Commissie voor Openbare Werken, Mobiliteit en Energie Vergadering van 18/01/2005
Vraag om uitleg van de heer Jan Peumans tot mevrouw Kathleen Van Brempt, Vlaams minister van Mobiliteit, Sociale Economie en Gelijke Kansen, over snellijnen en autosnelwegen in eigen bedding
De voorzitter: Aan de orde is de vraag om uitleg van de heer Peumans tot mevrouw Van Brempt, Vlaams minister van Mobiliteit, Sociale Economie en Gelijke Kansen, over snellijnen en autosnelwegen in eigen bedding.
De heer Peumans heeft het woord.
De heer Jan Peumans: Mijnheer de voorzitter, mevrouw de minister, in de beleidsnotas staat een standpunt over eigen busbanen en dergelijke. We kennen dit standpunt. Tijdens de werken aan de ring in Antwerpen heeft men op de E313 vanaf Ranst de meest linkse rijstrook uitsluitend voorbehouden voor openbaar of collectief vervoer.
Op zich was dit een zeer vooruitstrevende maatregel, die mogelijk elders ook zou kunnen worden toegepast en die, zeker wat snellijnen betreft, een eerste aanzet geeft tot een volwaardige plaats voor het openbaar vervoer. Daarbij is de definitie van een snellijn natuurlijk heel belangrijk.
Dit is gevalueerd. Die eigen rijbanen liggen er nog altijd. Het probleem dat momenteel rijst, is dat die baan er wel ligt, maar dat men er vrijwel geen bussen ziet. Terwijl iedereen in de file staat, wordt die baan vrijwel niet gebruikt. Er zijn immers niet zoveel snellijnen die gebruik maken van die volledig voor het openbaar vervoer vrijgehouden baan.
Moeten we niet denken aan de uitbreiding van dit systeem? In het buitenland heeft men daar goede ervaringen mee. In Limburg is er een snellijn die, omwille van de slechte spoorontsluiting daar, naar Antwerpen en Brussel loopt. Die bus draait s ochtends gewoon mee met de rest van het verkeer, vanaf Aarschot tot aan het hoofdkwartier van het Belgisch leger.
Welke plannen hebt u om dit eerste experiment voort te zetten, al dan niet in overleg uiteraard met minister Peeters? Welke zijn de ervaringen met de eigen rijstrook op de E313 voor het collectief vervoer? Het gaat immers niet alleen over autobussen, maar ook over autocars.
Kan dit niet worden uitgebreid door het gebruik toe te laten door taxis, maar ook bijvoorbeeld door wagens met minimaal drie inzittenden? Dat lijkt misschien merkwaardig, maar u weet dat in de ochtendfile de bezetting van de wagens nooit boven 1,2 personen uitkomt. De gemiddelde bezetting van de autos is heel laag. Wellicht kan een breder draagvlak worden gecreerd voor dit soort experimenten.
Kan het vervolg van de werken op de ring van Antwerpen niet worden aangegrepen om dit voorstel toe te passen en dus over te gaan op een soort uitbreiding van de experimenten?
Kan het experiment ook worden toegepast op de E40 Brussel-Leuven tijdens bepaalde uren en met name tijdens de spitsuren door mits een aantal aanpassingen ofwel te werken via een combinatie met de pechstrook, of door de uiterst linkse rijstrook te gebruiken? Een aantal jaar geleden heeft de toenmalig rijkswacht een aantal experimenten uitgevoerd op de pechstrook, maar die waren levensgevaarlijk voor de mensen die wilden afslaan. We hebben immers veel op- en afritten, en afslaan zorgde voor voortdurende conflicten met de bus.
Zijn er al experimenten gebeurd? Wanneer denkt u terzake een initiatief te nemen?
De voorzitter: De heer Glorieux heeft het woord.
