Commissie voor Algemeen Beleid, Financi?n en Begroting Vergadering van 03/05/2005
Vraag om uitleg van mevrouw Trees Merckx-Van Goey tot de heer Kris Peeters, Vlaams minister van Openbare Werken, Energie, Leefmilieu en Natuur, over de noodzakelijkheid van het indienen van een beroep bij het Arbitragehof tegen de federale bepaling met betrekking tot het verlenen van vrijstellingen voor de federale bijdrage ter compensatie van de inkomstenderving ingevolge de liberalisering van de elektriciteitsmarkt
De voorzitter: Aan de orde is de vraag om uitleg van mevrouw Merckx-Van Goey tot de heer Peeters, Vlaams minister van Openbare Werken, Energie, Leefmilieu en Natuur, over de noodzakelijkheid van het indienen van een beroep bij het Arbitragehof tegen de federale bepaling met betrekking tot het verlenen van vrijstellingen voor de federale bijdrage ter compensatie van de inkomstenderving ingevolge de liberalisering van de elektriciteitsmarkt.
Mevrouw Merckx-Van Goey heeft het woord.
Mevrouw Trees Merckx-Van Goey: Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, geachte collegas, de Kamer en de Senaat hebben de bijzondere wet tot hervorming der instellingen in september 2004 gewijzigd. Ze hebben de zogenaamde Eliaheffing ingevoerd en tegelijkertijd ook de mogelijkheid geboden aan de gewesten om, na voorafgaand overleg met de federale overheid, gehele of gedeeltelijke vrijstellingen te verlenen ten aanzien van de federale bijdrage ter compensatie van de inkomstenderving ingevolge de liberalisering van de elektriciteitsmarkt. In de oorspronkelijke tekst van het ontwerp stond dat de gewesten bevoegd zijn om de vrijstellingen voor te stellen of daarover te beslissen.
Na de discussie in de Senaat hebben mevrouw Geerts en de heren Happart, Wille en Colla in overleg met de regering bij amendement een ingrijpende wijziging doorgevoerd. Ik wil die bestrijden. Het gaat over de bepaling bij besluit van hun regering en de vermelding dat het besluit moet worden bekrachtigd binnen 12 maanden na de datum van inwerkingtreding. In de verantwoording staat: onderhavig amendement moet het mogelijk maken dat de gewesten bevoegd zijn om bij besluit van hun Regering, globale of gedeeltelijke vrijstellingen te verlenen.
Verderop staat: Door de gewestregering deze specifieke bevoegdheid te geven, wordt het mogelijk de vrijstelling snel in te voeren. Er wordt niet gezegd dat het is aangewezen dat de gewesten dit doen, of dat er redenen zijn dat vooral de gewestregering terzake bevoegd zou zijn. Ik heb de bespreking er op nagekeken. De leden van de Senaat bleken de gewestregering graag ter wille te zijn.
Door die wijziging wordt zowel artikel 19 van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen (BWHI) maar ook artikel 182 van de Grondwet geschonden. In artikel 19 BWHI staat dat het decreet aangelegenheden regelt bedoeld in artikelen 4 tot en met 9 BWHI. Inzake de wijziging door de bijzondere wet van 13 september 2004 gaat het om een wijziging van artikel 6, 1, VIII, eerste lid BWHI. Een meer overtuigende opinie wordt gegeven door artikel 172 van de Grondwet. Daarin staat dat geen vrijstelling kan worden verleend dan door een wet. Dat heeft tot gevolg dat vrijstellingen op het Vlaamse niveau in principe moeten worden verleend bij decreet. Het fiscale legaliteitsbeginsel, dat altijd zeer strikt wordt toegepast, bevat een aantal voorwaarden met betrekking tot delegaties aan de uitvoerende macht: de machtiging moet uitdrukkelijk en ondubbelzinnig zijn, het moet tijdelijk zijn, er is in een bekrachtigingsformule voorzien en er moeten bepaalde omstandigheden aanwezig zijn die een beroep op de machtiging staven.
Zowel de voorwaarden met betrekking tot de omstandigheden als met betrekking tot de tijdelijkheid zijn niet aanwezig. Als het echt de bedoeling zou zijn om van deze beginselen op een ingrijpende maar gemotiveerde wijze af te wijken, dan zouden die motieven toch minstens vermeld moeten zijn. De bewering dat werken via een besluit sneller gaat dan via een decreet, lijkt me nogal vaag. Bovendien is dat niet correct. Het Vlaams Parlement heeft maar n kamer. De duur van de behandeling wordt niet bepaald door de vormgeving van de tekst. Een voorstel van decreet kan zelfs sneller worden behandeld omdat daarvoor geen advies van de Raad van State nodig is.
