Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Annouri heeft het woord.
Op 4 december 2020 keurde de Vlaamse Regering de conceptnota Vlaamse havenstrategie goed. In deze nota wordt ruim aandacht besteed aan de transitie die ook de havens zullen moeten doormaken naar een klimaatneutrale toekomst en de afbouw van het gebruik van fossiele brandstoffen. Dit najaar zou deze strategie definitief moeten worden afgeklopt met een koepelovereenkomst over de samenwerking tussen de havens en de individuele overeenkomsten per haven. In de recent goedgekeurde visienota ‘Bijkomende maatregelen Klimaat’ komen de havens niet expliciet aan bod. Wel werd beslist om voor de industrie in het algemeen steunmaatregelen voortaan te koppelen aan een klimaatroadmap. Ook in het Vlaams Energie- en Klimaatplan van 9 december 2019 komen de zeehavens slechts zijdelings aan bod.
Minister, wanneer mogen we een definitieve nota over de Vlaamse havenstrategie, de bijhorende koepelovereenkomst en de individuele havenovereenkomsten verwachten? Wordt hierover nog overleg gepleegd met de havens en alle betrokken stakeholders? Wanneer worden ze aan de Vlaamse Regering voorgelegd?
Zal in deze overeenkomsten de klimaattransitie en de transitie naar een circulaire economie ook centraal staan?
Zal er in het verlengde van deze havenstrategie ook meer aandacht besteed worden aan de klimaattransitie voor de Vlaamse zeehavens in het nieuwe Vlaamse Energie- en Klimaatplan, dat nu in het verlengde van de visienota Bijkomende maatregelen Klimaat zal worden opgemaakt? Pleegt u hierover overleg met uw collega’s bevoegd voor Klimaat en voor Economie?
Minister Peeters heeft het woord.
De Vlaamse havenstrategie is zeer belangrijk, mijnheer Annouri. De conceptnota havenstrategie werd door de Vlaamse Regering goedgekeurd in maart. De bedoeling is om de individuele havenovereenkomsten zo snel mogelijk goed te keuren. Dat staat morgen op de agenda van de regering, al kan ik daar niet op vooruitlopen. In de loop van het traject van de havenstrategie is er een heel nauwe afstemming geweest met de havenbedrijven en met de vertegenwoordigers van andere beleidsdomeinen binnen de Vlaamse overheid die een belangrijke rol spelen voor de verdere uitrol van de strategie.
Verder kan ik u ook nog meegeven dat er continu afstemming was met alle stakeholders en experts. U weet dat we voorafgaand aan de havenstrategie heel wat werksessies met heel wat experts en stakeholders hebben gehad. Nadien is de conceptnota ook nog besproken met de Mobiliteitsraad van Vlaanderen (MORA) en met deze commissie. Kortom, dat is allemaal rond. De individuele overeenkomsten zitten nu in een allerlaatste, finale fase.
Wat betreft de klimaattransitie en de transitie naar circulaire economie: die zijn zeker ook allemaal mee opgenomen. Ik kan u daaromtrent meegeven dat in de koepelovereenkomst het bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelstellingen en het inspelen op de effecten van klimaatverandering expliciet omschreven is als een van de thema’s voor strategische samenwerking. Om bij te dragen aan het behalen van de klimaatdoelstellingen en om in te spelen op de effecten van de klimaatverandering, kijken we onder andere naar de reductie van de CO2-uitstoot. Dat doen we onder andere door de vergroening van het vervoer en de evolutie naar lage emissies voor de scheepvaart zelf. We kijken ook naar alternatieve, koolstofarme energievoorzieningen. We denken aan restwarmte, wind en waterstof. En we kijken ook naar de captatie en het hergebruik van de CO2.
Verder wordt ook gefocust op circulair grondstoffengebruik tussen de bedrijven onderling. Het overstromingsbeheer komt mee aan bod. De beheersing van de impact van periodes van droogte en lage waterstanden is ook mee opgenomen. En ook de maximale kennisdeling over de klimaatverandering staat centraal in de koepelovereenkomst.
In de individuele overeenkomsten, die voor goedkeuring zullen worden voorgelegd, wordt telkens opgenomen welke acties en welke projecten in elke haven zullen worden opgezet om zodoende invulling te geven aan de samenwerking binnen die strategische thema’s.
Uw derde vraag ging over meer klimaattransitie voor de Vlaamse zeehavens. Ik kan u meegeven dat de Europese verordening inzake governance van de Energie-Unie en de klimaatactie bepaalt dat de lidstaten uiterlijk op 30 juni 2023 bij de Europese Commissie een ontwerp van actualisering van het nationale energie- en klimaatplan moeten gaan voorleggen. Anderzijds weet u ook dat we in het kader van het Europese klimaatwet en het actieplan ‘Fit for 55’ nog bezig zijn met de onderhandeling voor de definitieve goedkeuring binnen de EU. In de visienota die wij op de ministerraad van de Vlaamse Regering hebben goedgekeurd op 5 november laatstleden, hebben we zeker ook nog een aantal extra maatregelen opgenomen inzake de vergroening van alles wat met de logistieke sector te maken heeft. Daarbij zetten we zeker ook verder in op de modal shift richting het water, voor wat heel ons goederentransport betreft. We hebben het daar dan onder meer over het verhogen van de bruggen op onder meer het Albertkanaal, waarbij we erop focussen dat de laatste brug uiterlijk in 2023 zal worden verhoogd, zodat vierlagige containerschepen van en naar de Antwerpse haven kunnen.
