Verslag plenaire vergadering
Verslag
Mevrouw Verheyen heeft het woord.
Minister, collega’s, de gemeenschapsinstellingen hebben een zeer belangrijke maatschappelijke opdracht. Ze beschermen onze samenleving voor minderjarigen die een aantal ernstige feiten hebben gepleegd of die hier alleszins van verdacht worden. Het gebeurt wel eens, zoals dat ook bij volwassen gedetineerden gebeurt, dat zo’n minderjarige die is opgesloten in een gesloten gemeenschapsinstelling deze probeert te ontvluchten. Dat is vorige week gebeurd: vorige donderdagochtend 5 januari. Toen is een minderjarige ontsnapt uit de gesloten jeugdinstelling De Grubbe in Everberg. Die tiener is er zelfs in geslaagd om over de omheining van die instelling te klimmen. Collega’s, de ironie wil dat de omheining en de poorten van die instelling pas in 2021 extra werden beveiligd naar aanleiding van drie eerdere ontsnappingen in liefst minder dan drie weken tijd. Tevergeefs, zo blijkt. De politie is dan opgetrommeld om die minderjarige te vatten. Men heeft zelfs de grote middelen ingezet. Men heeft een helikopter ingezet om die tiener op te sporen. ’s Middag heeft men de zoekactie gestaakt. Niet veel later, in de nacht van donderdag op vrijdag, is die jongere teruggevonden ergens in het Gentse.
Maar daar stopt het verhaal niet, collega’s. Maandag vernamen we in de pers dat diezelfde minderjarige opnieuw de benen had genomen in diezelfde instelling. Het is niet helemaal duidelijk of hij nu is teruggevonden. Dat is ook niet relevant, het is een politiezaak. Wat wel relevant is, is dat die jongere in nog geen vier dagen tijd twee keer kon ontsnappen. Het is een potentieel gevaarlijke jongere.
Minister, hoe is dat in godsnaam kunnen gebeuren? Welke bijkomende maatregelen zijn intussen genomen om het ontsnappingsgevaar tot een absoluut minimum te beperken?
Minister Crevits heeft het woord.
Collega, ik ben een aantal maanden geleden in De Grubbe op bezoek geweest. Ik heb ontzettend veel respect voor de manier waarop heel moeilijke jongeren met zware problematieken daar worden opgevangen. Opvangen is hier soms letterlijk te nemen, maar er hangt natuurlijk veel meer aan vast.
Uit de statistieken van de afgelopen jaren blijkt dat het aantal ontsnappingen beperkt is. Vorig jaar waren het er nul, in 2020 waren het er nul. Maar u hebt wel een punt natuurlijk dat er juist nu net na de vernieuwing een jongere twee keer is kunnen ontsnappen.
Er wordt zeer goed samengewerkt tussen de gemeenschapsinstelling, het lokaal bestuur en de politie. De samenwerking met de politiezone HerKo is bijzonder goed. Mijn kabinet heeft dit weekend het initiatief genomen om overleg te hebben met de instelling, de politiediensten, het kabinet van minister Demir en onze mensen. Men gaat kijken hoe de samenwerking met de politie nog beter kan en hoe men de veiligheidsmaatregelen kan garanderen.
Ik geef een voorbeeld. Men heeft nu blijkbaar beslist om een verlichtingspaal – ik weet waar die staat – weg te nemen. Alles wat men plaatst, kan voor een ontsnapping zorgen. Veiligheid is niet statisch, maar zeer evolutief. De verlichtingspaal wordt dus weggehaald omdat die jongen via die paal over de zwaarbeveiligde prikkeldraad is gesprongen. Hoe hij dat gedaan heeft, is zeer spectaculair. De paal gaat of is al weg. Men gaat bekijken of er nog grote of kleine ingrepen mogelijk zijn.
Het is geen instelling waar elke week mensen ontsnappen. Dit is zeer uitzonderlijk. Ik heb begrepen dat er binnen een paar weken opnieuw wordt samengezeten om te zien of er nog ingrepen moeten gebeuren. De eerste ingreep is dus al gebeurd. Dat is een logistieke maatregel, dat heeft niets te maken met veiligheidsprotocollen die niet werken. Dat heeft puur te maken met een infrastructuurelement dat zorgde voor een ontsnapping. Wordt vervolgd.
Scheer de voorzieningen niet over een negatieve kam want ze doen fantastisch werk. Ook de vernieuwde omheining was noodzakelijk en is zeer goed uitgevoerd. Als bepaalde zaken voor een ontsnapping zorgen, moet er logistiek nog een en ander verbeteren. Dat is wat nu zal gebeuren.
Mevrouw Verheyen heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik begrijp dat er een aantal engagementen worden genomen om de geslaagde ontsnappingspoging te analyseren en er lessen uit te trekken. Ik hoor dat er maatregelen worden genomen op het vlak van infrastructuur, zoals die verlichtingspaal. Het is zeker niet mijn bedoeling om de instellingen in een slecht daglicht te stellen. Het is natuurlijk jammer dat dit weer gebeurd is.
