Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Tijdens de Week van de Belgische muziek vorige week werd muziek van eigen bodem in de schijnwerpers gezet, een noodzakelijk hart onder de riem voor een sector die al twee jaar gebukt gaat onder een zware crisis. Toch is er ook hoop. Zo zal de festivalzomer er dit jaar waarschijnlijk iets mooier en rijkgevulder uitzien dan de voorbije twee jaar het geval was. De crisis heeft er echter zo zwaar ingehakt dat die festivalzomer bedreigd wordt door een ander probleem dan het coronavirus zelf: personeelstekort. De gevreesde braindrain, waarvoor wij al meermaals hebben gewaarschuwd, lijkt een nieuwe of extra hindernis in de heropstart van de sector.
Mike Naert riep in het radioprogramma ‘De wereld van Sofie’ jongeren op om in de sector te komen werken, omdat er momenteel veel jobs vacant staan. Ook Tom Bilsen van Stageco bevestigt dat het ongelofelijk moeilijk is om de juiste mensen aan te trekken.
Veel knowhow van technici en podiumbouwers is weggevloeid uit de cultuur- en eventsector, omdat men door de coronacrisis naar andere sectoren is overgestapt, waar men in zekerdere én betere werkomstandigheden terechtkomt. Dat de sector al twee jaar te lijden heeft onder een knipperlichtbeleid, is zeker een van de factoren, maar legt ook een structureel onderliggend probleem bloot: dat van een ondergefinancierde sector waarin flexibiliteit, lange dagen en onzichtbaar of onbetaald werk de norm zijn. Daar wijst ook Frank Olbrechts op in Apache. Ondertussen blijven de oningevulde vacatures ook binnen de cultuursector pieken. Daarover ging het recent nog in een Belgabericht.
Ik heb daar enkele vragen over, minister-president.
De onzekere toestanden in de sector hebben zoals gevreesd echt tot een braindrain geleid. Onder meer de festivalzomer komt daardoor in het gedrang. Welke maatregelen wilt u treffen om ervoor te zorgen dat de cultuursector in de nabije toekomst weer op volle toeren kan draaien?
Om hoeveel tekorten gaat het? Zijn hier cijfers over? Is dit probleem beperkt tot technische profielen of dreigt het probleem zich uit te breiden tot communicatie-, zakelijke of artistieke profielen? Wat plant u te doen om dit te voorkomen?
Hoe staat het met de relanceplannen en de Taskforce Cultuur op lange en middellange termijn? De geplande lancering eind december werd door een nieuwe besmettingsgolf uitgesteld. Is er binnen deze plannen voldoende aandacht voor een heropstart op lange termijn en het probleem van de braindrain?
Deze braindrain legt een duidelijk probleem van duurzame tewerkstelling in de sector bloot. Welke acties plant u om de werkomstandigheden in de sector te verbeteren? Is een structurele versterking van het landschap aangewezen?
Dat zijn heel wat zaken die we ook in de kamerbrede resolutie hebben aangekaart. Daarin hebben we een aantal principes naar voren geschoven. Het zou mij heel erg interesseren welke de mogelijke concrete acties zouden kunnen zijn om een antwoord te bieden op die principes die we allemaal delen.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mevrouw Meuleman, zoals u weet, zijn er naar aanleiding van de pandemie heel wat steunmaatregelen in het leven geroepen om de cultuursector te ondersteunen in deze verschrikkelijke periode. Ik denk dan onder andere aan het versneld uitbetalen van voorschotten en saldi van werkingssubsidies, de culturele activiteitenpremie (CAP), de noodfondspremie in het kader van financieringsbehoeften en ondersteuning van derden in de waardenketen.
