Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over het resultaat van de armoedetoets op de hervormde kinderbijslag
Verslag
Mevrouw Van den Brandt heeft het woord.
Collega’s, er zijn 120.000 kinderen in Vlaanderen die in armoede leven. Het gaat om kinderen voor wie te weinig geld is om een deftige woning te hebben, om naar de dokter te gaan als het nodig is, om de schoolreis te betalen of nieuwe voetbalschoenen te kopen. De Vlaamse Regering heeft bij monde van minister Homans beloofd om de kinderarmoede te halveren. Een dure eed. De Vlaamse Regering heeft bij monde van minister Vandeurzen ook beloofd om de kinderbijslag te hervormen. Het gaat om een fonds van meer dan 3,5 miljard euro, en dat is een enorm budget. Ook dat is een enorme hefboom om iets te doen aan de kinderarmoede.
Minister, u hebt een nieuw concept uitgewerkt en u hebt aan experts gevraagd om na te gaan of de kinderarmoede ook effectief zal dalen, want dat is wat u hebt beloofd. De experts doen hun werk en komen met resultaten, en volgende vrijdag worden die voorgesteld.
Eerste ronde: goed nieuws, hoera, de kinderarmoede daalt. Oké, dat is fijn. Maar al heel snel kwam de tweede ronde: ze daalt met 0,9 procentpunt. Dat betekent dat van die 120.000 kinderen die in armoede leven, er na deze hervorming in 2030 nog steeds 110.000 kinderen in armoede zullen leven. Geen probleem, hoera, we hebben goed gewerkt, want we halen toch 10.000 kinderen uit die armoede. 110.000 kinderen blijven erin, dat is zoveel als de stad Brugge. Minister, dat is alsof u een race moet rijden en dat er een Formule 1-wagen klaarstaat, maar dat u zegt: ‘Ik ga toch paard en kar nemen, want dat gaat ook vooruit.’
Minister, plus est en vous, u kunt beter. Ik vraag, net zoals het Netwerk tegen Armoede, dat u bijsturingen doet, dat u het machtigste instrument dat u hebt met de kinderbijslag ten volle inzet, dat u ieder kind dat in armoede leeft ernstig neemt, en probeert te bereiken en probeert uit die armoede te halen. Wat zult u doen om de kinderbijslag bij te sturen zodat ze veel slagkrachtiger is in de bestrijding van kinderarmoede? (Applaus bij Groen en sp.a)
De heer Vandenbroucke heeft het woord.
Minister, het resultaat van de armoedetoets op het nieuwe kinderbijslagsysteem van de Vlaamse Regering laat zich samenvatten als: zeer beperkt en voor een erg beperkte groep. Enkel en alleen voor gezinnen met één kind is er echt zicht op vooruitgang in de toekomst. Voor alle andere gezinnen in Vlaanderen die in armoede leven, wordt er geen wezenlijke vooruitgang geboekt. In statistische termen: de resultaten zijn daar niet significant.
Minister, ik weet dat u straks zult zeggen dat de armoedekloof wel zal verminderen, dat u ervoor zult zorgen dat het bedrag dat de mensen op het einde van de maand te kort hebben om boven die armoedegrens uit te komen, zal verminderen. Ja, dat klopt, minister. Ik zal even concreet worden. Van de eenoudergezinnen in Vlaanderen, dat zijn er 160.000, leeft bijna een op vijf gezinnen in armoede. Ze komen 551 euro per maand te kort om hun rekeningen te kunnen betalen. Weet u hoeveel zij erop vooruitgaan? 9,8 euro per maand. 10 euro per maand krijgen ze erbij. Dat is net genoeg om pakweg de ‘Turteltaks’ te betalen. Voor de nieuwe gezinnen gaat het over 20 euro per maand op 551 euro te kort.
Minister, als ik die resultaten leg naast wat u schrijft in uw eigen persbericht, dat de kinderbijslag een van de belangrijkste hefbomen is om de kinderarmoede te verminderen, en naast de dure belofte van minister Homans dat de kinderarmoede in Vlaanderen tegen 2020 zal worden gehalveerd, dan kan ik niet anders dan ontgoocheld zijn. Vindt u in alle oprechtheid dat het resultaat van die armoedetoets uitwijst dat er wordt voldaan aan uw ambities om de kinderarmoede in Vlaanderen te laten dalen?
Minister Vandeurzen heeft het woord.
Collega’s, ik was ook een beetje teleurgesteld toen ik al reacties zag verschijnen voor de studie amper bekend was. Dat vond ik heel eigenaardig. Ik ben door de berekeningen echter nog meer overtuigd dat het concept dat de regering heeft gemaakt, een goed concept is.
