Verslag plenaire vergadering
Verslag
Algemene bespreking
Dames en heren, aan de orde is het ontwerp van decreet tot wijziging van de wet van 30 april 1999 betreffende de tewerkstelling van buitenlandse werknemers, het decreet houdende sociaalrechtelijk toezicht van 30 april 2004 en het decreet van 22 december 2017 houdende een premie om de transitie van werkzoekenden naar ondernemerschap te stimuleren, waarvan de commissie het opschrift heeft gewijzigd als volgt: “ontwerp van decreet tot wijziging van de wet van 30 april 1999 betreffende de tewerkstelling van buitenlandse werknemers, het decreet houdende sociaalrechtelijk toezicht van 30 april 2004, het decreet van 22 december 2017 houdende een premie om de transitie van werkzoekenden naar ondernemerschap te stimuleren en het decreet van 10 december 2010 betreffende de private arbeidsbemiddeling”.
De algemene bespreking is geopend.
Mevrouw De Vreese heeft het woord.
Dit is toch wel een belangrijk ontwerp van decreet op de agenda en een onderwerp waarover wij in de commissie al heel wat hebben gesproken. We zullen hier niet alles opnieuw zeggen, maar ik denk wel dat we het belang van dit decreet hier moeten duiden.
Collega’s, we kennen allemaal de Borealisaffaire, waarbij meer dan honderd buitenlandse arbeidskrachten slachtoffer zijn geworden van mensenhandel. Dit ontwerp van decreet pakt die ketenaansprakelijkheid aan. Met dit ontwerp van decreet gaan we strijden tegen sociale uitbuiting, tegen mensenhandel, tegen illegale tewerkstelling en we geven daarbij de tools aan onze sociale inspectie om op te treden. We geven hen de hefbomen om op het terrein wel degelijk actie te ondernemen en dat ook op een performante manier te kunnen doen. Als je weet dat er zo’n 160.000 arbeidsmigranten hier onder het statuut van gedetacheerde zijn, dan is dit wel degelijk een belangrijk ontwerp van decreet. Als je weet hoe moeilijk het is voor de sociale inspectie en de andere inspectiediensten om op het terrein die controles te voeren, doordat er een kluwen is aan onderaannemers, dan geven we ze hier, met dit ontwerp van decreet, tenminste de mogelijkheid om dat nog veel zorgvuldiger te gaan doen.
We maken daarbij die hoofdaannemers aansprakelijk, want er was een achterpoortje. Daardoor lieten zij gewoon een contract ondertekenen door de onderaannemers, die dan zeiden dat ze geen illegalen zullen tewerkstellen. Het contract werd afgetekend en daarmee was de kous af. We zorgen er nu voor dat dat niet meer kan. De onderaannemers moeten wel degelijk een lijst en documenten bijhouden en dat ook aan de hoofdaannemer geven. Als die hoofdaannemer denkt dat dit allemaal niet in orde is, moet hij dat ook aan de sociale inspectie aangeven.
Bovendien gaan we met het volgende ontwerp van decreet dat op de agenda staat, ook de sancties verhogen. We gaan dus ook afschrikkend gaan werken, wat nu helemaal niet geval meer was. Die sancties zijn niet meegegaan in de lucht, dus we zullen er ook voor zorgen dat mensen die misbruik maken van mensen in een zeer kwetsbare positie, veel harder worden gestraft.
Minister, bedankt voor dit ontwerp van decreet. We hebben er al veel over gesproken in de commissie. Ik ben ervan overtuigd dat dat ook nog een gevolg zal hebben, maar ik ben heel blij dat u met dit ontwerp van decreet alvast naar het parlement bent gekomen.
Mevrouw Malfroot heeft het woord.