De problematiek van de exit van ondersteunend personeel situeert zich voornamelijk bij marktgerelateerde cultuuractoren die qua verdienmodel volledig afhankelijk zijn van publieksinkomsten en dus buiten de gesubsidieerde cultuursector vallen. Vanzelfsprekend kan de personeelsexit in de volgende periode van heropstart ook een impact hebben op de volledige sector. Deze exit van personeel is natuurlijk een breder gegeven dan enkel de cultuursector. De sterkst door de pandemie getroffen sectoren ondervinden immers in deze fase vaak gelijkaardige gevolgen. Deze problematiek situeert zich dus de facto binnen de bredere crisis op de arbeidsmarkt en de tewerkstellingsproblematiek. Vanuit het cultuurbeleid kan dat niet meteen worden geremedieerd. Ons subsidiekader en instrumentarium laten dit niet onmiddellijk toe. Wel hoop ik dat, zodra de cultuursector volop heropstart, de aantrekkingskracht van de sector enerzijds en de dynamiek die door de heropstart ontstaat en die ik ook toejuich en aanmoedig, anderzijds ook weer mensen zal laten terugkeren naar de cultuursector.
Ik heb geen concrete informatie of cijfers en verwijs in dezen naar mijn antwoord op uw eerste vraag. Mogelijk kan minister Crevits hier meer concrete cijfers over geven.
De besprekingen van de Taskforce Cultuur middellange en lange termijn lopen natuurlijk verder, maar er wordt ook van uitgegaan dat, met de normalisering en optimalisering van de publieksparticipatie, de cultuurcreatie en -presentatie weer op gang worden getrokken. Maar voor de middellange en lange termijn is het de bedoeling om te leren uit de crisis en te kijken welke bijkomende maatregelen er genomen moeten worden. Die gesprekken lopen verder.
Op 30 maart 2021 sloten de Vlaamse Regering en de sociale partners een nieuw Vlaams intersectoraal akkoord (VIA) voor de social en non-profitsectoren. De private socio-culturele sector, onder paritair subcomité 329.01, krijgt door dit akkoord middelen voor een verhoging van de koopkracht en een verbetering van de kwaliteit van de werkomgeving. Enkele maanden later, op 4 juni 2021, sloten de Vlaamse Regering en de sociale partners ook een nieuw VIA voor de kunstensector, onder paritair comité 304. Op basis van dit akkoord wordt vanaf 2021 jaarlijks ongeveer 2 miljoen euro bijkomend geïnvesteerd in koopkrachtverhoging en kwaliteitsverbetering.
Concreet voorziet het akkoord voor de kunstensector in een verhoging van de eindejaarspremie, met extra inspanningen voor kortlopende arbeidsovereenkomsten, in bijkomende middelen voor loopbaanbegeleiding en in middelen om de digitalisering van de sector te faciliteren en de digitale competenties van de werknemers te versterken.
Het akkoord heeft daarnaast bijzondere aandacht voor de specifieke situatie van flexwerkers, met de principes van ‘fair practices’ als leidraad. Een groot deel van het budget dient als tegemoetkoming voor een vergoeding voor kosten die een flexwerker maakt maar nog nergens vergoed worden, bijvoorbeeld kosten voor het gebruik van de persoonlijke laptop of het internetabonnement. Voorts wordt onderzocht hoe sectorale afspraken over minimumvergoedingen voor zelfstandigen juridisch kunnen worden verankerd en wordt werk gemaakt van het wegnemen van hinderpalen voor rechtstreekse tewerkstelling bij een werkgever. Ook het Sociaal Fonds voor de Podiumkunsten krijgt meer werkingsmiddelen om flexwerkers beter te kunnen bereiken.
Als het gaat om de gesubsidieerde sector heb ik alle vertrouwen in de professionaliteit van de sector. Ook in het nieuwe Kunstendecreet zijn de principes van ‘fair practices’, waaronder ook ‘fair pay’, ingeschreven als subsidievereisten voor zowel de projectsubsidies als de werkingssubsidies. Wie een projectsubsidie of werkingssubsidie ontvangt, moet aantonen dat bij de vergoeding van medewerkers, ongeacht hun statuut, de principes van ‘fair practices’ worden toegepast. Als de ontvanger van een subsidie een rechtspersoon is, moeten ook de toepasselijke cao’s nageleefd worden. Mijn administratie zal bij het toezicht op het verantwoordingsdossier nagaan of de verschillende engagementen effectief zijn nagekomen.
