Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden en Internationale Samenwerking
Vergadering van 01/04/2014
De voorzitter : De heer Kennes heeft het woord.
De heer Ward Kennes : Voorzitter, minister-president, collegas, in het Vlaams Parlement is een aantal weken geleden reeds een resolutie goedgekeurd naar aanleiding van de situatie in Oekraïne. Intussen is er ook veel gebeurd, zowel in Oekraïne als op het zuidelijke deel, de Krim. Daarnet was er sprake van referenda in de Europese Unie: ook aan de grenzen van de Europese Unie worden referenda georganiseerd.
Het heeft Europa heel erg verontrust wat er allemaal gebeurt, ook omdat het gepaard gaat met militair machtsvertoon in de Krim en aan de grenzen van Oekraïne. Die ontwikkeling houdt ons allen in de ban omdat in het verleden al vaker is gebleken dat zulke zaken kunnen evolueren in een heel slechte richting en gevolgen kunnen hebben die men in het begin niet goed kan inschatten.
Europa en ons land ook volgt de situatie van heel dichtbij. Op de bijeenkomst van 6 maart hebben de Europese staats- en regeringsleiders een pad uitgezet om sancties op te leggen aan Rusland als het verder blijft gaan op de ingeslagen weg. Er is heel wat diplomatiek overleg geweest tussen de Amerikaanse en de Russische minister van Buitenlandse Zaken. Als die sancties verder worden genomen, zal dat ook een impact hebben op Europa, op België, op Vlaanderen.
Minister-president, welke contacten onderhoudt Vlaanderen met Oekraïne en op welke manier kan Vlaanderen de Oekraïense regering en bevolking in deze moeilijke periode steunen? We weten dat het land het financieel zeer moeilijk heeft, dat de financiële reserves zo goed als onbestaande zijn, dat er ook andere problemen zijn onder meer met de energiebevoorrading. Hoe schat de Vlaamse Regering de impact van de EU-sancties op de relatie tussen Vlaanderen en Rusland in? Ik denk dan vooral aan de economische impact omdat wij nogal wat banden hebben met Rusland. Er is handel tussen onze gebieden.
Op welke manier kan Vlaanderen bijdragen aan een vreedzame oplossing, die rekening houdt met de bekommernissen van alle partijen? We kunnen immers niet ontkennen dat er heel wat Russischtaligen zijn. Die mensen hebben uiteraard ook hun bezorgdheid. We moeten niet doen alsof het een zwart-witverhaal is. Er zijn minderheden binnen de minderheden. Binnen de meerderheid op de Krim, die een minderheid vormt in Oekraïne, heb je ook weer andere minderheden. Het moet een zorg zijn dat we geen kant moeten kiezen tussen bevolkingsgroepen. We moeten recht doen aan alle bevolkingsgroepen. Iedereen heeft recht op respect voor zijn taal, cultuur, godsdienst en geschiedenis. Dat is een voorwaarde om op termijn tot een goede oplossing te komen.
Vlaanderen is minder een importeur van Russisch aardgas dan bijvoorbeeld Duitsland. Schröder heeft daar een aantal contracten afgesloten. Hij heeft daar zwaar op ingezet tijdens zijn regeerperiode. Onze grote buur, voor ons een heel belangrijke partner, is daar dus erg afhankelijk van. Elk land moet die geopolitieke zorg hebben voor zijn strategische bevoorrading van energie en onafhankelijkheid op dat punt. Dat zijn zaken die je niet op een-twee-drie beslist. Je kunt niet op enkele jaren tijd een tanker van koers doen veranderen, maar je moet hier wel oog voor hebben. Nu voelen we hoe groot de impact kan zijn op de energiebevoorrading in Europa. Meestal denken we vooral aan het Midden-Oosten, Algerije, oliebevoorrading uit de Golf en zo meer, maar nu is het het gas dat ons met de neus op de feiten drukt. In welke mate kan dat een impact hebben op de langetermijnstrategie van ons Vlaamse energiebeleid?
De voorzitter : De heer Roegiers heeft het woord.
