Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de veiligheidsrisico's van de Chinese omvormers voor zonnepanelen
Actuele vraag over de cybersecurity van omvormers bij zonnepaneelinstallaties
Verslag
De heer Aerts heeft het woord.
Collega’s, minister, al meer dan 850.000 daken in Vlaanderen hebben zonnepaneleninstallaties. Dat is een goed begin, maar jullie weten allemaal dat het er wat mij betreft nog veel meer mogen zijn, want we weten allemaal dat hernieuwbare energie de weg van de toekomst is, en hoe meer betaalbare energie van bij ons, hoe beter.
Maar gisteren was er ook het nieuws dat die zonnepanelen via hun omvormer gehackt kunnen worden. Het gaat dan vooral over recente omvormers die een connectie met het internet hebben. Er werd ook aan gekoppeld dat er wel eens een grootschalige cyberaanval met een mogelijk uitvallen van het net zou kunnen komen. Er werd dan meer bepaald naar China gekeken, omdat zij heel veel van onze markt van omvormers in handen hebben. Ik denk dat na het bekijken van het nieuws heel veel mensen zich afvroegen van welk land hun omvormer zou komen. Want het afgelopen jaar waren er heel veel mensen die zonnepanelen wilden leggen, en het was vooral zaak om zo snel mogelijk aan omvormers te geraken. Die hebben daar absoluut niet van wakker gelegen, en terecht, want dat is geen zorg van mensen aan de keukentafel. Je kunt dat ook niet tegengaan vanaf de keukentafel. Dat is een taak van de overheid.
Gelukkig is ondertussen het nieuws al genuanceerd. Een grootschalige uitval van het net blijkt niet per se voor morgen te zijn en er zijn ook wel reservemechanismen ingebouwd om dat te vermijden. Maar we moeten daar wel waakzaam over zijn, want het gaat over belangrijke infrastructuur van ons land. Ondertussen is de zonnepanelensector zo groot geworden dat het gaat om strategische infrastructuur van ons land. Ze kunnen dus geen stiefmoederlijke behandelingen meer gebruiken.
Minister, als ik dan uw communicatie van gisteren bekijk, dan had ik het gevoel dat er een minister was die dacht: “Oei, hoeveel Chinese omvormers zouden er eigenlijk in ons land staan?” Daar hebben we totaal geen zicht op. Ik vind dat vreemd. Minister, welke maatregelen gaat u nemen en hoe zorgt u er zo snel mogelijk voor dat we een zicht hebben op het aandeel Chinese omvormers in ons land? (Applaus bij Groen)
De heer Van Rooy heeft het woord.
Voorzitter, ambtsgenoten, goede Vlaams Belangcollega’s, de potsierlijke CO2-hysterie, het drastisch en dwangmatig verlagen van de CO2-uitstoot bedreigt helaas niet alleen de keuzevrijheid in de portemonnee van de Vlamingen. Ook de privacy en de veiligheid van de Vlamingen worden bedreigd door het dogma van de zogenaamde hernieuwbare energie. Het argument dat we daarmee onafhankelijker zouden worden van het buitenland, is een slechte grap. De groene subsidiewaanzin en de obsessie met zonnepanelen en batterijwagens hebben ons in sneltempo zeer afhankelijk gemaakt van China. Dat zeg ik al jaren, maar blijkbaar is voor de overheid de ene dictatuur de andere niet. 77 van de honderd Vlaamse zonnepaneleninstallateurs, meer dan driekwart, bieden omvormers van Chinese makelij aan. Het voorbije halfjaar kwamen er in Vlaanderen honderdduizend nieuwe omvormers bij, waarvan meer dan de helft uit China. We zijn nu niet alleen veel te afhankelijk geworden van China, we zijn ook in een kwetsbare en onveilige positie beland. Zowel experts in ons land als in landen zoals Australië en de Verenigde Staten slaan alarm. Een cyberaanval op de omvormers van zonnepanelen, al dan niet afkomstig uit China, kan leiden tot grote wijdverspreide black-outs. Het kan met andere woorden ons elektriciteitssysteem volledig platleggen. We moeten nu dus niet alleen meer vrezen voor black-outs en energietekorten door de oerdomme uitverkoop aan het buitenland en de sluiting van onze kernreactoren, maar ook door de hacking van ons energienetwerk. Ik hoor hier graag een reactie op van de minister. (Applaus bij het Vlaams Belang)
De heer Bothuyne heeft het woord.