De heer Eloi Glorieux: Mijnheer de voorzitter, mevrouw de minister, ik sluit me graag aan bij deze vraag. De heer Peumans heeft het over de E313. Ik maak elke ochtend met de bus gebruik van de autosnelweg Brussel-Namen-Luxemburg in de richting van Brussel. Sinds vorig jaar is daar vanaf Jezus-Eik tot het Herrmann-Debroux-viaduct een aparte rijstrook voor autobussen, waarvan ook taxis gebruik mogen maken. Het gaat zeker niet enkel over bussen van De Lijn, maar ook over bussen van autocarmaatschappijen en schoolbussen. Een dergelijk systeem kan het openbaar vervoer in een positief daglicht plaatsen. Mensen die dagelijks in de file staan en de bussen voorbij zien rijden, kunnen ertoe worden aangezet om de bus te nemen.
Ik sta achter het voorstel van de heer Peumans om de rijstroken ook open te stellen voor autos waarin minstens drie personen zitten. Het is zeker niet zo dat de extra rijstrook nu overbezet is. Op het traject van anderhalve kilometer kom ik elke ochtend drie tot vier bussen tegen, maar er is zeker nog ruimte over voor personenwagens waarin minstens drie personen zitten.
Mevrouw de minister, bent u bereid om te onderzoeken hoe dit eventueel kan worden georganiseerd?
De voorzitter: Mevrouw De Ridder heeft het woord.
Mevrouw Annick De Ridder: Mijnheer de voorzitter, mevrouw de minister, ik zou graag wat meer duidelijkheid krijgen over de evaluatie. Als enkel naar de mening van De Lijn wordt gevraagd, is het evident dat de evaluatie positief zal zijn. De doorstroming van het openbaar vervoer is inderdaad groot. Wordt er echter ook een hoorzitting georganiseerd om de buurtbewoners te raadplegen?
De A12 ligt in de buurt van de woonplaats van de voorzitter. Ook daar zijn heel wat vrije tram- en busbanen op het zijvak. Daarover zijn er nogal wat klachten, want die bussen moeten op het laatste ogenblik aan de lichten opnieuw invoegen, wat zorgt voor opstoppingen. De vrije busbanen hebben daar dus geen zin.
Zal er samen met de lokale besturen en eventueel met buurtbewoners een evaluatie worden gemaakt?
Ik benadruk dat een dergelijke evaluatie telkens nodig is na werken. Het is immers niet evident dat de minder-hindermaatregelen ook zullen blijven bestaan na de uitvoering van werken aan de ring.
Ik sluit me aan bij de opmerking dat we ons niet mogen beperken tot het openbaar vervoer, maar dat we het vrije baanvak ook moeten openstellen voor taxis, andere vormen van collectief vervoer en hulpdiensten.
De voorzitter: Minister Van Brempt heeft het woord.
Minister Kathleen Van Brempt: Mijnheer de voorzitter, dames en heren, ik wil het eerst even hebben over de evaluatie. Die is helemaal niet zo evident. Het in gebruik nemen van een vrije busbaan is niet van een leien dakje gelopen. Er werden heel wat argumenten bovengehaald om niet met het project door te gaan. Gelukkig horen we die argumenten vandaag niet meer, dankzij de positieve evaluatie.
Uit zowel de tellingen in september 2004 als uit een op de snelbussen gehouden enqute, blijkt dat snelbussen met een hoge frequentie en een vlotte doorstroming een schot in de roos zijn. In september vervoerden de snelbussen samen 66 percent meer reizigers dan in juni van dat jaar. Vooral de snelbussen uit het noorden van Antwerpen en de Kempen, die op de autosnelweg over een aparte busstrook rijden, doen het heel goed. Lijn 417 Turnhout-Antwerpen via de E34 en lijn 771 Zandvliet-Antwerpen via de A12, hebben de hoogste reizigersaantallen en de grootste relatieve stijging. De Lijn heeft, via diverse kanalen, van reizigers de vraag gekregen om de aparte busstroken op de autosnelweg te behouden, ook na de werken aan de ring.
Snelbussen 191 Kontich-Antwerpen via de E19 en 507 Rumst-Antwerpen via de E19 doen het minder goed. Het zijn net deze lijnen die op de autosnelweg niet over een aparte busstrook rijden en waarvan de betrouwbaarheid dus moeilijker te garanderen is, in tegenstelling tot die van bus 500, die vanuit dezelfde regio naar Antwerpen rijdt. Op het traject van die lijn werden maatregelen genomen om de doorstroming te kunnen garanderen. De tellingen tonen voor deze lijn een reizigerswinst van 78 percent.