De heer Jan Roegiers : Bedankt voor de vraagstelling, mijnheer Kennes. Ik vind ze bijzonder interessant. Ik wil op twee aspecten ingaan. In de titel van de vraag gaat het over Oekraïne, maar in de vraagstelling zelf gaat het evenveel over Rusland als over Oekraïne. Het eerste deel van mijn vraag gaat over de verhoudingen met Rusland. Hoe schat u de dreiging in, minister-president, van de aanwezigheid van nogal grote Russische minderheden in een aantal Europese landen, waar die dreiging echt wel gevoeld wordt? Ik denk daarbij aan de Baltische staten, maar ook aan Finland, waar ook wel wat spanningen over bestaan. Ik heb mij recent ook laten vertellen dat Rusland nu ook dreigt om een vrije doorgang naar Kaliningrad te krijgen. Er zijn dus wel wat aspecten die een rol spelen en waarvan ik mij afvraag hoe een land als Vlaanderen zich daarbij moet opstellen.
Dat brengt mij bij mijn tweede punt, namelijk onze houding met betrekking tot wapenexport. Wij hebben op uw initiatief beslist tot een on hold voor Oekraïne. Ondertussen zijn er wel wat zaken gebeurd. We kunnen de vraag stellen of we die on hold moeten stopzetten, maar evengoed kun je je afvragen, met een constante Russische dreiging aan de oostgrens van Europa, wat de houding van Europa in het algemeen en Vlaanderen in het bijzonder moet zijn met betrekking tot wapenexport naar Rusland.
De voorzitter : Mevrouw De Vits heeft het woord.
Mevrouw Mia De Vits : Ook ik wil me aansluiten bij de vragen van de heer Kennes. Het is zeer belangrijk dat er, ook al zijn de sancties verantwoord, dialoog mogelijk blijft tussen Oekraïne en Rusland.
Ook wat momenteel in Oekraïne bezig is in verband met de grondwetsherziening, is uiterst belangrijk. Ik vraag mij af in welke mate wij expertise kunnen leveren bij die grondwetsherziening. Het is daarbij zeer belangrijk dat er decentralisatie op gang komt in Oekraïne, want dat is nu een zeer gecentraliseerd land. De Krim beschikte weliswaar over een grote autonomie, maar het was misschien mogelijk geweest om, in overleg tussen de betrokken partijen, tot grotere autonomie voor de Krim te komen. Wij kunnen expertise leveren in verband met de bescherming van minderheden, vooral van de Russische minderheden. Ik denk ook aan het taalgebruik en zo verder. Die grondwetsherziening die nu bezig is, is dus enorm belangrijk. Hoe kunnen wij, eventueel door het leveren van expertise, daartoe bijdragen?
De voorzitter : De heer Hendrickx heeft het woord.
De heer Marc Hendrickx : Gelet op de evoluties van de laatste weken en dagen, is enige bezorgdheid over de mogelijke impact van sancties, ook in Vlaanderen, inderdaad terecht. Ik heb nog een bijkomende vraag, minister-president. Ten tijde van de Europese top was federaal minister Reynders, die toen op handelsmissie in Saoedi-Arabië was, er bijzonder snel bij om zeer scherp te reageren. Is daar op federaal niveau enige mate van intern overleg over geweest?
De heer Frank Creyelman : Collegas, u moet de geschiedenis van de Krim eens bekijken. Het is altijd een historisch onderdeel van Rusland geweest. Dat is gewoon zo.
In de jaren vijftig is het door een Oekraïner, toen hoofd van de Opperste Sovjet, Kroetsjov, toegevoegd aan Oekraïne, omdat hij stemmen nodig had van de grootste lidstaat van de Sovjet-Unie. Die man heeft gewoon eieren voor zijn geld gekozen. Hij was en wou chef blijven van de Opperste Sovjet en moest daartoe de grootste lidstaat aan zich binden.
