Commissie voor Economie, Economisch Overheidsinstrumentarium, Innovatie, Wetenschapsbeleid, Werk en Sociale Economie
Vergadering van 12/12/2013
De voorzitter : Mevrouw De Vroe heeft het woord.
Mevrouw Gwenny De Vroe : Voorzitter, zoals iedereen weet, volg ik dit dossier zeer nauwgezet op. De concurrentiepositie van de luchthaven van Zaventem tegenover de regionale luchthavens vormt een van mijn grote bezorgdheden.
Ik wil iedereen er even aan herinneren dat de Waalse overheid de Waalse luchthavens enorm subsidieert. Dit betekent dat de luchtvaartmaatschappijen die vanuit een Waalse luchthaven vliegen, veel minder kosten hebben. Het gaat om ongeveer 60 euro voor elke heen-en-terugreis of om 30 euro per vlucht. Bovendien moeten de Waalse regionale luchthavens Belgocontrol niet betalen. Dit levert onze nationale luchthaven in Zaventem, op Vlaams grondgebied, een groot concurrentieel nadeel op. Zeker op het vlak van de tewerkstelling moet Vlaanderen telkens de gevolgen dragen.
De vorige keer dat dit onderwerp in het Vlaams Parlement aan bod is gekomen, hebben we gesproken over de vorige klacht die de Brussels Airport Company had ingediend. In zijn antwoord op een actuele vraag heeft de minister-president toen geantwoord dat hij tegen de zomer van 2014 een antwoord verwachtte en dat hij in blijde verwachting van dat antwoord was.
Ondertussen heeft de Brussels Airport Company bij de Europese Commissie een nieuwe klacht tegen Brussels South Airport Charleroi ingediend. De Brussels Airport Company verdenkt zijn concurrent ervan voor de financiering van nieuwe investeringen ten bedrage van 78 miljoen euro staatssteun te ontvangen. Het geld zou dienen om het luchthavengebouw in Charleroi uit te breiden, om in bijkomende parkeerplaatsen te voorzien en om de radarinstallatie te versterken.
Het geld zou komen van de Société wallonne des Aéroports (SOWAER) of, met andere woorden, van een openbare instantie. Volgens de Brussels Airport Company zal de lening tegen gunstiger voorwaarden worden verstrekt dan een lening waarvoor een beroep op de markt zou worden gedaan. SOWAER kan immers profiteren van een waarborg die door het Waalse Gewest wordt verstrekt.
Om die reden wil de Brussels Airport Company dat de Europese Commissie opnieuw nagaat of er sprake van illegale staatssteun is. Bovendien klaagt de Brussels Airport Company opnieuw de ondoorzichtigheid van de financiering van de luchthaven in Charleroi in het algemeen aan.
Zoals ik daarnet al heb aangehaald, hebben we in het Vlaams Parlement al meermaals over dit thema gedebatteerd. Op 24 oktober 2013 heb ik de minister-president hierover een vraag om uitleg gesteld. Ik heb toen gesuggereerd eens na te gaan of de Vlaamse Regering geen bijkomende acties kon ondernemen. De Vlaamse Regering zou eventueel zelf een klacht kunnen indienen bij de Europese Commissie om een concurrentieonderzoek kunnen vragen.
Minister-president, bent u dit al nagegaan? Wat is de stand van zaken? Welke acties wilt u in dit verband nemen? Hebt u met betrekking tot de concurrentiepositie van de luchthaven van Zaventem ondertussen al contacten gelegd bij de Waalse overheid of bij de federale overheid?
De vorige keer dat ik hierover een vraag om uitleg heb gesteld, vormt het vertrek van Pegasus Airlines de aanleiding. Ondertussen is er de komst van Ryanair, toch de grootste maatschappij op de luchthaven van Charleroi. De heer Van Rompuy zal hierover straks een uitgebreidere vraag om uitleg stellen. Ik ben, net als hij, zeer benieuwd naar de mening van de Vlaamse Regering over de komst van de luchtvaartmaatschappij Ryanair naar de luchthaven van Zaventem.
De voorzitter : De heer Van Rompuy heeft het woord.
De heer Eric Van Rompuy : Voorzitter, mijn vraag om uitleg sluit enigszins aan bij de vraag om uitleg die mevrouw De Vroe net heeft gesteld. Ik wil het specifiek hebben over de komst van Ryanair. Enkele weken geleden heeft Ryanair laten weten een tweede thuisbasis te zoeken. Dit leidt tot een concurrentieslag.