Collega’s, dit ontwerp van decreet heeft de bedoeling sociale fraude en illegale tewerkstelling tegen te gaan. Illegale tewerkstelling is niet alleen problematisch in functie van de verblijfswetgeving, maar ook voor de toepassing van de sociale wetgeving. Het is bekend tot welke verschrikkelijke toestanden illegale tewerkstelling kan leiden. Voor onze fractie mogen en moeten er dan ook forse straffen en sancties worden opgelegd aan werkgevers die misbruik maken van de sociaal zwakkere en precaire positie van buitenlandse werknemers en die mensen tewerkstellen in onmenselijke omstandigheden. Het is ook goed dat er aan bedrijven gepaste zorgvuldigheid wordt opgelegd om te voorkomen dat hun rechtstreekse onderaannemer illegale werknemers of zelfstandigen die hier geen wettig verblijf hebben, tewerkstelt. Onze fractie zal dit ontwerp van decreet dan ook mee goedkeuren.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Ik kan mij alleen maar aansluiten bij de voorgaande tussenkomst, met de lofbetuigingen voor de minister en voor het werk dat is gepresteerd om dit ontwerp van decreet hier ter stemming te kunnen voorleggen.
Naast de ketenaansprakelijkheid en de aanpak van fraude bij detacheringen, bevat het ook een zeer belangrijke passage over au pairs. Daarvoor dacht ik hulde te kunnen brengen aan collega Ronse, die in de vorige legislatuur samen met een aantal andere collega's dit onderwerp op de agenda heeft geplaatst. (Axel Ronse stapt het halfrond binnen.)
Dus hulde aan collega Ronse, zei ik net, omdat de uitbuiting van au pairs ook een wezenlijk probleem is. Met dit ontwerp van decreet regelen we dat de tewerkstelling van au pairs – want het wordt wel degelijk een vorm van tewerkstelling – in arbeidsrechtelijke context zal kunnen gebeuren en dat ook die uitbuiting verleden tijd zal zijn. We sluiten hiermee ook aan bij het advies van de SERV daaromtrent dat een tijdje terug is gegeven en voeren het akkoord uit dat de minister heeft gesloten met zijn federale collega hieromtrent.
Dit is dus een heel belangrijke stap vooruit, zowel wat betreft het misbruik van detachering als met betrekking tot de strijd tegen misbruik van au pairs. Onze fractie zal dit ontwerp van decreet goedkeuren.
De heer Vande Reyde heeft het woord.
Collega’s Bothuyne en De Vreese hebben het al voortreffelijk verwoord. Ik ga dat niet nodeloos herhalen. Ik sluit me daar ook volmondig bij aan namens mijn fractie.
De heer Annouri heeft het woord.
Ik ben ontroerd door de tussenkomst van collega Vande Reyde, maar ik ben het er eigenlijk ook voor een stuk mee eens, in de zin dat ook wij dit gaan goedkeuren. Dit is een stap vooruit. Wij hebben in dit parlement gedebatteerd over vaak schrijnende situaties van uitbuiting van arbeiders. We hebben de Borealissite gehad, we hebben de verhalen uit Gent gehad met Bulgaarse arbeiders. In een stad als Antwerpen worden wij geregeld geconfronteerd met die problemen. Toen we begonnen zijn met die debatten, heb ik gezegd dat we elke stap vooruit mee zouden ondersteunen. Dit is er een van. Er zijn geen wonderoplossingen. Dit is er een van: de hoofdaansprakelijkheid, de ketenaansprakelijkheid, ervoor zorgen dat de hoofdaannemer ook alle documenten moet aanvragen.
Ik heb toen in de commissie ook wel gezegd, minister, dat veel zal afhangen van de uitvoeringsbesluiten die nog moeten komen. Want er blijft een kwetsbaarheid. Zij gaan die documenten natuurlijk niet controleren. Daar kan ook fraude op gepleegd worden. De mensen die de documenten aanleveren, kunnen ook misbruik plegen. Maar gezien het feit dat dit toch een stap vooruit is in de strijd tegen uitbuiting, en gezien ook de terechte opmerkingen die collega Bothuyne heeft gemaakt over de stappen vooruit in verband met de au pairs, een dossier dat inderdaad al heel lang behartigd wordt door onder andere collega Ronse, gaan wij dit vanuit de oppositie en vanuit onze fractie alvast mee goedkeuren.
De heer Verbeurgt heeft het woord.
