Verslag plenaire vergadering
Verslag
Algemene bespreking
Dames en heren, aan de orde is het ontwerp van decreet tot wijziging van het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 8 juli 2011, het Digitaal Kiesdecreet van 25 mei 2012 en het decreet van 22 december 2017 over het lokaal bestuur.
De algemene bespreking is geopend.
De heer Buysse heeft het woord.
Collega’s, heel wat elementen van het ontwerp van decreet genieten onze steun. We denken hierbij aan het weer toelaten van een aantal campagnemiddelen die tot nu toe verboden waren. Partijen en kandidaten moeten inderdaad de hoogst mogelijke vrijheid hebben om te bepalen hoe zij campagne willen voeren binnen een geplafonneerd bedrag.
Het ten dele tegengaan van niet-publieke voorakkoorden door de modelakte om een nieuwe coalitie voor te dragen, pas na het sluiten van de stembureaus beschikbaar te stellen, is ook een goede zaak.
Ook een aantal eerder technische aspecten die de verkiezingsadministratie en -organisatie stroomlijnen zijn oké. Bijvoorbeeld het aanpassen van de termijn voor het aanduiden van de getuigen, maar ook het uniformiseren van de kiezerslijsten en vooral het via een amendement tegemoetkomen aan onze expliciete vraag om kiezerslijsten tijdig te bezorgen aan de politieke partijen, vallen bij ons zeer goed.
Uw toezegging, minister, alweer op onze vraag, om de Raad voor Verkiezingsbetwistingen te vragen om een vademecum op te maken dat alle kandidaten zullen kunnen lezen, is een prima zaak. Bij lokale verkiezingen doen immers niet alleen de grote partijapparaten mee, maar ook heel wat lokale initiatieven met weinig verkiezingservaring die makkelijk de spelregels moeten kunnen raadplegen.
Wat die spelregels betreft, komen we in 2024 tot een heel speciale situatie. Niet alleen worden er twee wedstrijden nagenoeg tegelijk gespeeld, maar de spelregels van die twee wedstrijden met dikwijls dezelfde spelers zijn niet volledig dezelfde. Zoals in de commissie aangehaald, is de kans reëel dat tijdens de sperperiode voor de parlementsverkiezingen van 9 juni er ook campagne gevoerd zal worden door lokale kandidaten die niets met de parlementsverkiezingen te maken hebben of willen hebben. Dan kan er een benadeling zijn van lokale kandidaten van een partij die ook aan de parlementsverkiezing meedoet en kandidaten van lokale partijen die geen uitstaans hebben met de parlementsverkiezingen en kunnen doen wat ze willen. Ik weet dat dit vooral federaal geregeld zal moeten worden, maar ik herhaal dat de gevolgen van de overlappende campagnes zoveel mogelijk vooraf zouden moeten worden uitgeklaard, om klachten en gezever achteraf te vermijden.
Tot slot is de digitalisering ook een belangrijk punt in het ontwerp. Het is natuurlijk een goede zaak dat men een aantal zaken verder wil digitaliseren, niet in het minst de laatste fase van de verkiezingen, zijnde de aangiftes van de verkiezingsuitgaven, waarvoor in het verleden een massa bomen is gesneuveld.
Maar het gaat volgens ons te ver dat ook het indienen van de voordrachtsakten, en vooral het laten ondertekenen ervan door de kandidaten, enkel nog via digitale weg zal kunnen gebeuren, en niet is zoals bij de parlementsverkiezingen – waar naast de digitale indiening en ondertekening als voorkeursoptie – nog steeds de mogelijkheid blijft bestaan om het op papier te doen.
Er zijn inderdaad wel een aantal veiligheidsmaatregelen genomen om de risico’s wat te spreiden in tijd en ruimte, maar die nemen onze scepsis niet weg. De manier waarop de parlementsverkiezingen geregeld worden, waarbij dus wel degelijk een mogelijkheid blijft om op papier in te dienen, bijvoorbeeld wanneer we een situatie zouden kennen waarbij het overheidssysteem te maken zou hebben met cyberaanvallen, blijft onze voorkeur wegdragen. We zijn toch niet vergeten hoe nog niet zo lang geleden de stad Antwerpen enkele weken lang letterlijk een gemeente zonder gemeentehuis was? Omdat de minister ons niet is willen tegemoetkomen op dit belangrijk onderdeel, zal onze fractie zich straks bij de stemming onthouden.