De ambities die toen zijn gepresenteerd, worden inderdaad bevestigd. We gaan met de nieuwe kinderbijslag de armoede kunnen terugdringen. Bovendien – en dat is natuurlijk ook de oefening die moest gebeuren – zeggen we aan de Vlaamse gezinnen dat we respect opbrengen voor verworven rechten, en dat is een heel belangrijke zaak. Ik had u hier wel eens willen zien staan als we zouden moeten afnemen om aan anderen te geven. Dan zou het kot hier te klein geweest zijn. Dan zou er weer ‘een hold-up gepleegd zijn’. (Applaus bij de meerderheid)
We gebruiken inderdaad de index; dat moeten we niet verbergen. We steken die terug in het systeem, ook de index door de federale maatregel is uit het systeem gehaald. We steken die terug in het systeem en we herverdelen. We doen dus een operatie 'respect voor verworven rechten'. Niemand moet iets afgeven. De startende gezinnen geven we meteen een extra duwtje in de rug omdat we als Vlaamse overheid die gezinnen echt willen tonen dat Vlaanderen hun keuze voor het opvoeden van kinderen bijzonder apprecieert en we zijn effectief in de strijd tegen de armoede. 12 procent van die gezinnen zullen, als ze helemaal in het nieuwe systeem zitten, over de armoederisicogrens geraken. 10 procent van de kinderen die nu onder het armoederisico vallen, zullen, als ze helemaal in het nieuwe systeem zitten, over de grens geraken. En – u hebt het zelf gezegd en het is nog belangrijker – de kloof zal van meet af aan sterk gedicht worden. Uit de cijfers van de studie blijkt dat gezinnen, als ze helemaal onder het systeem zullen vallen, gemiddeld 62 euro per maand meer zullen hebben. Zelfs voor de eenoudergezinnen wordt het risico op armoede met 1,5 procent teruggedrongen. Dat zijn bemoedigende cijfers.
Wat nu moet gebeuren, is een en ander concretiseren. Maatregelen moeten op papier worden gezet en in regelgeving worden omgezet. Maar alles wijst erop dat het systeem een bijzonder goede bijdrage zal leveren in de strijd tegen armoede. Wat mij betreft, gaan we er dus voluit voor. (Applaus bij de meerderheid)
Minister, u zegt dat u de huidige kinderen niets afneemt. Dat is natuurlijk een 'alternatieve waarheid’ zoals we dat tegenwoordig noemen. De kinderen moeten twee indexsprongen doorstaan, gemiddeld 90 euro per kind per jaar om het nieuwe systeem te financieren. U kunt dat 'niet afnemen' noemen, maar het is wel een realiteit.
Minister, u zegt dat de armoedekloof gaat verkleinen. Dat is een ongelooflijk cynische uitspraak. Daarmee zegt u dat we weten wat een gezin nodig heeft om uit de armoede te komen en dat we weten dat we ze er niet uithalen, maar dat ze toch een beetje dichterbij komen. We verkleinen de kloof een klein beetje. Ze zitten nog in de armoede maar gewoon een beetje minder diep. Het gaat om gezinnen die meer dan 400 euro in de maand te kort hebben om uit de armoede te komen. Ze krijgen een beetje bij, dat is toch al goed.
Minister, dat is te weinig ambitie. Het kan beter, het moet beter. U moet deze hervorming herbekijken. Ik herhaal mijn vraag: als het niet met deze kinderbijslag is, als het niet met een aansturing is, hoe zult u er dan voor zorgen dat die 120.000 kinderen in armoede eindelijk een perspectief krijgen en dat er een antwoord komt op kinderarmoede in deze samenleving? (Applaus bij Groen, sp.a)
Collega's, toen enkele dagen na de persconferentie van vorig jaar in mei het Centrum voor Sociaal Beleid de resultaten van een eerste analyse aan ons overmaakte, bleek dat de nieuwe kinderbijslag ervoor zou zorgen dat de kinderarmoede zou dalen met 0,8 procent. Dat resultaat werd toen weggewuifd als voorbarig. De minister-president heeft mevrouw Cantillon nog de mantel uitgeveegd omdat ze dat had durven te zeggen. Vandaag wordt gezegd dat 0,9 procent de grote trofee is. Ik vraag me af wat er dan is gebeurd de afgelopen maanden. Ik zal het u zeggen: u hebt de afgelopen maanden niet gebruikt om uw systeem te verbeteren, om ervoor te zorgen dat er meer kinderen uit de armoede kunnen worden gehaald. U hebt uw ambitie verlaagd, minister.
En om te peilen hoe laag de lat ligt, wil ik u de volgende vraag voorleggen: op de laatste pagina van de studie staat dat een aantal gezinnen in armoede er in de toekomst op achteruit zullen gaan. Het zijn er niet veel, maar ze zijn er wel. Kunnen we alstublieft hier afspreken dat we dit zeker gaan vermijden, dat niemand er in de toekomst op achteruitgaat? (Applaus bij sp.a en Groen)
De heer Van den Heuvel heeft het woord.
