Commissie voor Economie, Economisch Overheidsinstrumentarium, Innovatie, Wetenschapsbeleid, Werk en Sociale Economie
Vergadering van 17/10/2013
Vraag om uitleg van mevrouw Güler Turan tot de heer Kris Peeters, minister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Economie, Buitenlands Beleid, Landbouw en Plattelandsbeleid, over de weigering van GM om de Opelgronden aan de haven van Antwerpen te verkopen
- 2259 (2012-2013)
De voorzitter : Mevrouw Turan heeft het woord.
Mevrouw Güler Turan : Voorzitter, minister-president, collega's, na de discussie over Ford is het zo dat over Opel nog veel minder valt te zeggen. In 2010 is de sluiting van Opel aangekondigd, en eind december 2010 was het zover. Sindsdien zijn de gebouwen en terreinen van Opel verlaten. U hebt alles gedaan wat in uw macht lag om te voorkomen dat wij in dat scenario zouden terechtkomen, tevergeefs. Gesprekken, in het openbaar of achter gesloten deuren, hebben niet geholpen. Opel was niet op andere gedachten te brengen en wou sluiten.
Wij wilden er het beste van maken. Wij dachten dat wij er met Opel beter voorstonden dan wat er nu met Ford aan het gebeuren is. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen had een voorkooprecht. Toen Opel naar Antwerpen kwam, werden de terreinen ter beschikking gesteld. Opel kocht die aan, met inlassing van een voorkooprecht. Wat betekent dat? Een voorkooprecht doet geen afbreuk aan het eigendomsrecht. Het goed komt volledig in handen van de eigenaar. Maar op het moment van de verkoop wordt het tegen de marktprijs verkocht, en de houder van het voorkooprecht mag als eerste op het aanbod ingaan.
Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen heeft, in samenspraak met de Vlaamse Regering en de stad Antwerpen, gezegd dat het bereid is de gronden te kopen. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen had daarvoor ongeveer 30 miljoen euro veil, maar Opel zelf vroeg 90 miljoen euro. De vraag is wat die gronden waard zijn. Vermits er geen andere kandidaat was om de gronden te kopen, kwam er een gerechtelijke procedure van. Die procedure gaat uitsluitend over de prijs. Het geschil duurt nu al drie jaar. Er is een groep van experts aangesteld. Het is de gewoonte dat de rechtbank dat doet voor belangrijke dossiers. Opel ging helemaal akkoord met de procedure en de samenstelling van de expertisegroep.
Toen de expertisegroep echter in een definitief verslag uitkwam op een bedrag van 44 miljoen euro, verklaarde Opel zich niet akkoord. Wat dit niet-akkoord ons kost, is niet te becijferen, zeker wanneer wij rekening houden met het sociaal passief dat Opel achterlaat. Het is de overheid die opdraait voor de kosten van de bruggepensioneerden en werkzoekenden. Het outplacement is ten dele door Opel betaald, maar er zijn nog steeds veel mensen werkloos. Toen Opel nog open was, kreeg het bedrijf veel steun, van de stad en van de federale overheid, maar ook van de Vlaamse overheid. Opel incasseerde de steun, maar vandaag gaat het bedrijf niet akkoord met het voorgestelde bedrag van 44 miljoen euro. Opel tekende beroep aan.
Ik heb dergelijke procedures al meegemaakt. De kans dat de rechter in hoger beroep de bevindingen van de expertisegroep naast zich neerlegt en het bedrag wijzigt, is vrijwel onbestaande. De rechtbank stelde een groep van neutrale deskundigen aan. De opmerkingen van de partijen zijn in het verslag van de experts geïntegreerd. De kans dat de conclusie alsnog wordt gewijzigd, is dus vrijwel onbestaande. Ik heb nog steeds niet de stukken kunnen inkijken. Maar Opel ligt dus dwars.
De havenschepen heeft zijn verontwaardiging al geuit. Opel reageerde op die verontwaardiging door in de pers te zeggen dat het bedrijf wel in beroep gaat, maar nog steeds bereid is om te praten over de prijs. Dat komt niet goed aan bij duizenden Antwerpenaars die zitten te wachten op de ontwikkeling van industriële activiteiten op die terreinen. Ik ben zo vrij geweest te spreken van chantage, en ik blijf daarbij. Het enige wat telt, is winstbejag. Ik ben verontwaardigd, want men vecht hier voor centen, terwijl het voor de Antwerpenaren gaat over veel meer.