Mevrouw Sminate heeft het woord.
Ik vind dit een zeer goed ontwerp van decreet. Wij hebben in het verleden al heel wat werk verzet om ervoor te zorgen dat de stem van de kiezer veel meer zou doorwegen in het beleid dat die nadien zal krijgen.
Vandaag gaat het meer over een technisch ontwerp van decreet, over de organisatorische aspecten van de verkiezingen. Ik noem er een aantal maatregelen van op. In tegenstelling tot de vorige spreker vind ik de digitalisering wel een zeer goede maatregel, want het is toch echt niet meer van deze tijd om stapels papieren documenten te verzamelen om die dan ergens centraal binnen te brengen en ook nog eens manueel te laten verwerken. Dus het is een zeer goede zaak dat dit in de toekomst allemaal veel efficiënter kan. Het meer vrij gebruik van campagnemiddelen is volgens mij een aanpassing aan meer moderne manieren van campagnevoeren, zoals sociale media. Het is dus ook een goede zaak dat dat soepeler kan. De mogelijke vrijstelling van het bijzitterschap is een klacht die we in veel gemeenten zien terugkomen van mensen die iedere keer gevraagd worden om die taak te klaren. Ik denk dat het een zeer goede zaak is dat we die vrijstellingen kunnen geven aan mensen die dat al meerdere keren hebben gedaan.
De modelakten zijn, althans voor mij, het belangrijkste. Het feit dat u die pas de avond van de verkiezingen ter beschikking zult stellen, zal ervoor zorgen dat die handtekeningen niet meer op voorhand verzameld kunnen worden en die voorakkoorden, zoals we die kennen, niet meer zo evident zijn. Uiteraard zullen er nog altijd gesprekken plaatsvinden – wat ik ook gezond vind –, maar dat zal pas geformaliseerd kunnen worden op het moment dat de kiezer heeft gesproken.
Minister, ik denk dat u daar een aantal zeer goede aanpassingen op tafel legt die de organisatie van de verkiezingen veel efficiënter kunnen laten verlopen. Bedankt daarvoor, vanuit onze fractie.
De heer Warnez heeft het woord.
Dit is een decreet dat voortbouwt op een weg die we al een tijdje zijn ingeslagen, of juridisch gezegd: het is het broertje of het zusje van het decreet ter versterking van de lokale democratie uit 2021, waarbij we de burger meer stem willen geven en die stem ook luider willen laten klinken.
Het decreet bevat een aantal belangrijke punten, zoals de ingeslagen digitaliseringweg, maar, collega Buysse, het is ook belangrijk om daarbij te vermelden dat niemand zal worden achtergelaten. Wie niet digitaal vaardig is, zal geholpen worden, wat ook decretaal vastgelegd is in het decreet. Daarnaast wil de campagne dingen moderniseren, of althans de verboden daarop. Waar je nu op Facebook naar hartenlust mag adverteren binnen de financiële plafonds die er zijn, mag dat op televisie niet. Dat is een beetje een rare tweespalt die we hadden en die nu ook weggewerkt is.
Even belangrijk zijn de campagnemiddelen die wel nog worden verboden, zoals het uitdelen van gadgets. Bij de volgende verkiezingen mag je nog steeds geen gadgets uitdelen, dus geen petjes van collega Sminate, rode ballonnen van collega De Loor, blauwe balpennen van collega Tommelein en T-shirts van minister Somers, mocht je denken daar stemmen mee te winnen. Uiteraard blijft dat allemaal verboden.
De bijzitters zullen straks, als ze twee keer werden opgeroepen, kunnen weigeren om een derde keer langs te komen. De Raad voor Verkiezingsbetwistingen, toch een niet onbelangrijk Vlaams rechtscollege, gaan we een sterkere rol geven. Het wordt ook verplicht om de modelakte te gebruiken. Die wordt ook het laatst ter beschikking gesteld. Dus geen juridische dwangbuizen als voorakkoorden meer.