Minister, ondertussen zijn er meer dan 860.000 Vlaamse gezinnen en bedrijven die de keuze hebben gemaakt om zonnepanelen op hun dak te leggen. Volgend jaar zijn er allicht meer dan 1 miljoen Vlaamse gezinnen en bedrijven die zonnepanelen op hun dak zullen hebben en op die manier voor een stuk voor hun eigen energievoorziening kunnen instaan. Dat is de goedkoopst mogelijke stroomproductie, en de meest rendabele. Het is inderdaad de manier om onafhankelijk te worden van de import door regimes zoals dat van Vladimir Poetin, waarvan collega Van Rooy ongetwijfeld een grote fan is.
Maar er zijn risico’s aan verbonden, onder andere wat cyberveiligheid betreft. Ik heb u daarover eerder al bevraagd. Dit voorjaar nog heb ik u een aantal vragen gesteld over de cyberveiligheid van de omvormers en van onze zonnepaneleninstallaties. Dat is niet onbelangrijk. Samen vertegenwoordigen de zonnepaneleninstallaties in Vlaanderen, als ze volop worden benut, ongeveer het equivalent vermogen van bijna vijf kerncentrales. Als die allemaal in één keer zouden uitvallen, zou dat inderdaad een grote impact kunnen hebben op ons elektriciteitsnet. We moeten er alles aan doen om hackers geen vrij spel te geven. Daarbij is het niet alleen belangrijk te weten hoeveel Chinese omvormers er zijn, maar vooral om een goed systeem te hebben om daarmee te kunnen omgaan.
Minister, op mijn eerdere vragen hebt u al actie ondernomen. U hebt al informatie op websites geplaatst, maar allicht is er meer nodig om de kwetsbaarheid van ons energiesysteem in te perken en de veiligheid van onze stroomvoorziening te garanderen voor iedereen. Wat zult u dus bijkomend doen?
Minister Demir heeft het woord.
Collega’s, dank u wel. Als de oorlog in Oekraïne ons één ding heeft geleerd, dan is het dat we niet voorzichtig genoeg kunnen zijn als het gaat over afhankelijkheid van andere landen. We hebben gezien wat afhankelijkheid van Russisch gas doet. Ook als het gaat over Chinese omvormers moeten we voorzichtig genoeg zijn, want het gaat hier over strategische energievoorziening. We mogen daar dus echt niet naïef in zijn. Maar sta mij toe te zeggen dat het eigenlijk een Europees probleem is. Zelfs als we in ons land, in Vlaanderen geen enkele Chinese omvormer zouden hebben, dan zouden we nog een probleem hebben, omdat we natuurlijk in een Europees netwerk fungeren en daardoor kwetsbaar zijn. We zien dat de Chinese omvormers in stijgende lijn gaan qua Europese marktaandelen. Ik denk dat Europa hierin een belangrijke rol te spelen heeft, en zeker ook Elia. Dat is één.
Ten tweede is er inderdaad het probleem van cybersecurity. Wij hebben het stuk daarvan dat tot onze bevoegdheid behoort, opgenomen in het Flexibiliteitsplan 2025. Ik heb u inderdaad geïnformeerd over specifieke acties rond informeren en sensibiliseren.
Ten derde heb ik aan de veiligheidsdiensten van dit land, de Staatsveiligheid en het Crisiscentrum, gevraagd of ze een risicoanalyse willen maken, of ze al kunnen onderzoeken wat de risico’s zijn. We zien immers dat men daar in het buitenland volop mee bezig is: in Australië in augustus, als ik me niet vergis, maar ook in de VS. Daarom heb ik die vraag gesteld aan de federale collega’s. Ik heb ook vernomen dat ze die risico- en veiligheidsanalyse zeker en vast zullen maken.
Hoeveel Chinese omvormers zijn er? Wat dat aantal betreft: Fluvius heeft een steekproef op honderdduizend installaties gedaan. Er bleek toch wel een meerderheid Chinese omvormers te zijn. Ik heb alvast aan zowel Fluvius, de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) als Elia gevraagd om een totaalinventaris te maken. Dit brengt mij wel terug bij mijn punt dat Fluvius niet in staat is om ons richting die energietransitie te brengen. Ik heb dat hier meermaals gezegd. Zij waren daar totaal niet mee bezig. Het was trekken en sleuren wat de cijfers betreft. Zoals jullie weten, zijn lokale besturen aandeelhouder bij Fluvius, maar ik vind dat het hoog tijd is dat Vlaanderen daar ook in komt en dat we ook kunnen gaan wegen op Fluvius inzake grote, strategische punten, want zij moeten die cijfers natuurlijk wel bijhouden. We hebben nu steekproefsgewijs een cijfer gekregen, maar de opdracht is nu gegeven om een totaalinventaris te maken. Het is nu even afwachten wat dat geeft.
