Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Vraag om uitleg over de COVID-19-vaccinatie in het najaar 2023
Verslag
Mevrouw Saeys heeft het woord.
Mijn eerste vraag is al een beetje achterhaald, die ga ik dus laten passeren.
De tweede vraag is dat ook deels, omdat we al een stuk gestart zijn met de COVID-19-vaccinatie. We weten dat de mensen niet persoonlijk uitgenodigd werden voor vaccinatie, maar dat er wel een uitwerking zou zijn van een communicatiestrategie die echt wel gericht is naar kwetsbare groepen en personeel in de zorgsector, zowel naar COVID-19 als naar griep. We weten dat artsen het momenteel heel druk hebben wat betreft verschillende soorten besmettingen. U hebt beslist om een bijkomende financiële ondersteuning te geven van 3,35 miljoen euro aan de zorgraden, de lokale gezondheidsoverleggen (Logo’s) en twee beroepsverenigingen, namelijk het Vlaams Apothekers Netwerken (VAN) en Domus Medica. Die zouden via hun netwerk de individuele zorgaanbieders moeten aanmoedigen, ondersteunen en faciliteren om binnen hun eerstelijnszone en verder ook binnen hun buurt of wijk zo efficiënt mogelijk te vaccineren tegen zowel griep als COVID-19 bij specifieke prioritaire doelgroepen.
We hebben al vernomen waarom er zo laat gestart is met die vaccinatie. Dat is omdat men gewacht heeft op het nieuwe vaccin. Het vaccin was nog niet beschikbaar. We zien dat we op dit moment naar een piek aan het gaan zijn, een piek die we eind oktober zullen bereiken. De vaccinatie tegen COVID-19 zal op dit moment de piek niet echt verkleinen, maar die zal mogelijk wel efficiënt zijn bij een tweede piek.
Minister, we spreken hier over het vaccineren door huisartsen en apothekers, maar de thuisverpleegkundigen worden dan niet vernoemd, terwijl die juist dagelijks in contact komen met zorgbehoevenden. Waarom werden zij niet betrokken? Waarom krijgen zij als beroepsvereniging ook geen deel van de subsidies?
Lokaal concreet weet ik niet goed hoe die vaccinatie exact georganiseerd wordt, want ik zie in mijn omgeving echt heel verschillende zaken. Mensen komen aan mij vragen hoe het nu zit. Bij hen is in het woonzorgcentrum nog niet gevaccineerd en elders wel. En van anderen hoor ik dat de apothekers aan het vaccineren zijn. Ik vind daar heel weinig informatie over. Wat is specifiek de rol van de zorgraad? En hoe verhoudt zijn opdracht zich ten opzichte van de opdracht van de Logo’s en de twee beroepsverenigingen? Hoe gaat de ondersteuning van die eerstelijnsgezondheidszorgers er concreet uitzien?
Men richt de campagne ook specifiek naar de mensen met een verhoogde kwetsbaarheid. Er komen ook vragen van mensen die niet tot die kwetsbare groep behoren. Is het dan de bedoeling dat zij allemaal bellen naar hun huisarts of langsgaan bij hun apotheker? En wat met de personen in de buurt van kwetsbare mensen? Want ik hoor heel wat mensen die bezorgd zijn of er iets gedaan wordt voor echtgenoten of inwonende personen, want zij willen maximaal beschermd zijn om die kwetsbare persoon zo weinig mogelijk het risico op een besmetting te geven.
Minister Crevits heeft het woord.
Collega, dank u wel. Inderdaad, vorige week vrijdag is de herfstvaccinatiecampagne van start gegaan, en dat in het woonzorgcentrum De Korenbloem in Kortrijk, collega Veys.
Ik zal er toch kort even doorgaan. Collega Saeys, u hebt het zelf gezegd: het formuleren van een advies over vaccinatie en over welbepaalde vaccinatieschema’s was eigenlijk de taak van de werkgroep vaccinaties van de Hoge Gezondheidsraad. Ik heb de traditie om die te volgen. We hebben die dus gevolgd. Het advies vermeldt de risicogroepen voor wie de vaccinatie aanbevolen is, maar bevat geen specifieke of gedetailleerde vaccinatieschema’s voor bepaalde types risicopersonen. Volgens het departement is er geen verder onderzoek gepland door de Hoge Gezondheidsraad naar aangepaste schema’s voor bepaalde risicogroepen.