Maar ons werk is hiermee niet ten einde, collega’s. Ik vond het ook nog wel belangrijk om dat te zeggen. In dit parlement en daarbuiten zal steeds verder moeten worden nagedacht om te bekijken hoe we het voor mensen zo eenvoudig mogelijk maken om te komen stemmen. Ik denk daarbij aan stemmen per brief. Is dat mogelijk? Is dat niet mogelijk? Online stemmen, is dat mogelijk, is dat niet mogelijk? We hebben daarover gediscussieerd. We hebben daar ook experts over gehoord. Dat is iets waarvoor er vandaag nog drempels zijn. Ik denk dat we daarover moeten blijven nadenken. Straks zullen we ook zo veel mogelijk mensen moeten overtuigen om naar de stembus te gaan. Dat is een opdracht van ons allen, maar ik ben ook blij dat de minister in de commissie heel uitdrukkelijk heeft beloofd om daarvoor ook in een projectoproep te voorzien. Daar wil hij 1 miljoen euro voor uittrekken. Hij zal er straks via overheidscommunicatie, via het middenveld voor zorgen dat drie specifiek door hem genoemde doelgroepen zullen worden benaderd, de senioren, de jonge mensen en de mensen in kwetsbare situaties, om het hun zo eenvoudig mogelijk te maken om te komen stemmen, om ook hen te overtuigen.
Er is dus nog werk aan de winkel, maar dat is uiteraard na elk decreet zo. Minister, voor dit ontwerp van decreet kunt u dus alvast op de steun van onze fractie rekenen.
De heer Tommelein heeft het woord.
Minister, de voltallige liberale fractie zal dit ontwerp van decreet steunen. (Gelach bij Vooruit)
Ik heb de eer en het genoegen om daar vandaag nog eens de woordvoerder van te mogen zijn. We zijn uiteraard heel tevreden, zoals andere collega’s, die dat hier ook al hebben verkondigd, met een aantal wijzigingen van dit ontwerp van decreet. Het wijzigt het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 8 juli 2011, het Digitaal Kiesdecreet van 25 mei 2012 en het decreet van 22 december 2017 over het lokaal bestuur, een decreet dat nog door onze voorzitter werd ingediend.
Welke juist?
Dat was u. Ah ja, ik heb maar één voorzitter. (Opmerkingen)
Nee, dat is niet waar. Ik heb er ook een in de gemeenteraad van Oostende.
Dit heeft tot doel de lokale en provinciale verkiezingen op 13 oktober van volgend jaar in goede banen te leiden. Met dit ontwerp van decreet wordt de kiesregelgeving verbeterd, vereenvoudigd en vernieuwd, en er wordt tot onze grote tevredenheid ook ingezet op digitalisering, iets wat ik deel met collega Sminate, voor bepaalde delen van het verkiezingsproces. Denken we maar aan de inning van de voordrachtsakten en de aangiften van verkiezingsuitgaven, wat altijd ‘one hell of a job’ is. Dit wijzigt trouwens ook de regelgeving voor de installatie van de lokale bestuursorganen. Wat ons ook zeer tevreden maakt, is dat de manier van campagne voeren eindelijk wordt gemoderniseerd. Bepaalde tot nu toe verboden campagnemiddelen worden eindelijk toegestaan. Ik denk dat dat niet meer dan normaal is gezien de zeer sterke evolutie van sociale en andere media. Het uitdelen van gadgets blijft verboden, dus geen blauwe stylo’s, mijnheer Warnez. Maar ook geen commerciële telefooncampagnes. Daarnaast, toch niet onbelangrijk, zal al voor de start van de perssperperiode geweten zijn hoeveel er maximaal mag worden uitgegeven, in plaats van begin september. Dat betekent dat inkomsten en uitgaven sneller zullen kunnen worden geraamd en dat we tijdens de vakantie in de strandbars van Oostende kunnen weten hoeveel we juist mogen uitgeven. We versoepelen de regels dus op dat vlak.
