Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Vorige week hebben we het uitgebreid gehad over FM versus DAB naar aanleiding van de beslissing van minister Dalle om de landelijke commerciële radio drie frequenties toe te kennen. In de marge daarvan is het debat ook over Klara gegaan. Dat heeft me, moet ik zeggen, wel wat verontrust.
We weten dat de FM-band schaars is, de bandbreedte is beperkt. Er is maar ruimte voor acht landelijke radiozenders: vijf frequentiepakketten voor de radio’s van de openbare omroep en drie frequentiepakketten voor de commerciële radiozenders.
Op 9 februari 2022 besliste minister Dalle na een beauty contest over de verdeling van de drie pakketten voor commerciële radio’s. Voor deze pakketten waren er vier gegadigden. Uiteindelijk viel het voorstel van Studio 100 voor een nieuwe landelijke radiozender Spring uit de boot. Daarop kondigde Studio 100 aan de radioplannen van het bedrijf zo goed als te laten varen, omdat ze vinden dat een lancering op DAB+ en digitale radio vandaag nog niet levensvatbaar zou zijn.
In de week in aanloop naar de beslissing van minister Dalle, maar ook tijdens de bespreking in het Vlaams Parlement op 9 februari 2022 naar aanleiding van een vraag van collega Karin Brouwers, werd door collega Steven Coenegrachts geopperd om de licenties van de vijf VRT-radio’s te herbekijken, meer bepaald die van de cultuurzender Klara.
Een week eerder schreef Siegfried Bracke, oud-Kamervoorzitter en huidig VAF-voorzitter voor N-VA en tevens oud-VRT-journalist een opiniestuk op Doorbraak waarin hij pleit om Klara uit de ether te halen en volledig digitaal te laten uitzenden. Hij ziet voor een zender die vandaag iets meer dan 2 procent marktaandeel van radioluisteraars heeft, de meerwaarde niet langer om deze radiozender, die zich focust op klassieke muziek en cultuur, een plek op de schaarse FM-band te gunnen. Dus, volgens Siegfried Bracke moest Klara plaats ruimen voor de plannen van Studio 100 voor een nieuwe radiozender Spring.
Naar aanleiding van deze standpunten en naar aanleiding van de uitspraak van minister van Media Dalle tijdens de plenaire vergadering van 9 februari 2022 dat “het afschakelen van Klara niet met deze minister van Media zal zijn”, lijkt het alsof de afschakeling van Klara uit de FM-ether wel wordt overwogen, ook al zijn de VRT-radio’s vandaag geen voorwerp van debat. Die liggen vast en ze zijn eventueel voorwerp van een volgende beheersovereenkomst. Dan zijn we eigenlijk ook al in een andere regeerperiode. Niettemin zorgen dergelijke uitspraken over een eventueel afschakelen van Klara op de FM-band voor veel ongerustheid bij Klara-mensen en bij de luisteraars van Klara. Ik werd er heel veel over aangesproken.
Die ongerustheid, minister-president, moet worden weggenomen door klaarheid te scheppen. U kunt dat. Ik reken op u.
Wat is uw appreciatie van de rol die Klara vandaag speelt in het culturele veld in Vlaanderen?
Erkent u dat de VRT-radiozender Klara een centrale speler is in het stimuleren en ondersteunen van het cultuuraanbod en de cultuurorganisaties in Vlaanderen?
Erkent u dat Klara niet alleen een partner is van de cultuur- en muziekorganisaties maar ook als organisator van onder meer het Klarafestival en andere Klara-publieksevenementen als de Klaradag Iedereen Klassiek, een belangrijke bijdrage levert in het democratiseren van cultuur en klassieke muziek voor alle Vlamingen?
Bent u van mening dat deze rol enkel opgenomen kan worden door de publieke omroep VRT of ziet u ook ruimte voor commerciële initiatieven om dezelfde rol te vervullen?
Hoe staat u tegenover de verschillende stemmen die opgaan om de FM-frequenties van Klara te schrappen en de radiozender volledig digitaal te laten uitzenden?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mevrouw Segers, mediabeleid is natuurlijk de bevoegdheid van collega Dalle. Ik wil niet op zijn bevoegdheidsdomein treden. Aan de andere kant wil ik dat ook niet als argument gebruiken om daar mijn eigen inzichten niet over te ventileren.
