Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Vraag om uitleg over de gevolgen van het stilleggen van de grondverzetswerken op de Oosterweelwerf na het arrest van de Raad van State
Vraag om uitleg over het arrest van de Raad van State met betrekking tot de Oosterweelwerf
Vraag om uitleg over de impact van het recente arrest van de Raad van State op de Oosterweelwerf
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Ik heb een vraag over de uitspraak van de Raad van State in verband met de toepassing van de grondverzetsregeling bij de Oosterweelwerf. In het arrest, dat geveld is op 29 december 2021, legt de Raad van State de schorsing op van de tenuitvoerlegging van de conformverklaring van 3 december 2021 van de actualisatie van het technisch verslag van de infrastructuurwerken aan Linkeroever en de conformverklaring van dezelfde datum van de actualisatie van het technisch verslag van de Scheldetunnel en de aansluiting met Linkeroever. In dat arrest staat dat onder meer de kadastrale werkzone veel te ruim is vastgesteld en dat de bestreden conformverklaringen die uitgestrektheid van de kadastrale werkzone valideren.
De Raad van State stelt vast dat kadastrale werkzone 101, die zich uitspant over de werven waarop de bestreden conformverklaringen betrekking hebben, drie werven, niet in het kader van eenzelfde project werd vastgesteld, maar dus van drie onderscheiden projecten die telkens het voorwerp zijn van meerdere vergunningen. Dat houdt een schending in van de artikelen 158, §5 en 163, van het Vlaams reglement betreffende de bodemsanering (VLAREBO).
Artikel 158, §5 definieert de kadastrale werkzone als de zone die vastgesteld is in het kader van eenzelfde project en die bestaat uit een geheel van gronden met soortgelijke kenmerken. Het betreft kenmerken die een betekenisvol effect op het milieu hebben of een betekenisvol risico voor de volksgezondheid inhouden. Artikel 163 bevat de beschrijving van bodemmaterialen voor bouwkundig bodemgebruik of in een vormvast product.
De verzoekende partij levert het bewijs van de uiterst dringende noodzakelijkheid door te verwijzen naar het rapport van de expertencommissie, waarin gewezen wordt op de drie mogelijke bronnen van risico’s op korte en lange termijn bij de werken aan de Oosterweelverbinding op Linkeroever.
Over de grootte van de kadastrale werkzone is tijdens de hoorzittingen van de onderzoekscommissie heel wat gediscussieerd. Experten van ABO verklaarden dat ze niet begrepen hoe het kon dat voor zo’n werf zo’n grote kadastrale werkzone werd vastgelegd. Zij vonden dit niet conform de grondverzetsregeling.
Minister, wat is de impact van deze uitspraak op de Oosterweelwerf? We hebben er van alles over gelezen in de pers, maar het zou goed zijn dat u dat hier nog even toelicht. Welke wijzigingen zijn er nodig? Welk onderdeel van de werf ligt stil? En welke stappen zijn er nodig om de werf weer op te starten?
Hoe verklaart u dat, ondanks het rapport van de Commissie Grondverzet, die de gezondheidsimpact van de graafwerken heeft onderzocht, de Raad van State toch van oordeel is dat er te weinig rekening is gehouden met milieu- en gezondheidsrisico's bij de afbakening van de kadastrale werkzone? In het verslag van de Commissie Grondverzet heeft men expliciet niet de keuze gemaakt om weer te gaan opsplitsen. Waarom werd er geen aanbeveling opgenomen om de kadastrale werkzone op te splitsen in kleinere zones op basis van de vervuilingsconcentraties en de werfgrenzen?
Waarom werd er ondanks de vele signalen, ook uit de onderzoekscommissie, nog niet geanticipeerd op deze uitspraak?
De heer Verheyden heeft het woord.
Onlangs maakte de Raad van State juridisch brandhout van de manier waarop Lantis, de bouwheer van de Antwerpse Oosterweelverbinding, met PFOS vervuilde grond afgraaft en verplaatst. De Raad van State schorste in een spoedprocedure het technische verslag waarop Lantis zich baseert om met PFOS vervuilde grond in Zwijndrecht af te graven en te verplaatsen naar een veiligheidsberm op het terrein van het Amerikaanse chemieconcern 3M. Door de uitspraak werd het de facto onmogelijk door te gaan met de grondwerken voor de aanleg van de nieuwe Scheldetunnel.
In april had de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) de normen voor het vrije hergebruik van die grond al verstrengd naar 3 microgram PFOS per kilogram droge stof. Lantis heeft daarop vrijwillig de graafwerken stilgelegd om zichzelf de tijd te geven de milieuhygiënische kwaliteit van de grond beter in kaart te brengen. Er werden stalen genomen en met de resultaten van die analyses werd het technisch verslag van de werken geactualiseerd. Dat verslag, waarin de mogelijkheden voor hergebruik heel nauwkeurig beschreven staan, kreeg vorige maand groen licht van de Grondbank. Maar de Raad van State haalde de juridische basis van die goedkeuring volledig onderuit in een spoedprocedure die een aantal organisaties vorige maand hebben opgestart.
Als Lantis de werken wil voortzetten, rest er wellicht geen andere optie dan de met PFOS vervuilde grond op eigen terrein te saneren of in een geïsoleerd depot te stoppen. Er bestaan technieken om te saneren, dat is ondertussen bekend. Of dat economisch haalbaar is, is een andere zaak.