Ook op de verkiezingsdag zelf zullen er een aantal wijzigingen plaatsvinden. Gemeenten die fusioneren, zullen de mogelijkheid hebben om op papier en digitaal stemmen te combineren. Ook niet onbelangrijk is dat wie al twee keer als bijzitter zetelde, een vrijstelling zal kunnen vragen. Deze vrijstelling geldt wel niet voor secretarissen of voorzitters en zal pas ingaan na de verkiezingen van oktober 2024. De kiezerslijsten zullen ook centraal worden aangemaakt op basis van het Rijksregister en in samenwerking met de FOD Binnenlandse Zaken. Dit zal er dan ook voor zorgen dat fouten niet langer mogelijk zijn. Er komt ook een verplicht toezicht door het college van deskundigen van het Vlaams Parlement op de goede werking en de integriteit van de digitale processen bij de verkiezingen. Uiteraard worden deze kiesdecreten afgestemd met de algemene verordening gegevensbescherming en waar nodig aangepast.
Wat na de verkiezingen? ‘The day after’? Ik zei het al: de uitgaven zullen ook digitaal worden ingediend. Dat is niet voor iedereen een evident gegeven, dat begrijpen we wel, dus uiteraard zal er ondersteuning zijn voor wie niet over de nodige vaardigheden beschikt, of geen toegang heeft tot het internet.
De stemresultaten zullen voor het eerst per geografisch deelgebied bekendgemaakt worden. Dat zal leiden tot meer inzichten in het stemgedrag van de inwoners. Voor de gemeenten die op papier zullen stemmen, zullen de resultaten per telbureau worden bekendgemaakt. Voor de gemeenten die digitaal stemmen, zal de bekendmaking gebeuren per digitaal stembureau, als minstens vijfhonderd kiezers in dat stembureau hun stem hebben uitgebracht.
Om bindende voorakkoorden te vermijden, zullen er ook verplichte modelakten van voordracht of voor de opvolging van mandaten ter beschikking worden gesteld. Deze worden pas na het sluiten van de stembussen ter beschikking gesteld, dus wie eraan denkt om nog snel een voorakkoord te schrijven en te ondertekenen, heeft het mis, want enkel handtekeningen op modelakten worden in rekening genomen om te bepalen of het verbod op ondertekening van meer dan één akte, is geschonden.
Ook de oprichting van de nieuwe districten wordt met dit decreet geregeld: bij het samenvoegen van gemeenten kan er geen nieuwe districtsraad worden opgericht voor de installatie van de gemeenteraad.
Ik denk dat ik hiermee toch een aantal belangrijke wijzigingen heb geduid. Ik herhaal nogmaals dat dit decreet er is, tot grote tevredenheid van mijn fractie, en dat wij daar onverwijld voor zullen stemmen.
De heer Aerts heeft het woord.
Collega’s, als het over het Lokaal Kiesdecreet gaat, is de kapitale fout van deze legislatuur natuurlijk al in het verleden gemaakt, namelijk het invoeren van het stemrecht in plaats van de stemplicht. Die fout is al gemaakt. Dit is voor een stuk een verdere uitwerking ervan, de details worden aangepast.
Nu, zodra er een beslissing is genomen, moet je er natuurlijk ook naar leven, maar het is jammer te moeten vaststellen dat we nu 1 miljoen euro nodig gaan hebben om mensen naar de kiesbureaus te krijgen, terwijl dat daarvoor op een veel vlottere manier ging. Het is dus een gemiste kans, dat zullen we blijven herhalen.
Maar goed, dit gaat over een heel aantal andere technische bepalingen, technische bepalingen die hier vandaag voorliggen, en die we ook kunnen steunen. Ik zal er een paar opsommen, namelijk: voor al wie deelneemt aan verkiezingen – zowel als kandidaat, of nog belangrijker, als bijzitter van het stembureau – wordt het leven wat gemakkelijker gemaakt door digitalisering, en door kleine verbeteringen die het gewoon eenvoudiger maken.
Wat voor ons ook belangrijk is, is dat de definitie van mensen met een handicap wordt verruimd, waardoor meer mensen op ondersteuning kunnen rekenen. Voorakkoorden worden moeilijker gemaakt – dat werd ook reeds aangehaald – wat voor ons ook zeker een prima maatregel is. Een praktisch probleem in de districten van Antwerpen is na onze vraag ook in orde gebracht ondertussen. Er zijn dus een aantal goede zaken.
