Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
Mevrouw Rombouts heeft het woord.
Ik wil met mijn vraag nog even terugkomen op de PFOS-vervuiling bij de Oosterweelwerken in Antwerpen. Ik denk dat iedereen intussen de bezorgdheid deelt over de vraag of die werken daar op een veilige manier kunnen plaatsvinden. Op een moment dat daar meer communicatie en vragen over zijn terwijl er nog geen antwoorden kunnen worden gegeven, is het normaal dat mensen zich vragen stellen. We moeten nagaan hoe we daar zo goed mogelijk antwoorden op kunnen bieden.
Momenteel zijn al een aantal voorzorgsmaatregelen genomen wanneer het gaat over het eten van zelfgekweekte producten. Er is het engagement om een biomonitoringsnetwerk op te starten, er is een opdrachthouder aangesteld, maar intussen rijzen ook vragen over de Oosterweelwerken.
Minister, ik wil verwijzen naar de plenaire vergadering van 16 juni waar u heel duidelijk stelde dat de volksgezondheid primeert en dat u een commissie ad hoc zou opstarten om in alle objectiviteit te bepalen hoe het nu verder moet met deze werken en of er geen bijkomende veiligheidsmaatregelen nodig zijn. Ik citeer u: “Ik wil heel graag van toxicologen horen of het verder kan met het grondverzet, ja dan neen.”
Intussen gaf u ook te kennen dat u Lantis hebt gevraagd om de plannen aan te passen, en de werken in de meest vervuilde grond pas aan te vatten op het moment dat er ook duidelijkheid is van de commissie. Er is elke dag heel wat actualiteit. Tussen mijn vraag en nu was er ook al heel wat extra informatie.
Na uw uitspraak in de plenaire vergadering konden we lezen dat toxicoloog Jan Tytgat aangaf dat er voor hem eigenlijk twee mogelijkheden zijn. De eerste optie is om de verontreinigde grond boven de 3 microgram onaangeroerd te laten omdat het verplaatsen en verwerken ervan te veel risico’s inhoudt. De tweede optie is toegeven dat we weten dat die grond potentieel vervuild en dus gevaarlijk is en het probleem aanpakken.
Volgens de toxicoloog zijn er technieken om te saneren. Op die manier kunnen mits meerkosten de Oosterweelwerken wel uitgevoerd worden. Dan zou er een bijkomende berg van 600.000 kubieke meter vervuilde grond op de werf moeten worden gesaneerd.
Minister, ik weet dat de gezondheidsrisico’s en de werken u heel na aan het hart liggen. Ik wil u daar dan ook een aantal vragen over stellen.
Hoe staat u tegenover de twee mogelijke opties die toxicoloog Tytgat voorstelt?
Hoe garandeert u dat de Oosterweelwerken vandaag nog veilig kunnen doorgaan? Hoe wordt dat opgevolgd en waar ligt de grens tussen veilig en onveilig?
Hoe en wanneer zijn de risico’s van de werken in kaart gebracht? Wat zijn de risico’s voor omwonenden en voor werknemers op de werf? Hebt u daar zicht op?
Er is altijd verwezen naar het feit dat Lantis stelt dat er geen verwerkingstechniek beschikbaar is. Op welke manier is gecontroleerd of dit klopt? Ik heb daar ook een schriftelijke vraag over gesteld. Vandaag wordt gesteld dat er wel technieken voorhanden zijn. Zult u dit aspect ook in heroverweging nemen? Op welke manier en wanneer verwachten we hier klaarheid over?
Minister Peeters heeft het woord.
Mevrouw Rombouts, u zegt zelf terecht dat er voortdurend nieuws is over dit dossier. Op het moment dat men bepaalde zaken lanceert, zijn die soms al een beetje achterhaald. Ik blijf er inderdaad bij dat voor mij de volksgezondheid sowieso primeert. Dat is niet alleen voor mij het geval, heel wat instanties hebben zich in die zin uitgesproken, ook Lantis. Maar men wil natuurlijk ook graag die Oosterweelwerken verder uitvoeren.
Voor alle duidelijkheid, wat heb ik gedaan? Ik heb dat vorige week ook al in deze commissie geduid. Ik heb de opdrachthouder, Karl Vrancken – die op 4 juni werd aangesteld door de Vlaamse Regering – gevraagd om een bijkomend initiatief te nemen, met name het aanstellen van een expertencommissie. We noemen dit de ‘commissie grondverzet’. Deze heeft eigenlijk tot doel om te onderzoeken of de lopende werken aan de Oosterweelverbinding op Linkeroever op een correcte manier kunnen verlopen, met bijzondere aandacht voor de veiligheid van zowel de omwonenden alsook van de werknemers op de werf zelf.
