Verslag plenaire vergadering
Verslag
De heer Keulen heeft het woord.
Leden van de regering, goede collega’s, minister, de mensen bij ons zijn murw en verontwaardigd. Gisteren was een gitzwarte dag, met toch vrij onverwacht nog 644 banen die gewoon worden opgezegd. De fabriek gaat sluiten. Mensen zagen uiteraard wel al langer dat de vraag naar papier – en dat is een wereldfenomeen – fors is teruggelopen.
Sappi maakt dan kwaliteitspapier. Om maar een voorbeeld te geven: de boekjes met technische informatie die in de wagens liggen, dat papier kwam van bij Sappi. Dat bestaat niet meer sedert corona, dat is nu allemaal digitaal. Maar in het verleden kreeg men dan altijd een soort van eerste kans met herstructureringen en men kwam er dan ook wel altijd uit. Nu is inderdaad geen kans meer, maar is er gewoon direct de sluiting.
Je moet ook weten, en diegenen die Sappi kennen en de regio kennen weten het: het bedrijf stond hoog aangeschreven, niet alleen als een goede betaler, als een goede werkgever, het was daar ook een soort van way of life. Mensen verdienden op de werkvloer hun brood, maar daarnaast lééfden de mensen daar ook. Sappi was zo’n firma met heel wat verenigingen die gekoppeld waren aan het bedrijf. Mensen gingen naar huis om te slapen, maar voor de rest werkten en leefden ze op Sappi. Dus ook die community, de grote familie die Sappi altijd geweest is, is nu ook gebroken.
De mensen zijn inderdaad murw en moeten daarvan bekomen, ook omdat er geen echte signalen waren dat men zou overgaan tot de sluiting. Ik heb ondertussen ook zelf contact genomen – en dat is echt een prima kracht – met Joris Philips, directeur van VDAB Limburg, om te zeggen dat er een cel moet komen op de bedrijfsvloer om mensen te heroriënteren, om mensen eventueel via outplacement of via herscholingen toch weer een kans te geven op een inkomen. Maar daar zijn de wettelijke voorwaarden dat er eerst een sociaal akkoord moet zijn.
Laat het ook duidelijk zijn: het gemeentebestuur zal er ook voor pleiten om Sappi diep in de buidel te laten tasten. Naast dat engagement van VDAB moeten we misschien ook nadenken over mogelijkerwijs een taskforce Maasland, minister. Want ook bij Nedcar, net bij u over de grens, werken 1100 Belgische Limburgers. Bij ons zijn er nu 644 mensen zonder baan, en dan heb ik het nog niet gehad over de banen op de tocht bij de toeleveranciers, transport, onderhoud, bewaking.
Minister, wat mogen we van u verwachten? (Applaus bij Open Vld)
Minister Brouns heeft het woord.
Dank u wel, collega. Ik denk dat het inderdaad een gitzwarte dag was voor Lanaken, en bij uitbreiding voor heel het Maasland en Limburg, op een ogenblik dat 644 banen worden weggeveegd. Dat zijn 644 gezinnen die een mokerslag te verduren krijgen. Als je luistert naar die getuigenissen, dan zijn er inderdaad heel veel mensen voor wie Sappi hun leven was, zeg maar. U hebt daar ook naar verwezen. Dit is een bijzonder harde slag geweest. Ik maak nogmaals van de gelegenheid gebruik om ook mijn steun te betuigen aan al die getroffen werknemers.
Als je dan luistert naar Sappi, dan stel je vast dat de nieuwe strategie niet heeft aangeslagen, dat er een versnelde marktevolutie is, dat er overproductie is. Er zijn tal van oorzaken. Als je breder kijkt in Vlaanderen, dan zie je dat de markt van papier en karton het bijzonder moeilijk heeft.
Op het ogenblik dat die bom inslaat, en de beslissing valt om te gaan sluiten, treedt er een hele procedure in werking waarbij er in eerste instantie geïnformeerd en geraadpleegd zal worden, zoals dat heet, in het kader van de wet-Renault. De vakbonden kunnen hun vragen stellen en de werkgever moet die dan beantwoorden. VDAB heeft de rol van scheidsrechter, om dat goed te bewaken. In een volgende fase start het sociaal overleg, waarbij nagegaan wordt wat de impact van die sluiting is op de vele werknemers, en of er nog alternatieven zijn – waar u naar verwees – en ten slotte ook wat de mogelijkheden zijn wanneer de werknemers uiteindelijk moeten vertrekken.
