Verslag vergadering Commissie voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Journalisten en persmedewerkers worden wereldwijd steeds meer geconfronteerd met geweld en intimidatie, ook in Europa. Zo werden er volgens het recente onderzoek van het European Centre for Press and Media Freedom enkel en alleen al in 2020 meer dan negenhonderd aanvallen tegen journalisten in Europa vastgesteld. Ook 2021 was een moeilijk jaar voor de veiligheid van journalisten. Zo bombardeerde Israël in mei 2021 de gebouwen van de internationale en lokale pers in de Gazastrook. In Wit-Rusland werd in dezelfde periode een vliegtuig aan de grond gezet om een journalist te arresteren en werd een misdaadjournalist in Amsterdam op klaarlichte dag neergeschoten. Ook in ons land moest eind mei 2021 het gebouw van De Persgroep Media (DPG Media) in Antwerpen ontruimd worden na een dreigbericht uit extreemrechtse hoek.
Redenen genoeg voor de VRT en de RTBF om de Public Broadcasters International-conferentie dit jaar in het teken te zetten van de veiligheid van de pers. Vorige week nog werd de Nobelprijs voor de Vrede uitgereikt aan de Russische en Filipijnse journalisten Dmitri Moeratov en Maria Ressa.
Dit thema was op de jaarlijkse conferentie een heel terecht thema. Die conferentie vond plaats op 30 september. Daar ontmoetten delegaties van publieke omroepen van over heel de wereld elkaar. Ze hebben daar gedebatteerd. Op het eind van de conferentie ondertekende een grote groep van de internationale omroepen, op initiatief van onze eigen VRT en de RTBF, de Brussels Declaration.
In deze verklaring, die nauw aansluit bij de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, roepen de omroepen op om geweld en intimidatie tegen journalisten en persmedewerkers een halt toe te roepen. De ondertekenaars verbinden zich ertoe om zich aan vijf belangrijke principes te houden: het vergroten van de veiligheid van journalisten, crews en mediaprofessionals; het opkomen voor onafhankelijke publieke omroepen; het aanmoedigen van een intelligent en beschaafd democratisch debat; het ondersteunen van een sterk nieuws-ecosysteem met diverse bronnen; het bevorderen van diversiteit, rechtvaardigheid en inclusie binnen de organisaties en de samenlevingen die ze dienen. Ik denk dat die verklaring een belangrijk moment was, een belangrijk signaal.
Minister, wat is uw appreciatie van de ondertekening van de Brussels Declaration op initiatief van en uiteraard ook ondertekend door de VRT en de RTBF?
Op welke manier bent u bereid om vanuit de Vlaamse Regering uw schouders te zetten om elk van de vijf principes van de Declaration kracht bij te zetten en te laten uitvoeren in Vlaanderen, niet alleen binnen de VRT maar in alle mediabedrijven?
Welke concrete initiatieven zult u nemen om ervoor te zorgen dat journalisten en persmedewerkers in Vlaanderen veilig zijn?
U antwoordde op mijn vraag om uitleg van 3 juni 2021 over de dreiging tegen DPG Media dat u contacten hebt gehad met de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) en ook met de kabinetten van de federale collega’s om te bekijken welke acties kunnen ondernomen worden om journalisten zo goed mogelijk te beschermen. Dit lijkt mij een goed moment om u te vragen wat de stand van zaken van deze gesprekken en initiatieven is.
Minister Dalle heeft het woord.
Ik juich de ondertekening van deze verklaring volmondig toe omdat de bescherming van journalisten essentieel is om hen toe te laten hun functie uit te oefenen. De persvrijheid is een van de hoekstenen van onze rechtstaat en democratie en de daaraan gekoppelde vrijheid van meningsuiting uiteraard ook. Om dat op een goede manier te kunnen doen, moeten journalisten veilig hun werk kunnen doen.
Het spreekt voor zich dat de concrete beschermingsmaatregelen verband houden met politionele veiligheidsaspecten en justitiële aspecten die vallen onder de federale verantwoordelijkheid.