Voorzitter, als je de twee sprekers beluistert, dan vraag je je af wat dat allemaal is. Er moeten geen alternatieve feiten worden vermeld. Het zijn waarheden als een koe. Er is een significante daling van het armoederisico bij kinderen van bijna 10 procent. De kloof vermindert en het is heel belangrijk dat die gedicht wordt. Ik zou er niet meewarig over doen, mevrouw Van den Brandt. Mijnheer Vandenbroucke, met hoeveel procent is de kinderarmoede gedaald toen mevrouw Lieten minister was? U zegt dat de daling met 10 procent bij kinderen in armoede te weinig is. Dit is gebeurd op een zorgzame manier door niets af te pakken van de verworven rechten van de huidige gezinnen. Dat is heel belangrijk. (Applaus bij de meerderheid)
We staan er in de toekomst garant voor dat wanneer er een uitstroom is van de grote gezinnen, dit systeem kan worden versterkt zowel voor kinderen in armoede als via leeftijdstoeslagen. (Applaus bij de meerderheid)
Mevrouw Saeys heeft het woord.
Het is inderdaad zo dat de armoedekloof daalt zowel voor bestaande als voor nieuwe gezinnen. Ook dubbel zoveel mensen zullen een sociale toeslag krijgen. Belangrijk is dat mensen die werken met een laag inkomen ook recht zullen hebben op die sociale toeslag. Het is dus erg belangrijk in het nieuwe systeem dat eindelijk werken geen uitsluitingscriterium meer is. Als ik jullie bezig hoor, is precies alleen kinderbijslag het systeem bij uitstek om mensen uit armoede te krijgen. Voor ons liberalen is het belangrijkste middel om uit armoede te geraken, werken. We zien dat er het afgelopen jaar 55.000 banen bij zijn gecreëerd. Dat is essentieel om mensen zelf de kans te geven om daar uit te geraken.
In het nieuwe kinderbijslagsysteem geven we kinderen nog meer kansen door de toegang tot de kinderopvang, tot het kleuteronderwijs, tot het secundair onderwijs nog meer te ondersteunen. Dat is perspectief bieden voor de toekomst. (Applaus bij de meerderheid)
De heer Depoortere heeft het woord.
Minister, dat het allemaal wat ambitieuzer kan en moet, daar ben ik het volledig mee eens. Het Vlaams Belang ziet de kinderbijslag echter niet als het enige instrument om de armoede te bestrijden. We mogen de aandacht niet laten verslappen. Minister Homans heeft armoedebestrijding onder haar bevoegdheden. Er zijn heel wat meer acties en instrumenten nodig om de kinderarmoede terug te dringen.
Daarenboven blijft het Vlaams Belang van mening dat de kinderbijslag in de eerste plaats moet gaan naar diegenen die al hebben bijgedragen aan onze sociale zekerheid. We hebben daarover een voorstel van decreet ingediend dat te zijner tijd ter sprake en ter stemming zal komen. We hopen dat de N-VA-fractie het dan niet bij woorden zal laten, maar ook tot de daad zal overgaan en ons voorstel van decreet zal steunen.
De heer Persyn heeft het woord.
Voorzitter, de kinderbijslag is in de eerste plaats bedoeld om de opvoeding van kinderen financieel te steunen en niet om de armoede terug te dringen. Het is weliswaar een instrument, maar naast werken, naast toeleiding tot werk en naast degelijke kinderopvang. Op al deze verschillende aspecten zet deze Vlaamse Regering in. U hebt hier twee maanden geleden moord en brand staan schreeuwen omdat de studie nog niet bekend was. Ze is er nu en, wellicht tot uw grote spijt, toont ze aan dat de armoedekloof gedicht wordt, en nog het meest voor arme gezinnen met veel kinderen. Het is nooit goed voor u.
Ik zal zeggen wat die 10 procent reductie betekent: 10.000 op 60.000. Dat is een zesde. We rijden dus in een klap een derde van die 50 procent toe. We waren 100 procent voor deze hervorming. Na deze resultaten is mijn fractie er 200 procent voor. (Applaus bij de meerderheid)
Collega's, op het ogenblik dat de Vlaamse Regering haar eerste beslissing heeft genomen, is er inderdaad ook een indicatieve tabel gepubliceerd. U weet dat daarover commotie is ontstaan. Welnu, het resultaat van deze studie is dat we die tabel echt wel bereiken. Wat de kloof betreft, waar we nu een beter zicht op hebben, doen we echt wel een belangrijke inspanning. 63 euro per maand meer inkomen voor een gezin in het nieuwe systeem, dat is toch wel behoorlijk, als ik dat zo mag zeggen. Er is geen sprake van het verlagen van het ambitieniveau. Er is gewoon bewezen dat wat we ambieerden inderdaad haalbaar is. We gaan het nieuwe systeem op die manier moeten moduleren.
