Verslag plenaire vergadering
Verslag
De heer Tiebout heeft het woord.
Collega’s, toen ik vorig jaar aanklaagde dat voor het federale niveau enkelbanden vooral dienden om de overbevolking in de gevangenissen op te lossen, kreeg ik de volgende vervelende reactie – en u mag er het geïrriteerde en West-Vlaamse accent bij denken. Het antwoord was dat het probleem dat ik aanklaagde, inderdaad een halve eeuw een probleem geweest was, maar dat de regering dat had opgelost. Aldus de toenmalige minister van Justitie.
De oplossing was dan toch maar van korte duur, vrees ik, en zoals steeds met 1 kilo of meer zout te nemen. Het probleem van de overbevolking is namelijk niet nieuw en federaal lijkt men er al jaren niet in te slagen om dat aan te pakken, terwijl Vlaanderen sinds het begin van deze legislatuur met drieduizend enkelbanden begon en die stijging naar 7600 enkelbanden in 2023 opving.
Dus is Vlaanderen een beetje het kind van de rekening. Want wat komt er nu vanuit de vakbonden? Meer enkelbanden! Exact wat het federale zei dat het niet was: een oplossing voor de overbevolking van de gevangenissen.
Minister, mijn vraag aan u is vrij simpel. Hoe staat u tegenover de vraag van de vakbonden om meer in te zetten op enkelbanden? Werd u betrokken bij het overleg tussen het federale kabinet en de vakbonden?
Minister Demir heeft het woord.
Collega, zoals we weten, is het gevangeniswezen decennialang politiek, financieel en inhoudelijk verwaarloosd. Dat is geen vingerwijzing maar een algemene vaststelling die we met zijn allen doen. Vandaag is de situatie onhoudbaar geworden en in die zin snap ik ook wel de acties van de cipiers die niet staan voor straffeloosheid, maar een veilige manier willen vinden om hun werk te kunnen doen in menswaardige gevangenissen. Die hebben we gewoonweg niet en het is onveilig werken met te weinig mensen.
We hebben ook geen nood aan kortetermijnoplossingen, als het gaat over een deftige aanpak van het probleem. Ik denk dat daar een marshallplan nodig is. De bedoeling van een gevangenisstraf is dat als mensen daarna vrijgelaten worden, die er dan beter uit komen. Maar helaas is het zo dat criminelen nog crimineler worden na de gevangenis.
Als we kijken naar Vlaanderen, dan is het inderdaad zo dat we zijn begonnen met drieduizend enkelbanden in deze legislatuur, en dat we nu aan 6700 zitten. Als je het met bijvoorbeeld Nederland vergelijkt: in heel Nederland zijn er slechts drieduizend enkelbanden aangesloten. Wij zitten in Vlaanderen op dit moment aan 6700. Nergens in Europa staan er zoveel mensen onder enkelbanden dan hier in Vlaanderen. Het is bij momenten dweilen met de kraan open, maar we hebben altijd, vanuit Vlaanderen, ons best gedaan om niet te gaan naar straffeloosheid. We hebben echt mensen aangeworven, extra personeel, dat 24 uur op 24 bij het Vlaams Centrum Elektronisch Toezicht werkt.
Ik kan dus helder zijn, wat Vlaanderen betreft. Ik heb ook begrepen dat minister Van Tigchelt niet vraagt aan magistraten om richting enkelbanden te kijken, waarvoor ook mijn dank. Ik denk dat dat goed is. Maar de capaciteit om nog meer te doen op Vlaams niveau, daar zit eigenlijk niet meer veel vet op.
De heer Tiebout heeft het woord.
Het gaat inderdaad om veiligheid en menswaardigheid in de gevangenissen. Voor de collega’s die federaal iets te zeggen hebben, geef ik twee vrijblijvende tips voor een afwezige Waalse staatssecretaris, bevoegd voor de Regie der Gebouwen.
Het parket van Halle-Vilvoorde kan morgen al in een gebouw trekken in Halle, waar de verdachten wel voorgeleid kunnen worden, en waar de parketmagistraat de dossiers niet van de grond moet halen, terwijl ze ingelezen worden door iemand die daar op bezoek is.
Ten tweede, in Aalst staat al tien jaar de bouw van een forensisch psychiatrisch centrum op de planning. Alle vergunningen zijn door Vlaanderen afgeleverd, maar ook hier slaagt de Regie der Gebouwen er niet in om iets te ondernemen. Meer nog: de federale Vivaldiregering is zelfs bereid om de maatschappelijke kost van het verlengen van het penitentiair verlof wel te betalen, nog liever dan dat ze 120 gedetineerden uit de gevangenissen halen die daar niet thuishoren en daar niet de juiste zorg krijgen. Ik vroeg me af of u daar nog een reactie op hebt, minister.
