Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden en Internationale Samenwerking
Vergadering van 29/11/2011
Vraag om uitleg van de heer Marc Hendrickx tot de heer Kris Peeters , minister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Economie, Buitenlands Beleid, Landbouw en Plattelandsbeleid, over het medicijnentekort in Malawi
- 508 (2011-2012)
De voorzitter : De heer Hendrickx heeft het woord.
De heer Marc Hendrickx : Voorzitter, minister-president, collegas, i n ons partnerland Malawi is er momenteel een ernstige gezondheidscrisis. Daarbij worden tekorten vastgesteld op de medicijnenmarkt. Medicijnen tegen ziektes als aids en malaria zijn bijna nergens meer te krijgen. Daar is een gegronde reden voor, want een groep internationale donoren weigert om alle hulp inzake gezondheidszorg verder te zetten. De hulp blijft opgeschort zolang de regering de corruptie in die sector niet actiever aanpakt.
De Malawi Health Donor Group bestaat uit internationale donoren en heeft beslist om 60 miljoen dollar aan budgetsteun voor de Malawiaanse gezondheidszorg te bevriezen. Zij stelden ernstige corruptie en verduistering van hulpgelden vast bij de overheidskantoren die verantwoordelijk zijn voor de inkoop en distributie van medicijnen voor die publieke gezondheidsinstellingen.
Natuurlijk heeft dit een enorme impact op de gezondheidszorg, aangezien 90 procent van het medische budget van Malawi met buitenlandse hulp wordt gefinancierd. Er wordt nu gewezen op dramatische situaties van aidspatiënten die zonder medicatie vallen of ziekenhuispersoneel dat niet langer in hygiënische omstandigheden kan werken.
Uiteraard is dat te betreuren, maar ik kijk even verder dan die onmiddellijke effecten. De actie van de Malawi Health Donor Group valt uiteraard te begrijpen. Corruptie is in grote delen van Afrika een onuitroeibare plaag die altijd de zwaksten treft en de sterksten verrijkt. Daarvoor mogen we natuurlijk geen begrip tonen, laat staan dat we er onze ogen voor mogen sluiten.
Ik heb er hier al meermaals voor gewaarschuwd dat onze partnerlanden steeds gelijke tred moesten houden met de internationale donoren wat betreft de budgetopbouw. Het kan niet de bedoeling zijn dat de donoren door een nalatig investeringsbeleid van het partnerland zelf, in een onevenredig groot deel van het budget van een bepaalde sector moeten voorzien. Dat gaat om te beginnen in tegen de geest van de Abuja-beleidsprincipes, die wij toch ook onderschrijven. Bovendien geven we er de regering van het partnerland ongewild een wapen mee in handen om druk te zetten op al te kritische donoren. Wanneer die, zoals de Malawi Health Donor Group nu doet, de kraan dichtdraaien om druk te zetten, zijn de gevolgen daarvan voor de bevolking enorm zwaar.
We zijn natuurlijk niet rechtstreeks betrokken bij de actie van die groep, maar het lijkt mij zeer belangrijk om hier een duidelijk standpunt in te nemen. Hier wordt namelijk een precedent geschapen in de ontwikkelingssamenwerking dat mijns inziens zelfs het etiket historisch kan krijgen.
Minister-president, hebt u kennis genomen van de beslissing van de Malawi Health Donor Group? Zo ja, hoe staat u ten aanzien van dit initiatief? Bent u het eens met hun bevindingen in verband met de corruptie in de gezondheidszorg? Hebt u hierover reeds overleg gepleegd met de Donor Group zelf dan wel met de Malawiaanse regering? Zo ja, wat was hiervan het resultaat? Zo neen, wordt dit gepland?
Welk gevolg heeft de beslissing van de Malawi Health Donor Group om zijn steun te bevriezen voor onze eigen werking in dit partnerland?
De voorzitter : De heer Delva heeft het woord.
De heer Paul Delva : Voorzitter, minister-president, ik sluit me kort aan bij de terechte vraag en bekommernis van de heer Hendrickx. Ik meen dat we te maken hebben met een kernvraag van ontwikkelingssamenwerking die van alle tijden is: hoe proberen we mensen in heel moeilijke gebieden in de wereld te helpen terwijl aangetoond is dat in het regime dat die mensen zou moeten aansturen, corruptie aanwezig is. Ik ben benieuwd naar het antwoord.
De voorzitter : Minister-president Peeters heeft het woord.
Minister-president Kris Peeters : Voorzitter, dames en heren, mijnheer Hendrickx, het klopt inderdaad dat de groep van de gezondheidsdonoren, waarvan Vlaanderen deel uitmaakt, de voorbije maanden besliste tot een tijdelijke opschorting van de steun aan de gezondheidssector. Dit wil echter niet zeggen dat deze sector geen hulp meer ontvangt van de donoren. Ondertussen hebben enkele donoren immers beslist om met de opgeschorte hulp medicijnen aan te kopen en om die via UNICEF te verspreiden in het land.
Ik wil hierbij de kleine voetnoot maken dat het budget van Vlaanderen zo goed als volledig besteed is. Vlaanderen neemt dus een ietwat specifieke positie in, want het budget is er al grotendeels uitgegeven.