Het dreigt het kostenplaatje van de Oosterweelwerf serieus de hoogte in te jagen en opnieuw heel wat vertraging te veroorzaken.
Lantis moet ook de vergunning voor de Oosterweelwerken herbekijken. In plaats van met één werkzone zal men moeten werken op basis van de drie bouwprojecten: Linkeroever, Scheldetunnel en de veiligheidsberm bij het chemiebedrijf 3M, die gevuld wordt met vervuilde grond uit de twee andere gebieden. Men vraagt zich echter af of die opsplitsing haalbaar is omdat men daardoor niet meer optimaal en kostenefficiënt kan omgaan met de grondoverschotten in het ene en de grondtekorten in het andere gebied.
Wat zijn de gevolgen van deze uitspraak voor het geheel van de Oosterweelwerken. Welke werken kunnen er nog plaatsvinden? Hoeveel vertraging zal het project door deze uitspraak oplopen? Wat betekent deze stilstand voor de definitieve einddatum van de werken? Heeft men al een beslissing genomen hoe men de sanering verder wil aanpakken: saneren op de eigen terreinen of opslag in een geïsoleerd depot? Wat zijn de financiële gevolgen van de in de vorige vraag beschreven mogelijkheden voor de behandeling van de vervuilde gronden? Is opsplitsing van de vergunning in drie aparte vergunningen voor de drie bouwprojecten haalbaar? Kan men nog steeds optimaal en kostenefficiënt omgaan met de grondoverschotten of grondtekorten? Wat zijn de financiële gevolgen voor de werken in het algemeen? Zullen de huidige budgetten volgens u volstaan om de meerkosten te dragen? Welke initiatieven zult u, minister, nemen om het dossier opnieuw vlot te trekken?
Mevrouw De Ridder heeft het woord.
Net voor het jaareinde werd een deel van de grootste werf van Vlaanderen, de werken aan Oosterweel, stilgelegd na een arrest van de Raad van State. Uit dat arrest blijkt dat er vragen kunnen worden gesteld over de correcte afbakening en de verschillende kadastrale werkzones. De aanleiding is nu het arrest over Oosterweel, maar die uitspraak zou ook een impact kunnen hebben op andere grote en kleine Vlaamse infrastructuurprojecten.
De Oosterweelwerken hoeven geen verdere uitleg. Ze zijn voldoende bekend. Het zijn de grootste werken die Vlaanderen de afgelopen decennia heeft gekend. Ze zijn niet alleen noodzakelijk voor de bereikbaarheid van de hele Antwerpse regio. Maar ook voor de leefbaarheid is het een mooi project, waarachter uiteindelijk ook de burgerbewegingen zich hebben geschaard. Na jaren van stilstand heeft de Vlaamse Regering deze cruciale werf in gang gezet. Ik doe dan ook vandaag een oproep aan de Vlaamse Regering om tot het uiterste te gaan om dit project, uiteraard binnen een juist juridisch kader, met zo weinig mogelijk vertraging voort te zetten.
Ik heb vragen voor de beide betrokken ministers. Maar u, minister Peeters kunt uiteraard namens de hele regering antwoorden. Hebt u het arrest al volledig bestudeerd? Tot welke bevindingen komt de Vlaamse Regering? Wat is uw plan van aanpak? Welke maatregelen zal men nemen om verdere vertragingen op deze historische werf te vermijden en te beperken? Heeft de Vlaamse Regering weet van andere grote Vlaamse projecten die beïnvloed kunnen worden door dit arrest? Zult u preventief maatregelen nemen om ook daar vertragingen te vermijden?
De heer Schiltz heeft het woord.
Ik sluit mij voor het feitenrelaas grotendeels aan bij de vorige sprekers. Maar ik heb ook een heel opvallende reactie gelezen van de voorzitter van stRaten-generaal, Manu Claeys, die ervoor bezorgd is dat het arrest ontlokt is door een klacht van een burgerbeweging die tot doel zou hebben om de Oosterweelwerken zelf stil te leggen. Dat is iets wat de wenkbrauwen doet fronsen. Ik weet, voor alle duidelijkheid, niet of dat zo is, en ik wil hier ook geen intentieproces voeren. Maar ik heb die reactie gelezen.
Minister, mijn vragen zijn heel simpel. Hoe interpreteert u het arrest? Wat zal de impact zijn op de werken? Welke remedies worden er in de schoot van de regering voorbereid? Hoe staat u ten opzichte van de uitspraken van de heer Claeys in zijn opiniestuk in Knack enkele weken geleden?
Minister Peeters heeft het woord.
Een eerste bundel vragen gaat over het arrest van de Raad van State. Wat staat daarin? De Raad van State heeft beslist om de tenuitvoerlegging van de conformverklaring van de technische verslagen te schorsen, wegens schending van artikel 158,5° VLAREBO. De Raad heeft geoordeeld dat de kadastrale werkzone te ruim bepaald werd, aangezien deze loopt over drie onderscheiden projecten waarvoor meerdere vergunningen verleend zijn. De raad wijst er immers op dat het begrip ‘project’ niet gedefinieerd is in VLAREBO of het Bodemdecreet en beschouwt het feit dat er meerdere vergunningen werden afgeleverd als strijdig met het begrip ‘eenzelfde project’, waarvan sprake in de definitie van ‘kadastrale werkzone’.