Nu heeft dat referendum (Opmerkingen van mevrouw Mia De Vits en de heer Jan Roegiers)
Het democratisch referendum heeft beslist (Opmerkingen van mevrouw Mia De Vits en de heer Jan Roegiers)
dat de Oekraïners die de Russen in de Krim (Opmerkingen van mevrouw Mia De Vits)
In de Krim is op een democratische manier beslist om terug naar Rusland te gaan. Zo is dat. U was daar niet, u hebt dat niet gezien. (Opmerkingen van mevrouw Mia De Vits en de heer Jan Roegiers)
Het spijt me, u was daar niet. (Opmerkingen van mevrouw Mia De Vits en de heer Jan Roegiers)
Ja, dat zal wel. Als u referenda toelaat en toejuicht in Europa, gaat u toch wel hetzelfde doen voor referenda in de Krim? Daar gaat het in essentie over. (Opmerkingen van mevrouw Mia De Vits)
Goed. U vergelijkt de corridor naar Königsberg of Kaliningrad met de corridor naar Danzig of Gdánsk. Laat ons eerlijk zijn, u moet een beetje serieus blijven, daar gaat het echt niet over. (Opmerkingen van mevrouw Mia De Vits en de heer Jan Roegiers. Opmerkingen van de heer Frank Creyelman)
De heer Jan Roegiers : Met recht en reden zijn ze daar bang voor, gezien de gebeurtenissen op de Krim. Wat u een zeer democratisch referendum vindt, wordt door de rest van de wereld verworpen.
De heer Frank Creyelman : Door de rest van de wereld?! Door een deel van de wereld onder invloed van de Amerikanen! (Opmerkingen van de heer Jan Roegiers en mevrouw Mia De Vits)
De voorzitter : Minister-president Peeters heeft het woord.
Minister-president Kris Peeters : Mijnheer Kennes, de thematiek van de crisis in Oekraïne is terecht zeer actueel. Vandaag werd bekendgemaakt dat er beslist is dat de gasprijzen met 40 procent zouden stijgen.
Ik heb in de plenaire vergadering twee weken geleden duidelijke taal gesproken, naar aanleiding van een actuele vraag van de heer Verfaillie over de gevolgen voor de Vlaamse landbouw van de mogelijke eenzijdige uitvoering van het handelsakkoord met Oekraïne door de Europese Unie. De Vlaamse Regering deelt het standpunt van België en de EU dat het referendum op de Krim geen legale basis kent en een inbreuk is op het internationale recht en de territoriale integriteit van Oekraïne.
De juridische gegrondheid van het referendum wordt algemeen betwist en als inbreuk op het internationaal recht beoordeeld. Het referendum strookt, en dat is belangrijk, immers niet met de Oekraïense grondwet. De omstandigheden waaronder het heeft plaatsgevonden, waren onbehoorlijk, en dan heb ik het over de feitelijke bezetting van de Krim door Russische troepen, en de tendentieuze vraagstelling die een behoud van Oekraïne niet als optie vooropstelde en de zeer korte tijdspanne van de organisatie, wat het opstarten van een campagne onmogelijk maakte.
Dat is ons standpunt. We kunnen natuurlijk van mening verschillen. Ik denk dat heel wat van deze argumenten onderlijnen dat dit referendum niet legaal is.
Wat de crisis in Oekraïne betreft, is Vlaanderen steeds bij het intrafederaal overleg betrokken, net als bij de standpunten die België inneemt. Dat overleg vindt plaats waar federaal minister van Buitenlandse Zaken Reynders zich bevindt. Wat hij daar dan de wereld instuurt, is zijn verantwoordelijkheid. Zoals mevrouw De Vits uitdrukkelijk heeft onderstreept, willen wij tot een vreedzame oplossing komen van dit conflict. Dat kan alleen maar via dialoog, andere manieren zijn er niet.
Mijnheer Kennes, u peilt naar de contacten tussen Vlaanderen en Oekraïne. Ik geef u een kort overzicht van de contacten in het verleden. Er zijn occasionele bilaterale contacten tussen mijn diensten en de Oekraïense ambassade. In december 2012 hebben onze diensten in samenwerking met de Oekraïense ambassade in Brussel nog een tentoonstelling van kunstwerken uit Oekraïne georganiseerd. Onze diensten ontvingen op 10 maart vertegenwoordigers van de Vereniging van Oekraïners in België. Het gebrek aan objectieve berichtgeving over de situatie ginds en de nood aan medische en humanitaire bijstand zijn de twee voornaamste punten geweest van dat gesprek. Momenteel wordt bekeken hoe we vanuit Vlaanderen hierop antwoorden kunnen geven. Volledigheidshalve wil ik daaraan toevoegen dat er eind jaren negentig een samenwerkingsverdrag bestond tussen Vlaanderen en Oekraïne betreffende onderwijs voor de academiejaren 1998-1999 en 1999-2000. Dit werd na 2000 niet meer vernieuwd. Er zijn voorts geen bilaterale akkoorden gesloten tussen Vlaanderen en Oekraïne.