Collega's, de strijd tegen sociale dumping moeten we op alle mogelijke manieren voeren. We hebben daar in Vlaanderen de voorbije jaren helaas de pijnlijke gevolgen van gezien. We hebben gezien hoe er op onze arbeidsmarkt misbruik wordt gemaakt van buitenlandse arbeidskrachten. Het is voor Vooruit essentieel dat we daar als overheid krachtdadig en sterk tegen optreden. En dat betekent dat we alle middelen moeten inzetten om die strijd te voeren.
Straks, in het volgende ontwerp van decreet op de agenda, worden de sancties verzwaard. Dat vinden wij een zeer goede zaak. Maar als het gaat over de ketenaansprakelijkheid, is het voor Vooruit essentieel dat de volledige keten aansprakelijk wordt gesteld en dat we dus, veel meer dan één schakel in de keten omhoog of omlaag te gaan, echt ook tot aan de top van de keten gaan en dat de aansprakelijkheid voor de volledige keten geldt. In de commissie hebben we daarover van gedachten gewisseld met de minister, en voor mijn fractie blijft toch de bezorgdheid dat de ketenaansprakelijkheid vandaag, in dit ontwerp van decreet, niet ver genoeg gaat. Het is voor ons essentieel dat ook de hoogste in de keten volledig aansprakelijk blijft voor de volledige keten en dat we iedereen op zijn of haar verantwoordelijkheid wijzen, om op die manier maximaal de hefbomen te hebben om ervoor te zorgen dat er niets misloopt in het aannemen van buitenlandse werkkrachten.
Dit ontwerp van decreet is inderdaad een stapje vooruit, maar wat ons betreft geen voldoende stap vooruit. En daarom zal mijn fractie zich onthouden.
De heer De Witte heeft het woord.
Collega’s, het schandaal van de moderne slavernij op de werf van Borealis staat nog steeds op ons netvlies gebrand. 174 slachtoffers van mensenhandel kregen een hongerloon: 650 euro per maand. Ze moesten zes dagen per week werken aan de bouw van een nieuwe fabriek, vaak ook met schending van cruciale veiligheidsvoorschriften. Ook het schandaal op de schoolwerf op Nieuw Zuid in Antwerpen zullen we nooit vergeten. Dat is de werf die aan vijf bouwvakkers het leven kostte. Er waren zoveel onderaannemers ingeschakeld – volgens sommigen driehonderd – dat zelfs de werfleiders niet konden zeggen hoeveel mensen er op dat moment aan het werk waren.
We zijn het er allemaal over eens, hoop ik, dat dat onaanvaardbare toestanden zijn, en dat ze het resultaat zijn van een systeem dat maar al te graag gebruikt wordt op grote werven, om mensen aan zeer lage lonen illegaal te werk te stellen. Mijn partij zegt al langer dat de ketenaansprakelijkheid veel strenger moet, zodat we weten wie er allemaal is aangenomen op een werf, en of dat legaal is gebeurd. Daarom hebben wij in het Federaal Parlement al een wetsvoorstel ingediend om de hoofdaannemer aansprakelijk te stellen voor wat er in heel de keten gebeurt. Het is natuurlijk door de druk van bovenaf, collega’s, van de hoofdaannemers en de opdrachtgevers, dat dit soort situaties ontstaat. Het is hun winsthonger die de onderaannemer op zoek doet gaan naar de allergoedkoopste werkkrachten, ook al is het illegaal. Die hoofd- en onderaannemers weten natuurlijk heel goed dat dat gebeurt.
Rond dit punt ontbreekt er iets essentieels, in het ontwerp van decreet dat hier voorligt. Jullie willen de wetgeving optimaliseren en de achterpoortjes sluiten, maar in artikel 2 van het ontwerp staan ze weer open. Een hoofd- of onderaannemer kan zijn verantwoordelijkheid ontspringen als hij van de aannemer het nodige papierwerk opvraagt. Dat zorgt ervoor dat enkel het stuk van de keten dat niet in orde is met de voorwaarden bestraft kan worden.
Wij hebben daar twee problemen mee. Ten eerste: het feit dat dit enkel aan de directe onderaannemer wordt gevraagd, terwijl wij vinden dat de hoofdaannemer aansprakelijk moet zijn voor heel de keten. Ten tweede: het blijft bij een papieren checklist, die niet periodiek aan de werkelijkheid op de werf moet worden getoetst.
