Verslag plenaire vergadering
Verslag
Mevrouw D’Hose heeft het woord.
Minister, lokale besturen staan het dichtst bij de mensen, dat weten we zeer goed. We wonen daar, we werken daar, we winkelen en ontspannen ons daar. We weten ook dat burgers het meeste vertrouwen hebben in hun lokaal bestuur.
Daarom is onze fractie er altijd een groot pleitbezorger van geweest om enerzijds de autonomie van de gemeenten te versterken en anderzijds hun draagkracht te verhogen. Dat betekende voor sommige gemeenten dat ze begonnen na te denken over een fusie. Dat proces gebeurde ook in het noorden van ons land. De gemeenten Beveren, Kruibeke en Zwijndrecht hebben de voorbije maand ingestemd met een geplande fusie. Vanaf 1 januari 2025 willen zij een nieuwe gemeente vormen.
Collega’s, België zou België niet zijn als onze complexe staatsstructuur daar niet weer een Belgengrap van maakte. Want dit is een fusie van gemeenten in Oost-Vlaanderen en in Antwerpen. Dat betekent dus dat de gemeentegrens moet worden aangepast, maar dat blijkt een staartje te krijgen. Vanuit het Antwerpse provinciebestuur komen er nu berichten dat het niet aangewezen zou zijn dat de nieuwe gemeente zou worden ingedeeld bij Oost-Vlaanderen. Dat geniet nochtans de voorkeur van de drie betrokken gemeenteraden van Beveren, Kruibeke en Zwijndrecht. Ondanks die uitdrukkelijke vraag zegt de provincie Antwerpen dat ze moeten worden ingedeeld in de provincie Antwerpen.
De vraag is, minister, of het vanuit democratisch oogpunt te verantwoorden is dat de voorkeur van de betrokken gemeenteraden zou worden genegeerd.
België zou België niet zijn mocht onze complexe staatsstructuur daar geen Belgengrap van maken. Het is een fusie van gemeenten in Oost-Vlaanderen en in Antwerpen. Dat betekent dat de gemeentegrens moet worden aangepast. Maar dat blijkt een staartje te krijgen. Vanuit het Antwerpse provinciebestuur komen er berichten dat het niet aangewezen zou zijn dat de nieuwe gemeente zou worden ingedeeld bij Oost-Vlaanderen. Nochtans is het de voorkeur van de drie betrokken gemeenteraden – Beveren, Kruibeke en Zwijndrecht – om bij Oost-Vlaanderen te worden ingedeeld.
Minister, is het vanuit democratisch oogpunt te verantwoorden dat de voorkeur van de betrokken gemeenteraden zou worden genegeerd?
Minister Rutten heeft het woord.
Mevrouw D’Hose, u zegt het goed: drie gemeenten – Zwijndrecht, Beveren en Kruibeke – hebben beslist om vanaf 1 januari 2025 samen een nieuwe gemeente te vormen. Een naam is er nog niet. Die gaat de bevolking kiezen. De gemeenten hebben in hun besluit ook de wens opgenomen om te worden ingedeeld bij de provincie Oost-Vlaanderen. U schetste het juist: twee gemeenten liggen al in Oost-Vlaanderen, eentje in Antwerpen. Collega’s, dit wordt sowieso een provinciegrensoverschrijdende fusie. Volgens ons Provinciedecreet moeten we daarvoor de provinciegrenzen wijzigen.
Hoe werkt de procedure dan? De provincieraden zouden ons tegen het eind van het jaar hun advies bezorgen. Dat is conform het Provinciedecreet. Ik heb die adviezen vandaag nog niet binnen. Het is de bedoeling dat we daarmee naar de regering gaan. Finaal is het dan aan jullie in dit Vlaams Parlement om de decreten te stemmen, zoals het de wetgevende macht toekomt.
Ik heb nu begrepen dat een deputé van de provincie Antwerpen zich al heeft uitgesproken. Ik heb nog geen formeel advies gekregen van de provincieraad van de provincie Antwerpen. Ik heb begrepen dat dat op 13 december zal gebeuren.