Collega's, er zijn in die toets een aantal zaken niet meegenomen. Dat we tegelijkertijd studiebeurzen introduceren voor de hbo5-studenten, is niet meegenomen in de berekening van de armoedetoets. Dat heeft natuurlijk ook een armoedereducerend effect, maar dat hebben we niet meegenomen. Het feit dat er een mechanisme in zit om de kinderopvang die met een vrij tarief werkt, toch in zijn levensvatbaarheid te ondersteunen en daardoor ook de toegang tot de inkomensgerelateerde kinderopvang beter te kunnen organiseren, ook naar kwetsbare groepen toe, is niet meegenomen in de studie.
Natuurlijk zal er in het welzijnsbeleid ook op andere terreinen worden ingezet op de strijd tegen armoede. U hebt in de commissie bij de bespreking van de beleidsbrief goed kunnen begrijpen dat we gaan versterken, bijvoorbeeld in de strijd tegen uithuiszettingen, en meer gaan inzetten op preventieve huurbegeleiding. Er zijn dus nog andere maatregelen die we ook binnen Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG) nemen.
Voor mij is het nu belangrijk dat het instrument doet wat we gezegd hebben dat het zou doen. We gaan nu echt wel proberen de volgende stappen te zetten. Er moet regelgeving komen en er moeten nog heel veel onderhandelingen plaatsvinden met de andere gemeenschappen en de federale overheid. Er is dus nog behoorlijk wat werk op de plank. U weet dat de regering ondertussen een eerste ontwerp van decreet heeft goedgekeurd over de governance van het nieuwe systeem. Dat ontwerp zit nu bij de adviesorganen. We gaan stap voor stap proberen dat nieuwe ambitieuze project op de rails te krijgen.
Ik hoor u duidelijk zeggen: ‘We gaan niets veranderen, we gaan gewoon voort met de trein want we halen toch al 10.000 kinderen uit de armoede.’ Ik herhaal het, dat is fijn, dat is geweldig voor die 10.000 kinderen, maar u laat 110.000 kinderen in de armoede zitten.
Ik hoor collega's zeggen dat dat toch niet het enige instrument is. Dat is waar. Maar laten we eens een paar andere instrumenten erbij nemen. De kinderbijslag gaat over een budget van 3,5 miljard euro. U hebt geen enkel ander budget van die grootteorde, dit is uw grootste, machtigste instrument om daar iets aan te doen. Wat betreft die andere instrumenten, noemt u zelf de kinderopvang. Wat is er deze legislatuur gebeurd? U zou de kinderopvang toegankelijker en goedkoper kunnen maken, maar de dagprijs is voor kinderen in arme gezinnen toegenomen. U zou de schoolfactuur betaalbaarder kunnen maken. Wat doet deze regering? De maximumfactuur is opgetrokken. U doet het omgekeerde. De kinderbijslag is niet het enige instrument, het is wel uw grootste instrument en u gebruikt ook uw andere instrumenten niet.
De mensen die dachten dat ze met de kracht van verandering en de mensen van het sociale gelaat samen tot een sterke sociale hervorming zouden komen, zijn eraan voor de moeite. Wat hier vandaag gebeurt, is het bewijs dat de rustige vastigheid en ‘trek uw plan’ centraal staan in deze regering. (Applaus bij sp.a en Groen)
Collega's, om te vermijden dat we ons verliezen in een discussie over de cijfertjes na de komma, collega Van den Heuvel, want daar gaat het hier over, wil ik even het bredere plaatje schetsen. De afgelopen drie jaar hebt u alle gezinnen in Vlaanderen opgezadeld met hogere kosten, ook de gezinnen in armoede: hogere kosten voor kinderopvang, hogere kosten voor zorg, hogere kosten voor onderwijs, voor openbaar vervoer, voor water, voor elektriciteit. Dan ging het niet over cijfers na de komma, maar voor de komma. Wij hebben gisteren vernomen dat een recordaantal gezinnen een beroep moet doen op voedselbanken. Armoede-organisaties zeggen dat ze nog nooit zoveel gesolliciteerd worden door gezinnen om hen te helpen om het hoofd boven water te houden. Dan komt u af met het feit dat u een verbetering hebt van 0,9 procentpunt. Als u met een instrument van 3,5 miljard euro niet beter kunt doen, dan vraag ik me af waarmee u het wel zult doen. (Applaus bij sp.a en Groen)
De actuele vragen zijn afgehandeld.