We gaan ons vanuit de Groenfractie toch onthouden op dit ontwerp. Ik zal nu meteen toelichten waarom, want ik heb hier vandaag een aantal keer gehoord dat we het campagne voeren gaan moderniseren. Dan gaat het over sociale media, oké, maar waar het ook over gaat, is dat we vanaf nu gaan toelaten dat er affiches – mega-affiches – voor lokale verkiezingen in het straatbeeld gaan komen, dat we reclameborden gaan inzetten voor lokale verkiezingen.
Ik ben ervan overtuigd dat we nu meer mensen gaan moeten overtuigen om naar het stemhokje te gaan, maar ik denk echt niet dat mega-affiches, affiches op reclameborden, hetgeen is waar onze kiezers op zitten te wachten. Ik denk niet per se dat dat is wat een moderne campagne zou kunnen zijn, dus op dat vlak hebt u onze steun absoluut niet. Dat is meteen een van de belangrijkste redenen voor ons om ons hierop te onthouden.
Nu, collega Warnez heeft het gezegd: het werk is nog niet af. Hij heeft dan nog een aantal zaken aangehaald die we nog moeten verbeteren richting de verkiezingen, maar wat ons betreft, moeten er ook nog een aantal noodzakelijke stappen worden genomen om de gemeenteraad te versterken. We hebben een uitdaging daarvan opgenomen en zullen dit ook nog in de commissie neerleggen, zodat dit ook nog aan het parlement kan worden voorgelegd. Ik denk dat het belangrijk is om nu nog een aantal maatregelen te nemen om de gemeenteraden te versterken, zodat we dat niet pas in 2029 of 2030 zullen kunnen uitvoeren. Daarom komt dit ongetwijfeld nog op de agenda.
De heer De Loor heeft het woord.
Collega's, na de lovende woorden van de leden van de meerderheid over dit ontwerp van decreet zal u van mij, net als van collega Aerts, een meer kritische lezing horen. Dit ontwerp van decreet gaat inderdaad over de technische en de organisatorische kant van de kiesregels. Het overgrote deel van de maatregelen in het ontwerp van decreet genieten de steun van Vooruit. De timing is goed, we staan op één jaar van de gemeente- en de provincieraadsverkiezingen. Het is belangrijk dat we op een jaar voor de verkiezingen weten welke spelregels er zullen worden gehanteerd, in welke wedstrijd we spelen en wat de regels zijn.
Bij het campagnevoeren vinden we het een goede zaak dat de kosten van internettoepassingen en sociale media meegerekend zullen worden bij de verkiezingsuitgaven. Een ander verhaal is natuurlijk de versoepeling van de campagnemiddelen. Tijdens de sperperiode zal ook gebruik gemaakt kunnen worden van commerciële affichage en commerciële reclameborden. Commerciële affiches mogen vanaf volgend jaar niet groter zijn dan 4 vierkante meter. Ook inzake de radio- en tv-spots betwijfelen wij bij Vooruit of dit een stap in de goede richting is. Dat geeft ook een geen goed beeld naar de kiezer, het is integendeel een fout beeld dat wij als politieke partijen zomaar geld geven aan barnumcampagnes en aan die commerciële borden.
Vooruit is wel voorstander van het digitaliseren van een aantal fases in het verkiezingsproces. We hebben daarbij in de commissie ook de kanttekening gemaakt dat alles tijdig operationeel moet zijn, stabiel moet zijn en dat er ook aandacht moet zijn voor kandidaten of indieners die minder digitaal vaardig zijn. Er zullen daar een aantal flankerende maatregelen worden genomen, maar dat willen wij toch nog echt eens onder de aandacht brengen.
De bijzittersvrijstelling is op zich een goed initiatief en een goede regel, maar we vragen met Vooruit, minister, dat dit toch wordt gemonitord. Verkiezingen, ongeacht of het Vlaamse, federale, lokale of provinciale verkiezingen zijn, zijn een hoogdag voor de democratie. Het is ook belangrijk dat dat heel vlot en professioneel verloopt. Dat is in het verleden altijd gelukt, maar we willen toch vragen, doordat die nieuwe regel toegepast wordt bij de gemeente- en provincieraadsverkiezingen, om dat toch te monitoren, zodanig dat de verkiezingen ook in de toekomst vlot en professioneel blijven verlopen.