Wat zijn de gevolgen daarvan? De schorsing van de tenuitvoerlegging van de conformverklaring van de technische verslagen heeft tot gevolg dat alle grondverzetwerken met gebiedseigen gronden op de werven Linkeroever en Scheldetunnel die vallen onder de geschorste technische verslagen stilvallen. Ook het grondverzet voor de veiligheidsberm bij 3M is gestaakt. Beide werven liggen daardoor voor een belangrijk aandeel stil. Enkel werken met extern aangevoerde grond mogen nog doorgaan en alle activiteiten zonder grondverzet kunnen eveneens doorgaan zoals enkele betonwerken, wegeniswerken enzovoort – alle werken dus zonder grondverzet. Welke activiteiten bedoelen we dan juist? Dat zijn bijvoorbeeld de bouw van de aanlegsteiger op de werf Scheldetunnel, de voorziene ophoging ter hoogte van knooppunt Sint-Anna met extern aangevoerde grond. Die werken kunnen wel plaatsvinden.
Mevrouw Schauvliege vraagt waarom niet eerder actie werd ondernomen. Zowel Lantis, de erkende bodemdeskundigen als de bodembeheerorganisatie, Grondbank vzw, hebben de jarenlange praktijk inzake grondverzet toegepast, overeenkomstig VLAREBO en de bijbehorende codes van goede praktijk, zoals goedgekeurd in 2008. Zij hebben alles gedaan conform deze regels. Ook de experts van de Commissie Grondverzet hadden dat onderzocht. Ik wil hierbij nog meegeven dat de Raad van State enkel geoordeeld heeft dat de bestaande kadastrale werkzone 101 meerdere projecten omvat en niet eenzelfde project.
Alle collega’s vragen naar de verdere stappen. Op korte termijn zal Lantis bekijken hoe het nieuwe technische verslagen kan indienen, waarbij er onderverdeling is met een kadastrale werkzone per vergund project. Dat was precies het punt van kritiek van de Raad van State in dit arrest. Dat zal wellicht een vertraging betekenen van vier tot zes weken voor de werken op Linkeroever. Dit kan slechts gelden als gedeeltelijke oplossing om op korte termijn te kunnen voortwerken, geeft Lantis aan. Voorts doet Lantis volop onderzoek naar de manier waarop de werken ook op middellange termijn voortgezet kunnen worden.
In een latere fase moet ook bekeken worden of de huidige, werkende praktijk voor grondverzet in Vlaanderen, herbekeken dient te worden in functie van dit arrest. Ik wil expliciet benadrukken dat hierbij niet enkel de oefening in kostenefficiëntie geëvalueerd moet worden, maar dat daarbij ook de bekommernissen voor milieu en volksgezondheid meegenomen moeten worden. Voor de langere termijn bekijk ik samen met collega-minister Demir of dit arrest een mogelijke impact heeft op andere projecten en desgevallend zoeken we naar een solide oplossing. Ik heb bij het Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) nagevraagd of er nog werven zijn waarbij er gewerkt wordt met een kadastrale werkzone die meerdere projecten omvat. Dat lijkt ook zo te zijn. Daarnaast vermoeden wij dat dit ook bij heel wat private projecten het geval is.
Wat is het gevolg voor de kostprijs van het project Oosterweel? De kosten voor de vertraging zijn nog niet concreet geraamd. In de eerste vier tot zes weken kunnen de bijkomende kosten als gevolg van de vertraging voortvloeiend uit het arrest beperkt worden, aangezien de werven momenteel nog werkzaamheden kunnen uitvoeren die losstaan van grondverzet met gebiedseigen gronden. Als de vertraging langer duurt dan die maand, stijgen de kosten significant, geeft Lantis weer. Hoeveel dit juist zal zijn, is nog niet te bepalen, en dat zal uiteraard ook afhangen van de duur van de vertraging.
Wat is het oordeel van de Commissie Grondverzet? Ik heb zelf het initiatief genomen om in het Departement MOW Karl Vrancken te benoemen als voorzitter van een Expertencommissie Grondverzet. Die moet onderzoeken of alle grondverzet goed uitgevoerd wordt of bijsturing behoeft. De commissie heeft een aantal aanbevelingen gedaan. In een verslag van 14 juni 2021 heeft ze die meegedeeld aan Lantis.
Op basis van die aanbevelingen, in overeenstemming met de code van goede praktijk voor het afbakenen van de kadastrale werkzone, werd al op de werf de van toepassing zijnde differentiatie in hergebruik verankerd in de inmiddels geschorste technische verslagen. Dit gebeurde door het aanbrengen van een subzonering binnen de afgebakende PFAS-houdende kadastrale werkzone.
Dit staat echter los van het oordeel van de Raad van State, die zich hier inhoudelijk niet over uitgesproken heeft, want hij heeft zonder meer gezegd dat de kadastrale werkzone te groot was.
Ik kom tot de sanering en behandeling van de vervuilde grond. Zoals u weet is Lantis zelf niet de saneringsplichtige in dezen maar wel 3M. Als het specifiek gaat over de saneringsproblematiek moet ik verwijzen naar collega Demir, die bevoegd is voor heel de saneringsproblematiek en voor het verhaal rond de OVAM.