Je kunt een goede vriend hebben waarmee je het niet altijd eens bent. U verwees naar Siegfried Bracke. Hij heeft op dit moment geen functie meer in uitvoerende organen. Ik ben niet gebonden aan de uitspraken of de schrijfsels van mijn goede vriend Siegfried Bracke op dat vlak.
Ikzelf ben de mening toegedaan dat als een openbare omroep één taak heeft, die is om die dingen te doen die door de commerciële zenders niet kunnen gebeuren. Het feit dat Klara een laag luisterpubliek heeft, is voor mij juist een argument om te zeggen dat de VRT dit moet aanhouden. MNM, Studio Brussel, weet ik wat: dat zijn allemaal zaken die concurrenten vinden in het commerciële circuit. Je kunt daar heelder filosofieën op loslaten, maar Klara is uniek in het radiolandschap. Dat is mijn persoonlijke mening en, naar ik heb begrepen, ook die van minister Dalle, die zegt dat onder zijn beleid Klara niet zal verdwijnen. Het staat ook zo in de beheersovereenkomst met de VRT. Dus, ik denk dat er geen reden is tot ongerustheid wat deze legislatuur betreft. Ik kan niet spreken voor een volgende legislatuur. Maar mijn inzicht en mijn overtuiging is: als de openbare omroep één taak heeft, dan is dat zenders zoals Klara levensruimte te geven. In die zin denk ik dat we aan dezelfde kant van het debat staan.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Dank u wel, minister-president voor uw korte maar heldere antwoord. Alvast deze legislatuur is er totaal geen sprake van om Klara uit de ether te halen. Het is goed dat u dat bevestigt. Voor een volgende regering zal dat waarschijnlijk voorwerp worden van regeringsonderhandelingen. Ik deel absoluut uw mening. Ik heb ook op die manier aan Siegfried getweet. Klara zit exact in het hart van wat een publieke opdracht voor een publieke omroep moet zijn, namelijk: dat doen wat de markt niet doet.
In het buitenland zijn er wel een paar succesvolle commerciële initiatieven. Classic FM bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk, daar luister ik ook naar. Maar je kunt die programmatie totaal niet vergelijken. En Klara brengt mensen niet alleen via de radio naar Belgische muziek of leidt hen toe naar klassieke muziek, maar ook via vele elementen. Ik sta daar volledig op dezelfde lijn als u wat Klara betreft.
Wat MNM betreft, deel ik uw mening niet. Ik herinner mij dat tijdens de vorige legislatuur minister Gatz ook even overwogen heeft om MNM uit de ether te halen. Maar de VRT heeft ons kunnen overtuigen dat als er één zender is waar er vooral voor laaggeschoolde mensen en jongeren kwaliteitsvol nieuws naartoe kan worden gebracht, het MNM is. Ook van MNM ben ik absoluut overtuigd dat we die moeten behouden.
Inderdaad, het publiek van Klara is een publiek dat zeker en vast vandaag de weg nog niet heeft gevonden naar DAB. Dus, dank u. Ik denk dat u bij veel mensen van Klara die ongerust waren, de ongerustheid hebt weggenomen.
De heer Brusselmans heeft het woord.
Bedankt, collega Segers, voor de interessante vraag.
Ik denk wel dat we twee dingen hier uit elkaar moeten houden. Enerzijds is er het debat of het nog te verantwoorden is of de VRT zulk aantal FM-frequenties heeft op een markt die zeer schaars is. Voor mij is het antwoord daarop zeer duidelijk: neen. Dus, moeten voor mij die frequentiepakketten allemaal in een soort beauty contest gegoten worden, zoals we hebben gedaan, en moeten we kijken of het nog opportuun is in de eerste plaats of ze er nog vijf hebben. Volgens mij zal de conclusie zijn: neen. En dan gaan we moeten kijken wie daar het spreekwoordelijke slachtoffer van moet zijn. Maar ik weet dat de VRT zelf met een onderzoek bezig is over wat de impact zou zijn mochten zij een FM-frequentiepakket verliezen. Dat stond ook zo in de beheersovereenkomst. Ik stel voor dat we vooral dat afwachten.