Tot slot, collega’s en minister, wat staat er niet in? De afschaffing van de opkomstplicht, dat is al eerder gebeurd in het vorige decreet. Ik heb dat in het verleden ook al de grootste blunder genoemd van deze politieke generatie. Uit alle onderzoeken blijkt dat als die opkomstplicht wordt afgeschaft, de opkomst stelselmatig afneemt door de jaren heen, door de verkiezingen heen. Ik heb in dit ontwerp van decreet, collega's, niets gelezen om de kiezers te motiveren om deel te nemen aan de verkiezingen. Ook in dit ontwerp van decreet staat er niets over in. Dat is een van de redenen, naast die uitbreiding en de versoepeling van de campagnemiddelen, waarom we ons met Vooruit willen onthouden bij de stemming van dit ontwerp van decreet.
De heer D’Haese heeft het woord.
Ik deel de mening van de collega’s die hiervoor hebben gesproken. Ik denk dat er heel wat goede zaken in het ontwerp van decreet staan. Het makkelijker maken om lijsten digitaal in te dienen, daar gaan een aantal mensen in onze partij zeer, zeer blij mee gaan zijn. Op die manier moeten we niet meer met die dikke pakken papier naar het Justitiepaleis gaan op een bepaalde datum.
Na het afschaffen van de opkomstplicht is dit een verdere stap in de Amerikanisering van de politiek en dat is verkeerd. Ik denk dat de mensen uit de meerderheid dat ook wel beseffen. Ik denk aan het mogelijk maken in de sperperiodes om gebruik te maken van die commerciële reclameborden en van commerciële reclamespots op radio en televisie. Ik denk echt dat er niemand zit te wachten op een reclamespot van N-VA Blankenberge als je rustig naar de film wilt gaan kijken, naar Barbie ofzo. Dat commercieel opbod nog verder vergroten en uitbreiden gaat echt geen mensen overtuigen. Ik denk dat het beter is om een goed beleid te voeren en daarmee naar buiten te treden, eerder dan te proberen op alle mogelijke manieren partijen grote reclamebureaus te laten zijn. Daarom zullen wij ons ook onthouden bij de stemming over dit ontwerp van decreet
Minister Somers heeft het woord.
Ik zal ook redelijk kort zijn, collega’s. Ik wil eerst en vooral iedereen bedanken voor de ondersteuning, die evident wat voluntaristischer en meer resoluut is bij de meerderheidspartijen. Maar ik wil ook de oppositiepartijen bedanken voor het toch overwegend positief evalueren van het ontwerp dat voorligt. Dat doet plezier. Dat is een soort menselijke warmte die ik hier terugvind, die je niet overal vindt, vanuit mijn perspectief, en ook een zekere eensgezindheid die er niet overal is. Dus ik ben blij dat ik hier, onder collega’s, omarmd word. Verbondenheid is belangrijk in het leven. (Gelach)
Dat is, denk ik, op zich al een heel mooie zaak.
Ik wil ook de oppositie bedanken voor de positieve insteken die ze gegeven hebben. Ere wie ere toekomt. De oppositie heeft vanuit een positieve ingesteldheid meegewerkt aan dit decreet. Ze erkennen ook dat een aantal van hun concrete voorstellen opgenomen zijn. Ik vind dat een belangrijke manier van besluitvorming. Soms zeggen we te vaak dat de meerderheid alles blokkeert wat de oppositie zegt, dat de oppositie niets kan veranderen. Ik denk dat dit met dit ontwerp van decreet toch enigszins anders is gelopen.
Zelfs de heer Buysse erkent – en dat is verwonderlijk – dat er constructieve voorstellen van het Vlaams Belang opgenomen zijn. Als dat dan toch eens gebeurt, zijn we altijd bereid om dat mee te nemen. Dat kan misschien een inspiratie zijn. Misschien moeten jullie zich wat meer Buyssesiaans opstellen, zachter, gemoedelijker, intiemer, positiever. (Gelach bij het Vlaams Belang)
Dat kan altijd helpen om toch een aantal dingen gedaan te krijgen. Maar het is uitzonderlijk. Daarmee dat we ook wat verbaasd waren. Maar bon, als het dan gebeurt, moeten we dat ook omarmen. We kunnen niet genoeg omarmen. Dat is belangrijk in de context waarin we zitten.
