Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media Vergadering van 13/11/2008
Vraag om uitleg van de heer Mark Demesmaeker tot de heer Kris Peeters, minister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Institutionele Hervormingen, Bestuurszaken, Buitenlands Beleid, Media, Toerisme, Havens, Landbouw, Zeevisserij en Plattelandsbeleid, over het vermeende exclusiviteitscontract tussen het Canvasprogramma Phara en de voormalige voorzitter van de Arabisch-Europese Liga
Vraag om uitleg van de heer Werner Marginet tot de heer Kris Peeters, minister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Institutionele Hervormingen, Bestuurszaken, Buitenlands Beleid, Media, Toerisme, Havens, Landbouw, Zeevisserij en Plattelandsbeleid, over het betalen van onkosten van gasten in programma's in ruil voor exclusiviteit in het algemeen en over het exclusiviteitscontract tussen het Canvasprogramma Phara en de voormalige voorzitter van de Arabisch-Europese Liga in het bijzonder
De voorzitter: De heer Demesmaeker heeft het woord.
De heer Mark Demesmaeker: Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister-president, geachte leden, Phara is een laatavondpraatprogramma van de nieuwsdienst van de openbare omroep, dat heel goed is gemaakt en gepresenteerd. Heel vaak kijk ik er met heel veel plezier naar.
Op 20 oktober jongstleden was in het programma een zekere Dyab Abou Jahjah te gast. De aanleiding was uiteraard zijn vrijspraak die ochtend door het Hof van Beroep van Antwerpen. U weet dat de voormalige voorman van de Arabisch-Europese Liga in eerste aanleg was veroordeeld tot een effectieve gevangenisstraf voor zijn rol in de Borgerhoutse straatrellen zes jaar geleden.
Op de website van het programma lazen we dat "Abou Jahjah zijn vrijspraak nu wil aangrijpen om zijn beweging van elke blaam te zuiveren. Dyab Abou is een druk gesolliciteerd man, maar Phara en Lieven Van Gils zijn erin geslaagd hem te strikken voor een exclusief interview in de studio." Daarbij was het woord 'exclusief' vet gedrukt.
Het spreekt vanzelf dat een goede journalist, als hij een verhaal of een gast heeft, probeert om exclusiviteit te krijgen, natuurlijk op vrijwillige basis. Dat hij daar dan graag mee uitpakt, is evident. Alleen heeft in dit concrete geval die exclusiviteit wel een prijs gehad. Mij is ter ore gekomen dat het programma de vliegtuigtickets van de heer Jahjah heeft betaald. Hij verblijft in Libanon. Het gaat dus over een vliegtuigticket Beiroet-Brussel en terug. Bovendien, zo vertelt men me, werden ook zijn hotelkosten voor de duur van zijn verblijf in België door de VRT betaald. In ruil werd een soort exclusiviteitsovereenkomst met hem afgesproken, waardoor hij alleen een studio-interview mocht toestaan in het programma Phara.
Dit werd enkele dagen nadien ook bevestigd in De Morgen. Ook ik dacht dit verhaal exclusief te hebben, maar enkele dagen nadien stond het in De Morgen. In die krant werd dit eigenlijk toegegeven door hoofdredacteur Kris Hoflack. Dat roept een aantal deontologische vragen op. Het lijkt me niet kies voor een journalist om met een verdachte of een beschuldigde, nog voor hij moet verschijnen op zijn proces, een dergelijke overeenkomst af te sluiten, laat staan om hem te betalen in natura, in ruil voor een exclusiviteitsovereenkomst. Als journalisten iemand betalen, ondergraven ze toch wel de geloofwaardigheid van de nieuwsdienst en de journalistiek. Ook brengen ze de vrije nieuwsgaring in het gedrang.
Ik verneem eveneens dat ook het programma Terzake, een programma van dezelfde nieuwsdienst en uitgezonden op dezelfde zender, diezelfde avond ook graag de heer Jahjah in de studio had gehad. Dat is evident, want Terzake is een echt nieuwsprogramma geworden, dat de kijker een overzicht geeft van wat er te onthouden valt over die dag. Op de website van Terzake lezen we het volgende: "De corebusiness blijft wat het altijd is geweest: verrassende reportages met een andere kijk op het nieuws, verhelderende en verdiepende gesprekken, uitleg, kritiek, commentaar en opinies."