Maar over een tweede aspect wat Klara specifiek betreft, ben ik het er wel absoluut mee eens dat inderdaad, zoals zowel door u, collega Segers, als door de minister-president gesteld is, het net wel de taak is van de openbare omroep, namelijk aanvullen waar de privémarkt het niet doet. Je zou het argument kunnen gebruiken dat de lage luistercijfers pro het behoud van Klara pleiten. De vraag is alleen of dat per se op FM moet. Ik ben helemaal geen pleitbezorger van te zeggen ‘Klara moet weg’. Maar ik vind wel dat we daar op een nuchtere manier naar moeten kunnen kijken en eens afwegen wat het doelpubliek of wat de doelgroep is die Klara bereikt – we weten dat min of meer wel – en dan daarnaast zetten wat de impact zou zijn mocht Klara verdwijnen op FM en enkel nog op DAB+ of digitaal beschikbaar zijn. Ik denk dat we die afweging wel in alle objectiviteit moeten kunnen maken.
Maar dat Klara volledig moet verdwijnen, zal nooit op de steun van het Vlaams Belang kunnen rekenen. Integendeel, ik denk dat er een veel beter alternatief is om een zender te schrappen bij de VRT, en dat is – zoals hier ook al gezegd – MNM, die zijn luistercijfers drastisch ziet dalen – weer 25 procent eraf. QMusic doet het daarentegen, zowel in Nederland als in België, zeer goed en vult, naar mijn bescheiden mening, die markt eigenlijk volledig in.
Mevrouw Van Werde heeft het woord.
Het zal u niet verwonderen dat ook wij niet zijn voor het afnemen van een FM-frequentie van de VRT. En ik ben heel blij dat de minister-president dat net ook heel duidelijk heeft gemaakt. Hij zegt dat Klara uniek is. Het is echt een juweeltje in het radiolandschap. Enfin, dat is mijn persoonlijke mening, maar gelukkig niet die van mij alleen. Ik heb aan den lijve ondervonden hoe belangrijk de zender is voor een heel grote groep mensen. De nieuwe beheersovereenkomst is nog maar net van start gegaan. Het zou toch echt wel absurd zijn als we nu vanwege het dossier over de particuliere landelijke zenders ineens de VRT in de problemen zouden brengen. Dat zijn dingen die je van tevoren afspreekt zodat iedereen weet waar hij aan toe is.
Collega Segers, dit moet me wel van het hart. U citeert selectief uit het opiniestuk van Siegfried Bracke. Hij heeft ook meegegeven dat hij die optie naar voren schoof omdat hij ervan uitging dat de gemiddelde Klaraluisteraar al DAB+ heeft. Ik weet het niet, wij weten dat niet. Dat zou een zeer grondig onderzoek moeten uitwijzen. Maar in elk geval hanteerde de heer Bracke een bredere argumentatie. En hij spreekt niet namens de N-VA. Dat wil ik toch wel eventjes duidelijk stellen. U lijkt dat te suggereren. Dat klopt dus absoluut niet.
Of de rol van Klara wordt overgenomen door de particuliere media? Ja, als het commercieel interessant is om zo’n rol op te nemen, dan zal zo’n private speler dat natuurlijk doen. Maar ja, dan moet er een markt voor zijn, en 2 procent lijkt me niet meteen een markt waar een commerciële speler op zal springen. Maar je kunt de vraag natuurlijk ook omkeren. Misschien zit geen enkele particuliere speler daar momenteel op te wachten, net omdat Klara nog op FM zit. En op dit moment is een plaatsje op de FM-band nog altijd interessanter dan uitzenden via DAB of DAB+. Maar deze discussie houdt ook op, want in 2030 is dat onderscheid er niet meer. Dan zit iedereen op DAB.
De heer Coenegrachts heeft het woord.