De impact van de Europese sancties ten aanzien van Rusland op de relatie tussen Vlaanderen en Rusland valt tot op heden moeilijk in te schatten. De bilaterale contacten met onze diensten in het kader van de vaste gemengde commissie hebben hier in elk geval nog geen invloed van ondervonden. De mogelijke Europese economische sancties ten aanzien van Rusland en de Europese steunmaatregelen ten aanzien van Oekraïne kunnen evenwel nog een andere impact hebben. In de plenaire vergadering hebben we al gepraat over de mogelijke economische gevolgen van een eenzijdige uitvoering van het vrijhandelsakkoord met de Oekraïne op de Vlaamse landbouw. Ik heb ook al eerder aangegeven dat we moeten opletten dat er geen andere problemen zoals een oneerlijk speelveld worden gecreëerd. De goede bedoelingen waarmee we Oekraïne willen helpen, zouden op die manier misschien elders een probleem kunnen creëren.
We volgen deze zaak natuurlijk nauwgezet op. De EU en de Vlaamse overheid onderzoeken momenteel de impact van eventuele economische sancties. Eventuele Europese economische sancties ten aanzien van Rusland kunnen een impact op Vlaanderen hebben. We weten immers dat meer dan 90 procent van de Belgische export naar Rusland door Vlaanderen tot stand wordt gebracht.
Wat energie betreft, moeten we de situatie elke dag bekijken. Er is nu een verhoging aangekondigd van de gasprijzen voor Oekraïne met 40 procent. Dat heeft een effect. We moeten dit elke dag opnieuw bekijken. De Europese Commissie monitort op dagelijkse basis of er geen onderbrekingen van de gas- of olietoevoer zijn. Tot nu toe is geen enkele fysieke onderbreking vastgesteld.
Wat gas betreft, dreigt op korte termijn geen bevoorradingsprobleem voor Vlaanderen. België is immers slechts voor 4 tot 5 procent van zijn bevoorrading afhankelijk van gas uit de Russische Federatie. De EU als geheel is echter wel in belangrijke mate afhankelijk van Russisch gas. Indien we rechtstreeks geen probleem zouden ondervinden, zou dat onrechtstreeks wel opnieuw op onze tafel terecht kunnen komen.
Hoewel het door de zachte winter mogelijk is geweest voorraden op te bouwen, zou een stopzetting van de gasleveringen op lange termijn kunnen leiden tot een prijsstijging in heel de EU, België inbegrepen. Dit zou natuurlijk nadelig zijn voor de Vlaamse economie, die door de huidige relatief hoge gasprijzen in België momenteel al een globaal competitiviteitsnadeel ondervindt.
Wat aardolie betreft, zou een stopzetting van de Russische leveringen geen bevoorradingsprobleem veroorzaken. Alle ruwe olie die in Antwerpen wordt ingevoerd, wordt bewerkt en weer geëxporteerd. Olie kan, in tegenstelling tot gas, op korte termijn door alternatieve leveranciers worden geleverd. Olie is een zogenaamd liquid product. Er zou enkel een economisch probleem kunnen ontstaan indien er geen alternatieve leveranciers kunnen worden gevonden.
Mevrouw De Vits, over de dialoog heb ik het al gehad. U hebt opgemerkt dat we misschien technische expertise zouden kunnen leveren. Ik kan die suggestie bijtreden. We hebben op dit ogenblik nog geen vraag ontvangen. Oekraïne heeft het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank om steun gevraagd. Ik zal dat verder onderzoeken. Indien onze expertise bruikbaar zou zijn, heb ik daar geen enkel probleem mee.