De resultaten bevestigen nogmaals dat een openbaar vervoer met vlotte doorstroming aanslaat. Uit klantentevredenheidsonderzoek blijkt dat de belangrijkste bekommernis van reizigers stiptheid is. Het is dan ook goed nieuws dat de reizigers tevreden zijn over de stiptheid van de snelbussen: 83 percent verklaart dat de snelbus op tijd vertrekt aan de halte, en 79 percent vindt ook dat de bus zijn bestemming op tijd bereikt. De Lijn kan deze stiptheid enkel garanderen met de aparte busstroken.
Iedereen hier vraagt om ook taxis en autos met minimaal drie inzittenden toe te laten op de aparte busstroken. Ik wil toch benadrukken dat er nog steeds een probleem is met de vrije busbanen op de autosnelwegen. Gezien de verkeersreglementering is het medegebruik door taxis of andere voertuigen met een hoge bezetting nog niet aan de orde. Dergelijke opties kregen bovendien een negatief advies van de Stuurgroep Minder Hinder, die de begeleidende maatregelen naar aanleiding van de werken aan de Antwerpse ring stuurt. Mochten er al stappen in de richting van uitbreiding van het gebruik worden gezet, zal in elk geval afzonderlijk moeten worden bekeken wat de praktische haalbaarheid is en wat de verhouding is tussen kosten en baten. Indien toestemming zou worden gegeven tot medegebruik, zal dit aan de hand van een protocol en onder zeer strikte handhavingvoorwaarden moeten gebeuren.
Ik benadruk dat ik de mogelijkheden zal laten onderzoeken, maar omwille van de problemen van handhaving moet een onderscheid worden gemaakt tussen bijzondere vormen van geregeld vervoer, zoals leerlingenvervoer, werknemersvervoer en taxis aan de ene kant en gewoon personenvervoer, ook al zitten er drie mensen in de wagen, aan de andere kant. Volgens mij kunnen we dit laatste niet controleren, maar ik herhaal dat ik het laat onderzoeken.
De opstelling in en rond Antwerpen werd gerealiseerd aan de hand van werfsignalisatie en aanvullende trajectgebonden verkeersreglementering. De eventuele voortzetting van deze experimentele situatie, alsook de eventuele creatie van nieuwe busstroken op snelwegen elders in het Vlaamse land, kan slechts na aanpassing van de federale wetgeving. Bovendien moet elke vraag worden getoetst aan een Europese richtlijn in verband met het, op een welomschreven afstand van elkaar, verplicht voorzien in pechstroken op de snelwegen van het Trans-Europees Netwerk. Ik zal terzake overleg opstarten met de federale minister van Mobiliteit, want dat is nodig vooraleer werk kan worden gemaakt van vrije busbanen op autosnelwegen zoals de E40.
Momenteel ligt een projectvoorstel ter tafel om op de E411 de pechstrook aan te wenden voor snelbussen van TEC en De Lijn. Dit project vergt evenwel een aantal investeringen voor de aanpassing van de pechstroken, alsook ter hoogte van de open afritten. In overleg met mijn collega bevoegd voor Openbare Werken, wordt momenteel de haalbaarheid van dit project onderzocht.
De voorzitter: De heer Peumans heeft het woord.
De heer Jan Peumans: Mevrouw de minister, bedankt voor uw antwoord.
U hebt het over medegebruik en over een protocol. Met wie wordt dat protocol gesloten?
Minister Kathleen Van Brempt: Het gaat bijvoorbeeld over een protocol met de taxisector.
De heer Jan Peumans: Het gaat dus om een protocol met eventuele gebruikers?
Minister Kathleen Van Brempt: Inderdaad, het kan ook gaan over de sector van het geregeld leerlingenvervoer.
Ik ben het met u eens dat de bestaande en toekomstige vrije busbanen door meerdere soorten voertuigen gebruikt moeten kunnen worden. De Lijn maakt voorbehoud, want heeft vooral schrik in verband met de controleerbaarheid en de handhaving. Ik wil de zaak ter harte nemen, maar de uitwerking moet gebeuren aan de hand van bikkelharde garanties, bijvoorbeeld met de taxisector.
