Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
Mevrouw Fournier heeft het woord.
Minister, in 2019 vroeg ik u in de commissie naar vierkant groen, een tijdsperiode waarbij fietsers uit alle richtingen tegelijkertijd groen licht hebben op een kruispunt. U zei toen, en ik citeer: “Zodra de juridische bezwaren zijn weggewerkt, zal vierkant groen, en dit dan bij een volledige herziening van een verkeerslichtenregeling, worden overwogen als mogelijk regelprincipe in de toekomst, en dat rekening houdend met die acht toepassingscriteria.” De obstakels werden weggewerkt en de verkeerslichten werden hier en daar aangepast. Zo werden in 2021 de eerste lichten op vierkant groen ingesteld in West-Vlaanderen.
Het verslag van de ombudsman heeft goede woorden over voor de inspanningen van het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) voor de fietsinfrastructuur. Hij zegt dat, dankzij de update van het Vademecum Fietsvoorzieningen in 2022, er wordt ingezet op meer hoogwaardige en veilige fietsinfrastructuur en via aanpassing van de verkeerslichten vierkant groen wordt uitgerold.
Op mijn actuele vraag over de aanpak van dodehoekongevallen zei u op 1 februari 2023: “We hopen volop te blijven investeren in conflictvrije kruispunten, gevleugelde zebrapaden, vierkant groen en vrij rechtsaf voor groen voor de actieve weggebruiker.”
Wie op de website van het Agentschap Wegen en Verkeer gaat lezen wat de criteria zijn voor vierkant groen, leest: “Op basis van verschillende proefprojecten en na evaluatie met diverse stakeholders – Centrex, Fietsersbond, Fietsberaad en Vias Institute – hebben we criteria bepaald voor de toepasbaarheid van dit regelprincipe. Bij een volledige herziening van een lichtenregeling wordt vierkant groen mee in overweging genomen als mogelijk regelprincipe om actieve weggebruikers conflictvrij te regelen volgens de uitgewerkte toepassingscriteria.” Twee jaar na de invoering in de wegcode is het misschien goed om dit toch eens te evalueren.
Daarom had ik graag van u geweten, minister, welke criteria de toepasbaarheid van vierkant groen bepalen. En hoe evalueert u het vierkant groen? Zal dit worden bijgestuurd?
Minister Peeters heeft het woord.
Dank u wel, mevrouw Fournier, voor uw vragen.
Sinds 31 mei 2021 is het wettelijk toegelaten om het regelprincipe vierkant groen toe te passen op onze kruispunten. Sindsdien wordt bij elke volledige herziening van een lichtenregeling de toetsing gemaakt of vierkant groen daar als mogelijk regelprincipe opgenomen kan worden, om zo te komen tot een maximaal conflictvrije lichtenregeling.
Zoals u zelf ook zegt, zijn de criteria in overleg met de stakeholders opgemaakt. Dat is nog maar eens het bewijs dat we wel degelijk met de stakeholders, waaronder ook de Fietsersbond, aan tafel zitten.
Ik weet niet of ik de criteria allemaal moet voorlezen, ik denk dat het misschien beter is dat we ze u ter beschikking stellen. Maar het zijn een heel aantal concrete criteria die het Agentschap Wegen en Verkeer ook als richtlijn gebruikt om te bekijken of er al dan niet toegelicht kan worden. Dat gebeurt uiteraard ook telkens in overleg met de lokale besturen, want soms vindt de ene instantie dat het wel moet, en de andere vindt van niet. Daarom zijn er een aantal criteria. En finaal zullen de lokale besturen telkens het laatste woord hebben.
Het principe werd reeds geëvalueerd door het Agentschap Wegen en Verkeer. Voorafgaand aan die regelgeving hebben ze een proefproject gehad op dertien locaties. Vooral de verkeersveiligheid en doorstroming werden gecontroleerd. Men heeft dat in die zin al getoetst.