Mevrouw Groothedde heeft het woord.
Het is zeker zo dat in deze materie de mensen geen speelbal mogen zijn van het politieke spel. Ik wil wat uitzoomen, en zelfs over partijgrenzen heen kijken. Als zelfs een man als Koen Geens deze week zegt dat de samenleving repressiever geworden is, en terecht zegt dat er vandaag minder criminaliteit is, eerder dan meer …
Sorry, collega Groothedde, wij horen u hier vooraan helemaal niet.
Dat heb ik u nog nooit horen zeggen, voorzitter.
Ja, het is omdat de minister ook moet kunnen antwoorden op uw vragen. Anders zou ik het niet zeggen. (Opmerkingen)
Ja, u stelde me een vraag, en ik antwoord eerlijk.
Zeker, ik apprecieer het ten zeerste dat u zegt dat ik mijn stem luider moet laten klinken in dit parlement. (Lacht)
Dat heb ik nu ook niet gezegd.
Mag ik mijn minuutje dan ook gereset krijgen?
Ja, kom, zet maar terug op een minuut. Kijk, we zijn gul en eerlijk vandaag, zoals steeds. (Gelach)
Dat is fantastisch. Wat ik dus zei, was dat ik het eens ben dat mensen geen speelbal mogen zijn van het politieke spel in deze materie. We moeten als mens en als volksvertegenwoordiger, en ook als politici, naar de inhoud en de feiten kijken, zeker hierin.
Ik zei ook dat ik zelfs over partijgrenzen heen wou kijken. Als zelfs een man als Koen Geens deze week heeft gezegd dat de samenleving repressiever geworden is, en terecht zegt dat er vandaag minder criminaliteit is, eerder dan meer, als die zegt dat een ander beleid door de hete adem van extreemrechts op dit moment zeer moeilijk is, dan moeten we nadenken.
Minister, buiten de feiten is er ook nog de menselijkheid. Er zijn jonge gasten die niet anders kennen, die niet anders zien, die in de gevangenis komen, en die daar de stiel leren. Dat is niet de stiel van rehabilitatie. Een jongen met een mentale handicap heeft mij eens letterlijk gezegd: “Voor ik in de gevangenis kwam, heb ik dingen mispeuterd, maar ik was geen stouterik. Ik heb in de gevangenis geleerd om een crimineel te worden.” En dat kan echt niet. Dat is een mens die niet eens in de gevangenis hoort.
Het is mode, bij migratie, om ‘minder, minder, minder’ te roepen, en wat straffen betreft ‘meer, meer, meer’. (Applaus bij het Vlaams Belang)
Dat rehabiliteert die mensen niet. We moeten het menselijke in gedachten houden.
En voor wie het menselijke negeert, collega’s van extreemrechts: dat kost ook ongelooflijk veel. Dus als u wilt besparen, is een menselijk beleid in dit geval een beter beleid. (Applaus bij Groen)
Mevrouw Blancquaert heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega Groothedde, voor onze partij is het alleszins wel zeer duidelijk: enkelbanden zijn niet de oplossing om de overbevolking in de gevangenissen tegen te gaan. Integendeel zelfs, voor ons is het zeer duidelijk: iedere uitgesproken straf moet ook effectief worden uitgevoerd zoals gepland en niet door middel van enkelbanden om toch maar iets te gaan doen. Want, mevrouw Groothedde, Vlaanderen is opnieuw het slachtoffer van het linkse falende federale beleid.
We weten waar die overbevolking vandaan komt. We weten dat. Een groot deel van die gedetineerden is geen Belg. 40 procent bezit geen Belgische nationaliteit en 30 procent is zelfs illegaal, mevrouw Groothedde. Tot zover uw menselijk beleid.
Wij zijn zeer duidelijk: stuur die criminele vreemdelingen terug naar het land van herkomst. Laat ze daar hun straf uitzitten, zodat Vlaanderen niet opnieuw het slachtoffer is van uw falend Vivaldibeleid. (Applaus bij het Vlaams Belang)
De heer Vandenhove heeft het woord.
