Verslag plenaire vergadering
Verslag
Mevrouw De Vreese heeft het woord.
Minister, wij zien een enorme stijging van het aantal aanvragen voor arbeidsmigranten. Dat is natuurlijk niet zo raar, we hadden het er daarnet nog over: die krapte op onze arbeidsmarkt. Ik denk dat we dat debat ook absoluut moeten durven te voeren, in een algemene visie. De visie van onze fractie op migratie in het algemeen is bekend. Federaal moet er absoluut een einde komen aan die ongecontroleerde, onwettige migratie en de gezinshereniging moet worden verstrengd. In Vlaanderen moeten we echter een positief, selectief, gericht arbeidsmigratiemodel durven uittekenen. Minister, daarvoor moeten we het roer volledig omsmijten, denk ik.
Ik heb daar al verschillende jaren – van het begin van deze legislatuur – ook verschillende voorstellen voor gedaan. Als het gaat over de verschillende profielen, moeten we een onderscheid durven te maken. Voor die topprofielen moet er eindelijk een ‘fast track’ komen, die moeten veel sneller aangetrokken kunnen worden in die ‘war for talent’. Als het gaat over de middengeschoolden, moet het systeem van referenten in het leven worden geroepen, zoals in Nederland. Zo kunnen bedrijven die voor ons betrouwbaar zijn, veel sneller en transparanter die mensen gaan aantrekken. En ten laatste is er het voorstel uit de zorgsector. Zij gaan mensen opleiden, de taal aanleren, waarden en normen aanleren in het land van herkomst. Voor mij moet dat de absolute maatstaf zijn.
We moeten ons inderdaad concentreren op de hooggeschoolde en de middengeschoolde profielen. Daarnet hadden we het er hier nog over: als het gaat over laaggeschoolde profielen, moeten we absoluut dringend gaan hier activeren, want die arbeidsmigratie moet een win-win-win zijn – een win voor de migrant, een win voor de werkgever, maar ook een win voor de samenleving. Dat wordt absoluut heel vaak vergeten.
Minister, de vraag krijgen we ook vanuit de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV). Hoe staat u ten opzichte van het aantrekken van nog veel meer middengeschoolden, gezien de context die ik u hier nu net geschetst heb? (Applaus van Axel Ronse)
Minister Brouns heeft het woord.
Dank u wel, collega, een belangrijke vraag. Als we dat vergelijken met andere jaren, was 2023 ongetwijfeld een recordjaar wat het aantal arbeidskaarten betreft. Het aantal aanvragen, daar zitten we op bijna 23.000 aanvragen in 2023 en dat is een stijging ten opzichte van 2022 – en dat was al een recordjaar. Net als voor de knelpuntberoepenlijst is het echter dus ook zo voor de migratieknelpuntberoeplijst: daar staan vandaag 29 functies op. Dat lijkt een groot verschil met die 240, maar dat heeft er alles mee te maken dat het hier alleen maar gaat over de middengeschoolden. U weet dat er voor de hooggeschoolden eigenlijk al versnelde trajecten zijn: die laten we sowieso heel vlot toe via het arbeidsmigratiekanaal. Via de kennisinstellingen kunnen zij al versneld onze industrie versterken. Voor de kortgeschoolde mensen zetten wij natuurlijk eerst maximaal in – ook het vorige debat indachtig – op onze Vlaamse arbeidskrachten, of potentiële arbeidskrachten, die we vandaag weliswaar nog vaak onvoldoende bereiken.
Ik herhaal wat ik daarstraks al aanhaalde: arbeidsmigratie is voor mij altijd een sluitstuk. De demografie en de grote uitdagingen van de vele vacatures indachtig, is dat op dit ogenblik een instrument dat veelvuldig gebruikt wordt. Dat heeft dus ook een impact op het omgaan met die knelpuntberoepen. Op één beroep na komen alle knelpuntberoepen uit de top 10 in aanmerking voor een versnelde behandeling. In de top 10 van de knelpuntberoepen zitten hoofdzakelijk hoogtechnologische profielen en die komen bijna allemaal in aanmerking, via een of andere kanaal, voor een versnelde procedure. Voor de hooggeschoolden is er sowieso een versnelde behandeling. In de top 10 staan ook heel wat profielen uit de bouw. Die staan op de lijst van migratieknelpuntberoepen, die sowieso al een versneld traject kennen, en dan ook nog een functie in de seizoensarbeid.