Er is de website www.laatjevaccineren.be, maar ik wil een en ander toch nog eens toelichten. U hebt het zelf gezegd: dit zijn nieuwe vaccins van Pfizer/BioNTech, die zijn aangepast aan de omikronvariant XBB 1.5. Ze zijn eind augustus 2023 goedgekeurd door het Europees Geneesmiddelenagentschap. Ook de Europese Commissie heeft het licht op groen gezet. Dat is helemaal in het begin van september gebeurd. Vanaf 4 september werd de woonzorgcentra dus de mogelijkheid geboden om te starten, voor de bewoners en het liefst ook voor het zorgpersoneel. Een week later, vanaf 11 september, zijn de bestelmogelijkheden via Vaccinnet opengesteld voor de andere lokale vaccinatoren, dus de apothekers en de huisartsen. De risicogroepen van kwetsbare personen konden vanaf dan een afspraak maken bij een vaccinator naar keuze om zich met het nieuwste covidvaccin te laten vaccineren. Dat kan de huisarts of de apotheker zijn. Dat kan ook een thuisverpleegkundige zijn.
Ik weet niet of dat nog in uw vragen zat, maar de combinatie met het griepvaccin is mogelijk. Dat kan echter pas vanaf half oktober, omdat het nieuwe griepvaccin pas dan ter beschikking is. Dat kan dus in één beurt, dus een dosis in elke arm. Men kan zich dus gelijktijdig met de twee vaccins laten vaccineren. Voorzitter, het valt mee met de bijwerkingen. Maak u geen zorgen. Een aantal mensen zullen zich dus vanaf midden oktober voor de beide kunnen laten vaccineren.
Wat de thuisverpleegkundigen betreft, is er wellicht een misverstand of foute interpretatie in het spel geweest. Thuisverpleegkundigen kunnen wel degelijk worden betrokken bij de herfstvaccinatie, maar verpleegkundigen vaccineren altijd in opdracht van een arts. Zij krijgen een staand order, zoals dat heet. Zij worden onrechtstreeks betrokken. Ze zijn niet gemachtigd om geneesmiddelen voor te schrijven en de distributie van de vaccins kan ook niet rechtstreeks naar hen gebeuren. Dat is wel zo bij huisartsen en apothekers. Er is dus een verschil. De beroepsvereniging van de verpleegkundigen wordt zeer nauw betrokken bij het overleg ter voorbereiding van de herfstvaccinatiecampagne, ook via de contacten vanuit Domus Medica. Voor de beroepsvereniging van de verpleegkundigen is er geen extra of rechtstreekse financiering omdat zij geen specifieke ICT-aanpassingen moesten doen voor uitnodigingssystemen of dergelijke, wat wel het geval was voor Domus Medica en VAN. Er is wel in voorzien dat thuisverpleegkundigen de vaccinaties rechtstreeks kunnen registreren in Vaccinnet, om het voor hen ook gemakkelijker te maken.
Wat is het grote verschil? U zei het zelf: de covidvaccinatiecampagne is vanaf dit jaar regulier ingekanteld in de eerstelijnsgezondheidszorg. De organisatie van de najaarsvaccinatie leunt zeer nauw aan bij het reguliere vaccinatiecircuit, zoals dat al heel lang gebruikelijk is bij de griepvaccinatie. Ook voor de griepvaccinatie worden er geen grotere Vlaamse vaccinatiecentra of -campagnes meer opgezet, wat voor covid wel het geval was. Dat was ook nodig. Omdat het echter de eerste keer is en het nog niet mogelijk is om volledig in het reguliere eerstelijnscircuit in te kantelen, hebben we in een overgangsjaar aan de zorgraden, de eerstelijnszones, de Logo’s en twee beroepsverenigingen, namelijk Domus Medica en VAN, een beperkte subsidiëring gegeven, en de opdracht om de lokale vaccinatoren te ondersteunen en hun werk te faciliteren.