Ik heb havenschepen Van Peel daarover ondervraagd, nadat Opel begin augustus had besloten om niet akkoord te gaan met de prijs en in beroep te gaan. Dat gebeurde op de eerstvolgende zitting van het gemeentebestuur. Hij antwoordde mij dat hij niet wist of de expertengroep nog was bijeengekomen. Die waren nog wel eens bijeengekomen, maar hij wist dat niet. Op mijn vraag of hij nog met Opel had gepraat, nadat het bedrijf had gezegd nog te willen praten, bleek dat dit nog niet was gebeurd, hoewel het inmiddels al eind september was. Hij kon mij ook niet zeggen of u inmiddels al had gesproken met Opel. Over de termijnen van de beroepsprocedure kon hij mij ook niet veel vertellen. Dat alles boezemt mij niet veel vertrouwen in, en daarom richt ik mij tot u. Ik weet dat u hard aan dat dossier hebt gewerkt.
Schepen Van Peel vertelde mij echter iets wat erg interessant was. Hij zei dat op het ogenblik dat de expertise definitief is afgewerkt en de prijs is bepaald, hij er juridisch van uitgaat dat de eigendomsoverdracht is gebeurd. Dat zei de schepen. Ik vroeg hem om bevestiging, en die gaf hij. Hij zei dat wat hem en zijn juristen betreft, de eigendomsoverdracht al is gebeurd. Ik merkte op dat dit wel een nieuw feit is, want de notie eigendomsoverdracht is geladen. De contracten heb ik niet gezien. Maar als hij ervan uitgaat dat de eigendomsoverdracht al is gebeurd, dan moet hij zich als eigenaar gedragen en via een deurwaarder de terbeschikkingstelling van de terreinen en gebouwen opeisen, en een procedure aanhangig maken om een vergoeding te verkrijgen voor de onrechtmatige bezetting van zijn eigendom.
Ik heb hem dat ook gezegd. Maar geen enkele van die acties die nodig zijn om zich als eigenaar te manifesteren zijn tot vandaag al ondernomen. Ik ben benieuwd. Zijn juristen hadden hem geadviseerd om mij het expertiseverslag niet te laten inkijken. Ik heb nu officieel de inzage van het expertiseverslag gevraagd, in het kader van de openbaarheid van bestuur.
Kortom, dit is een slechte zaak. Ondanks het voorkooprecht dat destijds door het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen is bedongen, worstelen wij vandaag met allerlei procedures. Het voorkooprecht bestaat, en wij gaan er zelfs van uit dat de eigendomsoverdracht is gebeurd. Wij subsidiëren bedrijven om die belangrijke activiteiten te ontwikkelen. Wel, als die samenwerking wordt beëindigd, dan moeten wij, bij een sluiting, ervoor kunnen zorgen dat de overdracht soepel gebeurt. Ik hoop dus dat wij het in Genk anders zullen kunnen doen. Maar het is wel nodig dat de juridische tools die men op die momenten nodig heeft, goed zijn verankerd in de contracten die men op voorhand opstelt. Ik ben dus erg geïnteresseerd in uw antwoorden op mijn vragen.
Kunt u de persberichten voor ons duiden? Men is in beroep gegaan en men heeft u uitgenodigd om het gesprek aan te gaan. Wat is er al allemaal gebeurd? Hebt u het deskundigenverslag al kunnen inkijken? Deelt u mijn opvatting dat de kans dat de conclusies in hoger beroep nog worden gewijzigd, vrijwel onbestaande is? Wanneer verwacht u dat er wordt gepleit? Hebt u de directie en de havenschepen al gesproken? Toen Opel vertrok en het door ons geschonken vertrouwen beschaamde, hebt u terecht gezegd dat Opel de subsidies moet teruggeven, wegens het niet respecteren van de overeenkomst. Het gaat om een bedrag van 20,4 miljoen euro. In april zei u dat u erop rekende dat dit bedrag zou worden teruggestort. Is dat al gebeurd?
En gaat u er ook van uit dat de juridisch zo belangrijke eigendomsoverdracht al is gebeurd? Bent u van mening dat Antwerpen vandaag al het mogelijke onderneemt om zo snel mogelijk over die terreinen te beschikken? Schepen Van Peel zei dat het niet gemakkelijk is om een nieuwe investeerder aan te trekken wanneer een juridische strijd over de gronden bezig is. Weet u hoe het daarmee zit? U bent wel bezig met Ford, maar u vergeet Opel vast niet.