De gevolgde handelswijze en de argumentatie zijn dermate oppervlakkig, dat men moeilijk aan de schending voorbij kan gaan. De gehanteerde motivatie met louter praktische federale overwegingen, zonder verwijzing naar het fiscale legaliteitsbeginsel of het algemene legaliteitsbeginsel, is ook te weinig substantieel om te kunnen spreken van een impliciete wijziging.
Mijnheer de minister, werd de Vlaamse Regering vooraf betrokken bij de redactie van het artikel van de bijzondere wet van 13 september 2004 waarbij het verlenen van vrijstellingen aan de Gewesten en vooral de regering werd toevertrouwd? Meent u niet dat door de bevoegdheidsoverschrijding en schending van het grondwettelijk artikel over het fiscale legaliteitsbeginsel elke latere vrijstelling verleend door de Vlaamse Regering juridisch betwist kan worden voor de rechtbank door elke belanghebbende? Op dit moment werden nog geen vrijstellingen verleend. Een onwettelijke formulering of een onwettelijk besluit van een regering zou de rechtszekerheid in gevaar kunnen brengen.
Meent u dat door de voorgestelde regeling het besluitvormingsproces eenvoudiger is geworden? Ik wens de regering geluk met het zoeken naar een akkoord over welke vrijstellingen al dan niet mogelijk zijn. Daarna moet het nog worden voorgelegd aan het parlement, dat dan geen punt of komma aan de tekst mag veranderen. Het moet het akkoord ofwel goed- ofwel afkeuren. In dit soort van aangelegenheden is het belangrijk dat het parlement een debat kan voeren. We hebben niet zon goede ervaringen met bekrachtigingsdecreten. Het doet me denken aan de regeling voor het Deurganckdok.
De voorzitter: De heer Van den Heuvel heeft het woord.
De heer Koen Van den Heuvel: Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, geachte collegas, in de pers staat dat de federale regering de retroactiviteit van de maatregel zal afbouwen of vermijden. Mijnheer de minister, klopt dat? Werd u daarvan de afgelopen dagen op de hoogte gebracht door uw federale collegas?
De voorzitter: Minister Peeters heeft het woord.
Minister Kris Peeters: Mijnheer de voorzitter, dames en heren, we werden recent niet op de hoogte gebracht door de federale minister van Energie, de heer Verwilghen. Mijnheer Van den Heuvel, net zoals u heb ik in de kranten moeten lezen dat er oplossingen zouden worden aangebracht op het gebied van de retroactiviteit. De halvering van het bedrag in 2007 van 4,91 miljoen euro per megawatt-uur zou worden doorgetrokken. Daardoor ontstaat een financieringsprobleem met intercalaire intresten. We hebben informatie gevraagd. Er blijkt echter een informatiestop te zijn. We moeten rustig wachten op de gegevens die zullen worden vrijgegeven. U kunt echter steeds bij uw federale collegas erop aandringen om de betrokken minister in het federale parlement te interpelleren. Misschien heeft dat meer effect.
Mevrouw Merckx, het overleg heeft plaatsgevonden met de vorige Vlaamse Regering op het Overlegcomit van 22 september 2003. In de memorie van toelichting is dat ook aangegeven.
U hebt terecht juridische vragen gesteld bij de bevoegdheidsoverschrijding. Ik kan slechts vaststellen dat een tweederdemeerderheid in het federale parlement ze heeft goedgekeurd en dat er zich voor Vlaanderen geen probleem stelt, aangezien er nog geen vrijstellingen werden toegekend. Indien dat in de toekomst wel zou gebeuren, moeten we er wel voor zorgen dat de regeling juridisch sluitend is. Het feit dat de federale overheid zelf al heeft beslist het systeem tegen 2010 te laten uitdoven, toont aan dat het niet als een duurzame oplossing wordt gezien.
Het staat het Vlaams Parlement uiteraard vrij om de bepaling aan te vechten. Maar de Vlaamse Regering heeft beslist dat niet te doen. Voor de Vlaamse Regering is het van belang de Vlaamse gemeenten voor 2004 en 2005 zo snel mogelijk te kunnen vergoeden voor de inkomstenderving als gevolg van de liberalisering van de markt voor elektriciteit en het wegvallen van de dividenden uit de levering. Zowel de vorige minister van Binnenlandse Aangelegenheden, de heer Van Grembergen, als de huidige hebben een omzendbrief gestuurd naar de gemeenten over de regeling voor 2004 en 2005.