Ik wacht dus het advies af, zowel van de provincie Oost-Vlaanderen als van de provincie Antwerpen. Ik zal daar heel erg duidelijk over zijn op voorhand. Als die democratisch gekozen gemeenteraden zelf aangeven dat ze bij de provincie Oost-Vlaanderen willen horen, wie zijn wij dan hier in Brussel om dat te negeren? (Applaus bij cd&v)
Mevrouw D’Hose heeft het woord.
Dank u, minister, voor uw duidelijk antwoord. Ik denk dat niets zo gevoelig ligt als fusieverhalen. We hebben nog allemaal het collectieve trauma van 1977 in ons achterhoofd.
Er moeten drie duidelijke kernboodschappen zijn voor het vervolg van dit verhaal. Eén, alstublieft geen overbodige Kafka, het land is zo al ingewikkeld genoeg. Twee, burgers en bedrijven moeten er wel bij varen. Drie, luister, zoals u duidelijk gaat doen, naar de betrokken gemeenten. Een fusie is al moeilijk genoeg. Laat het ons niet nog moeilijker maken door provincieoorlogje te voeren. De drie gemeenten hebben een duidelijke wens uitgesproken om enerzijds de krachten te bundelen – dat is een zeer goede zaak – en om verder te gaan als één Oost-Vlaamse gemeente, en anderzijds is Zwijndrechts referentieregio Waasland, dus een Oost-Vlaamse referentieregio.
We voorzien trouwens ook een financieel duwtje in de rug, een fusiebonus. Minister, hoeveel financiële steun zou dit momenteel opleveren voor deze concrete fusie? Is daar al zicht op?
De heer Rzoska heeft het woord.
Minister, collega D’Hose, mijn partij is in verschillende van die fusietrajecten betrokken en wij vinden dat de lokale autonomie daar zijn werk moet doen. Op sommige plaatsen steunen we die en op andere plaatsen steunen we die wat minder. U trekt terecht aan de alarmbel, maar ik heb het er moeilijk mee dat u nu aan de alarmbel komt trekken. In Zwijndrecht is er wel degelijk een referendum geweest waar we geluisterd hebben naar de bevolking. De opkomst was 42 procent. Dat is heel hoog. 80 procent van de mensen heeft zich uitgesproken tegen de fusie en toch is men daarmee doorgegaan. Goed, tot daaraan toe.
Nu lees ik dat men eigenlijk een andere agenda op tafel wil leggen en vooral het economisch belang van de haven van Antwerpen – laat ons daar niet flauw over doen – wil laten doorwegen in die fusie. In die zin, minister – daar volg ik u wel –, vind ik het zeer goed dat u zegt dat we gaan luisteren, toch ten minste naar het besluit dat met de meerderheid in de gemeenteraden genomen is, en dat deze fusiegemeenten wel degelijk in Oost-Vlaanderen moeten blijven.
De heer Van Miert heeft het woord.
Collega’s, ik kan samen met u alleen maar vaststellen dat de ene minister de andere niet is natuurlijk. Ik volg collega Rzoska in zijn redenering dat het lokale bestuur toch nog altijd een bestuur is waar we zeker goed naar moeten luisteren. Minister, het verbaast me een beetje dat de beslissing van de lokale gemeenteraden nu precies heel heilig is. Ik kan alleen maar samen met de collega’s in het halfrond vaststellen dat toen de gemeenteraad van Nijlen en die van Heist-op-den-Berg smeekten om bij de Kempen te worden ingelijfd, dat wel een probleem was en dat dat dan wel een beslissing van de Vlaamse Regering was, of van de Vlaamse minister in dat geval. Ik zou er toch voor willen pleiten dat we met één maat en één gewicht blijven wegen en dat we niet steeds van het ene stoeltje op het andere springen.
Mevrouw De Rudder heeft het woord.