Na dat sociaal overleg komt VDAB in beeld, en zal de tewerkstellingscel ingericht worden. Er zal worden gewerkt rond outplacement, en voor mij is het dan cruciaal dat elk van die werknemers een perspectief heeft, en dat het een doorstart moet zijn, veeleer dan een eindpunt. Ik denk dat het ook de nieuwe filosofie en cultuur is binnen VDAB, om mensen mee te nemen, want er zijn gelukkig ook nog heel wat vacatures waar kwaliteitsvol, goedgeschoold en gemotiveerd personeel een plaats moet krijgen.
Ik denk dat het belangrijk is dat we de juiste procedure en de juiste stappen volgen, maar u hebt in mij een bondgenoot om daar te doen wat we moeten doen, ook naar Sappi zelf toe. U weet dat zij in heel die transformatie ook de nodige steun hebben gekregen vanuit Vlaanderen. Daar moeten we ook kritisch naar kijken, hoe we daarmee omgaan, hoe we onze positie als Vlaamse overheid daarin plaatsen, om die indien nodig ook terug te vorderen.
De heer Keulen heeft het woord.
Dank u wel, minister. U hebt gisteren ook al de juiste woorden gesproken. Dat is ook heel positief onthaald. Empathie is wel het minste wat we nu kunnen tonen, maar ook actie op het terrein.
Het is mijn suggestie om een taskforce Maasland te maken, met Nedcar, met Sappi, met eventueel de gouverneur aan het hoofd, en met de Vlaamse Regering en de gemeenten, om structureel aan het werk te gaan en mensen opnieuw een toekomst te geven. Dat is belangrijk.
Minister, het klinkt heel cynisch, maar Sappi heeft vijf jaar geleden 142 miljoen euro geïnvesteerd in de fabriek in Lanaken. Het is de meest moderne papierfabriek van heel Europa, en dat was ook de ambitie. Meteen nadien klonk al het geluid dat men misschien toch moest sluiten, gezien de teruggelopen vraag naar papier. Men heeft dan de fabriek in Nijmegen gesloten en van de weeromstuit kreeg Sappi er 150 arbeidsplaatsen bij, want die capaciteit moest worden verwerkt. Voor die 142 miljoen euro aan investeringen, waar we toen ook heel dankbaar voor waren, werd ook Vlaamse investeringssteun ontvangen. Ik ben heel benieuwd naar het bedrag. We zijn nog maar vijf jaar verder, dus we moeten toch bekijken of we daarvan geen middelen kunnen terugvorderen. Dat is dan voor mij het startkapitaal om op diezelfde site opnieuw een stukje economische toekomst voor Lanaken, en bij uitbreiding voor het Maasland en Zuidoost-Limburg, op te bouwen. (Applaus bij Open Vld)
De heer Vandenhove heeft het woord.
We stellen vast dat de sector waarover het gaat vorig jaar heel grote winsten geboekt heeft door de prijzen kunstmatig hoog te houden, hoger dan nodig. Het gevolg was dat klanten op zoek gingen naar andere, digitale informatiedragers. Wie is daarvan nu het slachtoffer? Dat zijn natuurlijk de betrokken arbeiders en werknemers waarover het gaat. Dat is dus eigenlijk weer een mooi staaltje van een uitwas van ons kapitalistisch systeem.
Voor het Maasland is dat natuurlijk een heel zware slag. Ik kijk naar collega Keulen, maar ook naar minister Brouns en minister Peeters. In het Maasland is er al een grote werkloosheid. Met wat er nu gebeurt, zou die stijgen met 17 procent. Ik zou daarom ook een oproep willen doen aan de ministers van het Maasland, minister Brouns en minister Peeters, om effectief een taskforce op te richten, om te kijken hoe we dat probleem zo goed mogelijk kunnen aanpakken. Dat moet een taskforce zijn waarin alle partijen zitten. Ik denk in alle eerlijkheid dat we dat moeten doen voor die regio in Limburg. (Applaus bij Vooruit)
De heer Vandeput heeft het woord.