Misschien eerst en vooral, collega Segers, wil ik het volgende zeggen. Op bijna elke vraag die u gesteld hebt, zou ik 'ja' antwoorden. Ik erken het belang van Klara. Ik vind dat het absoluut de kernopdracht van de VRT is om daarin te investeren. De enige open vraag die ik gesteld heb, is: moet de VRT als publieke omroep, als publieke zender, zoveel ruimte innemen op de radiomarkt?
Het zijn er vijf van de acht. Ik heb Klara als voorbeeld gegeven. Er wordt hier gesproken over MNM. Ieder zal zeggen: ‘Mijn zender niet, pak de andere zender.’ Naar aanleiding van mijn tussenkomst heb ik ze ook allemaal de revue zien passeren. Er zijn mensen die pleiten voor Radio 2, voor Radio 1, voor Studio Brussel, voor MNM, voor Klara. Iedereen zal wel een mening hebben en iedereen zal zeggen: ‘Laat het zoals het is, dan is er ook geen probleem.’ Maar mij gaat het om het volgende: de privésector heeft, volgens mij, iets te weinig ruimte.
Goed, ik besef dat we onze beheersovereenkomst hebben. Dit is een debat dat voor de toekomst zal moeten gelden. Maar ik wil toch nogmaals benadrukken welk belang ik hecht aan Klara en het feit dat de VRT daarin investeert. Trouwens, ik ben een van die mensen die op de terugweg naar huis altijd naar Klara luistert. Maar in de wagen heb je altijd DAB+ tegenwoordig, ik ben dus een van die digitale luisteraars.
Het volgende moet me wel van het hart, collega Segers. U hebt gezegd ‘blijf van de VRT af’, als ik het kort mag samenvatten. Maar in plenaire vergadering vorige week zei u, en ik citeer: “Eigenlijk staat Studio 100 niets in de weg om toch digitaal te gaan.” Wat voor Studio 100 geldt, zal ook wel voor de VRT gelden. Er zal ook wel, als men wat nadenkt en onderzoekt en bereidheid toont, binnen de VRT een mogelijkheid zijn om zenders 100 procent digitaal uit te zenden. Wat kan voor de privésector, moet ook kunnen voor de VRT. Maar, voilà, u hebt vandaag de bevestiging van de minister-president gekregen en we zijn de meerderheid, we sluiten ons daarbij aan, in navolging van wat de minister van Media daarover al had gezegd.
Ik vind het wel interessant hoe u de ingang hebt gevonden om de ontkenning van de minister van Media te gebruiken om het nog eens op de agenda te zetten voor de minister-president. Het is een speciale interpretatie van de woorden van de minister van Media. Voor mij is hier de discussie ook wat mee afgerond. Maar ik ben blij dat de knuppel in het hoenderhok heeft gelegen en dat we er allemaal even over hebben gedebatteerd.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Ik wil me graag eventjes aansluiten, kort.
Het zou wat al te gek zijn dat we na de straffe uitspraak van onze mediaminister iets anders zouden zeggen, dus ik wil zeker bevestigen dat het voor de CD&V-fractie onbespreekbaar is om af te stappen van Klara op de FM-band. Het is me absoluut niet duidelijk – ik hoor hier verschillende geluiden – in welke mate de Klaraluisteraar al dan niet al op DAB+ zit. Ik denk dat het interessant zou zijn om van elke zender, zowel commerciële als zenders van de VRT, de opsplitsing te hebben. Ik zal nakijken of we ergens kunnen vinden hoeveel luisteraars er eigenlijk per zender al luisteren naar DAB+. Dat zou eigenlijk wel interessant zijn om te weten om naar de toekomst toe, bij een volgende regering of een volgende beheersovereenkomst, eens te kijken of er zaken mogelijk zijn. Maar op dit moment is dat absoluut niet mogelijk. Het papier van de beheersovereenkomst komt nog maar net uit de printer, bij wijze van spreken. Je kunt daar nu niet op gaan inbreken, voor zoiets belangrijks dat uiteindelijk ook heel veel inkomsten oplevert. Dat geldt net niet vanuit Klara, maar dat geldt voor de andere zenders zoals MNM natuurlijk wel. Het is een verhaal dat je in zijn geheel moet bekijken. Ik heb de discussie in de vorige legislatuur meegemaakt. Er zijn toen studies rond gebeurd enzovoort, en men heeft toen ook gezegd: 'We doen het niet.’ Wat niet belet dat er altijd over nagedacht kan worden. Maar dat is iets dat je zeer grondig moet bekijken. En ik ben echt niet zeker dat de gemiddelde Klaraluisteraar al op DAB+ zit. Dat is eigenlijk een van mijn grootste bekommernissen.