Er is dus geen Vlaams aangestuurde noch centraal georganiseerde campagne. De lokale autonomie is van tel. Collega Saeys, daardoor krijg je een beetje een divers beeld in Vlaanderen. Dat verschilt een beetje van eerstelijnszone tot eerstelijnszone. Er zijn er zestig in Vlaanderen en Brussel. De realiteit van een grootstad of centrumstad is helemaal anders dan de realiteit in een plattelandsdorp.
De Logo’s staan in voor de communicatiecampagne voor de herfstvaccinatie 2023 en het verspreiden van het campagnemateriaal. Via een rondetafelgesprek gaan ze ook het overleg faciliteren tussen de beroepsgroepen. In de eerstelijnszone ondersteunen de zorgraden de coördinatie voor de implementatie van de campagne, en zoeken ze mee naar oplossingen als er zich bepaalde problemen zouden voordoen. De twee beroepsgroepen hebben vooral wat geld gekregen voor de ICT-technische noden, zoals ik al zei, bijvoorbeeld naar uitnodigingen en registraties toe. De ondersteuning door de zorgraden, de Logo’s, en de beroepsorganisaties, zal afhangen van de noden die er lokaal zijn. We hebben dat eigenlijk een beetje vrijgelaten.
Er is wel een algemene communicatie. De algemene communicatie van Vlaanderen, maar zeker ook de lokale communicatie, start vanaf de week van 18 september. Dat is dus de week die nu gestart is. Die loopt nu voluit tot eind oktober 2023. Het zwaartepunt is voorzien voor eind september en de eerste helft van oktober. De communicatie zal dus alleen maar toenemen. Collega Saeys, er zijn dus twee complementaire communicatiecampagnes. Wij hebben een algemene communicatie gedaan met een focus op de prioritaire groepen en de kwetsbare personen, zoals vastgelegd door de Hoge Gezondheidsraad. De brede, gezonde bevolking, zonder extra risico of specifieke indicatie, behoort niet tot de prioritaire doelgroep. Maar wie zich wil laten vaccineren, kan daar altijd een afspraak voor maken bij zijn huisarts of apotheker. Ik heb zelf nu al – door mijn eigen huiselijke situatie – vastgesteld dat artsen er heel verantwoordelijk mee omgaan, en dat ze een onderscheid maken tussen de prioritaire en niet-prioritaire groepen wanneer ze een afspraak inboeken. De huisarts of apotheker kennen de mensen vaak vrij goed, en ze weten ook wie het best wel en wie het best geen prioriteit krijgt.
Er loopt ook nog een interfederale communicatiecampagne waar communicatiemateriaal voorzien is over luchtwegeninfecties in het algemeen. We hebben in totaal – dat is nu parate kennis – 2,8 miljoen vaccins. De campagne in de woonzorgcentra bij de oudere, kwetsbare mensen loopt heel goed. Bij het zorgpersoneel is er nog wat extra aandacht nodig. Daar is wat vaccinatiemoeheid vast te stellen. Bij de huisartsen en apothekers hadden we vorige week al een registratie voor 600.000 dosissen. Dat is nu wellicht nog meer, maar het loopt eigenlijk vrij goed. Het is nu afwachten hoe het verder zal lopen, maar we zien dat mensen wel actief gecontacteerd worden.
Mevrouw Saeys heeft het woord.
Dank u wel. Als ik het dus goed begrijp, dan is die financiering eenmalig. Die geldt dus enkel voor dit jaar. Volgend jaar zullen de zorgraden, de Logo’s en de beroepsverenigingen geen financiële middelen meer krijgen, en zal het echt volledig ingekanteld worden in het reguliere circuit.
Zijn er algemene afspraken gebeurd tussen huisartsen en apothekers, of is dat allemaal specifiek lokaal geregeld? Ik kan mij namelijk voorstellen dat het heel belangrijk is dat dat allemaal goed op elkaar is afgestemd. U zegt zelf dat er extra aandacht nodig is voor het zorgpersoneel. De vaccinatie is daar altijd wel al een beetje een probleem geweest. Nu gaat daar nog een specifieke campagne rond komen. Ik weet dat er in het verleden alleszins rond griep campagne werd gevoerd om zich toch te laten vaccineren.