Ik wil hier nog wat dieper op ingaan. U weet ongetwijfeld dat fase twee van het Jeugddelinquentiedecreet nu in maart in werking zal treden. Momenteel wordt er nog een onderscheid gemaakt tussen de open en gesloten afdelingen van de gemeenschapsinstellingen. We hebben de open afdeling in Ruislede en De Markt in Mol. Zij moeten de overgang maken naar het gesloten regime. Zijn zij al met de voorbereiding daarvan bezig? Hoe worden zij voorbereid om over te schakelen van het open naar het gesloten regime?
Mevrouw Blancquaert heeft het woord.
Minister, het is onbegrijpelijk dat een jongere op een week tijd twee keer kan ontsnappen uit een gesloten gemeenschapsinstelling, en dan nog via dezelfde route. We hebben het hier ook al meermaals aangehaald in dit parlement. Onze fractieleider Chris Janssens heeft er ook al vragen over gesteld aan uw voorganger, Wouter Beke. Toen ging het over Wingene, nu gaat het over Everberg, wat zal het morgen zijn?
De risicoanalyse die reeds gebeurd is in Everberg was broodnodig, maar ik denk dat we niet mogen wachten tot een volgend incident. Wij pleiten er dan ook voor om bij alle gemeenschapsinstellingen een risicoanalyse inzake uitbraak- en ontsnappingsgevaren te laten uitvoeren. Hoe staat u daartegenover?
Uw voorganger gaf al aan – en het is hier net ook gezegd door collega Verheyen – dat na die transitie naar fase 2 binnen alle campussen de verschillende regimes gesloten afdelingen zouden zijn.
Minister, welke maatregelen dringen zich volgens u in die optiek op dit ogenblik nog verder op om na deze transitie het risico op ontsnappingen uit gesloten afdelingen tot een absoluut minimum te beperken, en binnen welke termijn?
Mevrouw Groothedde heeft het woord.
Minister, dit gaat om een splinternieuwe voorziening. Zoals u zelf aangeeft, zijn daar al aanpassingen gedaan.
Ik denk dat we vooral moeten luisteren naar de expertise en de stem van de begeleiding, van de mensen die elke dag met die jongeren werken en die vragen eigenlijk niet om meer repressie. Die vragen niet om nog zwaardere maatregelen of zwaardere infrastructuur. Die willen kijken naar die jongeren. En die willen ervoor zorgen dat hun stem aan de tafel duidelijker en permanenter wordt vertegenwoordigd. Ik denk dat het heel belangrijk is om die begeleiders – die eigenlijk de mensen zijn die elke dag met die jongeren werken en die een band met hen hebben – een stem te geven en die met de politie te laten samenwerken, zodat ze op een goede manier voor die jongeren kunnen zorgen. Want uiteindelijk is het niet onze bedoeling om ervoor te zorgen dat ze altijd worden ingesloten. Het is de bedoeling om ervoor te zorgen dat ze een thuis vinden in de maatschappij.
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Collega’s, de jongeren die in Everberg zitten, zitten daar natuurlijk met een reden. Laat heel duidelijk zijn dat wij met Vooruit ook absoluut vinden dat die daar de beste begeleiding moeten krijgen, met uiteraard het oog op het feit dat zij opnieuw aansluiting vinden in de maatschappij. Ook hulde aan de teams in Everberg en andere gesloten instellingen die daar elke dag keihard aan werken.
Maar een jeugdrechter beslist natuurlijk niet zomaar om een jongere in een gesloten instelling te zetten. En daarom moeten gesloten instellingen dan ook echt gesloten zijn. Dit soort ontsnappingspogingen zijn natuurlijk bijzonder jammer. Hier gaat het inderdaad over een paal die blijkbaar opties heeft gecreëerd. Ik hoorde van collega De Loor dat dat in het verleden bij gevangenissen bijvoorbeeld ook eens gebeurd is, omdat er een telefooncel op een verkeerde plaats was geplaatst. Het is dus belangrijk, denk ik. Maar u verwees er zelf al naar: als iets veilig moet zijn en blijven, dan moet er goed overleg zijn. U zegt nu dat er samengezeten zal worden met de gemeente en met alle verschillende diensten om te kijken hoe die paal kan worden weggenomen. Maar het is toch de bedoeling dat in deze gesloten instelling, maar eventueel ook in andere, wel goed gekeken wordt dat, als er infrastructuurwerken gebeuren rond de gesloten instelling, er eerst wordt overlegd, zodat dit soort – toch spijtige – incidenten kunnen worden vermeden.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Collega’s, veiligheid in gemeenschapsinstellingen heeft vanzelfsprekend verschillende facetten. Als we ontvluchting willen tegengaan, dan zijn zowel de infrastructuur als vorming en opleiding van alle medewerkers van belang. Ook moet er bij infrastructurele aanpassingen of masterplannen, zoals die er voor de gemeenschapsinstellingen zijn, toch ook wel consequent een veiligheidscheck worden gedaan.