Daarvoor hebben we gevraagd om het volgende te bekijken. Kunnen de grondverzetwerken, die Lantis op dit ogenblik doet in het kader van de infrastructuurwerken en in het kader van de Scheldetunnel, op een veilige manier kunnen uitgevoerd worden? Moeten er nog bijkomende veiligheidsmaatregelen genomen worden? Zijn er aanbevelingen van de experts en van de toxicologen die in die commissie grondverzet zitten? Dat is een eerste vraag. Tegelijk hebben we ook gevraagd om het toetsingskader grondig te analyseren.
Die commissie – met de toxicologen, met de experts – is vandaag ter plaatse geweest, op de werf. Ook professor Tytgat maakt deel uit van deze commissie. Zij hebben mij beloofd om tegen 15 juli een eerste verslag te bezorgen, mét mogelijke aanbevelingen, suggesties of veiligheidsmaatregelen die moeten uitgevoerd worden.
In afwachting van dat verslag, dat ik op 15 juli zou mogen ontvangen, heeft Lantis mij verzekerd dat er geen grondverzetwerken zijn met de vervuilde gronden, met de PFOS-houdende gronden. Normaliter zou men nu starten met onder andere het opnemen van de meest vervuilde gronden, en daar de berm gaan aanleggen op de terreinen van 3M. Die werken heeft men ‘on hold’ gezet tot we meer duidelijkheid hebben van de commissie grondverzet.
Ik denk dat ik daarmee al heel wat van uw vragen beantwoord heb.
Uw laatste vraag heeft specifiek betrekking op de bewerkingstechnieken, op de sanering, of het zuiver maken van de gronden. Dat valt sowieso onder de saneringsplichtige, of onder bevoegdheid van de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM), en daarvoor moet ik naar collega Demir verwijzen. Alleszins heeft de OVAM ons laten verstaan dat er wel een aantal recente reinigings- saneringstechnieken bestaan, maar gezien het hier op de Oosterweelwerf over een dergelijke grote omvang van gronden gaat, is het heel moeilijk om daarvoor al specifiek een saneringstechniek te gaan toepassen. Vandaar – ook omdat Lantis zelf niet de saneringsplichtige is – dat men daar in het kader van het grondverzet beslist heeft om die grond op te halen, in een berm vast te leggen en in te pakken in een vaste folie, zodat er eigenlijk niets kan weggaan. Zo komt er geen verdere verspreiding van de vervuiling. Uiteraard zit ook de waterzuivering mee in het hele verhaal waar Lantis mee bezig is. Zij hebben de waterzuiveringsinstallatie gebouwd, waarmee zij zorgen voor de waterzuivering van heel het gebied van Linkeroever. Ook dat blijft verder lopen. Dat is een heel belangrijk gegeven, want daardoor is het water dat straks terug in de Schelde terechtkomt volledig gereinigd, en dus van alle PFOS ontdaan.
Ik hoop dat ik daarmee uw vragen beantwoord heb, maar ik neem aan dat we binnenkort meer informatie zullen hebben, hopelijk binnen een veertiental dagen. Dan zullen we de afweging maken hoe het verder moet, specifiek met de grondverzetwerken van Lantis.
Mevrouw Rombouts heeft het woord.
De toestand evolueert inderdaad elke dag. Maar het is ook belangrijk dat wij op korte tijd kunnen reageren op de vragen die er leven, zeker met de uitspraken die her en der gebeuren. U gaf heel duidelijk aan dat u de visie van toxicologen wilt horen. In die zin alarmeert mij de berichtgeving die in de krant verscheen over de voortgang van de werken hoewel, zoals de kranten het lieten uitschijnen, er toch bijkomende maatregelen nodig zijn.
Minister, ik vind het belangrijk dat u zelf heel snel acties hebt ondernomen ten aanzien van Lantis. U hebt laten verstaan dat er eerst een aantal zaken uitgeklaard moeten worden. Ik begrijp van u dat zij ook hebben bevestigd dat zij met de vervuilde gronden niet aan de slag gaan tot er definitieve antwoorden zijn van de toxicologen. Is die meest vervuilde grond ook vastgelegd op normering? Of gaat het enkel om de werken die op 1 juli zouden starten? Of zijn er ook nog andere voorzorgsmaatregelen bij de huidige werken, waarbij Lantis al vrijwillig rekening zou houden met mogelijke extra adviezen? Nemen zij bij de huidige werken al extra voorzorgsmaatregelen?
