Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Ik ga eerlijk zijn, collega’s, ik had de twee vragen eigenlijk eerst in één grote vraag gezet, maar dat ging veel te lang zijn omdat we toch ook in commissie aan spreektijden gebonden zijn. En vandaar de verwarring. We behandelen dus nu de vraag over de leenvergoeding voor auteurs en de andere dan waarschijnlijk volgende week.
Minister-president, in antwoord op mijn schriftelijke vraag nr. 59 over de berekening van de leenvergoeding voor auteurs bij het uitlenen van e-boeken via het cloudLibrary-project van Cultuurconnect verduidelijkte u dat er een verschil is tussen de praktijk van een deel van de openbare bibliotheken om e-boeken op een e-reader uit te lenen, die volledig onder beheer van de lokale bibliotheek valt, en het Vlaamse e-boekenplatform, cloudLibrary, dat onder beheer van Cultuurconnect valt. U kon derhalve niet antwoorden op mijn concrete vragen over de praktijk van lokale bibliotheken die e-boeken op e-readers uitlenen. Maar u antwoordde wel: “Van de bibliotheken die op dit moment aangesloten zijn op het eengemaakt bibliotheeksysteem (269) zijn er 119 bibliotheken die e-boeken uitlenen die ze zelf aankochten (en waarvan ik dus vermoed dat ze die uitlenen op een e-reader).”
We kunnen dit natuurlijk niet een randfenomeen noemen als ruim 44 procent van de bibliotheken deze praktijk toepast. En het lijkt ons bovendien dat Cultuurconnect deze praktijk verregaand faciliteert en zelfs aanmoedigt. Bibliothecarissen bevestigen ons dat Cultuurconnect juridisch advies heeft verleend en groen licht heeft gegeven voor deze praktijk. Immers, de tekst op de websites van de lokale bibliotheken die deze dienst aanbieden, is gelijklopend – ze hebben allemaal hetzelfde tekstje – en op sommige websites wordt een handleiding in de vorm van eenzelfde filmpje getoond. Het bibliotheeksysteem Wise faciliteert de registratie van deze e-boeken.
Het getuigt natuurlijk van weinig respect vanuit de bibliotheken om e-boeken aan te kopen en niet te melden dat die via de omweg van plaatsing op een e-reader wel degelijk digitaal zullen worden uitgeleend. Overigens willen auteurs en uitgevers weten via welke weg die e-boeken zijn aangeschaft. Het gevolg is dat – al dan niet recente – titels die uitgevers niet via cloudLibrary wensen aan te bieden, wel degelijk als e-boek worden uitgeleend. Een steekproef in de centrale catalogus van bibliotheken in december 2021 leverde een aantal cijfers op over het bezit van e-boeken en papieren boeken van titels die niet zijn opgenomen in de collectie van cloudLibrary omdat de uitgevers en of de auteurs geen toelating verleenden voor opname in de cloudLibrary-collectie.
Ik had in de schriftelijke voorbereiding van mijn vraag om uitleg een aantal voorbeelden opgenomen, en ik zal er de meest sprekende uit halen. ‘Oorlog en terpentijn’ van Stefaan Hertmans, daarvan zijn er 511 fysieke exemplaren en 89 digitale te vinden in bibliotheken, terwijl hij geen toelating gegeven had om via cloudLibrary te werken. Een ander voorbeeld was ‘De Bourgondiërs’ van Bart Van Loo: 390 fysieke exemplaren, 65 digitale. Het gaat om recente titels van auteurs die expliciet geweigerd hebben toelating te verlenen voor opname van hun titels in cloudLibrary. Deze auteurs wensen inzicht te hebben welke titels als e-boek van hen, in hoeveel exemplaren en hoeveel maal uitgeleend sinds de opname in de collectie van de plaatselijke bibliotheek, maar men raakt daar blijkbaar niet aan, dus proberen we het via u, minister-president.
Worden die handleiding en de juridische informatie over het uitlenen van e-boeken op e-readers effectief aangeleverd door Cultuurconnect?
Wordt deze praktijk van de lokale bibliotheken door Cultuurconnect gemonitord en begeleid?
Kan de Vlaamse overheid dergelijke complexe beveiligingsprocedures overlaten aan de lokale verantwoordelijkheid? Immers, welke zekerheid hebben uitgevers en auteurs dat het ‘one copy, one user’-principe correct wordt toegepast? Vanop de server van de bibliotheek kan in principe een aangekocht e-boek onbeperkt én gelijktijdig uitgeleend worden en ook gedownload worden op e-readers. Hoe wordt erop toegezien dat kopiëren van het uitgeleende boek onmogelijk is vanop die ter beschikking gestelde e-reader? Dat zou ook nog kunnen, en dan weet je helemaal niet waar het terechtkomt.
Hoe zult u de uitgevers en de auteurs correct informeren over het aantal aangekochte exemplaren en de registratie van het aantal uitleningen van e-boeken door de lokale bibliotheken die e-boeken uitlenen op zelf aangekochte e-readers? Immers, zoals blijkt uit onze kleine steekproef in de voorbereiding, worden ook e-boeken uitgeleend van auteurs die uitdrukkelijk hun toestemming niet gegeven hebben voor opname in cloudLibrary. Dat gebeurt dan blijkbaar toch via een omweg. Bovendien worden bepaalde titels zowel aangeboden via cloudLibrary – met dus de onbekende vergoeding voor de auteur – én via de e-readconstructie – met onzekerheid over de 3 cent leenvergoeding. Hoe groot is deze overlap tussen beide uitleensystemen?