Ook rond de communicatie met derden zijn er een aantal vragen of bedenkingen. Lantis heeft de afgelopen maanden reeds vele keren de hand gereikt naar de diverse actiegroepen alsook naar andere stakeholders. Vele zijn hierop ingegaan en konden met hun vragen en bezorgdheden terecht bij Lantis. Andere zijn hier niet op ingegaan en dat is misschien jammer te noemen, maar het staat natuurlijk eenieder vrij om al dan niet in te gaan op de gereikte hand.
Lantis heeft de afgelopen maanden heel wat aanpassingen doorgevoerd op de werf om die nog veiliger te maken. Denk onder meer aan de implementatie van de aanbevelingen van de Commissie Grondverzet via enerzijds de vraag tot bijstelling van de vergunningsvoorwaarden van de omgevingsvergunningen en anderzijds de actualisatie van de intussen geschorste technische verslagen.
Ik kan dan ook alleen maar vaststellen dat Lantis constructief meewerkt en verder wil meewerken aan het overleg met alle actoren en tenoren, en dat zij samen met Karl Vrancken onder andere toekomstgericht nog verder zullen kijken hoe men tot een aantal concrete en duurzame structurele oplossingen komt, zowel voor de gezondheidsproblematiek als voor de verontreinigingsproblematiek. Dat allemaal uiteraard in afwachting van de sanering door de vervuiler. We gaan ervan uit dat het bewerkstellingen van een duurzame en structurele oplossing voor de gezondheids- en verontreinigingsproblematiek ook de doelstelling is van eenieder die participeert in dit verhaal, ook de actiegroepen en/of de eisers. Ik hoop alleszins dat men aan tafel wil gaan zitten om te kijken hoe we hier kunnen komen tot een duurzame en structurele oplossing, met duidelijk de gezondheidsaspecten en de verontreinigingsproblematieken voor ogen.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Minister, dank u wel voor uw zeer uitgebreide antwoord. Wij hebben deze vraag dinsdag ook aan minister Demir gesteld. Zij heeft toen verklaard dat zij alvast niet bereid is om de grondverzetsregeling aan te passen op maat van een project. Er zal dus op korte termijn geen wetgevende wijziging komen. In de krant verklaarde de heer Hellemans dat het nu aan de politiek is om een robuust kader te voorzien waarbinnen de werken verder kunnen gaan. Anderzijds hebben we een aantal mobiliteitsexperten horen oproepen om deze vervuilingsproblematiek te gebruiken om een grondige evaluatie door te voeren en een oplossing te zoeken in afstemming met een grondige en definitieve oplossing voor de PFOS-vervuiling.
Minister, wat is uw mening hierover? Bent u bereid om die oefening opnieuw op te starten en de twee aspecten, een definitieve oplossing voor de vervuiling van de PFOS-site en het mobiliteitsaspect, met elkaar te proberen combineren in plaats van nu het huidige project helemaal zoals vooropgezet voort uit te werken, zonder een definitieve oplossing voor die PFOS-vervuiling? Wat is uw standpunt daarover? Kunt u ons dat verklaren?
De heer Verheyden heeft het woord.
Minister, dank u wel voor uw uitvoerige antwoord. Blijkbaar zou men het decreet moeten aanpassen langs politieke en parlementaire weg. Maar dat vraagt natuurlijk tijd. Als ik het goed begrepen heb van de vorige collega, zal dat, als het van minister Demir afhangt, niet direct gebeuren. Die commissie: ik vind het toch frappant dat men erin slaagt om die werken stil te leggen. We hebben de Commissie Grondverzet gehad, die een aantal aanbevelingen heeft gedaan, die Lantis trouwens niet dient uit te voeren. Lantis heeft het toch gedaan. Men heeft besloten om de aanbevelingen, zoals u zelf hebt gezegd, mee op te nemen in de technische attesten. Het is dan toch wel opvallend dat men er dan toch in slaagt om die werken stil te leggen.
Ik denk alvast dat er alles aan moet worden gedaan om ervoor te zorgen dat de bewoners in die buurt niet nog jaren vlak bij een bouwwerf zullen wonen, want hoe langer die werken duren, hoe langer die bewoners gaan wonen naast vervuilde gronden. Ook voor de pendelaars, de mensen die elke dag richting Antwerpen moeten, zal het fileleed nog veel langer duren. De aanleg van de Scheldetunnel zou een significante vertraging kunnen oplopen. Enkele maanden vertraging kan serieuze gevolgen hebben voor het geheel van de werf.
Ik vroeg me af of u ondertussen reeds contact hebt gehad met die actiegroepen die naar de Raad van State zijn gestapt. Ik vraag me af of dat gelukt is, want de mensen van Grondrecht hebben zelf gesteld dat ze niet willen praten met Lantis en met de overheid. U hebt het zelf aangehaald. Misschien kan dat nu wel. Willen die mensen eigenlijk wel tot een oplossing komen? Of willen ze dat niet en is het enkel de bedoeling, zoals onder andere de heer Claeys in dat interview in Knack stelt, om het Oosterweelproject echt in het hart te treffen? Dat zou echt rampzalig zijn, niet alleen voor de Antwerpse bevolking, niet alleen voor de industrie, het economische hart van Vlaanderen, maar bij uitbreiding toch voor een groot stuk van Vlaanderen.
Hebt u al contact gehad met die actiegroepen?
Mevrouw de Ridder heeft het woord.