Voor de top 10 zit dat dus vrij goed. Maar ik ben mij ervan bewust dat de werkgevers dat vandaag als onvoldoende beschouwen en dat zij nog meer functies op die knelpuntenlijst voor migratie willen om nog sneller van het instrument van arbeidsmigratie gebruik te kunnen maken.
Maar we zien dat dat natuurlijk gepaard gaat met heel wat voorwaarden en heel wat omstandigheden die niet altijd vanzelfsprekend zijn. Met het stijgend aantal aanvragen zien we helaas ook een stijgend aantal inbreuken. We hebben daaraan geremedieerd. Dat was ook nodig, natuurlijk, als we zien wat dat teweeggebracht heeft, bijvoorbeeld bij Borealis.
Wat de methodologie betreft, is er vandaag het advies van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) om bij de opmaak van een nieuwe knelpuntberoepenlijst rekening te houden met een aantal van hun suggesties. Ik zal dat ook doen. Binnen de regering is ook afgesproken dat er rekening gehouden wordt met dat advies van de SERV en om een nieuwe knelpuntberoepenlijst voor te bereiden. We zijn daar momenteel mee bezig.
Ik wil nog meegeven dat we de dienst Economische Migratie versterkt hebben met elf voltijdsequivalenten om het doorloopproces nog te kunnen versnellen.
Mevrouw De Vreese heeft het woord.
Minister, arbeidsmigratie heeft natuurlijk een heel lange geschiedenis, ook in dit land. Ik zal die geschiedenis hier niet schetsen voor jullie, collega’s. Ik zou zeggen: lees het boek dat Nadia Sminate en ik daarover hebben geschreven.
Minister, we moeten leren uit het verleden. Ik merk nog veel te weinig dat we dat ook doen. ‘Meer, meer, meer’ is absoluut niet het antwoord op deze complexe problematiek van arbeidsmigratie als we zien welke impact het heeft op onze samenleving, huisvesting, onderwijs, taal, volgmigratie … Ik gaf u het voorbeeld uit de zorgsector. Ik heb u ook gevraagd om effectief in te zetten op drie punten. Die procedures zijn nog altijd veel te lang voor bepaalde profielen. Aan de andere kant zien we dat we eigenlijk veel te weinig voorwaarden stellen om naar hier te komen. We hebben gezien, bijvoorbeeld bij de Borealis-affaire en bij de Turkse visumfraude, dat die een-op-eenrelatie tussen werkgever en werknemer zorgt voor fraude en voor misbruik.
Minister, ga dus alstublieft in overleg met de sectoren en met de belangenorganisaties om dat model van inburgering in het land van herkomst ook hier voor arbeidsmigranten mogelijk te maken. (Applaus van Axel Ronse)
De heer Annouri heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, ik denk dat het belangrijk is om eerlijk te zijn tegen de mensen: arbeidsmigratie was in het verleden nodig. Gelukkig maar, dankzij arbeidsmigratie in het verleden hebben jullie bijvoorbeeld elke dag opnieuw het genoegen om kennis te maken met mijn stralend karakter. Het was nodig in het verleden, het is nodig vandaag en het zal morgen nodig blijven voor onze arbeidsmarkt.
Ik denk dat er, als je dat eerlijk weet en als je een beleid moet uittekenen, twee dingen zijn waarmee je rekening moet houden. Ten eerste mogen mensen geen misbruik maken van het systeem. Ten tweede mag het systeem geen misbruik maken van mensen. Enerzijds moet je ervoor zorgen dat diegenen die hier komen werken, dat doen op een legale manier, dat ze goed ondersteund worden, dat ze de geijkte paden volgen en komen bijdragen aan onze economie, als het gaat over arbeidsmigratie. Anderzijds moeten we er ook voor zorgen dat malafide werkgevers mensen niet uitbuiten en niet laten werken in erbarmelijke omstandigheden voor hun baten terwijl ze alle lasten dan ook nog eens afschuiven op die werknemers.