Voorzitter, er is iets dat ik heel duidelijk wil benadrukken. Ik begrijp natuurlijk de collega’s van de N-VA, die allemaal zouden willen dat Justitie ondertussen Vlaams is. De minister voelt zich zelfs al de Vlaamse minister van Justitie. Maar dat is niet zo: Justitie is nog altijd een federale bevoegdheid, en Vooruit vindt dat goed.
De uitspraken van de rechtbank zijn een federale bevoegdheid, Vlaanderen kan daar niets aan doen. Even een klein lesje in de staatshervorming: er is een heel duidelijke taakverdeling tussen de federale overheid en Vlaanderen. De enkelbanden zijn een bevoegdheid van Vlaanderen. U zult daar ongetwijfeld heel tevreden mee zijn, minister, net als met de oprichting van het Agentschap Justitie. In die zin zou ik zeggen: oefen de bevoegdheden uit die u hebt. Dat zijn inderdaad die enkelbanden. De vergelijking die u maakt met Nederland, is een valse vergelijking, want in Nederland zitten er veel minder mensen in de gevangenis. De vergelijking van het aantal enkelbanden – ginder het dubbele van hier – is eigenlijk een valse vergelijking. We zouden het debat globaal moeten voeren.
Minister, ik heb een aantal vragen voor u. Hebt u over deze materie overleg gehad met de federale minister van Justitie? Bent u klaar indien er meer mensen uitspraken zouden krijgen waardoor ze een enkelband moeten dragen? (Applaus bij Vooruit en Groen)
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Straffen die worden uitgesproken, moeten worden uitgevoerd. Daarmee staat of valt vanzelfsprekend de geloofwaardigheid van Justitie. In sommige gevallen oordeelt de rechter dat een gevangenisstraf aangewezen is, en dan moet die ook kunnen worden uitgevoerd. Soms is een enkelband meer aangewezen, niet als vervanging van een gevangenisstraf, maar als eigen straf, met de nodige voorwaarden en begeleiding, en kan er zo detentieschade worden voorkomen.
Minister, gaat u in overleg met uw federale collega om ervoor te zorgen dat mensen die effectief in de gevangenis thuishoren, daar ook zullen worden opgesloten? En zult u er aan de andere kant ook voor zorgen dat mensen over wie de rechter oordeelt dat een enkelband aangewezen is, die hier ook kunnen blijven krijgen?
Minister Demir heeft het woord.
Collega Vandenhove, ik voel mij niet de Vlaamse minister van Justitie, ik bén de Vlaamse minister van Justitie. Dat is wel een belangrijk verschil. (Applaus bij de N-VA en van Bart Claes)
U hebt het daar misschien moeilijk mee, maar ik ben wel de Vlaamse minister van Justitie. Dat is de democratie in Vlaanderen. Het is niet zo dat ik mij zo voel, het bestaat in Vlaanderen. Als het van mij afhangt, zou ik veel verder willen gaan. Renaat Landuyt heeft vroeger al gepleit voor de defederalisering. Ik hoop dat we die vrij snel kunnen meemaken.
Ik kom tot mijn eigen bevoegdheid. Inderdaad, in 2010 was het nog anders, toen de enkelbanden nog een federale bevoegdheid waren. Misschien moet u de krantenartikels van destijds er nog eens op nalezen over wat dat destijds met zich meebracht van wachtlijsten enzovoort.
We hebben hier in Vlaanderen onze bevoegdheid ten volle opgenomen, en dankzij de 55 extra personeelsleden die we hebben aangeworven bij het Vlaams Centrum Elektronisch Toezicht hebben we, daar waar er een enkelband was uitgesproken, die altijd kunnen verkrijgen. Als een enkelband wordt uitgesproken, slagen we erin om daar ook aan te voldoen.
Ik blijf wel herhalen, collega’s aan de linkerzijde, dat een enkelband niet voor iedereen is weggelegd. Dat vind ik problematisch, want wij hebben daar in Vlaanderen niets over te zeggen.
Ik vind dat een drugdealer met een enkelband thuis, verder dealt. Dat is toch niet logisch. Een tienerpooier die een enkelband krijgt en thuiszit, die verder met zijn gsm de tieners lastigvalt? Het is toch niet logisch dat die een enkelband krijgt. Een dader van partnergeweld, van intrafamiliaal geweld die een enkelband krijgt en thuiszit bij het slachtoffer? Dat is toch niet normaal, maar het is wel de realiteit in dit land! Ik vind dat niet kunnen. Inderdaad, men moet criminelen straffen met een gepaste straf, en vaak zijn dat gevangenissen.