Het klinkt allemaal wat technisch, maar het gaat hier uiteindelijk over de correcte vergoeding van zowel auteurs als uitgevers. Via e-boeken zijn we niet zeker dat dit op een correcte manier gebeurt bij alle bibliotheken.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mevrouw Brouwers, de praktijk van een deel van de openbare bibliotheken om e-boeken op een e-reader uit te lenen, valt volledig onder het beheer van de lokale openbare bibliotheek. Cultuurconnect voorziet dan ook geen handleidingen noch voorbeelden van webpagina’s om deze dienstverlening te faciliteren.
Indien bibliotheken aan Cultuurconnect juridische informatie vragen omtrent het uitlenen van e-boeken op e-readers, dan geeft de vzw het advies dat zij verkregen van hun juridische experten inzake auteursrecht, namelijk: “In haar arrest C-174/15 stelt het Hof van Justitie van de Europese Unie dat de uitzondering van het openbaar uitleenrecht ook op e-boeken slaat. Er moet daartoe wel aan drie voorwaarden worden voldaan. Het e-boek moet door de rechthebbenden op de Europese markt zijn gebracht. De bibliotheek moet het e-boek verkregen hebben uit een legale bron. Het e-boek kan maar aan 1 persoon gelijktijdig worden uitgeleend (single use). Dit is dus ook zo voor de e-boeken die door de bibliotheken op e-readers uitgeleend worden.”
Wordt deze praktijk van de lokale bibliotheken door Cultuurconnect gemonitord en begeleid? Nee. Dat gebeurt niet.
Kunnen de complexe beveiligingsprocedures worden overgelaten aan de lokale verantwoordelijkheid? Zoals u weet, is de bevoegdheid voor het lokaal cultuurbeleid, waaronder de openbare bibliotheek, sinds 2016 volledig overgeheveld naar de lokale besturen, samen met de inkanteling van de financiële middelen in het Gemeentefonds. Dat betekent dat lokale besturen volledig autonoom kunnen beslissen over en verantwoordelijk zijn voor hun lokaal cultuurbeleid, inclusief hun openbare bibliotheek. Alle aspecten van de werking van die openbare bibliotheek vallen bijgevolg volledig onder de bevoegdheid van het lokale bestuur.
Wat uw vierde vraag betreft: zoals hierboven aangehaald, valt de praktijk om e-boeken aan te kopen en uit te lenen onder het arrest C-174/15, waarin het Hof van Justitie van de Europese Unie stelt dat de uitzondering van het openbaar uitleenrecht ook op e-boeken slaat, mits er aan de eerder vermelde drie voorwaarden is voldaan. Dit geldt dus ook voor de e-boeken die door de bibliotheken op e-readers uitgeleend worden. Om deze praktijk toe te passen hoeven auteurs dus geen toestemming te verlenen.
Een van de voornaamste redenen van de openbare bibliotheken om zelf e-boeken te blijven aankopen is vermoedelijk dat veel voornamelijk populaire en recente titels nog niet beschikbaar zijn via cloudLibrary.
Op de overlap tussen het aanbod van cloudLibrary en de aangekochte e-boeken door de bibliotheken zelf heb ik geen zicht, aangezien het collectiebeleid van een openbare bibliotheek ook een lokale bevoegdheid is.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Dank u wel voor het antwoord, minister-president.
Wat de verantwoordelijkheid van de lokale besturen betreft, klopt het wat u zegt: dat is ondertussen al enkele jaren geleden overgeheveld. Dan zullen we moeten vragen aan al onze gemeenteraadsleden om daar vragen over te stellen in de gemeenteraden. Vlaanderen heeft natuurlijk wel enige verantwoordelijkheid via dat eengemaakte bibliotheeksysteem. Wordt daar dan niets geregistreerd over het uitlenen van e-boeken via e-readers? Misschien hoort dat daar voor een stukje thuis.
Die boeken die niet via cloudLibrary beschikbaar zijn, daarvan zegt u dat het misschien is omdat het om recente titels gaat. Wat wij ervan gehoord hebben, is dat die auteurs dat gewoon niet wilden. Daar gaan we de discussie nu niet over voeren, maar ze willen niet, net omdat ze in hun ogen niet correct vergoed worden en schrik hebben dat die boeken toch meermaals tegelijkertijd worden uitgeleend.
Maar goed, dat arrest van het Hof van Justitie, daarvan was ik onvoldoende op de hoogte. Dat gaat om een uitspraak van een rechter, die iedereen dus moet naleven. Als er in bepaalde bibliotheken toch zaken zouden mislopen, dan zal dat misschien pas naar boven komen als een gemeenteraadslid daarnaar vraagt, maar ik vind toch ook dat Vlaanderen daar via het eengemaakte bibliotheeksysteem voldoende aandacht voor zou moeten vragen. Ik weet ook niet of alle bibliotheken wel op de hoogte zijn van dat arrest, dus dat mag goed gecommuniceerd worden, wat mij betreft. Auteurs moeten nu eenmaal correct vergoed worden. Dat is altijd ons mantra bij dit soort vragen.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik denk niet dat mevrouw Brouwers bijkomende vragen gesteld heeft, dus ik heb ook geen bijkomende commentaar.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Voor mij is alles duidelijk. We kunnen er naar aanleiding van mijn vraag om uitleg die volgende week geagendeerd staat, nog op terugkomen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.