We weten dat de prijsverschillen tussen Ryanair en Brussels Airlines zeer groot zijn. De oorzaak van die verschillen is dat Ryanair een lowcostspeler is. Iedereen weet dat Ryanair zijn socialezekerheidsbijdrage in Ierland betaalt en daar aan bepaalde wettelijke voorschriften moet beantwoorden. Ze hebben zich op Charleroi ook kunnen ontwikkelen met staatssteun, maar dat is weer een andere vraag. Nu komen zij dus rechtstreeks naar Zaventem, wat het risico van een overaanbod inhoudt. Zij mikken op 1,5 miljoen passagiers. Zaventem heeft er 19 miljoen, Charleroi 6,5 miljoen.
Je voelt bij Brussels Airport dat zij daar niet enthousiast over zijn. De heer Arnaud Feist van Brussels Airport heeft gezegd dat dit geen aanleiding mag geven tot een soort deloyale concurrentie. Men vreest dat Brussels Airlines hierdoor in gevaar komt. De werkgelegenheid is daar al zeer broos. Brussels Airlines zijn tien jaar geleden gestart, na Sabena. Die doen het goed, maar in bepaalde jaren zijn ze ook zwaar deficitair. Ryanair zal een rechtstreekse concurrent zijn voor Brussels Airlines. En als op termijn de home carrier verdwijnt, zou dat ook voor Brussels Airport een slechte zaak zijn, vandaar dat men daar op de luchthaven van Zaventem zeer argwanend tegen aankijkt.
Ryanair, dat zijn ook mensen die vandaag komen en morgen weer weg zijn. Men verwacht dat die over een paar maanden misschien weer een andere strategie zullen ontwikkelen. Zij nemen snelle beslissingen, zowel om nieuwe investeringen aan te kondigen als om routes stop te zetten. We zullen na zes of twaalf maanden zien hoeveel van die tien routes er nog zullen overblijven. Maar ondertussen kan er schade ontstaan en kan Brussels Airlines zware gevolgen ondervinden van de prijzenoorlog.
De luchthaven van Zaventem staat al voor een stuk onder druk. Waals minister André Antoine zegt nu dat Zaventem te flamingant is. Feist spreekt dat tegen en betreurt dat het communautair gespeeld wordt. Het wordt door de Franstaligen dus in de richting van een communautair opbod geduwd.
Hoe kijkt de Vlaamse Regering aan tegen de strategie van Ryanair? Hoe schat zij de gevolgen in voor de ontwikkeling van Brussels Airport?
De voorzitter : De heer Van Malderen heeft het woord.
De heer Bart Van Malderen : Minister-president, collegas, door de bank genomen, zijn we natuurlijk allemaal blij als er een luchtvaartmaatschappij naar Zaventem komt. Er wordt soms economische diplomatie beoefend, precies om dat te bereiken. Vandaag moeten we vaststellen dat er toch wat meer vraagtekens worden geplaatst, vooral bij de duurzaamheid van deze beslissing.
Ik hoef niet te verwijzen naar de nogal precaire sociale relaties binnen de betrokken luchtvaartmaatschappij. Daarnaast werd al snel duidelijk dat dit deel uitmaakt van een strategie die erop gericht is om één specifieke Spaanse maatschappij uit de markt te prijzen op een aantal vluchten, waarna, zo denkt men, Ryanair zich misschien gewoon weer zal terugplooien op Charleroi, terwijl Zaventem op dat moment misschien wel al een belangrijke carrier lichter zal zijn. Wat nu op een cadeau lijkt, is dus misschien een behoorlijk vergiftigd geschenk. In die zin kan ik mij perfect aansluiten bij de ongerustheid van de heer Van Rompuy en kijk ik uit naar het antwoord van de minister-president.
De voorzitter : Minister-president Peeters heeft het woord.
Minister-president Kris Peeters : Er komen hier verschillende aspecten aan bod, niet voor het eerst en wellicht ook niet voor de laatste keer. Een eerste vraag betreft de positie van de luchthaven van Zaventem versus de luchthaven van Charleroi, het level playing field en het correct behandelen door de verschillende overheden van dit land. Een tweede vraag is of de komst van Ryanair naar Zaventem ook een verstoring teweegbrengt en of die conform de huidige mededingingsregels verloopt.