Ik heb het gisteren zelf niet gezien, maar ik heb ook begrepen dat Tinne Van der Straeten daar blijkbaar ook mee bezig is, dat daar mensen bezig zijn met die cybersecurity. U weet dat dat ook een federale bevoegdheid is. Dus, wordt vervolgd.
De heer Aerts heeft het woord.
Het is niet zo dat u alles kunt wegschuiven als een Europees probleem. Daar bent u mee begonnen. We zitten in een Europees net, dat klopt natuurlijk, maar dat ontslaat u niet van uw verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat we dan ten minste de Vlaamse cijfers kunnen aanleveren. U spreekt van een risicoanalyse, maar die hoort ook te vertrekken van Vlaamse cijfers. Die hoort ook te vertrekken van de gegevens van zonnepanelen op onze Vlaamse daken. En dat is uw bevoegdheid.
Het klopt dat Tinne Van der Straeten al een jaar bezig is met alle structurele, belangrijkste zaken rond cybersecurity op haar niveau aan te pakken. Maar het is toch heel normaal dat u uw job ook doet op het vlak van zonnepanelen. Dat is toch heel normaal.
Ik begrijp zelfs dat Fluvius niet ineens gisteren alle cijfers kan leveren tegen de avond. Als collega Bothuyne u anderhalf jaar geleden hierover ondervraagd heeft, dan vraag ik mij af waarom u toen niet de vraag gesteld hebt aan Fluvius om het in kaart te brengen, om te zorgen dat we daar zicht op krijgen.
Maar u hebt nog niet geantwoord op mijn vraag: tegen wanneer denkt u die totaalinventaris te hebben? (Applaus van Mieke Schauvliege)
De heer Van Rooy heeft het woord.
Eerst en vooral, mijnheer Bothuyne, hou uw leugens voor uzelf, want ik tweette in tempore non suspecto, lang voor de oorlog dus al, dat Poetin een ayatollah is. Knoop dat in uw oren, en hou uw vileine laster voor uzelf.
Dit gezegd zijnde, minister Demir, u zei begin deze maand dat Vlamingen met zonnepanelen het wachtwoord van hun omvormer zouden moeten veranderen. Ja, dat is dus zo een beetje het niveau van de overheid als het gaat om cyberveiligheid. U loopt hier weer duidelijk achter de feiten aan.
Experts als Jonathan Holslag waarschuwen al vele jaren voor de dominantiepolitiek van China, met name dus via cruciale sectoren als onze energiesector, en de overheid heeft de ogen daarvoor gesloten, omdat klimaat en CO2-reductie kennelijk belangrijker zijn dan privacy en veiligheid. Denk hierbij ook aan de verplichte digitale meters.
Mijn bijkomende vraag, minister, is: hoe zit het eigenlijk met de veiligheid van de omvormers in de laadinfrastructuur van al die batterijwagens die op komst zijn?
De heer Bothuyne heeft het woord.
Dank u wel, minister, voor uw antwoord en de bijkomende acties die u zult nemen. Het is inderdaad belangrijk om een duidelijk zicht te hebben op het probleem, om de aantallen te kennen die eventueel vatbaar zijn voor cybercriminaliteit.
Maar het is natuurlijk nog veel belangrijker om – net als al die gezinnen die kiezen voor zonne-energie, en dus eigenlijk strategisch autonoom willen worden voor hun eigen energievoorziening – als Vlaanderen, als België, als Europa strategisch autonoom te worden, en niet meer afhankelijk te zijn van China of een of ander regime voor de strategische import van belangrijke infrastructuur zoals zonnepanelen, omvormers en alles wat met onze energievoorziening te maken heeft.