Dank aan de minister voor het antwoord. U hebt er al naar verwezen: het arrest deed inderdaad puur een uitspraak over de niet-correcte afbakening. Soms lees ik links en rechts in schrijfsels triomfalisme van sommigen, dat totaal misplaatst is. Dan zwijg ik nog over de bijhorende leugenachtige verklaringen, alsof Oosterweel voor sommigen een project zou zijn dat een oorzaak van vervuiling is, terwijl Oosterweel net een hefboom is om al die vuiligheid op te kuisen. Dat vind ik heel belangrijk om te benadrukken. Er is inderdaad een stevig artikel geweest van Manu Claeys, die zelfs een stap verder gaat. Hij spreekt over huichelachtigheid van de actiegroepen die verklaren dat ze het voor de volksgezondheid doen terwijl de uitgebreide Commissie Grondverzet is opgericht, net om te controleren dat de grondwerken veilig verlopen. Dus houd die discussies alstublieft zuiver of zeg ten minste wat er werkelijk meespeelt voor sommigen. Ik begin steeds meer de indruk te krijgen dat het echt niet over de volksgezondheid gaat bij sommigen, maar eerder om het stilleggen van een fantastische werf, die al lang niet meer de oorspronkelijke werf is die puur mobiliteitsgericht is maar die veel meer is dan dat. Het is een werf die niet enkel de mobiliteit in en rond Antwerpen maar ook de leefbaarheid moet verbeteren.
Minister, ik reken natuurlijk op u als bevoegd minister, samen met uw collega's binnen de volledige Vlaamse Regering, ook met uw collega Demir, om asap naar een heropstart te komen. We weten wat de beperkte verliezen en de kosten zouden kunnen zijn van vier tot zes weken. U hebt zelf gezegd dat dat significant stijgende kosten zijn, en ik zwijg nog over de maatschappelijke kosten, opnieuw uiteraard binnen een juridisch correct kader. Maar ik reken op u en de Vlaamse Regering om asap samen met Lantis naar een heropstart te gaan, waarbij Oosterweel kan doen waar het mee bezig is, namelijk het oplossen van die lokale problematiek. Want dat doe je met Oosterweel, met de werken, niet zonder de werken.
De heer Schiltz heeft het woord.
Collega's, het is duidelijk dat er in dit dossier een aantal zeer belangrijke elementen zijn. Het eerste is de volksgezondheid. Er is een grote vervuiling vastgesteld. In de onderzoekscommissie zoeken we naar het ontstaan daarvan, de fouten en dergelijke meer. Dat is vandaag minder aan de orde. Wat er ook gebeurt met die grond, we moeten erover waken dat er geen verdere verspreiding van PFOS ontstaat. Nogmaals, wat er ook gebeurt, het moet in de meest veilige omstandigheden gebeuren. Daarom juicht mijn fractie het toe dat de Commissie Grondverzet onder de deskundige leiding van de heer Vrancken is ingesteld.
Het tweede element is dat Oosterweel er absoluut moet komen. De werken die al opgestart zijn, de scope: we kunnen heel het Oosterweeldossier nog eens opnieuw bediscussiëren, maar ik denk dat ondertussen die knoop wel is doorgehakt, figuurlijk dan toch. De Oosterweelverbinding moet er komen. Het is een levensader aan het worden voor de grootste stad van Vlaanderen, uitgezonderd Brussel, en de grootste economische pool van onze regio.
Het derde element is – dat mogen we niet vergeten – dat op het einde van de rit de vuiligheid opgeruimd moet worden en 3M daarvoor aansprakelijk moet kunnen worden gesteld. Het kan niet zijn dat de volledige opkuis van die kolossale vervuiling uiteindelijk bij de belastingbetaler terechtkomt. Dus baart het mij grote zorgen wanneer sommige mensen proberen om die werken te vertragen en aan te vallen, zij het op basis van terechte juridische redenen. Het kan toch niet de bedoeling zijn dat het gevolg is dat 3M zich van zijn aansprakelijkheid zou kunnen onttrekken omdat we nu andere dingen met die grond moeten doen. De oplossing die Lantis naar voren had geschoven om de vervuilde grond op het terrein van 3M te leggen, leek mij een zeer verstandige oplossing, om hen zelf verantwoordelijk te houden voor het opruimen van de zwaarst vervuilde grond.
Minister, u bent uiteraard bevoegd voor het mobiliteitsaspect, voor de werken an sich, dus ook voor het veilig laten uitvoeren van de werken. Maar u bent uiteraard deel van de regering. Ik denk dat het in dezen van kapitaal belang is om zeer nauw samen te werken met uw collega Demir, om die drie prioriteiten evenwaardig naast elkaar te kunnen doorvoeren.
De heer D'Haese heeft het woord.
Minister, dank u voor het uitgebreide antwoord op de vragen. Ik denk dat er heel weinig mensen zijn – ik kan voor niemand spreken – die willen dat de werf wordt stilgelegd, en al zeker niet de mensen die er vlak naast wonen. Ik en mijn partij in elk geval niet. We kunnen nog altijd van mening verschillen over de waarde van het Oosterweelproject, en dat zullen we vermoedelijk nog lang doen, maar ik denk dat er weinig mensen zijn – opnieuw, ik in elk geval niet – die willen dat de werf op dit moment wordt stilgelegd. Ik denk dat het feit dat we de grootste vervuiling achterlaten op de terreinen van 3M op zich een goed principe is, maar het moet natuurlijk wel juridisch kloppen. Dat is vandaag niet het geval.