Als we vandaag de regelgeving bekijken, zijn er al een 42-tal kruispunten waar het regelprincipe van vierkant groen mee is uitgerold. Er zitten er nog een twaalftal in de pipeline. Kortom, er wordt toch wel aan gewerkt op locaties waar de lokale besturen vragende partij zijn.
Mevrouw Fournier heeft het woord.
Dank u, minister, voor uw antwoord. Ik weet dat u er alles aan doet om de verkeersveiligheid te verhogen. Meestal gaat dat over heel grote budgetten, over honderden miljoenen euro’s, maar soms kan die verkeersveiligheid ook verhoogd worden door kleine ingrepen, en vierkant groen is hier zeker een van.
U zegt dat er een evaluatie geweest is, maar ik heb niet goed begrepen wat er dan juist aangepast is, of of er aanpassingen waren. Dat is mijn eerste vraag.
En dan wil ik nog eens een kanttekening maken, want ik kan me niet van de indruk ontdoen dat als vierkant groen op een bepaald kruispunt toegepast wordt, dat soms toch tot gevaarlijke situaties kan leiden. Als iedereen, als iedere fietser, speedpedelec, elektrische fiets, step, noem maar op, gewoon met een bepaalde snelheid op een kruispunt arriveert, dan kan dat ook leiden tot bepaalde ongevallen. Ik weet dat men hoffelijk moet zijn in het verkeer. Daar staan wij hier ook iedere week op te hameren. Maar men is niet altijd even hoffelijk. Mijn bijkomende vraag, minister: hebt u weet van bepaalde ongevallen of moeilijkheden die hier eventueel door veroorzaakt worden, en die dan toch finaal de verkeersveiligheid niet verhogen?
De heer Verheyden heeft het woord.
We zijn verre van tegen vierkant groen. Wanneer dit kan leiden tot veilige situaties op bepaalde kruispunten, dan is dat inderdaad een mogelijkheid. Nu blijkt dat op heel grote en heel drukke kruispunten, vierkant groen moeilijk in te voeren is, volgens experts. Vooral voetgangers doen er bij vierkant groen blijkbaar een tijdje over om helemaal van de ene kant naar de andere kant van het kruispunt te wandelen. Het licht zou voor hen zo lang op vierkant groen moeten staan dat er aan de kruispunten files ontstaan. Die gebrekkige doorstroming zorgt dan weer voor nieuwe onveilige situaties. Dan dreigt de remedie erger te worden dan de kwaal.
Het is zo dat overheden investeren in veilige en afgescheiden fietspaden, maar het duurt natuurlijk even voor die fietspaden er zijn. Het kost ook geld. En dan zijn kleine ingrepen, zoals bijvoorbeeld de verkeerslichten afstellen, blijkbaar veel sneller gebeurd, en die kunnen al een serieus verschil maken. Het gevolg is dat verkeerslichten vaak veel slimmer worden, met camera’s en radars die weten hoeveel verkeer en auto’s eraan komen, en fietsers en voetgangers kunnen dan met een knop aangeven wanneer ze wachten op groen licht. Zo kunnen die lichten dan flexibel inspelen op het verkeer. Verder zijn er ook nog verkeersborden die aangeven dat fietsers rechtsaf mogen slaan of rechtdoor mogen rijden bij rood, alhoewel de meeste steden en gemeenten daar toch wel terughoudend over zijn, gezien de controverse die daarover bestaat.
De vraag is, minister: wat denkt u over het gevaar dat er ellenlange files zouden ontstaan bij vierkant groen, en over de daaruit ontstane onveilige situaties? Hoe is de huidige situatie met het plaatsen van slimme verkeerslichten, en welke impact hebben die op een vlotte en veilige doortocht voor het deelnemende verkeer? Waar kan men het best de voorkeur aan geven: het afstellen van de lichten, of vierkant groen?
Mevrouw Moors heeft het woord.
