankopen die na een jaar verlopen waarna er een heel ander tarief komt. Of als je op een promotie van een leverancier ingaat, is die vaak tijdelijk en daarna betaal je een veel hogere prijs. Als je dat niet in de gaten houdt, betaal je soms vijf tot tien jaar lang een veel te hoog tarief. Mensen hebben dat niet in de gaten omdat het ook heel moeilijk uit te leggen is. Daarom lijkt het me toch wel verstandig om een aantal wettelijke instrumenten in te bouwen of afdwingbaar te maken om de consument beter te beschermen. Ik begrijp dat het vooral een federale bevoegdheid is en ik zal er dus niet verder op ingaan, maar wat we alleszins moeten doen, is het afdwingbaar maken van de goede praktijk voor betaalplannen. Ik stel vast dat de N-VA en CD&V het willen. Minister, ik stel vast dat u nog een beetje tegenstribbelt. We zullen zien wat het wordt. Ik denk wel dat het belangrijk is om er werk van te maken.
Het kilowattuur dat je niet gebruikt, is het meest groene en het goedkoopste. Ik zou dan van u wel eens willen weten hoe het zit met de hervorming van de energiescans. Die hervorming is al lang aangekondigd en is tot nog toe niet geland. Wat is de stand van zaken? De sector zelf is in onzekerheid en vraagt zich af wat ervan komt. Ik heb de vraag een paar maanden geleden hier ook al gesteld. Momenteel is er nog weinig duidelijkheid rond. Ik begrijp dat er een evaluatie gebeurt, maar waar blijft ze?
Een paar collega’s hebben verwezen naar Samenlevingsopbouw. Minister, u spreekt ook over de naakte budgetmeter, wat problematisch is omdat mensen dan ook aan zelfafsluiting doen in de feiten. Een vierde van de meters is een naakte budgetmeter. Op zich zijn het instrumenten die echt niet meer van deze tijd zijn. Ik zou u willen vragen om ook dat instrument te hervormen zodat we ook de sprong naar de moderne tijd maken. Het kan toch niet dat mensen de dag van vandaag afgesloten worden van elektriciteit. Dat is niet meer van deze tijd, zeker als we zien dat je elektriciteit echt wel nodig hebt. We kunnen niet meer zonder. We moeten echt wel zorgen dat mensen daar minimaal een beroep op kunnen doen, want als je daar ook in gaat beknibbelen, dan komen mensen nog verder van de arbeidsmarkt, nog verder van het gewone leven. Dat kunnen we echt wel missen als kiespijn.
Minister Tommelein heeft het woord.
Dat zijn veel vragen. Ik merk dat men vraagt om alsmaar meer en meer te communiceren, maar ik denk dat je af en toe wat prioriteiten moet leggen in uw communicatie. Als je veel tegelijkertijd wilt communiceren, dan begrijpen de mensen er helemaal niets meer van.
Mijnheer Beenders, niettegenstaande u een Pax Energetica voorstelt op het vlak van energie en samenwerken, denk ik dat we het op dat vlak nooit eens zullen zijn met elkaar. Ik blijf erbij dat, als ik de doelgroep uitbreid met de groep die er net naast valt, er weer een nieuwe groep zal ontstaan die er weer net naast valt. In een volgende fase zult u dan weer vragen om die groep uit te breiden zodat er weer een groep is die er net naast valt. Op een bepaald moment moet je je verantwoordelijkheid nemen en zeggen dat de groep is vastgelegd. In Vlaanderen hebben we die al voor een aantal zaken uitgebreid. Voor de rest zijn het andere maatregelen die moeten tellen.