Als met de geviseerde bepaling ook de wettelijke basis voor de compenserende federale bijdrage onderuit zou worden gehaald, komt de financiering voor deze periode van de gemeenten in het gedrang, terwijl de Vlaamse Regering al op 29 oktober 2004 de noodzaak om de gemeenten te vergoeden heeft bevestigd en de opeenvolgende Vlaamse ministers voor Binnenlandse Aangelegenheden de gemeenten hebben toegelaten de inkomsten al in de begroting in te schrijven. Voor 2006 is dat nog niet gebeurd. De Vlaamse Regering heeft zich daar ook nog niet over gebogen.
De bijzondere wet van 8 augustus 1980, zoals gewijzigd door de bijzondere wet van 13 september 2004, bepaalt uitdrukkelijk dat het Vlaamse Gewest bevoegd is om bij besluit vrijstellingen te verlenen, maar dat het besluit geen uitwerking heeft als het niet binnen de twaalf maanden na de inwerkingtreding bij decreet bekrachtigd wordt. Het Vlaamse Gewest heeft vooralsnog geen vrijstellingen verleend en dus ook geen besluit genomen, zodat tot op heden het Vlaams Parlement nog niet om een decretale bekrachtiging werd verzocht. Het probleem is dus zonder voorwerp. De andere gewesten die beide wel vrijstellingen hebben verleend, moeten zelf uitmaken of de grondwettelijkheid van de besluiten juridisch gewaarborgd en politiek verzekerd kan worden.
Mevrouw Merckx heeft terecht een aantal juridische vragen gesteld. Het Vlaams Parlement behoudt alle vrijheid om daarin actie te ondernemen. Voor de Vlaamse Regering is het belangrijk dat het pacta-sunt-servandaprincipe wordt gehuldigd en wij voor twee jaar de gemeenten tegemoetkomen. Mochten wij vrijstelling verlenen en er ontstaat daarbij een juridisch probleem, dan kan ik mij daarbij aansluiten. Het probleem doet zich echter niet voor en ik kan er dus moeilijk op ingaan.
De voorzitter: Mevrouw Merckx heeft het woord.
Mevrouw Trees Merckx-Van Goey: Ik ben blij dat de minister erkent dat er juridische problemen zijn. Ik noteer dat de minister het principe huldigt van pacta sunt servanda en zeker en vast niet de wettelijke bepaling om aan de gemeenten compensatie te geven onderuit wil halen of de wet die de bijdrage invoert wil aanvallen. Mijn betwisting betreft de instantie die bevoegd zou zijn om de vrijstelling te geven.
Ik stel vast dat er nog geen vrijstellingen werden gegeven en tot op heden het probleem zich nog niet stelt. Dat is belangrijk om te beslissen of wij met het parlement een met redenen omklede motie tot het indienen van een beroep bij het Arbitragehof indienen. De regering kan immers het parlement betrekken bij het neerleggen van een ontwerp van decreet. Het is van cruciaal belang dat het parlement een debat kan voeren over deze fiscale aangelegenheid.
Als de regering in de toekomst de vrijstelling via decreet aankaart, en niet als bevestiging van een besluit, zal er geen probleem zijn in verband met de wettelijkheid van de te verlenen vrijstelling. Ik dring erop aan dat de Vlaamse Regering bij het verlenen van vrijstelling het ontwerp van decreet aan het parlement zal voorleggen. Als wij daaromtrent gerustgesteld worden, is het niet langer nodig om over te gaan tot de moeilijke procedure waarbij het parlement moet beslissen of zij overgaat tot het indienen van een beroep tot vernietiging bij het Arbitragehof.
De voorzitter: Minister Peeters heeft het woord.
Minister Kris Peeters: Het staat het parlement uiteraard vrij om te oordelen of het naar het Arbitragehof stapt. De vraag naar de intentie van de minister of de regering beantwoord ik op dezelfde manier. Het probleem stelt zich nu niet. Voor 2004 en 2005 is geen vrijstelling verleend. Mocht voor de volgende jaren vrijstelling worden verleend, zullen alle elementen in ogenschouw worden genomen. Ik kan nu niet bevestigen of wij een andere dan de wettelijke procedure zullen volgen.
De voorzitter: Het incident is gesloten.