Kortom, er worden stappen vooruitgezet in dit ontwerp van decreet, maar de ketenaansprakelijkheid moet, wat ons betreft, nog veel strenger zijn. Om die reden gaan wij ons ook onthouden.
De heer Ronse heeft het woord.
Het overkomt mij zelden dat er woorden van hulde aan mij gericht worden. Ik wil die dus met zeer grote dankbaarheid in ontvangst nemen, collega Annouri, en collega Bothuyne, en alle andere collega’s die ze niet hebben uitgesproken, maar ongetwijfeld in gedachten hebben.
Het is een van onze laatste wapenfeiten geweest in de vorige legislatuur: herinner u, in verband met de au pairs, dat we in rapporten zagen dat het misbruik gigantisch was. We hebben ooit een lijst gekregen met screenshots van websites van alle agentschappen. Die gaven eigenlijk verkeerde informatie mee: te weinig loon, en ze zouden meer uren moeten werken. Bovendien zagen we dat er een heel groot probleem was. Au pairs van buiten de Europese Unie (EU) hebben we op de radar van de inspectie staan, maar binnen de Europese Unie niet, want er wordt geen arbeidskaart aangevraagd. Dat zijn doorgaans heel kwetsbare mensen.
We hebben toen via een motie aan het Rekenhof, aan de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) en aan de strategische adviesraad (SAR) gevraagd naar een oplossing voor de problematiek. Ik ben ongelooflijk tevreden dat hier nu een oplossing voorligt. Dit is een groep die hier geen stemrecht heeft, uiteraard niet, want het zijn geen inwoners. Het is een groep die hier niet zo mondig en niet zo gekend is, maar wij nemen het als parlement wel voor die groep op, en voor hun rechten. Zo zorgen we ervoor dat zij hier, in ons mooie Vlaanderen, een culturele ervaring – die naam waardig – kunnen opdoen bij een Vlaams gezin, en dat wij als Vlamingen Vlaanderen van de beste kant tonen aan hen.
Dit ontwerp van decreet geeft daaraan gestalte door de zaken die het Rekenhof en de SERV op tafel hebben gelegd ter harte te nemen. Ze komen daardoor in een soort van uitzendstatuut terecht. Dat is heel goed geregeld: iedereen op de radar, maar ook met een culturele invulling. Het is aan de Vlaamse Regering om die culturele invulling nu te concretiseren. Minister, ik hoop echt dat u daar, samen met de minister-president, op korte termijn werk van maakt, en ons als parlement daar ook goed in betrekt.
Twee, er is één neveneffect: au pairs zullen nu wel fors duurder worden. Daar is onze vraag om na te gaan, ook met het federale niveau, of bepaalde RSZ-kortingen (Rijksdienst voor Sociale Zekerheid), vrijstellingen van bedrijfsvoorheffing, noem maar op, wel mogelijk zijn zodat waarvoor au pairs in het leven geroepen zijn, namelijk culturele uitwisseling, nieuwe mogelijkheden, niet drooggelegd wordt. Het zou jammer zijn dat we door deze hervorming plots binnen een jaar of twee jaar zien dat er geen au pairs meer zijn. Want het au-pairverhaal is een fantastische manier om ons mooie Vlaanderen op de wereldkaart te zetten.
Deze bezorgdheden als aanvulling op mijn grote dankbaarheid, na de woorden van hulde, wilde ik met u allen delen. (Applaus bij de N-VA)
Minister Brouns heeft het woord.
Collega’s, ik denk dat het vandaag inderdaad een moment is waarop we heel belangrijke stappen vooruit zetten als we kijken naar de grote uitdagingen op de Vlaamse arbeidsmarkt. Ik kom op heel veel plaatsen. Steevast komt dezelfde vraag boven drijven: “Minister, geef ons volk. Geef ons handen.” Wanneer we er in bepaalde omstandigheden niet in slagen om voldoende Vlaamse arbeidsreserves te kunnen aanspreken, moeten we een beroep doen op economische migratie en desgevallend moet dat in correcte omstandigheden. Het kan absoluut niet dat we naar situaties gaan zoals we ze gekend hebben. Er is al vaak verwezen naar de Borrealiscase. Dat is een aanleiding geweest om te komen tot die verstrengde ketenaansprakelijkheid zoals die hier vandaag voorligt en ook grote steun geniet.