Ook op het vlak van de federale btw denk ik niet dat we hetzelfde standpunt hebben. Ik zou u ook wel eens willen vragen om u te beperken in de discussies hier tot de zaken waar ik als Vlaams minister van Energie enige invloed of bevoegdheid heb. Ik wil me nog engageren om zaken die ik kan beïnvloeden, zoals de kosten van de distributienetbeheerder, om daar hard aan te werken door een aantal maatregelen te nemen zodat ze naar omlaag gaan en dan een aantal andere mechanismen te beïnvloeden, maar op een bepaald moment moet je toch wel eerder durven te zeggen dat ik niet alle bevoegdheden heb. Er zijn bevoegdheden die exclusief tot de Federale Regering behoren. U kunt wel zeggen dat mijn partij ook in de Federale Regering zit, maar dat is makkelijk, want dan kan ik naar daar om de zaken weer te gaan regelen, dit is te kort door de bocht. Toen uw partij in allebei de niveaus zat, heb ik ook niet zo vlot beslissingen weten nemen door het ene niveau die beïnvloed werden door het andere niveau. Op de duur moet je toch wel respect opbrengen voor de lokale autonomie. Mijn burgemeester in Oostende doet het ook vaak: ‘Uw partij zit in de Vlaamse en de Federale Regering, los het maar op.’ Ik had dat ook twintig jaar aan een stuk kunnen zeggen in Oostende. Ik heb dat nooit gedaan hoor. Ieder heeft zijn verantwoordelijkheid op zijn niveau. Ik denk dat we heel duidelijk moeten afspreken dat we alle hens aan dek moeten roepen voor de zaken waar wij voor bevoegd zijn.
Wat de armoedetoets betreft, die zijn ze op dit moment nog aan het finaliseren. Dit is een integraal onderdeel van het besluit. Ik zal ermee naar de regering gaan. U weet dat er een conceptnota is gemaakt over de digitale meters. Er is een advies van de VREG. Ik heb aangekondigd dat er een armoedetoets zou zijn. Ik ben volop aan het werken. U weet dat er nog twee fysieke ministerraden zijn dit parlementaire jaar, morgen en 14 juli. Ik zoek geen enkel excuus, maar als het gaat over de afbetaalplannen, pleit ik wel voor doortastend optreden. Ik ga niet in het wilde weg een aantal dingen doen. Er is overleg. We hebben gezegd dat we in september een aantal zaken zullen opnemen. Ik ga dat ook doen, maar ik ga niet beginnen regels op te leggen die een aantal zaken die nu goed lopen, beginnen te doorkruisen.
Ik laat me zeker niet opjagen op timing. Op een bepaald moment moet je ook de moed hebben om te zeggen dat je eerst een aantal zaken gaat evalueren. Mevrouw Taeldeman, ik ben altijd bereid om naar de commissie te komen om te debatteren, maar ik ben tot nader order geen baas van deze commissie. U bent zelf baas. Als u de meerderheid en de voorzitter van deze commissie ervan kunt overtuigen om een debat te houden over het Energiearmoedeplan, dan ben ik ter beschikking en zal ik komen. Ik ben hier niet de baas en ik beslis niet wat hier in de commissie wordt besproken en wat niet, met een kleine uitzondering voor de ontwerpen van decreet die ik hier via de regering indien.
Ik denk dat we het er allemaal over eens zijn dat je voor de niet-verbruikte energie niet moet betalen en er zelfs geen btw op moet betalen. Mijnheer Beenders, dat is een van de redenen waarom ik niet op dezelfde golflengte zit. Persoonlijk vind ik dat de factuur naar beneden moet via een aantal kosten, maar laat nu net het verbruik essentieel zijn in het verhaal. Punt één van het hele energiebeleid is energie-efficiëntie en minder energie verbruiken. We gaan nu toch geen maatregelen nemen die dat afzwakken. We gaan focussen op de zaken die op de factuur komen, die forfaitair zijn of die ervoor zorgen dat die weinig met uw energieverbruik te maken hebben. Dat is net de kritiek die vandaag komt, namelijk dat het grootste gedeelte van uw energiefactuur net het verbruik niet is. Wat dan in een aantal voorstellen wordt gedaan, is het voorstel nog wat schever trekken: alles wat met verbruik te maken heeft in het totale aandeel van de factuur nog wat kleiner proberen te krijgen. Neen, we moeten zorgen dat er een juist evenwicht is.