Ik ga er niet verder op in. Ik heb ook geen verdere vragen. Het is duidelijk.
Ik ga me ook heel kort aansluiten.
Ik ben blij dat de vraag gesteld is, mevrouw Segers, ook aan de minister van Cultuur. Want inderdaad, de functie van Klara is een democratiserende en cultuurspreidende functie, veel meer dan alleen een radio te zijn. Ik ben blij dat iedereen dat erkent. Dan is het enkel de vraag: moet dat dan op die FM-band?
Maar ik ben het eens met mevrouw Brouwers: hoe zit het met die cijfers? Dat ging ook mijn bijkomende vraag zijn, maar dat is misschien eerder een vraag voor de minister van Media. Enerzijds zou je kunnen in de veronderstelling zijn om te zeggen dat het om mensen gaat die heel bewust luisteren en voor wie de kwaliteit van de muziek belangrijk is en die dus op DAB+ zouden kunnen luisteren. Anderzijds zou je kunnen denken dat het misschien een oudere doelgroep is, die nog steeds zijn eigen FM-radio heeft. Het is te objectiveren en te bekijken, denk ik.
Het is heel goed dat er bevestigd is dat er op dit moment geen sprake kan zijn van het verdwijnen van Klara op de FM-band. Het is veel te vroeg om dat nu aan te pakken. Bij dezen hebben we allemaal duidelijkheid en staan we op dezelfde lijn.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik ben blij te horen dat eigenlijk iedereen op dezelfde golflengte zit.
Mevrouw Segers, om alle misverstanden uit de wereld te helpen wil ik nog dit zeggen. Ik voel me hier een beetje een vreemde eend in de bijt. Het heeft zich hier nu meer als een mediadebat ontwikkeld. Ik wil absoluut geen gras voor de voeten van goede collega Dalle wegmaaien. Mevrouw Segers, ik heb niet gezegd dat MNM geprivatiseerd moet worden of dat de VRT daarmee moet stoppen. Ik heb gewoon gezegd: als je naar de kanalen kijkt, dan denk ik dat Klara als laatste voor privatisering in aanmerking komt, en dan zijn er andere VRT-kanalen waar er wel commerciële alternatieven voor bestaan. Dat heb ik willen zeggen. Leg me alstublieft geen woorden in de mond die ik niet gezegd heb.
Voor de rest is dit een debat dat met collega Dalle gevoerd moet worden, alhoewel ongeveer iedereen op dezelfde golflengte zit.
Mevrouw Segers heeft het slotwoord.
Nog eens dank u, minister-president, om de twijfel weg te nemen.
Wat betreft wie van de Klaraluisteraars, van de 2,2 procent, er al DAB+ luistert, heb ik zitten zoeken nu, maar ik vind alleen globale cijfers maar niet per zender. Ik veronderstel wel dat de VRT die zal hebben. Ik denk dat we die aan de VRT wel kunnen vragen.
Collega Van Werde zegt stellig: ‘We gaan in 2030 FM afschakelen.’ Ik ben daar helemaal nog niet zo zeker van. Auto’s rijden ongeveer acht jaar in het verkeer en nog niet alle auto’s zijn uitgerust met DAB+-spelers. Inderdaad, u bent een van de mensen die DAB in zijn auto heeft en zo naar Klara luistert. Maar heel veel oudere mensen, waaronder mijn schoonmoeder, heeft een klein FM-toestel en zij weet niet wat DAB+ is. Het wordt een stuk moeilijker om die daar te krijgen.
Het is inderdaad een mediadebat, maar ik ben blij dat alle collega’s zich hebben aangesloten en dat er duidelijkheid is dat er van Klara afschakelen geen sprake kan zijn de komende jaren.
De vraag om uitleg is afgehandeld.