Ik vind dat onze diensten in de gevangenissen ook hun werk moeten kunnen doen wat betreft dadertherapie en alles wat je wilt: VDAB, onderwijs, enzovoort. Maar helaas gaat dat niet door de overbevolking, cipiers die heel wat andere taken hebben, die nu al niet weten wat ze gaan doen, laat staan dat we met die daders aan de slag kunnen gaan. De bedoeling van iemand die je opsluit, is inderdaad dat die een beter mens wordt wanneer die vrijkomt en dat een crimineel niet crimineler uit de gevangenis komt, maar dat is wel de realiteit in dit land. Dan kunnen we toch niet blij zijn, dan kunnen we toch niet zeggen: “Goed, doe zo voort.” Nee, niet goed! Er moet een masterplan voor Justitie komen wat gevangenissen betreft en dat is toch al zo sinds ex-minister Laurette Onkelinx. Ik hoor haar nog zeggen dat ze de overbevolking destijds zou aanpakken, maar we zijn nu zovele jaren verder en dat is niet gelukt. Dat is over partijpolitiek heen, want het gaat ook over het feit dat als zo’n crimineel buitenkomt, we niet willen dat die opnieuw een slagveld maakt. Daar moet het over gaan. Dat betekent ook dat men heel het gevangeniswezen helemaal moet gaan herbekijken.
Helaas, dit is wat er vandaag de dag is gebeurd: er worden mensen met enkelbanden thuis gezet die daar, denk ik, niet thuishoren. Ik geef u die voorbeelden. Dat zijn geen voorbeelden die ik uitvind, maar dat is helaas de realiteit, maar wij hebben daar niks over te zeggen. Dat beslissen de rechters en de federale wetgeving voorziet dat ook.
Dan zou ik toch nog graag een punt willen maken als het gaat over geïnterneerden in de gevangenissen, collega’s. Er zijn vandaag de dag negenhonderd geïnterneerden in de gevangenissen die daar eigenlijk niet thuishoren. Daar zijn we het toch links en rechts over eens. Daar zijn we het over eens in dit parlement dat die daar echt niet thuishoren. Dat zijn negenhonderd plaatsen. Nu hebben wij vanuit Vlaanderen samen met de stad Aalst ons stinkende best gedaan om daar een gebouw voor te voorzien. Ik heb daar hemel en aarde voor bewogen om die vergunning en alles wat je wilt, het ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP), om die locatie vanuit Vlaanderen te voorzien. Een bijkomend centrum in Aalst voor geïnterneerden die niet thuishoren in de gevangenissen, collega’s, want de situatie is daar echt beschamend.
Wat gebeurt er dan? De Regie der Gebouwen zegt deze week efkes dat ze niet geïnteresseerd zijn. Pardon? “Wij zijn niet geïnteresseerd.” Drie jaar hebben wij vanuit Vlaanderen moeite gedaan, alles op alles gezet om dat RUP te maken, om dat mogelijk te maken. Ik vraag hier vanuit dit parlement dat men die staatssecretaris, meneer Michel, die politiek verantwoordelijk is voor de Regie der Gebouwen, tot orde roept en dat we het werk dat we daarin gestoken hebben, collega’s, ook met de stad Aalst, verder kunnen zetten en dat de Regie der Gebouwen met de eigenaar van dat gebouw aan tafel komt zitten om daarmee te babbelen, zodat we verder kunnen gaan met die vergunning. Want er is heel veel werk in gestoken en op die manier kunnen we de geïnterneerden die in de gevangenis zitten maar daar niet thuishoren, op die andere plaats zetten en dan komen daar weer plaatsen vrij om de echte gevangenen in de gevangenis te steken. (Applaus bij de N-VA)
De heer Tiebout heeft het woord.
Collega’s, ik doe alvast de vaststelling dat er, na een lesje staatshervorming, strafrecht, daderpsychologie, ruimtelijke ordening, geen tekort is aan leerkrachten in dit Vlaams Parlement. Ik doe ook de vaststelling dat wij onze les wel geleerd hebben in Vlaanderen, dat wij onze bevoegdheden wel degelijk opnemen, dat wij bevoegd geworden zijn voor de enkelbanden, dat we die bevoegdheid ten volle opgenomen hebben en dat wij in Vlaanderen wel inzetten op een menswaardig en een veilig gevangenisbeleid. Ik stel voor dat men dat aan de andere kant ook doet en anders gewoon de materie naar Vlaanderen overbrengt en hun volledige bevoegdheid naar Vlaanderen overhevelt. Dank u wel. (Applaus bij de N-VA)
De actuele vraag is afgehandeld.