Ik heb sympathie voor uw voorstel, mijnheer Gryffroy, maar op de duur moet een klant niets meer doen. Het moet allemaal gedaan worden. Als wij aan de klanten of consumenten de boodschap zouden geven in de komende periode, aan andere groeperingen of mensen die we zullen zien, om jaarlijks hun contract te bekijken, dan pak je geen enkel risico. Trouwens de contracten kunnen ook worden herzien tijdens de looptijd van het contract. Je moet dus niet wachten. Je kunt er ook een averechts effect mee hebben. Als je wacht tot het einde van het contract, zul je misschien nog te lang te veel betalen terwijl er goedkopere alternatieven zijn die bij een overstap interessanter kunnen zijn. Het zou veel beter zijn om aan de mensen duidelijk te maken dat ze elk jaar of op bepaalde tijdstippen de moeite moeten nemen om hun contract eens te bekijken.
U gaat al een stap verder: u gaat naar die minderheid die het vandaag al doet. Er is nog eerst een veel belangrijkere opdracht: de meerderheid die het vandaag niet doet, te overtuigen om het te doen. U weet dat ik een energietoer doe. Ik was onlangs in Sint-Eloois-Winkel. Ik heb de heer Sintobin daar niet gezien, net zoals ik hem hier vandaag niet zie. Op al de energietoeren waren mensen mee om aan de mensen uitleg te geven over hun energiefactuur en te zeggen hoe men moest vergelijken. Mijnheer Danen, zo moeilijk is het niet, hoor. Je moet naar de website gaan en kijken, en als men het niet kan, kan men ook altijd hulp vragen. Dat is net wat de mensen op de energietoer hebben gedaan. Elke dag krijg ik een sms of een boodschap van mensen die zeggen dat ik een pint te goed heb van hen omdat ze geld verdiend hebben door te vergelijken. Het gaat soms om fenomenale bedragen. Ik heb factuurdalingen van meer dan 1000 euro gezien, bij gewone mensen, niet bij grote bedrijven. Als mensen eens zouden beseffen dat ze dat zouden moeten doen, kan dat veel meer opleveren en vangt het een deel op van wat ze in de voorbije periode hebben moeten opvangen.
Ik weet ook niet of we aan private bedrijven moeten vragen om al het mogelijke van de wereld te doen om ervoor te zorgen dat hun winstmarges nog zouden dalen. De monopoliesituatie zoals het vroeger was, was nog veel erger. Dan kon je niet vergelijken. Dan was er een monopolie. Er was een prijs: amen en uit. Nu hebben de mensen de kans om te vergelijken en de verschillende leveranciers tegen elkaar uit te spelen. Het enige wat nog mankeert, is dat ze het ook daadwerkelijk doen. Hoe meer men het zal doen, hoe meer het duidelijker wordt dat dit een mentaliteit moet worden. Ik herhaal nogmaals: niet alleen bij de sociaal zwakkeren maar bij heel veel anderen en zelfs bij bedrijven. Ik heb gisteren nog aan UNIZO en NSZ de boodschap gegeven dat ze nog wat werk hebben.
De heer Beenders heeft het woord.
Minister, u hebt inderdaad geen bevoegdheid om de btw te verlagen, maar u hebt wel impact. Vorig jaar in de zomer hebt u ook op een onbewaakt moment de oproep gedaan dat bij de sloop van gebouwen de btw zou moeten worden verlaagd naar 6 procent. U hebt dat toen aangekondigd. Heel wat mensen dachten zelfs dat het al beslist was. Het was een goede maatregel. Er zat visie achter. We onderschreven die maatregel ook.
En u hebt toen ook gezegd dat u dat zou bepleiten bij de Federale Regering omdat het goed zou zijn indien de btw op de sloop van gebouwen naar 6 procent zou gaan omdat mensen daardoor worden gestimuleerd om te investeren in energie-efficiënte maatregelen. U hebt toen uw nek uitgestoken en gepleit voor iets waar u ook niet bevoegd voor was. U was niet bevoegd om die btw te verlagen, nu ook niet, maar u hebt wel een impact. U kunt dus nu met de slechte cijfers van de VREG over energiearmoede naar de Federale Regering stappen. De zomer is komkommertijd en dus het moment waarop u kunt communiceren over een verlaging van de btw op elektriciteit op basis van cijfers die aantonen dat de energiearmoede in Vlaanderen aanzienlijk daalt. U kunt zeggen dat dit een maatregel kan zijn om dat op te lossen. U kunt daarvoor uw impact gebruiken, u kunt dat zelfs doen met de groeten van sp.a. U kunt hetzelfde doen als wat u vorig jaar hebt gedaan. (Opmerkingen van minister Bart Tommelein)
Ik heb het over de btw. U hebt de btw-verlaging in de vorige regering toch mee goedgekeurd? (Opmerkingen van minister Bart Tommelein)
Dan kan ik het ook omdraaien: u zat als staatssecretaris wel mee aan tafel bij de btw-verhoging, dat is dan nog erger.