Verder is het ook de bedoeling om in te zetten op de klimaattransitie van de zeevaart, waarbij we samenwerken met de federale overheidsdiensten. En we stimuleren onder andere ook nog een aantal initiatieven richting de Internationale Maritieme Organisatie, om daar ook verder een aantal maatregelen te nemen ter ondersteuning van meer klimaattransitie inzake de zeevaart.
Kortom, we hebben heel wat maatregelen om die verduurzaming mee op te nemen in onze havens en onze scheepvaart. Dat hebben we daar alleszins mee in opgenomen. En we zullen dat zeker ook allemaal blijven monitoren en verder opvolgen.
De heer Annouri heeft het woord.
Ik begrijp uit uw antwoord dat ik iets te vroeg ben en dat het debat nog wordt voortgezet. Ik stel geen extra vraag maar ik heb enkele bedenkingen. De havens zijn belangrijk. Dat bent u met mij eens. Havens zijn knooppunten van mobiliteit, industrie, energie, sociale transitie. Zij hebben echt de potentie om voortrekkers te worden in de hele klimaattransitie. Het is uw opdracht om daarvoor met de hele Vlaamse Regering de koers uit te zetten, in samenwerking met de havenbedrijven. Als het gaat over de Vlaamse havenstrategie heb ik wel enkele kritieken. Die strategie is volgens mij erg beperkt wat groene transitie in de industrie betreft. Het is nefast voor het vergunningenbeleid: minder strenge procedures en zwakkere MER’s, hoewel wij net vandaag zien hoe belangrijk die zijn. Denk aan het PFOS-verhaal.
Als ik bijvoorbeeld ook kijk naar mijn eigen stad Antwerpen, met de haven als knooppunt voor onze industrie en economie, dan hoor ik dat de haven in 2050 koolstofneutraal wil worden. Maar de roadmap daar naartoe is nog onduidelijk. Men denkt wel aan alternatieve energiebronnen maar het is nog veel te onduidelijk. Tegelijkertijd zijn er ook heel mooie dingen die gebeuren. Denk maar aan het NextGen-project, op de voormalige Opelsite. Wat daar gebeurt, is echt ambitieus.
Maar het komt erop neer dat je nu gewoon zo goed en zo concreet mogelijk maatregelen neemt om de omslag te maken. Op dit moment zie je ook dat er verschillende duurzame projecten zijn maar dat wij die af en toe mislopen omdat er te veel onzekerheid is bij de bedrijven, omdat er te veel twijfel is of Vlaanderen het wel voldoende zal ondersteunen. Er is nood aan een zo concreet en duidelijk mogelijk plan om die omslag te maken. Ik ben benieuwd wat de ministerraad zal brengen. Wij gaan daar nog over debatteren.
De heer Verheyden heeft het woord.
Ik wil voor een stuk aansluiten bij collega Annouri. De verwachtingen zijn hooggespannen voor de Vlaamse havenstrategie met de uitdagingen en de transities die ze inhoudt. Er zijn een aantal positieve zaken, North Sea Port bijvoorbeeld. Daarin wordt alvast niet ingezet op een verhoging van de containertrafiek en is het vooral de bedoeling meer toegevoegde waarde te creëren dan trafiekvolume. Dat is toch wel een belangrijk signaal. Door covid heeft het globalisme in de haven van Rotterdam een knauw gekregen. Men begint daar weer meer te zien in ‘nearshoring’, waarbij bedrijven zich weer meer in Europa gaan vestigen, waardoor de trafiek gaat verminderen. Een ander voorbeeld is de haven van Gent. De governance zit daar ook heel goed. Het havenbedrijf beseft dat het noodzakelijk is om in de samenleving een draagvlak te creëren door samen te werken met de buurt en andere stakeholders zoals milieuorganisaties, bedrijven en overheden. Wellicht speelt daar de Nederlandse invloed; in Nederland is men een dergelijk samenwerkingsmodel al langer gewoon.
Het is duidelijk dat de Vlaamse havenstrategie ambitieuzer moet zijn. Onze havens hebben de hefbomen in handen om bedrijven in de juiste richting te duwen. Ik denk aan de walstroom en aan hernieuwbare energie bij bepaalde concessies. Maar ze moeten daarvoor dan ook de juiste ondersteuning krijgen. Ik hoop dat de Vlaamse havenstrategie hun die tool zal aanreiken.
Minister Peeters heeft het woord.
Ik neem zeker uw bedenkingen mee. De verwachtingen zijn hooggespannen maar er is ook wel heel veel draagvlak voor de havenstrategie. Iedereen kijkt nu uit naar de individuele overeenkomsten en naar de uitwerking. Ik kan bevestigen dat de focus ligt op duurzaamheid en op klimaattransitie. Ik hoop dat wij daar binnen afzienbare tijd meer duidelijkheid over kunnen bieden. Hierover gaan wij zeker nog meer debatteren in de commissie.
De vraag om uitleg is afgehandeld.