Minister, ik denk dat we hier al genoeg discussies over gevoerd hebben. De hele Borealisaffaire was daar een heel duidelijk voorbeeld van. Ik denk dat dit nodig zal blijven. Zorg ervoor dat u dit doet door het systeem te beschermen, de economie sterker te maken maar ook door de mensen die hier komen werken, te beschermen.
Mevrouw Malfroot heeft het woord.
Mevrouw De Vreese, ik begrijp uw vraag eigenlijk niet goed, want het is toch uw partij, de N-VA, die de loonvoorwaarden voor economische migratie heeft afgebouwd? Het is toch ook onder invloed van uw voormalige minister, de heer Muyters, dat die dynamische lijst er gekomen is om net laaggeschoolde profielen aan te trekken? U zegt nu: “We moeten eigenlijk af van die laaggeschoolde profielen.” Maar het zijn net jullie die die hebben gecreëerd. Ik begrijp dus niet zo goed wat jullie hier vertellen.
Twee, we stellen vast dat de Vlaming minder migratie vraagt en meer migratie krijgt, al jaren aan een stuk.
Minister, wat zie ik in de cijfers? Ik heb de cijfers van Arvastat (ARbeidsmarkt Vraag- en AanbodSTATistieken) er even bij genomen. In 2023 waren er 210.000 werkzoekenden zonder werk, waarvan 70.661 niet-Europese werkzoekenden. Een derde van de werkzoekenden is dus niet-Europees.
Minister, welke acties zult u nemen, ondanks alle investeringen die u al hebt gedaan in taalopleidingen enzovoort, om diegenen die hier zijn, aan het werk te zetten?
De heer Verbeurgt heeft het woord.
Collega’s, dit debat vloeit voort uit het vorige. Wanneer we er als overheid niet in slagen om de knelpuntberoepen anders aan te pakken, ervoor te zorgen dat we onze arbeidsmarkt anders organiseren en dat we mensen geactiveerd krijgen, dan wordt er inderdaad telkens opnieuw verwezen naar arbeidsmigratie.
Maar laten we daar niet naïef over zijn en vooral niet meelopen in het riedeltje dat kwetsbare mensen uit het buitenland de oplossing zijn voor de problemen op onze arbeidsmarkt, de oplossing voor álle problemen. Zoals collega Annouri al aanhaalde, zijn zij vaak zeer kwetsbaar, worden ze helaas nog te vaak uitgebuit en komen ze hier terecht in een omgeving waar ze op weinig of geen steun kunnen rekenen.
Minister, mijn oproep aan u is: hervorm eerst die arbeidsmarkt, maak werk van die knelpuntberoepen, zorg voor betere controles op die migratie, maar kijk vooral ook in detail naar de manier waarop we die migratie organiseren. Het huidige model is te kwetsbaar voor fraude en misbruik. Minister, op welke manier zult u fundamenteel het model van arbeidsmigratie onder de loep nemen en ervoor zorgen dat het minder fraudegevoelig wordt? (Applaus bij Vooruit)
De heer Bothuyne heeft het woord.
Ik vind het een boeiende vraag, collega De Vreese. U pleit duidelijk voor meer arbeidsmigratie, gericht op het invullen van knelpuntberoepen en een snellere doorlooptijd. Ik heb alle begrip voor de vraag die door de werkgevers wordt geformuleerd.
De cijfers van de minister duiden aan dat er echt een grote vraag is bij onze werkgevers. Het aantal aanvragen stijgt snel. Het cijfer dat mij echter het meest is bijgebleven uit de communicatie, is dat vandaag ongeveer 30 procent van de aanvragen werd geweigerd. In de vorige legislatuur werd 5 à 6 procent van de aanvragen geweigerd, nu wordt 30 procent van de aanvragen geweigerd.
Minister, ik vind het goed dat u een stuk selectiever aan de slag bent met die arbeidsmigratie, maar misschien duidt dat er ook op dat sommige werkgevers niet voldoende geïnformeerd zijn over hoe we arbeidsmigratie hier wel toelaten en hoe selectief u bent in het toekennen van die aanvragen. Welke communicatie voorziet u daarover?