Minister, voor onze partij is heel duidelijk: fusies moeten van onderuit groeien. Het zijn uiteraard de gemeenten zelf die daar mee over beslissen. We betreuren het ten zeerste dat één deputé van Antwerpen de wens van de drie gemeenten om te behoren tot de provincie Oost-Vlaanderen, naast zich neer wil leggen. Dit gaat dwars in tegen de autonomie en de bevoegdheid van de drie gemeenten. Zoals u correct aangeeft, hebben de drie gemeenten zelf beslist om te behoren tot de provincie Oost-Vlaanderen. Zwijndrecht behoort nu ook tot de regiovorming bij ons in het Waasland. Zij hebben die vraag zelf gesteld. Zij zitten ook bij ons in heel wat lokale verenigingen en in heel wat intercommunales. We zijn daar ook heel blij om. Maar we moeten dat natuurlijk ook duidelijk mee in het traject bekijken. Minister, ik ben heel blij dat u aangeeft dat ook de wens van de lokale besturen gerespecteerd moet worden en dat we echt naar de beslissingen van die lokale besturen moeten luisteren. Die steun hebt u van ons. (Applaus bij cd&v)
De heer De Loor heeft het woord.
Minister, fusies van gemeenten kunnen een mooi verhaal zijn. Met Vooruit vinden we dat die fusies aangemoedigd moeten worden, omdat uit onderzoeken blijkt dat er zo meer slagkrachtige gemeenten tot stand kunnen komen waarbij dat ten goede komt aan de dienstverlening voor burgers en ondernemers en ook aan het welzijn van de inwoners.
Superbelangrijk voor ons is ook het draagvlak dat gecreëerd wordt. Dat is absoluut niet aan de orde in dit dossier. We zien dat de beslissing over de fusie in Zwijndrecht met een wisselmeerderheid tot stand gekomen is, maar ook dat bij het referendum – de cijfers werden zonet genoemd – een grote meerderheid duidelijk te kennen gegeven had geen voorstander te zijn van een fusie. Nu komen daar ook nog politieke en financiële motieven bij vanuit de provincie Antwerpen. Minister, als we ervoor willen zorgen dat er zich geen tweede debacle voordoet zoals gebeurde bij Mechelen en Boortmeerbeek, dan is het belangrijk dat er een draagvlak gecreëerd wordt. Als we van fusies een succesverhaal willen maken, dan moet dat draagvlak echt wel gecreëerd worden.
De heer D’Haese heeft het woord.
Minister, ik heb begrepen dat u zich gisteren tegen verplichte fusies van steden en gemeenten hebt uitgesproken. Ik denk dat dat een zeer goede zaak is. Ik hoor hier spreken over fusies van onderuit en over democratie, maar er is helemaal niks democratisch aan de fusie van Zwijndrecht, Kruibeke en Beveren, en nog veel minder is dat van onderuit. Er is een volksraadpleging geweest. 80 procent van de Zwijndrechtenaren heeft zich uitgesproken tégen die fusie. De opkomst was een van de hoogste ooit in ons land. Het gemeentepersoneel heeft zich met hand en tand verzet tegen die fusie. Toch is cd&v, die het hier heeft over fusies van onderuit, samen met de N-VA, die het heeft over democratie, de steun van het Vlaams Belang gaan zoeken om die fusie te kunnen doorduwen, tegen de wil van de bevolking van Zwijndrecht in. En jullie durven hier te spreken over democratie? U zou zich diep moeten schamen.
Minister, de gevolgen daarvan gaan ver. Hoe zal de veiligheid van de mensen die werken in de chemische industrie, die nu onder de provincie en de haven van Antwerpen valt, over provinciegrenzen heen worden gegarandeerd? (Applaus van Onno Vandewalle)
De heer Brusselmans heeft het woord.