Minister, ik zou er namens onze fractie op willen wijzen dat wij altijd voorstander zijn geweest van een keuzevrijheid. We gaan mensen niet opnieuw verplichten om zich te laten vaccineren, ook niet in de zorg, collega Saeys. (Opmerkingen van Freya Saeys)
Ik vind dat we mensen de vrije keuze moeten gunnen om zich al dan niet te laten vaccineren. Ik merk in mijn omgeving, ook bij risicogroepen, dat de bereidheid – ondanks de cijfers die u geeft, minister – om zich te laten vaccineren gedaald is. Ik kan persoonlijk getuigen: mijn mama is 87 jaar oud, en zal zich niet meer laten vaccineren. Ik ben vier keer gevaccineerd, ik krijg ieder jaar de griepprik, ik heb ondertussen een aantal weken geleden nog corona gehad. Ik kan dus begrijpen dat mensen twijfels hebben, en zich afvragen waar het stopt met die vaccins en met die vaccinatie. Nu komt er weer een bij, wat zal het volgend jaar worden? Zo gaat het altijd maar verder en verder. Ik heb de indruk – maar dat kan natuurlijk een verkeerde indruk zijn – dat de bereidwilligheid bij de bevolking afneemt, ondanks alle campagnes die er worden gevoerd.
Ik zeg het nogmaals – het is een beetje vreemd dat ik hier een persoonlijke getuigenis moet afleggen –: ik heb een aantal weken geleden corona gehad, en nog redelijk zwaar ook. Ik denk dat het vooral belangrijk is dat het de verantwoordelijkheid van de persoon in kwestie is om dan de nodige veiligheidsmaatregelen te nemen. Ik ben tien dagen thuisgebleven. Ik ben niet naar buiten gekomen. Dat is een beetje de verantwoordelijkheid van de mensen zelf. Vele mensen zijn besmet, en weten het zelfs niet. Je kunt je nu gratis laten testen bij de apotheek, en als ze het dan weten, nemen ze geen veiligheidsmaatregelen meer in acht. Ze doen gewoon alsof er niks is gebeurd. Dat zijn toch een aantal opmerkingen die ik, namens mijzelf en onze fractie, wilde maken.
Minister Crevits heeft het woord.
Ik was eigenlijk niet van plan om hier nog veel over te zeggen. Collega Saeys, ik wil eerst en vooral zeggen dat er afspraken gemaakt zijn tussen de diverse campagnes. Ik wil wel de vrijheid aan het terrein geven.
Wat de opmerking van de heer Sintobin betreft: u hebt het correct geformuleerd. Het is inderdaad een aanbeveling voor de kwetsbare groepen, zoals mensen met onderliggende aandoeningen. Maar ik zie dat artsen dit ook wel aanbieden. U hebt uw ervaringen, zelf heb ik de ervaring dat de arts aan mijn ouders gevraagd heeft om eventueel een afspraak te boeken. Ze hebben de keuze om daarop in te gaan. Ik vind het goed dat er een actieve bevraging is van mensen, die zelf kunnen beslissen of ze erop ingaan of niet.
Het belangrijkste dat ik nog wil meegeven, is dat we merken dat er wat ‘vaccinatiemoeheid’ is, ook bij het zorgpersoneel. Ik begrijp dat gevoel zeker wel. Ik wil wel meegeven dat een vaccinatie ervoor kan zorgen dat iemand niet in het ziekenhuis belandt, wat de druk op het zorgsysteem voor een groot deel kan verlichten. Het heeft dus wel positieve effecten. Ik herhaal dat we niemand verplichten. Het is een aanbeveling voor bepaalde groepen en niet voor andere groepen. Ik wil daar duidelijk in zijn. Maar zeker aan mensen met een grote kwetsbaarheid bevelen we het wel aan. Ik stel vast dat dat op het terrein op een goede manier gebeurt.
Mevrouw Saeys heeft het woord.
Dat laatste kan ik alleen maar beamen: vaccinatie zal er niet noodzakelijk voor zorgen dat iemand de ziekte niet krijgt, maar kan wel de ernst ervan afzwakken.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.