De voorzitter : De heer Lachaert heeft het woord.
De heer Egbert Lachaert : Voorzitter, minister-president, collegas, ik was niet van plan om het woord te voeren over dit onderwerp, maar als liberaal ben ik geïnspireerd om over dat creatieve idee van het voorkooprecht toch iets te zeggen. Het voorkooprecht heeft wel invloed op het eigendomsrecht. Het voorkooprecht heeft een impact op het beschikkingsrecht. De prijsbepaling is een aspect van het eigendomsrecht. Want wat is de waarde van een goed? Die wordt bepaald door de wet van vraag en aanbod. De vraagprijs is afhankelijk van de marktomstandigheden. Met het voorkooprecht wordt een ander mechanisme gehanteerd. Dat leidt ertoe dat men toekomstige investeerders schrik zal aanjagen.
Ik begrijp evenmin hoe men zal afbakenen binnen welke grenzen dat bijzondere regime van toepassing zal zijn. Op welk type ondernemingen is dat van toepassing? Geldt het vanaf honderd of vanaf duizend werknemers? Hoe groot moeten de terreinen zijn? Moet het om een specifieke activiteit gaan? Hoe kan dit worden gerijmd met het non-discriminatiebeginsel? Hoe kan een ongelijke behandeling van eigenaarscategorieën worden verantwoord?
Ik wil ook even op de theorie over het deskundigenonderzoek ingaan. Ik ken deskundigenonderzoeken. Eigenlijk wordt hier voor een uitzonderingsrechtspraak gepleit. (Opmerkingen van mevrouw Güler Turan)
Mevrouw Turan, ik heb u laten uitspreken. Het is misschien nuttig dat u nu ook naar mij luistert.
Een deskundigenonderzoek wordt zelden door een rechter teruggedraaid. Betekent dit dat men mensen die een negatief deskundigenonderzoek hebben ontvangen in feite wil verhinderen beroep aan te tekenen? Ik heb hier veel bedenkingen bij.
Met een dergelijke politiek moeten we zeer voorzichtig zijn. Ten gevolge van een incident in de maatschappij wordt een nieuwe regelgeving gecreëerd die als een bazooka op dat gegeven wordt gericht. Het resultaat is een teveel aan wetten en decreten en uiteindelijk een zeer onvrije samenleving.
De voorzitter : De heer Vereeck heeft het woord.
De heer Lode Vereeck : Voorzitter, ik luister met openheid naar wat andere sprekers hier vertellen. Het voorkooprecht vormt om twee redenen geen inbreuk op het eigendomsrecht. Er zijn over dat voorkooprecht al in de jaren 50, bij de inplanting van de activiteit, afspraken gemaakt. Het betreft een vrijwillige contractuele clausule tussen twee volledig vrije contractanten. Het is bijgevolg een inbreuk op het eigendomsrecht. Het gaat om een vrij afgesproken clausule. Bovendien staat de uitoefening van een voorkooprecht en de eventuele ontwikkeling van activiteiten op de site van Opel door het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen of door nieuwe spelers los van een juridische procedure over de prijs.
Het is mogelijk dat Opel het niet eens is met een prijs van 44 miljoen euro. Ik ben benieuwd naar het antwoord van de minister-president. Indien het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen juridisch gezien al eigenaar van de site is, kan dit bedrijf daar verder tot ontwikkelingen overgaan. Dit lijkt me vanuit maatschappelijk oogpunt ook nodig. Los daarvan kan Opel zijn rechten met betrekking tot de waarde binnen de procedure volledig vrijwaren. Ook op dit vlak begrijp ik de heer Lachaert niet.
Misschien moeten we eens in andere termen beginnen te denken. Ik verwijs dan naar het Verenigd Koninkrijk, waar gronden worden geleased. Het kan natuurlijk niet dat een grote speler een hele gemeenschap gedurende jaren in een houdgreep houdt. Ik heb in het voorstel van mevrouw Turan niet gehoord wat de heer Lachaert heeft menen te horen.
De voorzitter : Minister-president Peeters heeft het woord.
Minister-president Kris Peeters : Voorzitter, ik ben altijd geboeid door interessante discussies. Als ik naar het verschil tussen beide benaderingen kijk, wil ik toch even naar de nv De Scheepvaart verwijzen. Daarvoor is in een wettelijk voorkooprecht voorzien. Het gaat niet om contractanten. Wanneer dergelijke gronden worden verkocht, geldt steeds een wettelijk voorkooprecht. De nv De Scheepvaart kan die gronden dan kopen. Ik wil deze discussie blijven volgen. Misschien kunnen we hier lessen uit trekken of beleidsinitiatieven uit afleiden. Daarnet is de gevoeligheid van dit alles onderstreept. We mogen geen averechtse effecten creëren.