We zouden kunnen denken dat dat hier volkomen bij past. Helaas moest de Terzakekijker eerder op de avond op zijn honger blijven, net als de radioluisteraar, net omwille van die exclusiviteitsovereenkomst met dat andere Canvasprogramma, Phara. Terzake was het slachtoffer van een concurrentieslag in eigen huis. Ik lees in de krant dat men dat bij de VRT niet erg vindt. Een beetje concurrentie is nooit ongezond, zegt men daar. Toch hebben we er vragen bij. Het spreekt vanzelf dat ook andere, concurrerende zenders evenmin de kans hebben gekregen om de heer Jahjah te ontvangen in hun studio's.
Mijnheer de minister-president, klopt het dat het Canvasprograma de heer Jahjah heeft uitgenodigd en zijn kosten voor vliegtuigtickets en het hotelverblijf heeft betaald? Is dat gebeurd in ruil voor een exclusiviteitsovereenkomst? Vindt u het kunnen dat een openbare omroep daar belastinggeld aan spendeert? Bent u het met mij eens dat dat eigenlijk niet strookt met de journalistieke deontologie en het principe van de vrije nieuwsgaring, waaraan de journalisten van onze openbare omroep zich toch zouden moeten houden? Wat onderneemt u om de VRT desnoods terecht te wijzen en ervoor te zorgen dat dit niet meer gebeurt?
De voorzitter: De heer Marginet heeft het woord.
De heer Werner Marginet: Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister-president, geachte leden, mijn betoog kan relatief kort zijn. De heer Demesmaeker heeft immers zonet uitgelegd waarover het gaat.
Ik heb er sowieso al mijn bedenkingen bij dat de VRT, en in dit geval het programma Phara op Canvas, geldelijke middelen gebruikt om exclusiviteit over een bepaald item af te kopen. Dat sommige bladen geld over hebben om bijvoorbeeld in exclusiviteit de foto's van het kindje van Kim Clijsters op de voorpagina te zetten, kan ook bedenkelijk zijn - misschien nog meer voor de BV dan voor de bladen in kwestie -, maar het kan nog wel door de beugel. Voor een openbare omroep ligt dat echter mijns inziens toch enigszins anders, ten eerste omdat de VRT met belastinggeld werkt, ten tweede omdat het in het concrete geval over een heel ander soort journalistiek gaat. Samen met de heer Demesmaeker kunnen we ons toch wel wat deontologische vragen stellen.
Als dan ook nog blijkt dat andere programma's, nieuwsprogramma's van diezelfde openbare omroep, de dupe worden van een dergelijke exclusiviteitsovereenkomst met de programmakers van Phara, is het hek toch wel echt van de dam. Dan belanden we in een situatie waarin diverse diensten van de openbare omroep elkaar beconcurreren met belastinggeld. Voor mij is zoiets te gek voor woorden. Het lijkt erop dat er daadwerkelijk zo'n exclusiviteitsovereenkomst of een exclusiviteitsafspraak was. Mijnheer de minister-president, voor alle duidelijkheid vragen we echter bevestiging hiervan aan u. En als dat zo was, hoeveel is er aan de heer Jahjah betaald en voor wat?
Al even interessant vind ik echter de verdediging ter zake van de hoofdredacteur van Phara. Volgens hem is het evident dat de onkosten van de gasten in het programma worden vergoed, en dus ook die van Jahjah, die volgens de hoofdredacteur anders zelfs niet naar België was gekomen. Dat maakt de zaak helemaal te gek voor woorden, want het betekent dat de VRT eigenlijk heeft betaald om Jahjah tot in het Hof van Beroep te krijgen.
Bovendien vraag ik me af hoe het precies zit met die 'vergoedingen voor gasten' bij de VRT. We hebben al de rapporten gehad van het Rekenhof over de contracten met de productiehuizen en over de onkostennota's. Die rapporten bulken steeds opnieuw van de vragen over een gebrek aan transparantie bij de VRT, over een onvoldoende motivering van contracten en onkosten.
Daarom vraag ik me af hoe het zit met die vergoedingen voor al de gasten van tv-programma's. Bestaan daar objectieve maatstaven voor? Bestaan er misschien vaste regels? Het is immers niet onbelangrijk te weten of alle gasten van programma's worden vergoed voor hun onkosten, voor hun vervoersonkosten. Of wordt er daarin een verschil gemaakt? Welke onkosten worden er precies vergoed? Ik ben nog nooit voor een tv-programma gevraagd, dus ik weet het niet, maar is het vaste prik dat politici, BV's en andere interessante gasten worden vergoed voor hun deelname aan programma's? Mijns inziens moeten dergelijke werkwijzen duidelijk gemotiveerd en transparant zijn. Het gaat tenslotte, zoals ik al zei, over gemeenschapsgeld, en daar moet verantwoord mee worden omgesprongen.