Ik heb in het verleden al gezegd dat wij, in tegenstelling tot de luchthavens van Oostende en Charleroi, in de luchthaven van Zaventem geen aandeelhouder zijn. De federale overheid is daar als minderheidsaandeelhouder wel nog bij betrokken. De nationale luchthaven van Zaventem is wel een belangrijke economische poort voor iedereen. Het valt een beetje te betreuren, mijnheer Van Rompuy, dat men dat in Wallonië op een communautaire wijze heeft vertaald. De luchthaven van Zaventem heeft voor Brussel, voor Wallonië, maar zeker ook voor Vlaanderen een heel belangrijke toegevoegde waarde. Wij hebben dat ook meegenomen in het START-project (Strategisch Actieplan voor de Reconversie en Tewerkstelling), toen een belangrijke autofabrikant zijn deuren heeft gesloten.
Het eerste belangrijke punt is dus dat de Vlaamse Regering en ikzelf onderstrepen hoe belangrijk die luchthaven van Zaventem is voor de Vlaamse economie. Ik hoed mij ervoor om die luchthaven al of niet te claimen als Vlaamse luchthaven. Dat is niet aan de orde. Ik betreur dat anderen dat wel zo doen.
Ten tweede moet die luchthaven in België kunnen functioneren met gelijke wapens. Het gaat niet op dat men de luchthaven van Zaventem concurrentie aandoet op een niet-correcte manier. Ik heb al gezegd, mevrouw De Vroe, dat er een klacht is ingediend bij Europa en dat er bijkomende klachten zijn ingediend. De Vlaamse Regering volgt de afhandeling van die klachten van zeer nabij op. Op een bepaald moment werd in de media gelanceerd dat er al een beslissing zou zijn genomen omtrent die klacht, quod non.
U hebt gevraagd of wij zelf acties kunnen ondernemen. Wij hebben dat onderzocht. We moeten met de nodige voorzichtigheid handelen en publieke uitspraken doen. Zeer belangrijk is dat wij ervan uitgaan dat de Europese Commissie de klachten grondig bekijkt en er na zorgvuldig onderzoek ook een zeer belangrijke beslissing over neemt. We moeten nog wat geduld hebben tot de Europese Commissie daar een uitspraak over doet liever morgen dan overmorgen, maar naar ik begrepen heb, zal het nog eventjes duren.
U had suggesties om via een andere invalshoek te interveniëren als Vlaamse Regering. Dat wordt onderzocht. Ik kan daar nu geen verdere tekst en uitleg over geven.
En dan is er dus de komst van Ryanair. Wij hebben kennis genomen van de reacties van de CEO van Brussels Airport. Ten eerste is het belangrijk te onderstrepen dat de Europese wetgeving daarover zeer duidelijk is: elke Europese luchtvaartmaatschappij kan vliegen van of naar luchthavens die hun voorkeur genieten, zolang ze de nodige ruimte in uurroosters verkrijgen en ze de tarieven en heffingen van de luchthavens betalen. De luchthaven kan die maatschappij er niet van weerhouden ook operaties vanuit Zaventem op te starten.
Collega Van Rompuy en collega Van Malderen, ik deel uw bezorgdheid. De luchthaventarieven die in Zaventem gelden, zijn volledig door de markt bepaald. Aangezien de luchthavenexploitant geen initiatief heeft genomen ten aanzien van Ryanair, vallen een aantal uitspraken van de Waalse minister van Luchtvaart een beetje te betreuren. Ik ga ervan uit dat er een level playing field is en dat dit op een correcte manier zal gebeuren.
Dat Ryanair naar Zaventem komt, is op zich een positieve zaak. Maar dat in een tweede fase anderen daardoor in de problemen komen, kan en mag niet de bedoeling zijn. Ik ga ervan uit dat men dit van zeer nabij volgt en tot een gelijke behandeling van iedereen komt.
Een laatste element, dat ook al verschillende keren aan bod is gekomen, is dat de taskforce START, die heel het gebied en ook de concurrentiepositie van de luchthaven van Zaventem als onderwerp heeft, op 18 december een nieuwe stand van zaken zal opmaken. Die zal ook meegedeeld worden aan de Vlaamse Regering. En natuurlijk zal dat ook overgemaakt worden aan deze commissie.
Onze diensten volgen het onderzoek bij de Europese Commissie van nabij op. Wij kunnen niet interveniëren en moeten die conclusies afwachten. In het onderzoek wordt specifiek nagegaan of de manier waarop luchthavens worden gefinancierd en uitgebaat, overeenkomen met de regels van staatssteun. Buiten de suggesties die u gedaan hebt en die we aan het onderzoeken zijn, mevrouw De Vroe, kunnen we geen bijkomende maatregelen nemen. Wij moeten het resultaat van dat onderzoek afwachten.