Minister, geachte collega’s, natuurlijk is er vandaag op de eerste plaats medeleven met die meer dan zeshonderd mensen en hun gezinnen die getroffen worden door dit economische drama in Lanaken. Dat is onze eerste bezorgdheid. Ik ben dus blij, minister, dat u zegt dat VDAB alles op alles gaat zetten om te doen wat we ervan mogen verwachten.
Tegelijkertijd is dit een signaal – en dat heb ik ook van een aantal vertegenwoordigers van werkgeversorganisaties gehoord – dat we niet mogen wegkijken van de dieperliggende oorzaken van deze problematiek. Sappi is op twee jaar tijd geconfronteerd met een stijging van de loonkosten van 26 procent. Dan mag je, zoals collega Keulen heeft aangehaald, nog de beste machines ter wereld hebben, dat kun je met de loonkost die wij hier hebben, in productiviteit of competitiviteit niet goedmaken. Op dat vlak liggen wij zwaar onder druk. De waarschuwing van de werkgeversorganisaties was in dezen ook: “Laat ons hopen dat dit de enigste is, maar het zou wel eens kunnen zijn dat dit zich verderzet in de industrie.” Dan zeg ik: “Zonder industrie geen welvaart, zonder welvaart geen welzijn.” Minister, wat mogen we van u verwachten, binnen uw bevoegdheidsdomeinen, op het vlak van de broodnodige industrie? (Applaus bij de N-VA)
De heer Danen heeft het woord.
Ik wil eerst meegeven dat wij de sluiting vanuit onze fractie ook bijzonder betreuren, vooral voor de vele werknemers en hun gezinnen. Ook de werknemers van de nevenbedrijven, de toeleveranciers, mogen we zeker niet uit het oog verliezen.
Helaas hebben we in Limburg al wat ervaring met grote sluitingen: Philips Hasselt, Ford Genk, nu dit. Ik hoop dat we hebben geleerd uit de aanpak van vorige sluitingen. Ik zou willen vragen, minister, wat we daaruit geleerd hebben. En vooral, bent u bereid om te onderzoeken of we de ontwrichte zone die rond Ford Genk is opgezet en die in 2024 afloopt, kunnen uitbreiden en verlengen, zodat we bijkomende tewerkstelling in de andere bedrijven die Limburg gelukkig nog rijk is, financieel voordeliger kunnen maken?
Mevrouw Jans heeft het woord.
Minister, de sluiting van Sappi is voor vele honderden gezinnen bij ons in Lanaken een grote schok. Veel van die getroffen medewerkers zijn overigens mensen die een jarenlange staat van dienst hebben binnen de Sappifamilie.
Het is nu aan ons allemaal om hen maximaal te ondersteunen bij het vinden van een nieuwe en goede job. Ik ben ervan overtuigd dat naast het Vlaamse niveau er ook een heel cruciale rol is weggelegd voor het lokale niveau. Daarom heb ik gisteren reeds een oproep gedaan voor de oprichting van een lokale taskforce, met daarin alle relevante partners, onder andere VDAB. Mijn vraag aan u, minister, is: bent u bereid om dergelijke lokale initiatieven met VDAB heel accuraat mee te ondersteunen en erop in te spelen?
De heer De Witte heeft het woord.
Wij zijn uiteraard ook serieus geschrokken door het nieuws. Het gaat ook niet alleen over Sappi, helaas. Bij Nedcar zevenhonderd jobs, bij Sappi nu 644, bij Vasco honderd. Dat zijn al 1500 rechtstreekse jobs in de maakindustrie die we verliezen aan de Maaskant.
Ik ben geschrokken, maar ik ben ook een beetje boos eigenlijk. Ik hoor hier een zeker geklaag over de loonkosten en dergelijke, maar Sappi heeft vorig jaar wel nog heel veel winst gemaakt, 20 miljoen euro, en heeft 3 miljoen euro rechtstreekse steun – subsidies – ontvangen van de Vlaamse Regering.
Mijn vraag is, minister, of u ook op tafel gaat kloppen om de regels te laten respecteren, namelijk de wet-Renault en overleg met de vakbonden. Ze kondigen dit hier nu gewoon aan, maar dat is tegen de regels. Gaat u die steun, zoals collega Keulen terecht opmerkt, op tafel leggen en eisen dat er iets tegenover staat? Het is niet het eerste bedrijf dat zegt: “Zodra we minder winst maken, zijn we weg.” (Applaus bij de PVDA)
Minister Brouns heeft het woord.