Mijnheer de minister-president, als er ter zake geen transparante of objectieve maatstaven of regels bestaan, bent u dan niet van oordeel dat het, in het belang van de VRT en de uitgavenpolitiek, nuttig zou zijn dat die wel bestaan? Wat is het standpunt van de Vlaamse Regering ten aanzien van het betalen van onkosten of het betalen van vergoedingen door de VRT in ruil voor exclusiviteit? Kan dat of kan dat niet? Of kan het in bepaalde beperkte gevallen? Zo ja, welke?
De voorzitter: De heer Verstrepen heeft het woord.
De heer Jurgen Verstrepen: Mijnheer de voorzitter, het verbaast me enigszins dat de heer Marginet die vragen stelt. Als ik me goed herinner, heeft hij in de raad van bestuur van de openbare omroep gezeteld. Hij zou dan ook moeten weten dat al van in de tijd dat de dieren nog spraken, onkostenvergoedingen werden uitgekeerd aan gasten van allerlei programma's. Volgens mij gaat het hier om productiekosten. Dat een openbare omroep vluchten of hotelkosten betaalt, is niet vreemd. In deze aangelegenheid neem ik dan ook de verdediging van de VRT op.
Het is toch wel een eigenaardige discussie. Als we alles afschaffen, zullen we ons binnenkort moeten afvragen waarom iedereen is overgestapt naar de commerciële zenders. De reden is dan omdat er onkostenvergoedingen betaald moeten worden. Het gaat om een recuperatie van dezelfde belastingbetaler die eens in een programma van de VRT mag komen. Men kan dan op zijn minst zijn benzine en koffie betalen.
De voorzitter: Mevrouw Hermans heeft het woord.
Mevrouw Margriet Hermans: Mijnheer de voorzitter, collega's, ook ik verbaas me over de vraag. Ik begrijp dat er een hele discussie is gevoerd over de figuur van Abou Jahjah. Wat gebeurd is, is een heel normale gang van zaken. En ik zal even advocaat van de duivel spelen. Zolang we de duale, commerciële opdracht geven aan de VRT is het normaal dat ook zij kiezen voor exclusiviteit. Die mensen hebben te maken met de druk van de kijkcijfers. Bij mijn weten worden onkosten altijd vergoed. Dat is ook niet meer dan terecht. Uiteindelijk is het niet Abou Jahjah die gevraagd heeft om te komen. Er kan dan ook geen discussie zijn.
Wel is er al jaren een interne strijd tussen programma's bezig. We ondervinden dat zelf toch ook! Als men bij Phara zit, moet men niet bij Volt zijn. Die exclusiviteit geldt zelfs intern. Ze proberen zo veel mogelijk kijkers te halen en hun programma's aantrekkelijk te maken. Dat is dus een heel normale zaak.
Ik geef toe dat het in dit geval wat vreemd is. Volgens mij moeten we echter iedereen op dezelfde manier behandelen. De man was vrijgesproken van alle aantijgingen. Het is geen crimineel. Ik zie niet in wat het probleem kan zijn.
De voorzitter: De heer Stassen heeft het woord.
De heer Jos Stassen: Mijnheer de voorzitter, wie men vraagt, hoe een en ander wordt geregeld, welke afwegingen men moet maken, dat is niet onze zaak. De vraag kan wel gesteld worden hoe de VRT zich intern organiseert om met interne discussie en interne concurrentie om te gaan. De omroep moet zelf oordelen hoe ver ze gaat.
Mijnheer de minister-president, ook hier gaat het om een probleem van communicatie. Het is echter aan de hoofdredacteurs en het management om te bepalen hoe een en ander geregeld wordt. Ze moeten de zaak daarna dan maar goed uitleggen, zodat degenen die dat willen, het ook kunnen begrijpen.
De voorzitter: De heer Marginet heeft het woord.
De heer Werner Marginet: Abou Jahjah is niet eender wie. We hebben ook de indruk dat alles al geregeld was voor het proces. We konden toen nog niet weten of de veroordeling bevestigd zou worden en hij al dan niet de stempel van crimineel zou dragen.
Bovendien gaat men nogal losjes over de exclusiviteit heen. Het gaat hier over exclusiviteit tussen de verschillende diensten, netten van de openbare omroep zelf. Eigenlijk wordt met belastinggeld de interne concurrentie betaald. Ik heb hier gewoon duidelijkheid gevraagd.