Op dat vlak is er een interessant initiatief, minister. Morgen roept de Europese Commissie de lidstaten samen om te kijken welke maatregelen moeten worden genomen om de zonnepanelensector in Europa een boost te geven. In Vlaanderen hebben we de voorbije jaren gezien dat die sector afgebouwd is, niet wat betreft installaties, maar wel wat betreft productie van bijvoorbeeld zonnepanelen. Onze enige fabriek in Tienen is ondertussen al een aantal jaren gesloten, en de Europese Commissie wil de Europese productie opnieuw een boost geven, ondersteund door meer dan vierhonderd bedrijven in de sector.
De vraag is heel eenvoudig, minister: zult u mee de strategische autonomie van onze energievoorziening ondersteunen, en op die manier de zonnepanelensector in Vlaanderen en Europa ondersteunen?
De heer Gryffroy heeft het woord.
Ik vind het een beetje jammer dat het nu allemaal gefocust wordt op die zonnepanelen. U weet, dat scherm achter u zit ook vol Chinese componenten, de Volvo is een Chinese wagen, en zelfs de windmolens – waar Tinne Van der Straeten, collega Aerts, gisterenavond in ‘De afspraak’ zo mee aan het stoefen was, als zou dat de oplossing zijn voor de toekomst – zitten vol met zeldzame metalen en chips die komen uit China. Met andere woorden: we zitten er middenin.
En het enige wat we moeten doen – en dat is dan mijn vraag aan u, minister – is om die kwetsbare posities in kaart te brengen. Dat is nuttig. En niet alleen voor de omvormer, maar voor alle mogelijke materialen die vol zitten met Chinese chips enzovoort. Dat is het belangrijkste wat we moeten doen. En we moeten niet enkel focussen op die zonnepanelen en verantwoordelijkheden. Ik was ook verwonderd dat Fluvius die data niet kan aanleveren. Ze krijgen alles, want je moet het aangeven, en ze kunnen het toch niet geven. Ik denk dat we inderdaad moeten observeren, over alle materies heen, inclusief de offshore, inclusief de wagens enzovoort, om dan de kwetsbaarheden op te zoeken.
Minister Demir heeft het woord.
Misschien moet ik eerst meegeven dat de totale inventaris is opgevraagd. Het is wel zo dat Elia elke maand een volledige update krijgt van Fluvius. Ik krijg die niet, collega's, ik ben ook geen aandeelhouder. Ik hoop dat eenieder dat verstaat. Als jullie vinden dat ik dat moeten krijgen, dan moet u een decreet goedkeuren waardoor Vlaanderen aandeelhouder wordt en zo mee aan tafel kan zitten en wij die informatie ook krijgen. Op dit moment is het zo dat Elia elke maand een volledige update krijgt van Fluvius van alle PV-installaties in Vlaanderen.
Ten tweede, wat de Vlaamse cijfers betreft en de analyse die de Staatsveiligheid moet maken, is het eigenlijk zo dat de impact van de Europese cijfers van belang is. Ik heb het net al gezegd: ook al hebben we in Vlaanderen nul Chinese omvormers, dan nog komt de leveringszekerheid in het gedrang, omdat we in het Europese netwerk zitten. De totale cijfers zijn misschien interessant voor de pers en voor ons als indicatie, maar als we het echt hebben over veiligheid, dan denk ik dat je de Europese cijfers moet bekijken.
Inderdaad, we stellen dat nu vast over omvormers, maar ik denk dat je de problematiek ook kunt verbreden naar andere onderdelen, niet alleen rond energie, maar rond andere zaken. Zowat alle productie in alle sectoren neemt af, ook bij de omvormers. Vroeger zagen we veel meer Duitse omvormers of andere soorten. We zien de laatste jaren, niet alleen in Vlaanderen maar in heel Europa, meer Chinese omvormers. Dan denk ik dat dit een Europees probleem is. Ik doe niet aan productnormering. Je zou inderdaad kunnen zeggen dat omvormers die hier in België verkocht worden, aan bepaalde eisen moeten voldoen, maar dat is dan weer een federale bevoegdheid. Ik kan niet aan productnormering doen. Indien wenselijk zou Europa dat dus moeten doen, maar dat is dus niet het geval.
Collega’s, de veiligheidsdiensten geven ons allerlei adviezen, bijvoorbeeld over TikTok. Mogen wij op TikTok? Neen, we mogen niet op TikTok want “de Chinees en China” enzovoort. Als het gaat over energievoorziening, als het gaat over strategische energiebevoorrading, dan had ik liever hierover een advies gehad in plaats van over TikTok. Maar bon, ze hebben dat niet gedaan, en ik heb het nu gevraagd. Ik hoop dat we dat binnenkort zullen krijgen. Australië, Amerika enzovoort zijn daar al lang mee bezig. Na het advies kunnen we zien wat we kunnen doen.