Wat de zuivering betreft, minister, zal ik de vraag ook aan minister Demir stellen. De OVAM stelt dat het over grote hoeveelheden gaat en dat het toepassen van bestaande technieken niet zo gemakkelijk is. Ziet u toch mogelijkheden voor de sanering van die gronden?
De heer Annouri heeft het woord.
Minister, ik kan gerust zeggen, voor ons allemaal hier, dat de volksgezondheid prioriteit nummer 1 is in dit dossier. Daarom ook hebben wij, collega Schauvliege en ikzelf gevraagd om de werken tijdelijk stil te leggen, totdat men garantie kan geven voor de volksgezondheid. Nu is daar de afspraak met Lantis om daar aan de tunnelmond op Linkeroever de werken even stil te leggen. Dat is op zich een goede zaak. Alleen wil ik twee dingen opmerken. Toen het ging over de schadelijkheid en het mogelijke risico, is er al heel veel gezegd. Sommige mensen hebben gezegd, zoals professor Jan Tytgat op Terzake, dat er niet per se een risico is. De burgerbeweging zegt dat je beter kunt doordoen. Professor Jacob de Boer heeft gezegd dat dit echt geen goed idee is. De omwonenden kijken ernaar en stellen zich de vraag wie er hier nu gelijk heeft. Op welke manier kunnen zij gerustgesteld worden als er zo diffuus gecommuniceerd wordt? Ik heb alle vertrouwen in de experten, maar het zal echt wel zaak zijn om via toetsing ervoor te zorgen dat de informatie voor de omwonenden over volksgezondheid, effectief geruststelt en goed is onderbouwd. Dat is van cruciaal belang en op dit moment zijn daar veel vragen over.
Voorts heb ik een vraag over de werken die nu worden stilgelegd. Op welke manier wordt die grond bedekt en aangepakt zodat die grond zich niet verder verspreidt op de site? We moeten voorkomen dat wij achteraf moeten bekennen dat er een probleem is omdat wij er niets hebben aan gedaan. Welke voorzorgsmaatregelen worden op dit moment genomen om die grond te houden waar hij ligt tot men er meer informatie over heeft?
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Als ik de berichtgeving hoorde in het weekend en daarna, dan was mij toch wel een en ander niet zo heel duidelijk. Daarom wil ik aansluiten bij deze vraag. Er wordt altijd gesproken over de meest vervuilde gronden. Dat zijn de gronden met een vervuiling boven de 70 microgram PFOS per kilogram grond.
Maar worden de werken ook stilgelegd voor de plekken waar zich een vervuiling tussen 3 en 70 microgram PFOS per kilogram droge stof bevindt? Dat zijn eigenlijk ook vervuilde gronden die niet zomaar voor elke toepassing bruikbaar zijn, alleen in bouwkundige toepassingen. En dus bestaat er toch een risico op verspreiding.
Minister, als er wordt gesproken over het stilleggen van werken, gaat dat dan over alle werken boven die 3 microgram of het enkel over de werken op plaatsen boven 70 microgram? Dat lijkt me een groot verschil want mij lijken die twee categorieën vervuilde gronden te zijn en nu is dat bijzonder onduidelijk.
De heer Daniëls heeft het woord.
Dit is inderdaad een interessante vraag. Ik was gisteravond op de toelichting bij de gemeenteraadscommissie in Beveren, voor geïnteresseerden maar ook voor gemeenteraadsleden.
Collega’s, het is belangrijk dat we goed informeren en dat de mensen die daar uitspraken over doen in de pers, met enige kennis van zaken spreken over de werf. Want inderdaad, Oosterweel moet worden stilgelegd. Ik woon in het Waasland en passeer daar bijna dagelijks. Oosterweel is natuurlijk veel meer dan de 3M-site. Het is niet onbelangrijk om dat mee te geven. Wanneer je zegt dat Oosterweel stilligt, dan zijn er natuurlijk onmiddellijk mensen die zeggen dat daar nog een vrachtwagen rijdt, dat daar nog werknemers staan, dat daar nog wordt gewerkt aan een betonnen constructie. Het is toch niet onbelangrijk om daar heel juist over te spreken.