Mevrouw Sminate, ook bedankt om te wijzen op, volgens mij, een van de belangrijkste aanpassingen. Nu spreek ik als oud-voorzitter die nog altijd zeer heeft aan zijn arm van het ondertekenen van voorakkoorden. (Gelach)
Dat tegentekenen van voorakkoorden, want zo heet dat, dat is in alle partijen zo, ik weet niet of u dat weet. (Gelach)
Ja, er zijn twee partijen die hopen om dat ooit te ontdekken, maar dat kan nog even duren. (Gelach)
Neen, het is belangrijk. We zullen dat niet helemaal uitsluiten. We zullen niet uitsluiten dat mensen op voorhand met elkaar praten, dat is zo, en dat mensen op voorhand zeggen dat ze misschien samen kokeneten zullen spelen na de verkiezingen.
Maar het wordt veel moeilijker. We hebben een mechaniek gemaakt dat het echt gehypothekeerd wordt door die voordrachtakte pas ’s avonds, de avond van de verkiezingen, bekend te maken. Je kunt jezelf dus niet op voorhand vastzetten. Degene die de verkiezingen wint kan bovendien veertien dagen de tijd krijgen om de afspraken die dan misschien toch gemaakt zijn, te proberen te doorbreken.
Ik moet u zeggen, ik heb dat ooit meegemaakt in 2012. Ik was zowat de laatste burgemeester die toen zijn eed mocht gaan afleggen op het gouvernement, omdat ik twee heel getalenteerde politieke tegenstanders had, die de handen in mekaar sloegen, twee vrouwen, en ik heb echt lang moeten discussiëren en praten om een meerderheid te vinden. Iedereen kent zulke verhalen. Maar dat lukt wel. Op een zeker moment kan dat. Dus ik denk dat dit ook een versterking is van de democratie, waardoor zij die de verkiezingen winnen, meer kansen maken om ook echt het beleid in handen te krijgen. Ik denk dat dat een goede zaak is. Ik voel daar ook heel veel steun voor, overal.
De digitalisering is de weg die we moeten opgaan, maar collega Warnez, vanuit zijn christelijke bekommernis, heeft terecht gezegd dat we niemand achterlaten. Dat is ook de bedoeling niet. Wij zullen niemand achterlaten. Zij die dat nog niet kunnen, die niet vaardig zijn met de digitale realiteit, die worden ondersteund. Dat is zelfs decretaal verankerd. Dat is volgens mij toch ook een belangrijke zaak.
Dan kom ik bij de discussie over mega-affiches en de zogenaamde commercialisering van de campagnes. Misschien eerst opmerken dat we sinds 2006 de maximumbedragen die we mogen uitgeven, niet meer hebben geïndexeerd. Dat betekent de facto, in reële termen, een daling van 34 procent van het budget. Sommigen zullen zeggen dat we daar nog verder in moeten gaan, maar dat is toch al behoorlijk. Zodra je in een iets grotere gemeente zit, en je kijkt naar de budgetten die er zijn, dan wordt vooral met mensen praten een noodzaak om nog iedereen te kunnen bereiken. De budgetten zijn niet spectaculair meer. Ik sta open voor het debat, maar de budgetten dalen eigenlijk door het feit dat we die niet indexeren.
We geven meer vrijheid aan kandidaten. De heer Aerts vraagt zich af of affiches van 4 vierkante meter wel effectief zijn. Dat zal waarschijnlijk mee bepaald worden door wie er op staat, mijnheer Aerts. Naar u en naar mij kijkende, denk ik dat we dat beter niet doen. Ik denk dat we andere campagnekanalen moeten zoeken, maar ik kan me inbeelden dat sommigen dat willen doen. Ik geloof daar zelf niet sterk in. Er is heel veel onderzoek naar geweest, waaruit bleek dat de affiche het minst effectieve middel was. We kennen allemaal de drang bij de verkiezingen: als we onze ‘kop’ niet zien hangen, worden we zenuwachtig. We denken dat als we onze affiche zien hangen, we gewonnen hebben. Dat is zo bij lokale verkiezingen. Er zijn veel kandidaten, die willen allemaal affiches, alsof daarmee de verkiezingen worden gewonnen. Maar bon, het is een onderdeel van onze politieke cultuur. Als mensen gek zijn en daar graag heel sterk op inzetten, dan is dat keuzevrijheid.