Minister, momenteel worden de effectieve ontvluchtingen geregistreerd. U hebt ernaar verwezen, naar de beperkte aantallen in De Grubbe. Maar die registratie gebeurt vandaag niet voor pogingen. Ik heb daar in het verleden al vragen over gesteld en toen werd mij geantwoord dat dat momenteel moeilijk is, gezien het feit dat zowel jongeren vanuit een verontrustende opvoedingssituatie, als jongeren die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd, in de gemeenschapsinstellingen verblijven en er dus zowel sprake is van meer open als van volledig gesloten regimes.
Nu, binnenkort gaan we natuurlijk de omslag krijgen naar het beveiligend verblijf en mijn vraag is, minister, of vanaf dat moment ook pogingen tot ontvluchting zullen worden geregistreerd.
Ik verduidelijk waarom ik dit vraag. Ik denk namelijk dat ook pogingen een beeld kunnen geven, of een indicatie kunnen zijn, van waar er zich mogelijke problemen situeren of waar er, binnen de infrastructuur, gevoelige punten zijn.
Mijn vraag, minister, is of in de toekomst ook de pogingen worden geregistreerd.
Minister Crevits heeft het woord.
Ik ben tevreden dat men hier kamerbreed appreciatie heeft voor de inspanningen die worden geleverd in de gemeenschapsinstellingen. Het is echt heel bijzonder werken met dergelijke jongeren. Ik erken absoluut dat het belangrijk is om naar de begeleiders te luisteren, maar net in De Grubbe is de samenwerking met de begeleiders en tussen de politie en de begeleiders bijzonder goed. Ik heb daar uitleg over gekregen. Ik vond het een voorbeeld. Ook de burgemeester kent bijna iedereen bij naam. Het is een voorbeeld van hoe er goed gewerkt en samengewerkt kan worden.
Het is ook voor mij van belang dat er een veiligheidsplan wordt gemaakt door infrastructuurspecialisten voor dit soort instellingen. In het geval van de gemeenschapsinstellingen neemt Het Facilitair Bedrijf daarin het voortouw. Maar er zijn soms zaken die anders worden ingeschat. Hier gaat het over jongeren die zware feiten pleegden, onder andere diefstal met inklimming. Het was misschien een klimspecialist. Men dacht dat het via zo’n paal nooit zou kunnen, maar dan gebeurt het toch. Dan moet je ingrijpen. Dat is wat nu is gebeurd.
Ik heb, collega’s, niet gezegd dat we zullen samenzitten. Er is al samengezeten, bovenop trouwens hetgeen al regulier gebeurt. We wilden ook specifiek bekijken wat we hier extra konden ondernemen aan veiligheidsmaatregelen.
Wat het jeugddelinquentierecht betreft, collega’s, hebben we op de Vlaamse Regering besluiten goedgekeurd om de volgende fase voor te bereiden. Dat betreft collega Demir en mezelf. Er zijn ook middelen voorzien voor personeel. De transitie betekent een heel grote verandering. Ik zal er nog wel wat van wakker liggen, daar ben ik van overtuigd. Het is noodzakelijk en belangrijk, en ik zal alles op alles zetten om dat in goede orde te laten verlopen.
Sowieso, in onze eerdere antwoorden hebben we al aangegeven dat geslotenheid een conditie is om de pogingen goed te kunnen registreren. Anders zou je het laattijdig terugkeren van een jongere van een activiteit, ook als een ontsnappingspoging kunnen beschouwen. Als je pogingen in rekening wilt brengen, kun je dat enkel doen in absoluut gesloten situaties.
Er ligt wat werk op de plank, maar tegelijk wil ik toch het uitzonderlijk karakter van wat hier gebeurd is, onderstrepen.
Mevrouw Verheyen heeft het woord.
Dank u wel, minister, voor de bijkomende antwoorden. Fase 2 gaat in maart 2023 in, dat is niet meer zo heel lang. Ik hoop dat men snel aan de voorbereidingen zal beginnen en dat de omschakeling vlot loopt.
Voor de rest noteer ik uw engagementen. Ik wil wel vragen om er vaart achter te zetten, want ik herinner me van vorige keer dat er heel wat tijd zat tussen de aankondiging van de maatregelen en de effectieve uitvoering van die veiligheidswerken. Ik hoop dat het nu sneller kan gaan.
Ik wilde nog zeggen dat het belangrijk is om het lokale bestuur erbij te betrekken. Als ik u goed heb begrepen, gebeurt dat al en is er een ontzettend goede samenwerking tussen politie, burgemeester, lokaal bestuur en de inrichting zelf. (Applaus bij de N-VA)
De actuele vraag is afgehandeld.