De heer Vande Reyde heeft het woord.
Collega’s, u weet dat voor ons, liberalen, iedere mens, ieder individu, gelijkwaardig is. Als er mensen zijn die hier de handen uit de mouwen komen steken, de arbeidsmarkt versterken en zelfs een aantal gaten opvullen, kunnen we dat alleen maar toejuichen.
Trouwens, landen die een succesvol migratiebeleid hebben, streng maar gecontroleerd, zijn doorgaans ook de landen waar migranten het meest werk hebben, het meest aan de slag gaan. We zien hen helemaal niet als sukkelaars en sakkers, zoals collega Verbeurgt, maar als mensen met talenten, die iets kunnen bijdragen. Daarom zeggen we dat ‘Show me what you’ve got’ een goede zaak is, maar dat dat wel gecontroleerd en begeleid moet gebeuren.
Minister, in die zin heb ik een heel praktische vraag. U weet dat we de ‘single permit’ hebben. Op zich is dat een goed instrument, maar er zijn verschillende doorlooptijden tussen de Vlaamse kant, de Dienst Economische Migratie enerzijds en de Dienst Vreemdelingenzaken anderzijds, die daar soms voor moeilijkheden zorgt. Minister, hoe zult u ervoor zorgen dat die twee nog beter met elkaar samenwerken, zodat we dat systeem beter kunnen controleren?
Minister Brouns heeft het woord.
Dank u wel, collega’s.
Collega De Vreese, het is uiteraard heel belangrijk om erop te wijzen dat wij zeer veel overleg plegen met de sectoren. Dat sluit ook aan bij andere vragen daarover. Het is belangrijk om ons model te gaan uitleggen in het land van herkomst en de mensen daar te informeren over wat ze mogen verwachten wanneer er in Vlaanderen wordt gewerkt. Heel concreet is dat dat je hier wordt betaald op digitale wijze, dat je een rekeningnummer hebt waarop je loon wordt gestort, dat het niet handje contantje is in Vlaanderen. Wij zijn bekommerd om die bescherming.
Het is ook duidelijk dat we vanaf dag 1 een nultolerantiebeleid hebben uitgetekend en verder versterkt om te vermijden dat mensen hier worden uitgebuit. Want het is wel degelijk de bedoeling dat ze hier de arbeidsmarkt komen versterken. Collega Muyters heeft in het verleden het driesporenbeleid uitgetekend voor de hooggeschoolden, de middengeschoolden en de kortgeschoolden, en een dynamische lijst. Mensen die niet werken, verliezen hier hun arbeidskaart. Ze verliezen hun kaart, mevrouw Malfroot. Dat is wel duidelijk. De mensen die naar hier komen, hebben een job, een arbeidsovereenkomst. Je vindt hen niet terug in die statistieken. Dat is een belangrijke nuance, collega’s.
Dat waren een aantal bijkomende antwoorden, voorzitter.
Mevrouw De Vreese heeft het woord.
Minister, we krijgen de mensen uit Wallonië inderdaad niet naar hier, niet naar Vlaanderen. Slechts 44 procent van de nieuwkomers is aan de slag. We zijn op dat vlak de slechtste leerling binnen de Europese Unie. Slechts 54 procent van de Oekraïners is ingeschreven bij VDAB. Ondertussen krijgen die mensen wel allemaal een leefloon. De impact van migratie in het algemeen op onze samenleving is enorm als we kijken naar huisvesting, als we kijken naar onderwijs, als we kijken naar die verdere leeflonen. Ik vraag u om daar meer rekening mee te houden. Ik vraag een selectieve, gerichte migratie. Meer, meer, meer ongebreidelde arbeidsmigratie, dat is absoluut niet de oplossing. We moeten ons focussen op de hooggeschoolden, op de middengeschoolden, op de ‘war for talent’. Ik vraag u om daarrond nog veel meer een visie uit te werken en daarmee ook naar het parlement te komen. (Applaus bij de N-VA)
De actuele vraag is afgehandeld.