De voorzitter: Collega's, ik ben het volledig eens met de stelling van mevrouw Hermans. Ik heb een ogenblik geaarzeld of ik deze vragen wel zou laten stellen. Ik vond dat we ons eigenlijk mengen in de operationele bevoegdheid van de VRT. Als een redacteur beslist om de reiskosten van om het even wie terug te betalen, dan is dat zijn verantwoordelijkheid. Het directiecomité en, misschien de raad van bestuur, is daar dan bevoegd voor.
Ik heb de vragen toch aanvaard omdat ik, de woorden van de heer Verstrepen indachtig, niet beschuldigd zou willen worden van preventieve censuur.
Minister-president Peeters heeft het woord.
Minister-president Kris Peeters: Mijnheer de voorzitter, collega's, het is belangrijk dat een aantal commissieleden in het voordeel van de VRT hebben gesproken.
Ik heb me over deze kwestie geïnformeerd. Ik ben niet iemand die zich mengt in de discussies over de programmatie, over de inhoud of over wie men moet uitnodigen. Ik heb begrepen dat de heer Jahjah ook geïnterviewd werd op het één-journaal van 13 uur. Uit de informatie die ik heb gekregen, blijkt dat er geen exclusiviteitsafspraken gemaakt waren. Ik ben ook niet elke keer aanwezig als die discussies gevoerd worden.
De reiskosten heen en terug werden door de VRT terugbetaald. Men had ook een filmploeg naar ginder kunnen sturen. Een aantal collega's hebben het daar ook over gehad. Degenen die al eens worden uitgenodigd voor die programma's weten dat er zeker een aanbod is. Niet iedereen gaat in op de vraag om die reiskosten terug te betalen. De VRT heeft daar deontologische richtlijnen over. Het gaat dan om gasten voor programma's van de nieuwsdienst, voor non-fictieprogramma's, voor politici in entertainment- en infotainmentprogramma's, voor cocommentatoren bij sportevenementen.
In deze richtlijnen staan vooral een aantal inhoudelijke regels en gedragsregels. De VRT betaalt nooit voor informatie. Dat is ook zo bepaald in de deontologische code van de VRT-nieuwsdienst. De VRT vergoedt gemaakte onkosten en reiskosten, zoals die voor een taxi, het openbaar vervoer, het gebruik van de eigen wagen, aan gasten die op vraag van de VRT deelnemen aan programma's. Dat gebeurt volgens de officiële tarieven van de VRT. Veel gasten zien daar om verschillende redenen van af. Sommigen willen graag nog eens terug komen. (Gelach)
De VRT heeft niet betaald voor de exclusiviteit. De omroep heeft betaald voor de kosten die de betrokkene heeft gemaakt.
Mijnheer de voorzitter, ik wil u niet aanzetten tot censuur. Over dergelijke vragen kan ik echter enkel de informatie geven die ikzelf daarover krijg van de betrokken diensten van de VRT. Ik maak die ook zeer graag over. Ik heb echter geen andere of bijkomende informatie.
De voorzitter: De heer Demesmaeker heeft het woord.
De heer Mark Demesmaeker: Mijnheer de voorzitter, ik ben het toch niet eens met een aantal zaken die hier werden gezegd. Voor ik deze vraag heb ingediend, heb ik enkele gewezen collega's gepolst. Bij een aantal mensen bestaan toch grote vragen over dit soort afspraken en de manier waarop een en ander is gebeurd. Men mag ook niet vergeten dat de afspraak met de heer Abou Jahjah werd gemaakt voor de uitspraak en voor zijn zaak zou voorkomen bij het hof van beroep. Hij was veroordeeld in eerste aanleg. De afspraak werd gemaakt nog voor hij naar België zou komen voor zijn rechtszaak. Dat is toch een vreemd principe.
Iemand betalen die in eerste aanleg veroordeeld is om naar zijn rechtszaak te komen, dat is voor mij een stap te ver. Want wat is dan de houding indien hij ook in tweede aanleg zou zijn veroordeeld? Stel u voor dat hij ter plaatse in de boeien zou zijn geslagen. Ik vind dat de VRT over de schreef is gegaan. Ik hoor dat de reiskosten zijn betaald. Meestal gaat het om het vervoer met de eigen wagen. Hier gaat het echter om vliegtuigtickets heen en terug. Het excuus dat daarvoor wordt gegeven, is dat het goedkope tickets waren. Ik heb daar toch journalistieke deontologische vragen bij.
Voor het overige ben ik het roerend eens met mevrouw Hermans. Stop de dubbele financiering van de VRT, en dan gebeuren dergelijke zaken niet meer!
De voorzitter: De heer Marginet heeft het woord.
De heer Werner Marginet: Ik heb daarnet al gezegd dat hij toen nog in eerste aanleg veroordeeld was.
De voorzitter: Het incident is gesloten.