Ik meen dat we de zaken in het juiste perspectief moeten plaatsen, zeker wanneer men stelt dat er een tekort aan medicijnen in Malawi zou zijn. Ook tijdens vorige vergaderingen hebben we al over Malawi gesproken. Toen heb ik ook aangegeven dat er een en ander verkeerd loopt en dat er ook ernstige economische problemen zijn. Ze worden veroorzaakt door een tekort aan buitenlandse deviezen, maar ook door een opschorting van de algemene budgetsteun door een aantal donoren. Reden voor de opschorting van deze algemene budgetsteun zijn, zoals u weet, een aantal tekortkomingen inzake goed bestuur en daarmee druk ik me heel voorzichtig uit. Daarover zijn op dit ogenblik gesprekken aan de gang tussen de regering van Malawi en de donorgemeenschap. Het is de resident-coördinator van de VN die namens de donoren de gesprekken voert. In een vorige discussie heb ik al gezegd dat ik dit van heel nabij opvolg. Aan onze man ter plekke, die in Zuid-Afrika zit, wordt regelmatig gevraagd of er een wijziging is. Als die er is, zal hij daarover met ons communiceren.
Het klopt inderdaad dat Malawi, zoals u terecht stelt, erg afhankelijk is van buitenlandse steun. Het land heeft op dit ogenblik weinig eigen inkomsten uit grondstoffen noch exportproducten uit de landbouw of industrie. Het spreekt uiteraard voor zich dat de regering de nodige maatregelen moet nemen om de economische ontwikkeling van het land te bevorderen. Daarin heeft het land nog een lange weg af te leggen.
Ik ben het ook met u eens dat Malawi er net als een aantal andere Afrikaanse landen naar moet streven om de Abuja-verklaring inzake gezondheidszorg na te komen. Ik wil er echter op wijzen dat op dit ogenblik weinig Afrikaanse overheden erin slagen om 15 procent van het budget beschikbaar te stellen voor de gezondheidszorg.
Ik wil even terugkomen op de problemen in de gezondheidssector en uw bewering dat de donoren de overheid van corruptie zouden beschuldigen. Vorig jaar is op vraag van de donoren een externe audit uitgevoerd van de besteding van de donorfondsen van de gezondheidssector. De eindconclusie van het rapport was dat er onregelmatigheden vastgesteld werden in de aankoop van medicijnen, maar dat er van fraude geen sprake was. Wel werd een aantal technische tekorten vastgesteld in het ministerie, onder meer de nood aan verdere training van het financieel administratieve personeel om zijn werk naar behoren uit te voeren. Ondertussen heeft het ministerie van gezondheid in Malawi het Anti-Corruptiebureau (ACB) gevraagd om verder onderzoek in te stellen naar mogelijke fraude bij de aankoop van medicijnen. Daaruit blijkt dat het ministerie alles in het werk wenst te stellen om het vertrouwen en de transparantie in de relatie met de donoren te herstellen. Zij hebben daar trouwens alle belang bij.
In afwachting van de resultaten van dit onderzoek hebben onder meer het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen beslist om medicijnen te verdelen aan de gezondheidscentra via UNICEF.
Mijnheer Delva, wij werken met Malawi, Mozambique en Zuid-Afrika. Malawi en Mozambique zijn nauw met elkaar verbonden. Mozambique maakt zich zorgen over Malawi. Het is een belangrijke afweging tussen het helpen van de mensen die dat nodig hebben en het corrupte systeem. De president was heel sterk gestart. De verwachtingen waren hoog. Hij is echter heel snel afgegleden. Het is heel moeilijk om daar het juiste evenwicht te behouden. We hebben het daar in deze commissie al vaker over gehad.
Omwille van de problemen die ik al eerder heb geschetst, heeft Vlaanderen beslist om zijn bijdrage van 2011 voor de gezondheidssector pas uit te betalen begin 2012. Het betreft hier een bedrag van 2 miljoen euro. Wanneer de onderhandelingen voor het nieuwe gezondheidsakkoord rond zullen zijn, en dat is vermoedelijk nog voor het einde van dit jaar, zal Vlaanderen in 2012 in principe zijn verdere engagementen kunnen uitvoeren. Concreet betekent dit dat conform de strategienota, in 2012 nog eens 2 miljoen euro sectorsteun zal worden overgemaakt aan de gezondheidssector.
De belangrijkste donoren voor de steun aan de gezondheidssector zijn naast Vlaanderen onder meer het VK, Duitsland en Noorwegen. Zij bereiden op dit ogenblik een nieuwe overeenkomst voor met de Malawische overheid voor de ondersteuning van een tweede meerjarenwerkprogramma. Dit wijst erop dat er voorlopig voldoende vertrouwen aanwezig is om de Malawische overheid te blijven steunen.
Ik wil hier ook nog eens beklemtonen dat Malawi ondanks de recente bestuurlijke problemen goed scoort op een aantal Millenniumdoelstellingen inzake gezondheidszorg, zoals het terugdringen van hiv/aids, malaria en tbc. Daarnaast is er een aanzienlijke vermindering van de kinder- en zuigelingensterfte. Onze inbreng heeft dus wel degelijk effecten op het terrein. Wij worden echter geconfronteerd met een ernstig probleem op economisch vlak en met die overheid. In afspraak met de andere donoren proberen we verdere steun te geven, specifiek aan de gezondheidssector. Daarnaast proberen we de malversaties en aberraties aan te klagen en aan te pakken.
De voorzitter : De heer Hendrickx heeft het woord.
De heer Marc Hendrickx : Ik dank u voor uw allesomvattend en duidelijk antwoord. Het is spijtig dat de toestand daar op die manier evolueert. Ik wist niet dat UNICEF er toch nog hulp verspreidde. Verder maakt u melding van een externe audit waarin enige nuance wordt gebracht aan het verhaal dat er geen medicijnen meer zouden zijn. Deze situatie moet worden opgevolgd. Onze man ter plaatse moet proberen daarover te rapporten.
De voorzitter : Het incident is gesloten.