Als u zegt dat we geen Chinese omvormers mogen hebben, dan denk ik dat we inderdaad op Europees niveau moeten gaan bekijken of we er niet voor kunnen zorgen dat er meer Duitse merken zijn of een andere productie mogelijk is. Dat is dan een vraag die effectief gesteld moet worden. Als wij hier in België zeggen dat we die Chinese brol niet willen, dan moeten de federale collega’s aan productnormering doen en allerlei eisen stellen aan de omvormers. Zo simpel is het. (Applaus bij de N-VA)
De heer Aerts heeft het woord.
Minister, dit is een probleem dat op elk niveau verantwoordelijkheden heeft. We zullen op Europees niveau absoluut mee voorstander zijn van productnormering, daar zullen we absoluut mee voor strijden. Dat doen we ook, dat doen we ook, maar hier hebben we ook een verantwoordelijkheid te nemen en …
Ik neem ze, ik krijg al een advies.
Ik ben blij, maar normaal laten we elkaar uitpraten. Het is goed dat er actie ondernomen is, dat wil ik zelfs erkennen. Ik wil erkennen dat er actie ondernomen is, maar het is wel laat. In Brussel hebben ze daar wel al een zicht op. Rond cybersecurity zijn ze op federaal niveau, bij de federale structuren, al een heel jaar bezig om dat op orde te zetten. Maar het is goed dat u nu vandaag ook in actie schiet.
Collega's, we moeten vooral goed onthouden en ervoor zorgen dat we hier nu niet het kind met het badwater weggooien. Waakzaamheid blijft geboden, maar tegelijkertijd moeten we ervoor zorgen dat we meer hernieuwbare energie uitrollen. Afhankelijk blijven van gas en olie brengt ons ook geen stap dichterbij. (Applaus bij Groen)
De heer Van Rooy heeft het woord.
Minister Demir, ik ga afsluiten met uw toch wel opvallend interview in Humo deze week. U gaat in dezen natuurlijk niet vrijuit. U zei daarin, ik citeer: “Wie een oude woning koopt, moet die binnen de vijf jaar verplicht renoveren. Aardgasaansluitingen in nieuwe woningen zijn verboden vanaf 2025. Stookolieketels faseren we uit. Grote energieverbruikers moeten verplicht zonnepanelen op hun daken leggen. Allemaal maatregelen van mij” – zegt u – “waaraan die Ecolo-ministers nog niet willen denken.” Dat zijn uw woorden, minister Demir, en vervolgens doet u – vaak hier maar ook in de media – alsof u zich verzet tegen de groene klimaatwaanzin. (Opmerkingen van minister Zuhal Demir)
Ik zou zeggen, minister: met alle Chinezen maar niet met ‘den dezen’. (Applaus bij het Vlaams Belang)
De heer Bothuyne heeft het woord.
Voorzitter, collega’s, bijna 1 miljoen Vlamingen hebben zonnepanelen op hun dak. Dat is geen waanzin zoals collega Van Rooy en het Vlaams Belang zeggen, dat is gezond verstand, want dat is de beste manier om je eigen energiefactuur onder controle te houden en om strategisch autonoom te zijn met je gezin of bedrijf. Het is uiteraard van het grootste belang dat we die zonnepanelen op een veilige manier kunnen produceren. Ik reken erop, minister – ik heb u daar een aantal maanden geleden al vragen over gesteld – dat u verder initiatieven zult nemen in goede samenwerking met al wie daartoe kan bijdragen.
We moeten verder kijken dan dat. We moeten niet alleen onze gezinnen en bedrijven een stuk strategisch autonoom helpen maken, we moeten onze Vlaamse en Europese economie strategisch autonoom maken en inzetten op de productie, op onderzoek en ontwikkeling van zonnepanelen, van omvormers en alle materiaal dat van strategisch belang kan zijn voor de energietransitie waar we voor staan.
Vandaar dat het belangrijk is, minister, dat u die Vlaamse bedrijven en kennisinstellingen verzamelt en bekijkt op welke manier we hen kunnen ondersteunen om hier die infrastructuur te produceren.
De actuele vragen zijn afgehandeld.