De voorzitter : Mevrouw De Vroe heeft het woord.
Mevrouw Gwenny De Vroe : Minister-president, ik vind het zeer goed dat u opnieuw benadrukt dat de luchthaven van Zaventem een zeer belangrijke economische poort is en zeer belangrijk is voor onze Vlaamse economie. Wat dat betreft, zitten we zeker op dezelfde golflengte.
Ook wat betreft het werken met gelijke wapens, ben ik exact dezelfde mening toegedaan. Alleen kom ik geregeld op dat thema terug en moet ik vaststellen dat er eigenlijk geen grote stappen vooruit worden gezet. Ik heb het gevoel dat u als Vlaamse overheid te weinig bezig bent met die luchthaven. We zijn inderdaad geen aandeelhouder van de luchthaven, maar de gevolgen zijn grotendeels voor Brussel en zeker voor Vlaams-Brabant, en dus voor Vlaanderen. Wat dat betreft, vind ik dat u als Vlaams minister-president stappen moet zetten en zelf contacten moet leggen met de Waalse en de federale overheid.
U zegt opnieuw, naar aanleiding van de recente uitspraken over de komst van Ryanair, dat u die communautaire uitspraken betreurt. Maar wat hebt u ermee gedaan? Hebt u al contact met de Waalse minister opgenomen? Hebt u al gesprekken gehad om onze concurrentiepositie ten opzichte van de luchthaven van Charleroi te verbeteren? Ik zou dat graag van u horen. Telkens als ik een vraag stel, hoor ik dat u het betreurt, maar ik krijg nooit te horen welke concrete stappen u hebt gezet richting de andere overheden. Ik hoop dat u mij daar nu eens een duidelijk antwoord op kunt geven, want ik vind het wel een taak van u, als minister-president, om dat te doen voor onze Vlaamse economie.
Wat betreft de suggestie die ik u gedaan heb, ben ik blij te horen dat u die piste nog aan het onderzoeken bent. Ik heb die vraag gesteld op 24 oktober jongstleden. We zijn intussen half december, anderhalve maand later dus. U mag ervan overtuigd zijn dat ik in januari die vraag opnieuw zal stellen, want ik wil echt weten wat het standpunt van de Vlaamse overheid zal zijn. Dit is te belangrijk voor onze Vlaamse economie.
U hebt het ook even gehad over de taskforce. Ik vroeg de vorige keer om het rapport te krijgen van de vorige taskforce. Mijn medewerkster heeft het ook nog eens per e-mail opgevraagd, maar ik heb het nog altijd niet ontvangen. Ik hoop dat ik het dit keer wel zal ontvangen. Uiteraard zal ik de nieuwe taskforce van 18 december opvolgen.
Minister-president, ik heb u de vorige keer al attent gemaakt op het belang van internationale treinverbindingen voor de luchthaven. U zei toen ook dat u het nader zou bekijken. Dat moet heel veel aandacht krijgen. Het is heel belangrijk dat de luchthaven van Zaventem zich kan ontwikkelen tot een internationale hub. Ik hoop dat er ook daar eindelijk stappen vooruit zullen worden gezet. Dat moet niet nu, het mag ook later zijn. Ik ben heel benieuwd naar uw antwoord.
De voorzitter : De heer Van Rompuy heeft het woord.
De heer Eric Van Rompuy : Minister-president, dank u voor uw antwoord. We moeten inderdaad voorkomen dat dit een communautaire discussie wordt. Charleroi is ook niet gelukkig met het gedeeltelijke vertrek van Ryanair. Hun groei was daarop gebaseerd. Nu gaat dat naar Zaventem, waar het de bestaande luchtvaartmaatschappij bedreigt, die ook in een internationale context moet functioneren. Men riskeert dat op den duur iedereen verliezer wordt in die zaak.
Ik kijk ook uit naar wat de Europese Commissie gaat zeggen. Is de staatssteun inderdaad van een dusdanige omvang dat dit de prijzen kan drukken? Op internationaal vlak kun je daar niet veel aan doen. Dat is een zaak van social dumping. De piloten en een aantal mensen van Ryanair zitten in een ander stelsel van sociale zekerheid. Die lagekostenmaatschappijen hebben daar een voordeel bij. Er is ook de service. Ik weet niet of u al eens bent gaan vliegen vanuit Charleroi. Dat zijn zeer smalle zeteltjes. Je mag daar maar x aantal kilo meenemen. Mijn dochter heeft daardoor al eens een vlucht gemist, ze had 1 kilo te veel bij. In die vliegtuigen zit je op elkaar gepakt. Dat soort luchtvaartmaatschappijen halen het onderste uit de kan. Als ze nu ook naar Zaventem komen Daar heb je niet alleen Brussels Airlines, maar ook de Spaanse maatschappij Vueling, die nog meer bedreigd zijn omdat ze duurder zijn.