Verschillende collega’s hebben opgeroepen om een taskforce op te richten. Uiteraard spreekt mijn Maaslands hart als ik mij vandaag buig over die sociaal-economische situatie. We moeten dan inderdaad naar de beide zijden van de Maas kijken. We zien inderdaad Nedcar, en er is ook verwezen naar andere bedrijven. Nu is er ook Sappi.
Dat daar structureel iets nodig is om dat te ondersteunen, lijkt mij iets wat we zeker moeten durven te bekijken. Maar ik wil ook wel het proces dat nu opgestart wordt, respecteren. Er is inderdaad verwezen naar de wet-Renault, en VDAB heeft daar zijn rol te spelen als scheidsrechter. Dat moeten we zeker waarnemen en goed opvolgen.
Wat de steun betreft: er is inderdaad heel wat steun uitbetaald aan Sappi. We gaan daar natuurlijk zeer kritisch naar kijken om die terug te vorderen daar waar dat kan. Het gaat over de strategische investeringssteun voor een bedrag van 4 miljoen euro, maar ook over meer dan 14 miljoen euro in het kader van de ‘carbon leakage’-steun. Ik denk dus dat het belangrijk is om daar een dossier rond te maken en de positie van de Vlaamse overheid maximaal en zo sterk mogelijk voor de dag te laten komen, ten aanzien van dat bedrijf.
Wat de ontwrichte zone betreft: die is vandaag ook nog van kracht. Lanaken ligt op de steunkaart, en de ontwrichte zone is nog van toepassing tot oktober 2024, dus daar moeten we absoluut gebruik van maken. Dat betekent dat we voor elke nieuwe tewerkstelling in die regio, of in Lanaken in dit geval, korting krijgen op de doorstorting van de bedrijfsvoorheffing. Dat moeten we dus optimaal benutten.
Er wordt ook verwezen naar de grote factoren die inspelen op onze competitiviteit en productiviteit: energiekost, loonkost. Er was ook een federale verwijzing, collega Vandeput. Wij doen in Vlaanderen alles wat mogelijk is om mensen te activeren. We hebben ook een doelgroepkorting, die we binnenkort heel specifiek en gericht gaan inzetten op oudere werknemers. Wij doen dus alles wat binnen de mogelijkheden ligt om mensen in Vlaanderen te activeren. En in dit geval, bij mensen die ontslagen zijn, zorgen we ervoor dat we die zo snel mogelijk opnieuw aan de slag kunnen krijgen. Want er zijn gelukkig ook nog heel veel vacatures waar die sterk geschoolde en kwaliteitsvolle medewerkers aan de slag kunnen.
De heer Keulen heeft het woord.
Minister, ik denk dat dat dat allemaal positieve signalen zijn, maar ik denk dat het belangrijk is dat we een bazooka in stelling brengen, zo’n taskforce Maasland eventueel, onder leiding van gouverneur Lantmeeters, met de Vlaamse overheid, het provinciebestuur, de lokale besturen, om toch met robuuste maatregelen te komen.
Ik heb nog een laatste overweging, iets heel belangrijks. Dat terrein komt nu vrij, Sappi wil dat verkopen – het is te zeggen, Zuid-Afrika wil dat verkopen. Het gaat om 22 hectare, en het ligt ideaal aan het Albertkanaal en het verbindingskanaal Briegden-Neerharen. Daar zijn aanlegsteigers en loskades. In plaats van dat zomaar te verkopen, zouden we toch moeten bekijken of we dat in handen kunnen krijgen via de Vlaamse overheid, eventueel samen met het lokale bestuur, naar analogie met wat er tien jaar geleden in Genk is gebeurd. De Fordsite stond toen symbool voor neergang en verval, vandaag gonst het daar van de economische bedrijvigheid. Dan kan men op die 22 hectare de hallen afbreken – 15 hectare is bebouwd – en de gronden saneren, want daar kijken ze bij Sappi overheen. Zo kunnen we op de middellange termijn, voor de volgende generatie, werken aan een nieuwe economische toekomst. Ik denk dat dat een kans is, en terzelfdertijd ook onze verdomde plicht. Alvast bedankt voor alle steun. (Applaus bij Open Vld)
De actuele vraag is afgehandeld.