Het zijn belangrijke stappen vooruit. Het is een vorm van een cascade waarbij inderdaad de hoofdaannemer de verantwoordelijkheid neemt ten aanzien van zijn onderaannemer, enzovoort. Het is noodzakelijk om dat te doen. Er komen een aantal administratieve stukken bij, veeleer dan dat er in het verleden de belofte was om niet met illegalen te werken. Dit is bijzonder positief. Dank voor de steun omtrent dit ontwerp van decreet.
Wat au pairs betreft, collega Ronse en collega De Vreese, inderdaad hulde voor jullie initiatief om dat op de agenda te plaatsen. Het zat in mijn gedachten, dus nu is het eruit, voilà. Het is belangrijk om het parlement te betrekken bij de uitvoering. Dat spreekt voor zich. Het is een noodzakelijke stap die gezet moest worden. Het verschil met de au pairs binnen en buiten Europa werd vaak blootgelegd. Daar gaan we vandaag dus ook op remediëren. De zorg die geuit is door collega Ronse, zullen we ook meenemen.
De heer Verbeurgt heeft het woord.
Omdat de minister er zelf nog op reageert, wil ik nog even terugkomen op de essentiële vraag rond de ketenaanpak in zijn totaliteit. Minister, in de commissie hebt u gezegd dat het een cascade is waarbij men eigenlijk naar het volgende niveau gaat. Maar ik blijf er toch echt op hameren – daarom kom ik er nog eens op terug, het is voor ons essentieel, we moeten daar echt naar durven te kijken: kunnen we de volledige keten aansprakelijk stellen? Kunnen we op een hoger niveau die aansprakelijkheid toch niet versterken? De voorbeelden zijn hier genoemd, bijvoorbeeld van de Borrealissite, maar ook andere cases waarbij de hoofdaannemer op den duur niet meer wist hoeveel mensen er werkten. Ik denk dat we echt de volledige keten aansprakelijk moeten stellen.
En dit wil ik toch even benoemen: collega De Witte, we zijn het volmondig met elkaar eens. We hebben daar in de commissie met de minister over van gedachten gewisseld, we hebben daarover gediscussieerd en dan heb ik u wel in de commissie gemist om dat punt te maken. Ik vind het belangrijk dat we de strijd tegen sociale dumping serieus nemen, dat we dat grondig voeren. Dat is een complex dossier. Het is administratief niet eenvoudig. Wanneer we het bespreken in de commissie, kunnen we daar toch schouder aan schouder staan om de strijd tegen sociale dumping te voeren. Ik heb u daar gemist. Dat vind ik wel een jammere zaak.
De heer Ronse heeft het woord.
Ik wil nog een kleine aanvulling doen op het laatste wat collega Verbeurgt meegeeft. Ik ben het niet eens met hem. Ik heb de PVDA niet gemist in de commissie. Maar ik vind het wel bijzonder hypocriet, telkens wanneer we veel tijd uittrekken om het te hebben over materies zoals uitbuiting van werknemers, zoals preventie voor langdurig zieken op de werkvloer, zoals werken meer lonend maken, dat er nooit iemand van de PVDA aanwezig is, werkelijk nooit, maar dat we hier wekelijks van hen morele lesjes moeten pikken. Wel, ik pik dat niet. (Applaus)
Vraagt nog iemand het woord? (Neen)
De algemene bespreking is gesloten.
Artikelsgewijze bespreking
Dames en heren, aan de orde is de artikelsgewijze bespreking.
De door de commissie aangenomen tekst wordt als basis voor de bespreking genomen. (Zie Parl.St. Vl.Parl. 2022-23, nr. 1805/3)
– Artikel 1 tot en met 15 worden zonder opmerkingen aangenomen.
De artikelsgewijze bespreking is gesloten.
We zullen straks de hoofdelijke stemming over het ontwerp van decreet houden.