De Vlaamse Regering kan de zaken niet forceren. Maar, minister-president, ik vraag u niet om op de communautaire toer te gaan en met een minister Antoine een oorlog te voeren. Het gaat om een privé-initiatief. BIAC is eigendom van Australiërs en Canadezen. Wij moeten er alert voor zijn want de luchthaven van Zaventem is een zeer fragiele sector. Ik zie ook dat de werkgelegenheid rondom Zaventem echt niet toeneemt. Integendeel, ik zie er veel sluitingen en leegstand. Wij moeten er de nadruk op leggen, zoals de minister-president doet, dat de luchthaven nog altijd een van de motoren is van de werkgelegenheid in de regio van de brede Vlaamse Rand.
De voorzitter : Minister-president Peeters heeft het woord.
Minister-president Kris Peeters : Ik wil nogmaals herhalen dat wanneer Europa duidelijk stelt dat wat Wallonië doet niet door de beugel kan, deze zaak uitgeklaard is. Wallonië verdedigt zijn positie: Wat wij doen met Charleroi, zal de toets van Europa doorstaan. Ik kan toch moeilijk aan Wallonië zeggen: Wat jullie met werkgelegenheid enzovoort doen in Charleroi, kan niet. Met welk argument zou ik dat kunnen doen? Ik zou kunnen zeggen dat dat ten nadele is van Zaventem. Maar als zij zeggen dat zij volledig binnen het Europese kader zitten en dat wat zij doen kan, met welke argumenten kan ik dan minister Antoine overtuigen om dat niet te doen? Het enige argument dat ik heb, is te zeggen: Wat jullie daar doen, is staatssteun en niet conform aan de Europese regelgeving. Dat argument snijdt hout. Daarom hebben wij van in het begin de houding aangenomen om de ingediende klachten van zeer nabij op te volgen. Wij gaan ervan uit dat Europa daar voor eens en voor altijd duidelijkheid in brengt. Want stelt u zich voor dat wat Charleroi doet, wel de Europese toets kan doorstaan, dan zullen wij goed moeten nadenken over wat wij met onze regionale luchthavens zullen doen, hoe wij ons zullen verhouden ten aanzien van Zaventem. Ik denk dat wij in dezen alert genoeg zijn, de zaak goed opvolgen, en elke nieuwe piste die ons wordt aangeboden bekijken, maar u kunt van mij niet verwachten om een communautaire tussen aanhalingstekens oorlog te verklaren, waarbij ik geen instrumenten of wapens heb om de argumentatie te stofferen ten einde minister Antoine tot andere gedachten te bewegen. Ik ga ervan uit dat hij denkt dat wat hij doet conform is met de Europese regelgeving en die toets zal doorstaan.
Mevrouw De Vroe, ik zal even nakijken waarom het START-rapport u nog niet heeft bereikt. Daarover moet ten aanzien van deze commissie in alle transparantie worden gerapporteerd. De resultaten van de vergadering van 18 december zullen ook aan deze commissie worden overgemaakt. Wij zullen elke suggestie die hier wordt gedaan van zeer nabij opvolgen en onderzoeken. Ik heb begrepen dat u daarover in januari een nieuwe vraag zult stellen.
Mevrouw Gwenny De Vroe : Uiteraard komen wij hier in januari heel graag op terug, om de vorderingen in dit dossier te bekijken.
Minister-president, u hebt het niet gehad over de gesprekken met de federale overheid. Ik heb het meer bepaald over de samenwerkingsovereenkomst van 1989 met betrekking tot de vergoeding van Belgocontrol, voor de veiligheid van de vliegtuigen en van de mensen die meevliegen. Ik heb u gevraagd om gesprekken aan te gaan, niet alleen met de Waalse overheid maar zeker ook met de federale overheid, betreffende Belgocontrol. Dat wilde ik toch nog even aanhalen, want daar hebt u niet naar verwezen.
De voorzitter : De vragen om uitleg zijn afgehandeld.