Ik vind het toch ook wel heel frappant dat het net collega De Rudder van cd&v is die hier spreekt over fusies die van onderuit moeten komen, terwijl cd&v en de N-VA het referendum inderdaad zomaar naast zich neer hebben neergelegd. Laat mij nogmaals heel duidelijk zijn: het Vlaams Belang heeft in dezen helemaal niet tegen de wil van de bevolking gestemd. Mensen die de wil van het volk niet respecteren, hebben geen plaats binnen het Vlaams Belang. Ik denk dat mijn partij een heel duidelijk signaal daarover heeft gegeven. Wij staan volledig aan de kant van de burger. Wij respecteren de democratie. Ik kan cd&v en de N-VA alleen maar oproepen om voor een keer toch ook eens te proberen om dat te doen.
Wat de discussie over de provinciegrenzen betreft, denk ik opnieuw dat we vooral moeten luisteren naar de bevolking daar. Ik ben van de regio, van Sint-Niklaas. Dat is er vlak naast. Ik denk dat niemand in Beveren en Kruibeke staat te springen om bij de provincie Antwerpen te horen. Dat gevoel leeft daar ook helemaal niet. Laat me toch afsluiten met te zeggen dat Zwijndrecht ook historisch tot het Waasland behoort. Het Waasland is Oost-Vlaanderen, dus ‘case closed’, denk ik. (Applaus bij het Vlaams Belang)
Minister Rutten heeft het woord.
Collega’s, ik kan ook alleen maar samen met u vaststellen dat er drie beslissingen zijn van een gemeenteraad om vanaf januari samen te gaan. Als een gemeenteraad een beslissing neemt, dan wil dat zeggen dat er een meerderheid is gevonden om dat te doen. De heer Rzoska en anderen hebben gewezen op de klachten die er daarover zijn, over de manier waarop dat in Zwijndrecht tot stand is gekomen. Ik kan u zeggen dat daarover een negentigtal klachten ontvangen zijn door mijn administratie. Er is ook een klacht binnengekomen tegen de gemeenteraadsbeslissing van Kruibeke. Die worden volgens de gebruikelijke procedure behandeld. Dat wil zeggen dat het standpunt van de betrokken gemeente wordt opgevraagd en dat de administratie Binnenlands Bestuur en ikzelf zich nadien zullen uitspreken over die klachten. Wat dat betreft, heb ik ook al aangegeven in de commissie dat we voor het hele proces ook lessen moeten trekken inzake hoe er voldoende draagvlak kan worden gevonden.
Maar, collega D’Hose, er zijn in dezen dus drie gemeenteraadsbeslissingen. U wilde weten welk voordeel deze gemeenten daaruit gaan halen. Dat is in de vorm van een schuldovername van 42 miljoen euro afgerond. Ik kan u het juiste cijfer bezorgen.
Collega Van Miert, ik begrijp de discussie, maar het is hier toch wel iets anders. Dit gaat over een provincieoverschrijdende fusie. Dat wil dus zeggen dat het Provinciedecreet zal moeten worden veranderd. Bij de discussie waarover u het hebt, bleef dat wel binnen de provincie Antwerpen.
Collega’s, ik kan u echter allemaal geruststellen. Het dossier komt bij mij. U kent mijn standpunt. Ik ben van plan om te luisteren naar de betrokken gemeenten en niet vanuit Brussel te beslissen, maar finaal duwt u allemaal op het knopje en zal er ook daar een meerderheid moeten zijn. (Applaus van Brecht Warnez)
Mevrouw D’Hose heeft het woord.
Dank u wel, minister, voor uw heel duidelijke antwoorden. Collega’s, het gaat hier enerzijds over draagkracht vergroten. Ik denk dat het op zich een goede zaak is dat drie gemeenten willen samenwerken, en dat ze elkaar ook gevonden hebben, om een Oost-Vlaamse gemeente te worden. Maar ik denk dat zeker ook de boodschap gegeven moet worden dat we moeten werken, niet alleen aan draagkracht, maar ook aan draagvlak. (Applaus van Maurits Vande Reyde)
De actuele vraag is afgehandeld.