Minister, met het doel voor ogen van Vision Zero tegen 2050, denk ik dat we het er allemaal over eens zijn dat we nog extra inspanningen moeten leveren. Het maximaal conflictvrij maken van kruispunten en het vierkant groen zullen daar zeker een grote rol in spelen. Maar de uitrol vraagt tijd, omdat elk kruispunt apart bekeken moet worden. Het is maatwerk.
Mijn vraag is om te kijken of de technologie ons hier geen handje bij kan helpen, en welke rol Mobiliteit Innovatief Aanpakken (MIA) kan spelen om de evaluatie van vierkant groen te versnellen.
Minister Peeters heeft het woord.
Dank u wel.
Misschien even wat de evaluatie betreft: men had dus een dertiental proeflocaties waar het vierkant groen was geïmplementeerd. Die evaluatie dateert van januari 2020, en op grond van die evaluatie heeft men in het Handboek Ontwerp Verkeerslichtenregelingen een aantal criteria opgenomen. Dat handboek staat ook online, hoor ik net, maar daar heeft men een aantal criteria opgenomen voor waar vierkant groen kan.
Het is nog altijd voor een stuk maatwerk, het is niet overal even goed toepasselijk. Het is bijvoorbeeld van toepassing op compactere kruispunten waar er veel actieve werkgebruikers zijn. Daar geeft men rapper de voorkeur aan vierkant groen. Maar als het natuurlijk gaat over een heel druk kruispunt waar heel veel doorgaand verkeer op zit en waar in principe weinig actieve weggebruikers zitten, dan is het beter om lichtengerelateerd de sturing te doen.
Dus kortom, het is voor een stuk maatwerk. Vandaar dat men samen ook gaat kijken of het al dan niet hier of op een ander kruispunt kan. Maar uiteraard moet altijd ten volle voldaan worden aan de minimale kwaliteitseisen met het oog op de verkeersveiligheid.
Er is een verschil tussen vierkant groen, waarbij de fietser als het ware in één beweging de verschillende oversteken kan doen, en conflictvrije verkeerslichten. Bij de uitkomst van conflictvrije verkeerslichten hebben we sowieso altijd de afweging: of je moet focussen op doorstroming, of je moet focussen op verkeersveiligheid. Natuurlijk betekent doorstroming vaak dat bijvoorbeeld ondergeschikte wegen minder lang groen krijgen, en dan zie je soms dat actieve weggebruikers de neiging hebben om het licht gewoon te negeren. Dat is wat men juist wil voorkomen. Vandaar dat ook altijd werd gezegd dat we de prioriteit willen geven aan verkeersveiligheid boven doorstroming, maar het volledige verhaal moet passen, en daar moet inderdaad onze technologie ons wel in helpen, om ervoor te zorgen dat we kijken wat daar de verkeersintensiteiten zijn, wat daar de noden en noodwendigheden zijn, om enerzijds te zorgen voor een vlotte doorstroming en om te verhinderen dat er door een aanpassing van de lichten meer congestie is en er daardoor meer onveilige situaties zijn. Dus de afweging van vlotte doorstroming, waar opnieuw verkeersveiligheidsprincipes te allen tijde blijven primeren.
Zoals ik al zei, dateert die evaluatie van 2020. Ik weet niet of die ook online staat. Die kan wat mij betreft zeker ter beschikking worden gesteld. Het is dus aan de hand van die evaluatie dat men de criteria heeft bijgesteld. Het is afhankelijk van de intensiteiten. Het is makkelijker uitrolbaar op compacte kruispunten dan op heel drukke kruispunten, waar het lijkt alsof alles tegelijkertijd op je afkomt. Vandaar dat het voor een stuk maatwerk is waar men wat doet, en daarom is er dus opnieuw het overleg van het Agentschap Wegen en Verkeer samen met de andere betrokken stakeholders.
Ik hoop dat ik daarmee uw vragen heb beantwoord, maar het kan sowieso door lokale besturen aangevraagd worden en dan kan dat herbekeken worden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.