Mijnheer Hendrickx, ik heb daarnet al vermeld dat de intra-Belgische standpunten tijdens de vergaderingen van de Directie-generaal Europese Zaken en Coördinatie (DGE) worden bepaald.
Mijnheer Roegiers, ik heb begrepen dat in de Baltische staten een zekere bezorgdheid leeft. Een tijdje geleden heb ik Estland bezocht. Daar is een Russische minderheid aanwezig. Het verschil met Oekraïne is natuurlijk dat Estland lid is van de NATO. Misschien heerst er daardoor wat minder ongerustheid. We moeten dit evenwel van zeer nabij opvolgen. Dit geldt ook voor de EU. De Baltische staten hebben hun ongerustheid duidelijk geventileerd. Daar is duidelijk akte van genomen. Ik herhaal dat dit verder wordt opgevolgd.
In februari 2014 hebben we de wapenexport naar Oekraïne on hold gezet. Ik wil, samen met mijn administratie, nagaan of we dit moeten aanhouden. Misschien moeten we die export niet langer on hold houden. U hebt zich trouwens zelf niet uitgesproken over de wenselijkheid van een opheffing van die maatregel. Ik zal samen met de administratie nagaan over welke informatie we beschikken en welke gevaren kunnen ontstaan indien we die export niet langer on hold zouden houden. Er zijn overigens geen aanvragen in verband met de export van wapens of van militair materiaal. Ik zal nagaan of het nog aangewezen is die maatregel aan te houden.
De voorzitter : De heer Kennes heeft het woord.
De heer Ward Kennes : Minister-president, ik dank u voor de opvolging van deze verontrustende situatie door middel van intrafederaal overleg. Het is misschien nog een beetje te vroeg om bepaalde zaken in te schatten. Wanneer we dit kunnen, zou Vlaanderen echter een duidelijk signaal moeten geven dat het internationaal recht geen vodje papier is. Als het nodig is, moeten we onze tanden laten zien en moet heel de EU en de NATO solidair zijn.
Oekraïne is geen lid van de NATO of van de EU. We bevinden ons echter in een bepaalde context van contact en overleg. Er heerst een internationaalrechtelijke cultuur. We moeten solidair zijn met anderen.
U hebt in uw antwoord vermeld dat er contacten zijn geweest met de Oekraïense gemeenschap in België. De Oekraïense gemeenschap heeft een aantal humanitaire noden onder woorden gebracht. Ik vind het een goede zaak dat u dit verder wilt bestuderen. Indien de gelegenheid zich voordoet, hoop ik dat we ons ook op dit vlak van onze goede kant zullen laten zien. Hier moet iets mee gebeuren.
Verder wil ik nog eens mijn bezorgdheid uitdrukken. We moeten een algemene langetermijnvisie op onze energieafhankelijkheid ontwikkelen. De klimaatdoelstellingen zijn zeer belangrijk, maar ik denk ook aan de afhankelijkheid van minder democratische regimes op alle vlakken. Dat moet ook een belangrijk punt zijn indien we het over een langetermijnvisie op energie hebben.
De heer Frank Creyelman : Wat het internationaal recht betreft, is hier een terecht punt naar voren gebracht. De Oekraïense grondwet laat echter niet toe in de Krim een referendum te organiseren dat in orde kan zijn. Maar de Belgische Grondwet zal ook niet toelaten dat wij als Vlamingen naar onafhankelijkheid streven. Als een volk streeft naar onafhankelijkheid is dat te allen tijde tegen de bestaande staat in, dat is altijd zo.
Wat ik voornamelijk eigenaardig vind, is dat alle partijen die het Vlaams Belang gedurende al die jaren hebben aanzien als een soort racistische neonazipartij, nu openlijk de kant kiezen van de Oekraïense putschisten die openlijk nazi zijn. Dat kunt u niet ontkennen, ze zijn dat. De heer Verhofstadt stond op de barricaden die rechtgehouden worden door Pravy Sektor, dat is gewoon zo. Zoals gewoonlijk moet het Vlaams Belang de democratie verdedigen tegen alle politieke correctheid in. (Opmerkingen van de heer Jan Roegiers)
De voorzitter : De vraag om uitleg is afgehandeld.