Uw partijvoorzitter heeft zelfs na de beslissing over de btw-verhoging gezegd dat ze het spijtig vond en dat ze liever had dat die opnieuw naar 6 procent ging. U hebt dus impact, u kunt die gebruiken, u hebt slechte cijfers over energiearmoede. Ik stel voor dat u dat allemaal gebruikt deze zomer, dat u de Federale Regering oproept en dat u ons standpunt deelt dat die btw moet worden verlaagd. Ik begrijp niet waarom dat zo moeilijk is. Ofwel wilt u het gewoon niet en dan kunt u het beter zeggen.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Minister, ik dank u voor het aanvullende antwoord. De heer Schiltz heeft gelijk dat energiearmoede niet zomaar ontstaat, maar aanleunt bij een breder verhaal van armoede. Vandaar dat het nuttig zou zijn indien elke partij zich voluntaristisch zou scharen achter de doelstelling van Kris Peeters om naar ‘full employment’ te streven in Vlaanderen en België en daar samen hard aan te werken. Een job is nog altijd de beste garantie om uit armoede te blijven.
Ik wil het nog even hebben over de uitvoering van het Energiearmoedeplan. Minister, u hebt daar al heel wat belangrijke stappen in gezet. U bent niet bij de pakken blijven zitten en u kondigt ook nog een aantal andere zaken aan, waaronder de hervorming van de energiescans. Ik denk dat het inderdaad belangrijk is mensen te begeleiden bij het wisselen van leverancier en dat op een waakzame manier te doen. Ik wil wijzen op de digitale kloof die op dat vlak nog bestaat. Nog heel wat oudere mensen hebben geen toegang tot internet. Het is heel belangrijk dat die mensen worden begeleid bij een leverancierswissel. Dat kan met de middelen en de mensen die u nu al hebt. Uw Oostendse collega Johan Vande Lanotte heeft ooit een campagne opgezet, samen met de lokale besturen, om leverancierswissels te promoten.
Ik wil nog ingaan op actie 1 van uw plan. U hebt in de evaluatie die u aan de regering hebt voorgelegd gezegd dat nog voor de zomer 2017 een beslissing zal worden genomen over het opleggen van een goede prakrijk van betaalplannen aan leveranciers. Dat is een maatregel die geen geld kost aan leveranciers, overheid of klant en die een minimum aan bescherming biedt aan klanten die een werkwijze uniformiseren voor alle leveranciers, waarbij de leveranciers altijd de vrijheid hebben om meer en beter te doen dan die minimumstandaard die u kunt opleggen. Ik roep u dan ook op om daar zo snel mogelijk werk van te maken. De heer Gryffroy en ook mijn fractie zijn bereid u daarin te steunen en hier een voorstel van decreet in te dienen indien u liever zelf geen beslissing neemt. Dat is dan werk voor september.
Minister, u hebt zelf gezegd dat u veel acties zult ondernemen binnen uw bevoegdheden.
U hebt al tal van acties ondernomen en een aantal plannen opgemaakt, wat wij zeker toejuichen. Wij kijken dan ook uit naar de zomer en naar het volgende werkjaar. Bedoeling zou zijn te werken aan die vereenvoudigde energiefactuur, en aan een leesbare en lagere energiefactuur. U bent uw antwoord begonnen met te zeggen dat u die energiefactuur zult verlagen. Mijn fractie heeft er geen enkel probleem mee dat het zou gaan om een gesolidariseerde factuur.
Tot slot wil ik het pleidooi van mijn collega ondersteunen om over te gaan tot een juridische verankering van die afbetaalplannen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.