Wat de terugvordering betreft, hebben we op 18 maart 2013 terugvorderingsbrieven in verband met een vijftal dossiers verstuurd. In totaal gaat het om 20.422.286 euro. In mei 2013 heeft op mijn kabinet een overleg met General Motors (GM) plaatsgevonden. Tijdens dat overleg is afgesproken voorlopig geen aanmaningen te sturen of tot een effectieve terugvordering over te gaan. Dit laatste punt slaat dan op een terugvorderingsprocedure voor de rechtbank.
Aangezien GM geen enkele opening heeft gemaakt, zullen we nu wel verdere stappen zetten. Een oplossing in der minne is niet meer aan de orde. Ik heb de opdracht gegeven de effectieve terugvorderingen in gang te zetten. Dit staat niet langer on hold. GM moet niet langer aandringen om bepaalde zaken niet te hypothekeren. Dat is niet meer aan de orde. Duidelijker kan ik daarover niet zijn.
Wat het expertenverslag betreft, heb ik vastgesteld dat GM het door de experten vastgelegde bedrag niet aanvaardt. GM is een procedure gestart om de prijsbepaling door de deskundigen aan te vechten. We leven in een rechtstaat. GM kan dit aanvechten en heeft dit effectief gedaan. Iedereen kan dat betreuren. Ik betreur dit alvast. De procedure is echter ingezet. Ik ga ervan uit dat mevrouw Turan het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen om het deskundigenverslag heeft gevraagd. Zij zal dat verslag krijgen. Ik kijk uit naar het vervolg. Mevrouw Turan heeft de havenschepen een paar keer geciteerd. Als ik het goed heb begrepen, heeft het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen onmiddellijk na de finalisering van het deskundigenverslag laten weten met het bedrag akkoord te gaan en voor dat bedrag de gronden te willen verwerven.
Dit is op 16 juli 2013 bij exploot door een deurwaarder aan de gedaagde betekend. In dat exploot wordt de uitoefening van het optierecht bedoeld in artikel 10 van de notariële akte van 1 december 1965 ter kennis gebracht. De verzoeker is aldus onherroepelijk overgegaan tot de aankoop van de percelen grond, inbegrepen bebouwing, van ongeveer tien hectare grond gelegen te Antwerpen. Er is een prijs vastgesteld en het Havenbedrijf wil de grond voor die prijs kopen. Dit is door middel van een deurwaardersexploot bekendgemaakt.
Er zetelen een aantal juristen in deze commissie. De economisten zitten daar juist tussen. Dat is zeer goed. Het algemene principe luidt dat een contract is afgesloten zodra het voorwerp en de prijs vastliggen. Dat zijn de twee essentiële elementen om een contract af te sluiten. GM zal allicht beweren dat er over de prijs geen overeenstemming is. Aangezien GM het expertenverslag betwist waarin de prijs wordt geduid, ontbreekt een van de twee essentiële elementen om tot een overeenkomst te komen. Om die reden kan GM verklaren niet akkoord te gaan met de stelling van de havenschepen.
Ik kan me inbeelden dat GM deze juridische redenering zal volgen. De vraag is dan of die redenering klopt. Ik heb zelf geen juridisch advies ingewonnen. Ik betreur in elk geval dat GM het dossier op die manier aanpakt. Net om die reden gaan wij ook verder. Naar aanleiding van de terugvordering is ons gevraagd even te wachten. Dat is nu niet meer aan de orde. We zullen stappen zetten. Met de dagvaarding heeft het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen ook actie ondernomen. Ik ga ervan uit dat alle nodige stappen zullen worden gezet.
Ik wil nog een laatste punt ter sprake brengen. Ik heb vernomen dat het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen GM op verzoek van die laatste partij eind oktober 2013 zal ontmoeten. Wat het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen betreft, doet die ontmoeting op geen enkele wijze afbreuk aan de consequente houding die het bedrijf heeft ingenomen. Er moet zo snel mogelijk een overdracht tegen de door de rechtbank bepaalde voorwaarden volgen. Ik ga ervan uit dat het onderhoud tussen beide partijen op dat vlak wat duidelijkheid zal creëren. Wij gaan in elk geval over tot de invordering van 20 miljoen euro.