Dank u wel, minister-president.
Het is zeker een problematiek die uw bevoegdheid overschrijdt en die raakt aan bevoegdheden van uw collega-ministers in Vlaanderen, maar ook aan de hele hervorming van het kunstenaarsstatuut op het federale niveau, waar, denk ik, ook nog wel werk aan de winkel is. Die moet breed genoeg zijn om de verschillende jobs in de cultuursector mee te nemen, maar ook niet zo breed dat we met een kanon op een mug schieten en dat het onrealistisch wordt. We moeten een realistisch plan maken.
Nu, het zou toch goed zijn als u binnen uw eigen bevoegdheden – en het ziet er vrij goed uit – kunt doen wat mogelijk is om ervoor te zorgen dat de sector zekerheid heeft en ten volle kan starten met een aantal zaken die ook in onze resolutie zijn opgenomen – bijvoorbeeld de promocampagnes – en die vanuit Vlaanderen en vanuit uw bevoegdheden uitgevoerd kunnen worden. Er zijn dus wel degelijk randinitiatieven die u kunt doen, zaken in de rand die toch de moeite lonen. Misschien kunnen ze een hart onder de riem van de sector steken en zo een positief beeld schetsen, om van de sector weer een aantrekkelijke werkgever te maken. Misschien moet u eens kijken of op dat vlak niet meer mogelijk is.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Dank u, collega Meuleman, voor de heel terechte vraag. Het klopt dat mensen door stil te zitten in corona een nieuwe job zijn gaan zoeken, vaak zonder avond- of weekendwerk en met meer vastheid. Dat heeft alle pijnpunten van de sector blootgelegd. Maar nu we volop kunnen heropstarten, zitten de werkgevers met de handen in het haar omdat ze de mensen niet meer terugkrijgen.
Minister-president, ik steun dus het voorstel van mevrouw Meuleman dat u vanuit uw eigen bevoegdheid gaat kijken wat er onder andere op het vlak van promotie kan gebeuren en dat u met de hele Vlaamse Regering, met name met minister Crevits, kijkt wat er nog meer mogelijk is, zodat onze kamerbrede resolutie ook haar uitvoering kan zien.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Tijdens het laatste overleg dat ik had met het Overleg Kunstenorganisaties (oKo), heb ik wel aangeboden om een campagne te doen. Maar ik ga ervan uit dat voorstellen daartoe het best vanuit de sector komen en dat we dan kijken hoe we dat vanuit de overheid kunnen ondersteunen. Ik denk dat we dat het best met de sector doen dan dat we daar een overheidscampagne op loslaten. Daarover zijn we in overleg met de sector, om het publiek vertrouwen te geven om weer naar de zalen te komen. En als de cijfers op deze manier blijven evolueren, dan denk ik dat we heel snel in code geel gaan eindigen, wat nog meer vertrouwen zal geven om weer deel te nemen aan cultuur.
Maar, bottomline: we zijn in overleg met de sector om na te gaan hoe we hen kunnen ondersteunen om het vertrouwen te herstellen.
Dank u wel, minister-president, daar ben ik blij om. Ik denk ook dat het inderdaad beter van onderuit komt en dat er in nauw overleg met de sector gekeken wordt naar wat de beste en meest effectieve manier van campagnevoeren zou kunnen zijn.
Ik denk dat ook monitoren op zijn plaats is. U zei dat er op dit moment niet echt cijfers zijn over de uitstroom en de effectieve problemen. Ik denk dat het toch ook goed zou zijn om op te volgen wat de toekomst brengt en of dit iets is wat zichzelf oplost dan wel of het een structureel probleem blijft en er dus meer nodig zal zijn om initiatieven te nemen rond die moeilijke werkomstandigheden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.