Minister, mijn vraag gaat erover om van dit probleem een opportuniteit te maken om een aantal fouten uit het verleden recht te zetten. Ik heb die vraag ook aan minister Demir gesteld. Ze is er niet op ingegaan. Ik hoop dat u dat wel wilt doen. Door de schorsing van de conformverklaring van de technische verslagen moeten die technische verslagen opnieuw worden opgesteld. Nu past men daar de regels rond de kadastrale werkzones in aan. Maar er is nog iets anders waarover grote vragen rijzen, en dat is het normenkader, het toetsingskader dat vier jaar geleden is afgeleid en waarvan we in de onderzoekscommissie – ik zal er niet op vooruitlopen – al heel wat indicaties hebben dat het niet helemaal op de correcte manier gebruikt is maar waar er tot op vandaag heel veel kritiek op is. Bovendien heb ik deze week vernomen dat de opdrachthouder, Karl Vrancken, aan het herbekijken is of dat niet moet worden aangepast en of de befaamde 70 microgram per kilogram droge stof PFOS wel houdbaar is. Minister, kunnen we niet van het feit dat die technische verslagen toch opnieuw moeten worden opgemaakt, gebruikmaken om te zorgen dat daar correcte normen in gebruikt worden, die wij meenemen? Volgens de toenmalige inzichten waren ze al niet goed opgesteld. Kunnen we niet zorgen dat ze volgens de regels van de wetenschap, volgens de regels van de kunst en het beschermen van de volksgezondheid en het milieu worden opgesteld? Staat u ervoor open om nu niet alleen snel, snel de kadastrale werkzones aan te passen maar ook te zorgen dat we op een goede manier met die grond omgaan, zodat effectief die werken ervoor kunnen zorgen dat we die vervuiling oplossen en geen problemen creëren die we achteraf letterlijk weer moeten gaan opgraven?
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Voorzitter, collega's, dank u wel voor de vragen, en minister, dank u wel voor de antwoorden. We kennen allemaal het belang van Oosterweel. Dat startte als een heel groot mobiliteits- en infrastructuurproject van een belang dat Antwerpen ver overstijgt en dat met het Toekomstverbond echt een leefbaarheidsproject is geworden. Dat is het resultaat van een heel sterk participatietraject dat internationaal aanzien heeft als een mooi voorbeeld van burgerparticipatie en betrokkenheid van verschillende actiegroepen. Het is dus een leefbaarheidsproject.
Dat gaat ook over gezondheid, natuurlijk. Dat heeft de laatste maanden nog een nieuwe dimensie gekregen.
En laat ons duidelijk zijn: ook voor ons mogen er op de volksgezondheid nooit toegevingen worden gedaan.
Gisteren schreef mobiliteitsexpert Dirk Lauwers in een opiniestuk dat er vertraging optreedt en dat de deadline om in 2030 de ring te sluiten, met maanden of zelfs jaren overschreden dreigt te worden. Collega Verheyden verwees er ook al naar. De heer Lauwers schreef ook dat als de nieuwe actiegroepen een verregaandere aanpak van de grondverontreiniging op de werf willen dan degene die voorligt, ze hun juridische strijd niet te snel mogen opgeven. Minister, hoe kunt en zult u voorkomen dat de ene na de andere juridische procedure wordt aangespannen en dat die belangrijke Oosterweelwerken daardoor maanden of jaren vertraging kunnen oplopen?
Collega Schiltz verwees ook al naar de uitspraak van de heer Claeys en de intentie die hij de actiegroepen toedicht over het doel om Oosterweel definitief te begraven. Voor alle duidelijkheid, minister: we moeten onze principes van de rechtsstaat uiteraard respecteren. Juridische procedures moeten mogelijk zijn. Maar misschien kan er door in overleg te gaan met de nieuwe actiegroepen, wel iets voorkomen worden.
Een laatste bijkomende vraag is welke mogelijkheden u ziet om die nieuwe actiegroepen ook actiever te betrekken bij de voortgang van Lantis. Ik denk dat het betrekken van burgerbewegingen niet mag stoppen met enkel de partners van het Toekomstverbond, maar dat dat een voortdurende opdracht is. Dat is een uitdaging, maar het kan ook een opportuniteit zijn. Dat is in het verleden heel duidelijk gebleken in dit dossier. Minister, hoe zult u dit aanpakken?
Minister Peeters heeft het woord.
Dank u wel, collega's, voor de bijkomende vragen. Het zijn er heel wat. Voor alle duidelijkheid: juridische procedures voorkomen, kan men alleen maar door optimaal te zorgen dat men zich niet op glad ijs begeeft en dat men de bestaande regels maximaal honoreert. Als we kijken naar Oosterweel, weten we bijvoorbeeld dat er ook al initieel een milieustakingsvordering is ingediend. Die is in eerste aanleg afgewezen. Er is nu de procedure in het kader van de UDN, de uiterst dringende noodzakelijkheid. Daarbij heeft de Raad van State geïnterpreteerd dat de afbakening van de kadastrale werkzone veel te groot is. Dan moeten we niets anders doen dan daar zo snel mogelijk een oplossing voor zoeken. En dat is wat Lantis op dit ogenblik ook doet: zorgen voor een aanpassing van de geschorste technische verslagen en zo snel mogelijk zorgen dat we conform verklaarde technische verslagen kunnen verkrijgen voor zowel de infrastructuurwerken aan Linkeroever als de Scheldetunnel. Voor de veiligheidsberm moet er nog verder onderzoek gedaan worden, omdat dat ook mee in het kader van heel het saneringsproject van 3M zit.