De heer Jan Peumans: Klopt het dat u niet alleen de mogelijkheden zult onderzoeken voor de taxis, maar ook voor de bijzondere vormen van geregeld vervoer en de carpoolers?
Minister Kathleen Van Brempt: Ik laat die mogelijkheden zeker onderzoeken, maar ik vrees voor moeilijkheden inzake de handhaving. Vandaag worden de regels bijzonder goed nageleefd, want de busstrook dient enkel voor de bus. Een taxi lijkt echter op een gewone personenwagen. Ik vrees dat daardoor snel andere personenwagens zullen volgen. Het is bijna niet te controleren hoeveel mensen in een auto zitten. Voor we het weten, is er geen vrije busbaan meer op de autosnelwegen.
De heer Jan Peumans: Op de E313 wordt de strook enkel gebruikt voor de snellijnen tussen Turnhout en Antwerpen. Voor de rest ligt die strook er nogal verlaten bij. Ook taxis komen daar niet vaak, de meeste rijden immers niet buiten het centrum van Antwerpen. Op den duur zal van de andere weggebruikers de vraag komen waarom de strook er ligt als er niemand op rijdt. Op alle toegangswegen naar Antwerpen is sprake van congestieproblemen. U kunt een breder maatschappelijk draagvlak creren door de soorten gebruikers uit te breiden. U zegt echter op voorhand dat de handhaving niet zal lukken, maar die is een zaak van de federale politie. Die moet er maar voor zorgen dat de handhaving in orde is.
Minister Kathleen Van Brempt: U moet toch een beetje realistisch zijn. De capaciteit voor een strikte handhaving is er niet.
De heer Jan Peumans: Als u eens naar het hoofdkantoor van de federale politie gaat, dan zult u er snel van overtuigd zijn dat er nog voldoende capaciteit is. Dat is het probleem niet. Voor mij is het een kwestie van het creren van een maatschappelijk draagvlak om overal op de autosnelwegen een vrije busbaan aan te leggen, liefst op de linkerrijstrook, want een pechstrook is levensgevaarlijk omwille van de vele op- en afritten. Het voorstel van de heer Decaluwe om op de pechstrook te rijden, is om ongevallen vragen. Het experiment op de E313 is heel goed, want op de linkerrijstrook zijn er geen conflicten met anderen en kunnen de bussen een flinke snelheid halen.
De voorzitter: De heer Glorieux heeft het woord.
De heer Eloi Glorieux: Mijnheer de voorzitter, mevrouw de minister, ook ik stel me vragen bij de bewering dat de medebezetting door autos met meerdere passagiers niet aan de orde is. Het klopt dat het niet zo makkelijk is om te controleren of er al dan niet drie mensen in een wagen zitten. De handhaving is op zich niet problematischer dan voor een hele reeks andere verkeersregels. Het is evenmin mogelijk om bij elk verkeerslicht een controleur te plaatsen om te zien of niemand door het rood licht rijdt. Het is een kwestie van voorlichting van de bevolking en van gerichte controles in het begin.
Ik merk trouwens dat ook de sociale controle groot is. Als de chauffeur van een autobus die op een vrije busbaan rijdt, merkt dat een auto voor hem rijdt, zal die heel luid toeteren. Ik heb al vaak gemerkt dat de automobilist in kwestie een rode kop krijgt. Ik heb ook al gemerkt dat automobilisten die de anderen voorbij willen steken via de vrije busbaan en op het einde moeten invoegen, in de problemen komen omdat de anderen hen niet meer door laten.
Het moet mogelijk zijn om de uitbreiding in te voeren, want naast de daadwerkelijke handhaving en controle door de politionele diensten, is er ook veel sociale controle. Die zal de automobilisten ertoe aanzetten om zich correct te gedragen. Veel soorten regels zijn moeilijk te controleren, maar er bestaan afspraken tussen de burgers over wat mag en wat niet mag.
De voorzitter: Het incident is gesloten.