Iedere vogel moet kunnen zingen zoals hij gebekt is, binnen bepaalde grenzen. En die grenzen zijn onder meer gadgets. T-shirts mogen niet, mijnheer Warnez. U vermeldt T-shirts van Bart Somers: opnieuw, dat zal er vanaf hangen wie ze draagt. Als ik hier een aantal mensen zie – ik ga geen namen noemen – dan kan ik me voorstellen dat als zij ze dragen, dat wel een effect zou kunnen hebben op de kiezer, of op sommige kiezers. Maar het mag niet, omdat we niet aan gadgets doen. Ik vind dat een goede regel. Ik denk dat we die ook samen willen bewaken. Ook dat doen we dus niet.
Ook over de controlecommissie wil ik nog iets zeggen. Dat is een discussie die we ook in de commissie hebben gevoerd. Voor de gemeenteraadsverkiezingen is er eigenlijk geen probleem. De sperperiode begint daar eigenlijk na de parlementsverkiezingen. Door omstandigheden ga je nu natuurlijk een situatie kunnen hebben waarbij sommige mensen vroeg willen beginnen aan hun campagne. Voor sommigen is het absoluut noodzakelijk om er vroeg aan te beginnen, om toch nog een perspectief te hebben om erbij te zijn. Maar als je heel vroeg begint, en je bent tegelijkertijd kandidaat bij de parlementsverkiezingen, dan ontstaat er interferentie. We gaan daarover contact opnemen. Ik heb me daartoe geëngageerd naar de controlecommissie, want het is eigenlijk de taak van de controlecommissie van de Kamer om daarover te waken. Het is ook op voorstel van een aantal anderen dat wij aandringen op een handleiding om daarrond duidelijkheid te creëren. Want kandidaten hebben het recht, als de campagne begint, om niet voor verrassingen komen te staan, zodat ze geen dingen doen waarvan ze achteraf spijt hebben omdat ze hun budget overschreden hebben. Ik denk dat dat dus ook belangrijk is.
Het debat over de opkomstplicht hebben we gehad, dat moeten we hier niet herhalen. Het is niet de bedoeling om in een decreet evidente maatregelen te schrijven die we gaan nemen om mensen te motiveren. Ik heb me er in de commissie toe geëngageerd om begin volgend jaar een actieplan voor te stellen rond senioren, jongeren en kwetsbare mensen. Ik voelde toch dat dat de juiste groepen waren, en denk dat dat ook over meerderheid en oppositie heen erkend werd. We zullen daarvoor een actieplan maken, ik denk dat dat belangrijk is.
Ik zal hiermee besluiten. Ik denk dat dit een belangrijke stap vooruit is om onze gemeenteraadsverkiezingen op een goede manier te organiseren. Uiteraard lopen de meningen over een aantal principiële dingen uiteen. Maar ik ben blij. Volgens mij is dit vooral een modernisering van de manier waarop we onze lokale verkiezingen organiseren, en een versterking van de lokale democratie, waarvan ik denk dat ze op heel veel vlakken een voorloper is in ons land. Volgens mij zit daar ook een heel krachtige bron van politieke vernieuwing, van nieuwe inzichten en van nieuwe samenwerkingen en oplossingen die het lokale bestuur, gelet op haar slagkracht, misschien meer kan bezorgen dan welk ander beleidsniveau ook.
Dus dank aan alle collega's, in het bijzonder de collega’s van de meerderheid, maar bij dezen ook een warme dank aan de constructieve houding van de vrienden uit de oppositie. (Applaus)
Vraagt nog iemand het woord? (Neen)
De algemene bespreking is gesloten.
Artikelsgewijze bespreking
Dames en heren, aan de orde is de artikelsgewijze bespreking.
De door de commissie aangenomen tekst wordt als basis voor de bespreking genomen. (Zie Parl.St. Vl.Parl. 2022-23, nr. 1771/4)
– Artikel 1 tot en met 116 worden zonder opmerkingen aangenomen.
De artikelsgewijze bespreking is gesloten.
We zullen straks de hoofdelijke stemming over het ontwerp van decreet houden.