Ik heb de vraag genoteerd of we de grondverzetregeling nu gaan aanpassen. Ik denk dat het vandaag voorbarig is om dat te doen. Ik wil alleszins al duidelijk meegeven dat men niet zonder meer regelgeving kan gaan aanpassen voor één enkel uniek geval. Ik denk dat dat geen goede zaak zou zijn. Wat we op dit ogenblik wel doen, is screenen welke werven eventueel nog geïmpacteerd worden. Welke werven hebben op dit ogenblik nog een grondverzet waarbij de kadastrale werkzone groter is dan het project of waar er projecten zijn met verschillende aparte vergunningen die allemaal in eenzelfde werkzone zitten? We hebben dat opgevraagd bij MOW. En er zijn inderdaad al een aantal werven – los van de vraag of daar vervuilde gronden zijn, ja of neen – waar er alleszins een grondverzet is met een grotere kadastrale werkzone waar verschillende aparte projecten in zitten. We zullen dus gewoon op termijn moeten bekijken of aan de bestaande grondverzetregeling van 2008 überhaupt iets ... Maar ik denk niet dat nu louter en alleen deze casus daartoe aanleiding kan geven. Dat zal verder onderzoek moeten uitwijzen.
Wat doet Lantis nu om een vertraging in de werken te voorkomen? Zolang ze geen aangepaste conform verklaarde technische verslagen hebben voor Linkeroever en de Scheldetunnel, gaan ze een heel aantal werken uitvoeren die niets te maken hebben met grondverzet van gebiedseigen gronden. Daarnaast zorgen zij dat ze zo snel mogelijk conform verklaarde technische verslagen hebben.
En tegelijkertijd onderzoekt men hoe men een oplossing kan vinden voor de vervuilde gronden. Met andere woorden: wat gaat er straks met die vervuilde gronden en/of die veiligheidsbermen op de terreinen van 3M moeten gebeuren? Dat maakt op dit ogenblik nog voorwerp uit van verder onderzoek. Men hoopt dat binnen een aantal maanden te hebben. Daarvoor liggen verschillende pistes op tafel. Men heeft onder andere de studie van de ontvangende grond. Dat kan een mogelijkheid zijn, en eventueel ook het bodemsaneringsproject van 3M zelf. Dat is men op dit ogenblik aan het onderzoeken. Ik kan vandaag niet vooruitlopen op de feiten. Het is alleszins zeker niet zo dat de oplossing alleen zou bestaan in een aanpassing van de regelgeving. Dat is zeker niet het standpunt.
Persoonlijk heb ik geen contact gehad met de actiegroepen naar aanleiding van deze UDN of het arrest van 29 december. Ik weet wel dat Lantis met heel wat actiegroepen gesprekken voert. Ik denk dat het een goede zaak is. Als er ergens een aantal misverstanden en malconversaties zijn, lijkt het mij nog altijd het meest aangewezen om aan tafel te zitten.
Een aantal collega's hebben hier terecht beklemtoond dat Oosterweel een groot leefbaarheidsproject is. Vanuit MOW willen wij uiteraard dat dergelijke grote infrastructuurwerken voortgang kunnen vinden en dat daar zo weinig mogelijk vertragingen in plaatsvinden, maar ik moet wel meegeven dat voor ons allemaal de volksgezondheid te allen tijde sowieso primeert. Dat is het meest doorslaggevende. En uiteraard moet alles ook correct conform de juridische regelgeving verlopen. Ook dat staat buiten kijf.
Er was ook nog een vraag over het normenkader. Karl Vrancken doet daaromtrent een onderzoek op dit ogenblik. Dat valt niet onder mijn bevoegdheid, dus ik ga vandaag ook geen uitspraken doen over een aanpassing van het normenkader. Ik denk dat als men vandaag nieuwe technische verslagen aanbrengt, men zich dan volledig moet baseren op de huidige regelgeving die voorhanden is. Men moet zich daar niet gaan baseren op andere elementen.
Mijnheer Van de Wauwer, we mogen inderdaad nooit toegevingen doen inzake de volksgezondheid. Dat staat buiten kijf. Ik denk dat we het daar allemaal over eens zijn. Juridische procedures trachten te voorkomen, dat kon op de eerste plaats door de bestaande regelgeving strikt te respecteren en er zich onmiddellijk mee in regel te stellen. Hier ging het specifiek om de grondverzetregeling van 2008, waaraan de Raad van State nu de interpretatie geeft dat de kadastrale werkzone te groot is en dat die dus moet worden ingeperkt conform het vergunde project. Men gaat nu snel twee nieuwe technische verslagen aanvragen, opnieuw voor Linkeroever en de Scheldetunnel. Ik hoop dat daarmee dan ook de werken verder kunnen worden gezet en dat er op iets langere termijn ook een oplossing komt voor het stockeren van die meest vervuilde gronden. Op welke manier dat juist moet gaan verlopen, dat zal de toekomst moeten uitwijzen. Daaromtrent is verder onderzoek lopende.