Wat de openbare omroep betreft, werkt de VRT aan een aantal acties om de veiligheid van journalisten te garanderen en beschermen.
VRT NWS heeft een vast aanspreekpunt op de redactie waar journalisten en ploegen incidenten kunnen melden. Er kan daarna beslist worden om klacht in te dienen bij de politie.
VRT NWS gaat geregeld in dialoog met organisatoren van bijvoorbeeld betogingen om te vragen mee te waken over de veiligheid van haar mensen op het terrein. Ze doen ook risicoanalyses voor opdrachten waar het risico op geweld tegen journalisten en technische ploegen bestaat. Daar zijn verschillende mogelijkheden. Zo kan beslist worden om met anonieme wagens naar een opdracht te gaan. Er kan bijvoorbeeld voor gekozen worden om microfoons zonder logo te gebruiken. Heel soms wordt er ook voor gekozen om externe veiligheidsmensen mee te sturen om te waken over de veiligheid van het journalistieke team. Dat laatste is natuurlijk uitzonderlijk.
De VRT-nieuwsdienst biedt ook opleidingen aan. Zo worden er bijvoorbeeld tal van opleidingen gegeven aan de VRT-journalisten, zoals ‘Hoe omgaan met verbale agressie?’. Verschillende journalisten hebben ook een Hostile Environment Safety Training gekregen. Dat waren vooral de buitenlandjournalisten. Deze opleiding focust op werken in gevaarlijke situaties, zoals oorlogs-, conflict- en rampgebieden. De laatste jaren staat deze opleiding ten dele ook in het teken van meer algemene veiligheid tijdens bijvoorbeeld betogingen of situaties die op het eerste gezicht veilig en normaal zouden kunnen lijken, maar op het tweede gezicht toch risico’s inhouden. Wat betreft intimidatie op sociale media en het internet zijn er bij de VRT opleidingen in de maak voor journalisten en presentatoren over hoe om te gaan met online aanvallen. Zo wil de VRT-nieuwsdienst zijn medewerkers weerbaarder maken tegen dit soort gevallen van digitale agressie. Dit is maar een overzicht van de zaken die gebeuren bij de openbare omroep. Maar ik weet ook dat de private collega’s van de VRT dat ook als een absolute prioriteit zien binnen hun respectievelijke bedrijven.
U hebt in uw vierde vraag ook gepeild naar contacten met de VVJ en de federale collega’s. Er is inderdaad contact geweest met mijn federale collega op Justitie. Men werkt daar aan de herziening van het strafwetboek. Boek 2 werd met input van experten herwerkt en bevat een verzwaring voor bepaalde beroepen. Wij zijn in gesprek met de minister van Justitie om ervoor te pleiten dat ook journalisten aan deze lijst van beroepen worden toegevoegd. Die gesprekken zijn nog niet afgerond, maar als het zover is, zullen we u daar zeker over informeren. Ik denk dat het ook een sterk signaal zou zijn vanuit deze commissie Media als we ook eensgezind pleiten voor de toevoeging van de journalisten aan die lijst, vanuit onze fracties hier aanwezig en de fracties die vertegenwoordigd zijn in de Kamer.
We hebben natuurlijk ook contacten gehad met de VVJ om de veiligheid van journalisten te vergroten. Ook met Binnenlandse Zaken en politie is er een goed contact om voor betere bescherming op straat te zorgen, en te voorzien in een specifieke registratie en betere opvolging van gewelddelicten tegen journalisten.
Wat Justitie betreft heb ik gesproken over de strafverzwaring. Maar er is ook de betere opvolging van gewelddelicten tegen journalisten dat hoog op de agenda staat. Met de mediabedrijven wordt gesproken over beschermende uitrusting, veiligheidstraining, en dergelijke meer. Daar heb ik al naar verwezen.