De voorzitter : Mevrouw Turan heeft het woord.
Mevrouw Güler Turan : Iedereen haalt nu alle juridische terminologie uit de kast. In feite gaat de titel van de eigendom over. Nu treden we in detail over het verbintenisrecht. Ik wil dat even in het midden laten.
De havenschepen gaat ervan uit dat hij de eigenaar is. Over het juridisch aspect wil ik het niet hebben. Indien wij hier met betrekking tot een juridische visie onderling verdeeld geraken en hier een juridische hetze ontstaat, verzwakken we onze eigen positie ten aanzien van Opel.
Minister-president, hebt u ondertussen nog gesprekken met Opel gevoerd? Hebt u een initiatief genomen om die mensen te zien? Ze ontmoeten eind oktober 2013 het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen. Zult u daar ook bij aanwezig zijn?
Minister-president Kris Peeters : Dat is me niet gevraagd. Op een bepaald ogenblik heb ik de toen nieuw aangestelde mensen van GM Europe ontvangen. Ze hebben me gemeld dat ze die brieven hadden ontvangen en dat ze kort nadien belangrijke stappen zouden zetten. Dat dateert van voor hun beslissing dat het door de experten bepaalde bedrag voor hen niet aanvaardbaar is. De gesprekken die toen zijn gevoerd, betekenen eigenlijk een laatste poging om tot een minnelijke schikking te komen. Vervolgens heeft GM laten weten niet met de prijs akkoord te gaan. Voorstellen om activiteiten te ontwikkelen en een nieuwe dynamiek op gang te brengen, heb ik niet ontvangen. Die gesprekken hebben, met andere woorden, tot niets geleid.
Mevrouw Güler Turan : Ik kijk uit naar de gevolgen van het gesprek dat de havenschepen op 30 oktober 2013 zal voeren. We moeten duidelijk zijn. Er zijn geen andere kandidaten. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen is de enige kandidaat om de gronden over te nemen. Niemand betwist momenteel dat de eigendom naar het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen zal gaan. Het gaat enkel om de centen. Hoeveel zal hiervoor moeten worden betaald?
Dit is net de reden waarom ik namens alle Antwerpenaren en namens onze Vlaamse economie zo onrustig word. Uiteraard kan Opel een procedure aanspannen. De heer Lachaert had het daarnet over de eigendomsbeschikking. Daar gaat het uiteraard niet om. Opel kan alle mogelijke procedures aanwenden om zijn rechten te verdedigen. Dit weerhoudt ons er niet van ondertussen activiteiten te ontplooien. Nadien zullen er centen moeten worden betaald. Indien nodig, zal hier een interest op worden betaald. Op die manier kunnen we echter de activiteiten voortzetten. Dat is wat me ongerust maakt.
We mogen niet blind zijn. We moeten hier lessen uit trekken. Ook als politici moeten wij hier lessen uit trekken. In het geval van Opel is alles volledig misgelopen. In het geval van Ford trachten we alles te doen om dit te voorkomen. Het voorkooprecht is juridisch bepaald. Dat staat in het Burgerlijk Wetboek. Als zoiets contractueel wordt bedongen, moet het ook worden nageleefd.
Minister-president, u hebt uw terugvordering op vraag van Opel on hold gezet. Ik vraag me af waarmee ze u toen hebben overtuigd. Van enige goodwill namens Opel hebben we de afgelopen jaren in elk geval niets gemerkt. Ik ben heel blij dat u hebt beslist de procedure in gang te zetten. Namens de gemeenschap roep ik u op al de nodige juridische stappen zetten om de terugvordering zo snel mogelijk te laten verlopen. Dit punt kan tijdens de onderhandelingen misschien ook aan bod komen. U zou de havenschepen op de hoogte kunnen brengen.
De voorzitter : De heer Lachaert heeft het woord.
De heer Egbert Lachaert : Ik begrijp de bekommernis van mevrouw Turan. Mijn eerdere betoog was veeleer van algemene filosofische aard.
De voorzitter : De heer Vereeck heeft het woord.
De heer Lode Vereeck : Mijnheer Lachaert, we hebben allemaal een filosofische bekommernis. Ik denk dat we er, met behoud van eigendomsrechten en -titels, als gemeenschap in moeten kunnen slagen op die gronden activiteiten te ontplooien. Dit staat los van alle eigendomsrechten en prijsbepalingen.
De voorzitter : De vraag om uitleg is afgehandeld.