Wat betreft het voorkomen van juridische procedures, denk ik dat overleg en alle transparantie en duidelijkheid sowieso een aantal belangrijke aspecten daaromtrent zijn. Ik hoop uiteraard dat we in de toekomst heel veel duidelijkheid daaromtrent krijgen en dat men opnieuw tot een waterdicht verhaal komt, waarbij de volksgezondheid uiteraard primeert, maar waarbij we zeker ook alle aandacht hebben voor geen vertragingen voor dit belangrijke leefbaarheidsproject.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Dank u wel voor uw antwoord, minister. Ik moet zeggen dat het mij niet helemaal geruststelt. Ik denk dat het uitermate belangrijk is dat de volksgezondheid vooropstaat. Ik denk dat niemand daaraan zal twijfelen. Ik kan me niet voorstellen dat één volksvertegenwoordiger of één minister het tegendeel zal vertellen.
Maar wij pleiten vooral voor een oplossing die standhoudt en duurzaam is. Wat u nu vertelt, is eigenlijk binnen het kader dat is vastgesteld, gewoon verderdoen en proberen de schade te beperken. Ik kan dat laatste begrijpen, maar wij hebben in de PFOS-commissie toch wel heel veel discussies gehad over de afbakening van de kadastrale werkzone maar vooral ook over de normen. Karl Vrancken heeft zelf gezegd dat wat hem betreft het normenkader aangepast moet worden. Die voorbereidingen zijn bezig. Het lijkt toch wel de evidentie zelf dat als er nu een oplossing uit de bus komt, die eigenlijk helemaal georiënteerd is op de toekomst. Dit is de werf van de eeuw. Dan denk ik toch wel dat we echt moeten gaan voor die oplossing die zo weinig mogelijk aanvechtbaar is en die voor 100 procent uitgaat van de volksgezondheid. Ik wil oproepen om die overweging echt te maken en de nieuwe inzichten die we nu hebben, helemaal mee te pakken in de verdere uitwerking van de Oosterweelwerf.
De heer Verheyden heeft het woord.
Minister, wanneer er werken zijn, gebeuren er wel eens onverwachte dingen bij grote projecten. Dan moet men daar een pragmatische oplossing voor zoeken.
Wat betreft de werken, denk ik dat iedereen het ermee eens is dat volksgezondheid op de eerste plaats moet staan. Ik denk ook dat de aanbevelingen die de Commissie Grondverzet heeft gedaan en die opgenomen zijn door Lantis, toch wel heel wat garanties voor die volksgezondheid inhouden. Er kan altijd worden bijgestuurd. Als dat nodig is, moet er ook worden bijgestuurd. Maar ik kan me toch niet van de indruk ontdoen dat wat er nu gebeurt, echt met de bedoeling is om het project blijvend schade toe te brengen en het te laten stilleggen. Ik denk dat we er alles aan moeten doen opdat dat niet gebeurt en er niet te veel tijd verloren wordt, want dat zou serieuze gevolgen hebben, niet alleen voor de leefbaarheid van de Antwerpse bevolking maar ook voor de economische slagader die Antwerpen is, voor het fileleed dat nu ontstaan is en dat nu nog bestaat. U hebt daar in ons een bondgenoot, natuurlijk. We moeten vooruitgaan, we moeten snel vooruitgaan. Niet alleen wij willen dat maar ook de publieke opinie wil dat. We rekenen erop dat u daarvoor zorgt.
Mevrouw De Ridder heeft het woord.
Gezondheid is uiteraard belangrijk. Daarom is ze al zo uitgebreid bestudeerd en onderzocht. Dat staat toch als een paal boven water. De Commissie Grondverzet is net opgericht om te zien of die werken veilig kunnen verlopen. Ik vind het een beetje een rare boodschap, alsof er mensen zijn die dat niet belangrijk zouden vinden. Dat is natuurlijk heel belangrijk. Ik zie u lachen, collega Schauvliege. Ik hoop dat in uw tussenkomst niet een omfloerst pleidooi terug te vinden was om de werken op de lange baan te schuiven. Dat vrees ik dan als ik sommigen bezig hoor. Dat zou ik bijzonder jammer vinden. Het zou gedaan moeten zijn met mensen die Oosterweel wat met de vinger wijzen maar – niemand zal het momenteel hardop zeggen – in de acties die ze ondernemen er misschien toch niet rouwig om zijn dat een en ander vertraging oploopt. Ik hoop dat die spelletjes stoppen. Dat was voor alle duidelijkheid niet bedoeld op u, minister. Ik weet uiteraard dat u als beleidspersoon namens de Vlaamse Regering daar alles aan zult doen.
Voorzitter, ik rond af. Ik zou willen oproepen om daar echt een prioriteit der prioriteiten van te maken. U kent het belang – men doet er wel eens lacherig over – van Oosterweel voor Antwerpen. Maar dat is het natuurlijk niet. Het is het belang voor de hele Vlaamse ruimere regio wat betreft bereikbaarheid, leefbaarheid en economie. U kent de gebruikelijke riedel vanuit Antwerpen. Het is dus enorm belangrijk. Ik wil u alvast op voorhand danken om er volle bak uw schouders onder te zetten om de werken geen verdere vertraging te laten oplopen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.