De VVJ is hier ook erg geëngageerd in. U weet dat zij ook een bevraging hebben gedaan een tijd geleden, waarop ik ook had aangedrongen. Maar zij gaan daar de komende maanden nog verder in gaan. Het gaat bijvoorbeeld over de doorstart en de betere bekendmaking van het Meldpunt Agressie, een betere opvolging van en reactie op meldingen, en eigen veiligheidstrainingen. Verder is er ook de terbeschikkingstelling van een perskaartetui om de zichtbaarheid als journalist te vergroten, de terbeschikkingstelling van beveiligingsmateriaal, en het voortdurend engagement in de Internationale Federatie van Journalisten (IFJ) voor het bevorderen van veiligheid in het buitenland en risicogebieden in het bijzonder.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Bedankt voor uw antwoord. Het is duidelijk: zonder onafhankelijke journalistiek, zonder journalisten die nieuws kunnen garen in alle vrijheid en zonder gevaar van eigen leven, is er eigenlijk gewoon geen democratie mogelijk. Dat zien we helaas in te veel landen buiten Europa, en zelfs binnen Europa.
Die onafhankelijkheid van journalistiek, de mogelijkheid van vrije nieuwsgaring is iets wat we absoluut moeten koesteren en te allen prijze moeten beschermen, net als onze journalisten. In de opsomming die u geeft, is het eigenlijk erg dat we zover gekomen zijn dat we journalisten ook trainingen moeten geven om te leren om te gaan met bedreigingen, zowel op sociale media als fysiek. Dat is natuurlijk iets onrustwekkends. In die zin was ik ook wel verheugd met de Nobelprijs voor de Vrede voor die twee journalisten. Want dat is toch wel een heel belangrijk signaal dat we echt op een kritiek punt staan. We moeten ons daar in Vlaanderen van bewust zijn, en daar alle aandacht aan geven en verder aan werken.
Ik ben verheugd te horen dat u in gesprek bent gegaan met uw federale collega, de minister van Justitie, om journalisten aan de lijst toe te voegen. U zult vanuit onze beweging Vooruit daar ook alle steun voor krijgen. Ook als het gaat over het herzien van een aantal Grondwetsartikelen met betrekking tot journalisten hebben we nog heel wat werk te doen aan de overkant, in het federaal parlement. En ik hoop dat we dat deze legislatuur ook kunnen doen.
Ik ben ook verheugd om te horen dat u ook met private mediapartners hierover hebt gesproken, en dat zij zich hier ook van bewust zijn. Hebt u zicht op welke plannen zij daar concreet toe hebben, of zijn er daar nog geen concrete plannen? Sensibilisering is alvast één goede zaak.
U verwijst ook naar de VVJ. De VVJ is natuurlijk een essentiële speler hierin. Zij doen al heel veel, en ik denk dat het belangrijk is dat we de VVJ als organisatie alle steun kunnen blijven geven.
Minister Dalle heeft het woord.
Wat de private spelers betreft, heb ik hier geen exhaustieve opsomming van alles wat zij al doen. Maar ik weet dat zij ook op het vlak van training en veiligheidsscreening al heel wat initiatieven hebben genomen. Zij zijn zich daar dus terdege van bewust. Dat is ook niet verwonderlijk. Bijvoorbeeld bij DPG Media hebben ze een tijd geleden een heel concrete dreiging gehad met een valse melding. Dus ook bij DPG en ook bij de andere bedrijven zijn ze zich terdege bewust van het belang van de veiligheid van hun journalisten, van hun medewerkers. En zij hebben natuurlijk ook verschillende initiatieven om dat verder te beschermen.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Binnenkort hebben we gepland om bij DPG langs te gaan voor een werkbezoek, en ik denk dat dat zeker ook een van de punten is die we in dat werkbezoek moeten meenemen: wat doet DPG Media sinds die dreiging of deed het daarvoor al om journalisten te beschermen?
Het is gewoon heel belangrijk dat we kamerbreed vanuit dit parlement, en u als minister, aangeven dat wij willen dat onze democratie gevrijwaard wordt. Dat betekent dat journalisten in alle vrijheid hun werk kunnen doen. Dat is ter versterking van onze democratie, die onafhankelijke journalistiek. Ik reken daarvoor ook op de collega’s. We moeten dat samen blijven bewaken en daar samen voor strijden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.