Wat de expertengroep betreft, is het een zeer goede zaak vanuit het voorzorgsprincipe om die inderdaad aan de slag te laten gaan. Binnen veertien dagen komt dat advies er. We moeten dat afwachten en mogen niet verder speculeren.
Ik heb begrepen van mensen op de werf dat momenteel in een van de bomen die moeten worden gekapt voor de veiligheid, een buizerd zit. Men wil die buizerd zijn nest niet ontnemen waardoor die veiligheidsberm niet onmiddellijk verder kan worden aangelegd. Een veiligheidsberm is niet zoals ik recent iemand hoorde zeggen een vangrail vlak naast de weg, het gaat wel degelijk over de inkapseling van vervuilde grond op de terreinen van 3M. Om maar te zeggen, minister, dat juist, gedetailleerd en genuanceerd communiceren over wat, waar en wanneer en over de werkplanning van Oosterweel niet onbelangrijk is, te meer omdat we ervoor moeten zorgen dat omwonenden zich niet onnodig ongerust maken. Maar natuurlijk moeten wel de nodige maatregelen worden genomen. Zo vroeg de heer Annouri daarnet wat er dan wel gebeurt met die grond. Ik weet dat op sommige plaatsen grond, en dat heb ik gelezen in toelatingen die werden gegeven, is ingezaaid, wat niet optimaal is.
Minister, ik kijk uit naar uw antwoord op een aantal vragen die hier zijn gesteld.
Minister Peeters heeft het woord.
Ik wil beginnen met te stellen dat ik geen expert ben en het is dan ook niet aan mij om te oordelen of deze werken al dan niet kunnen plaatsvinden. Ik denk dat we hier allemaal het voorzichtigheidsprincipe moeten hanteren, dat we allemaal opnieuw de gezondheid van alle omwonenden als de belangrijkste prioriteit naar voren moeten schuiven. Vandaar dat ik aan Lantis heb gevraagd om momenteel op plaatsen met vervuilde gronden de grondverzetwerken on hold te zetten. Wij vragen aan deskundigen en toxicologen om snel werk te maken van bijkomend onderzoek dat moet uitwijzen of die grondverzetwerken al dan niet kunnen plaatsvinden.
Lantis heeft me verzekerd dat die grondverzetwerken on hold zijn gezet. Vandaag is de expertengroep rond het grondverzet ter plaatse geweest en heeft zij zich kunnen vergewissen van de toestand. Uiterlijk 15 juli zou men mij een verslag bezorgen. Aan de hand van dat verslag gaan we bekijken wat er verder kan gebeuren inzake het grondverzet.
Er liggen daar vandaag hopen grond. Ik wil jullie duidelijk meegeven dat het grondverzet dat moet gebeuren op Linkeroever, over immens veel grond gaat. Dat gaat over 4 miljoen kubieke meter grond die verzet moet worden. Die 4 miljoen kubieke meter, dat is natuurlijk niet allemaal PFOS-houdende grond. Qua PFOS-houdende grond – dat is de grond die, conform de laatst bijgestelde normen, meer dan 3 microgram per kilogram droge stof PFOS bevat – zou het gaan over een cijfer van om en bij de 930.000 kubieke meter. Ik zou zeggen: iets minder dan een vierde van het totaal aan grondverzet dat er moet plaatsvinden. Daarvan is ongeveer 650.000 ten behoeve van de infrastructuurwerken van Linkeroever, en ruim 330.000 kubieke meter ter hoogte van de Scheldetunnel. Omtrent dié werken hebben we dus gevraagd het voorzichtigheidsprincipe, het veiligheidsprincipe, te laten gelden, en die werkpakketten op dit ogenblik on hold te zetten tot 15 juli. Wat dat betreft, heeft Lantis mij verzekerd dat dat op dit ogenblik ook gebeurt, totdat we de rapporten krijgen van de experts.
Omdat er ter plaatse grondschaarste is – ik heb dat ook al in het verleden gezegd, denk ik – wordt er ook grond van elders aangevoerd. Welke grond ook wordt aangevoerd, of ergens gestockeerd, daarvoor geldt ook altijd – in het kader van de hele grondverzetregeling – het traceerbaarheidsprincipe. Elke grond is dus ingepland, heeft een label, heeft attesten en men weet dus wel degelijk welke grond waar ligt.
De meest vervuilde grond, die dus niet herbruikbaar is, en die meer dan 70 microgram per kilogram droge stof PFOS-gehalte heeft, die wordt in principe opgenomen en gestockeerd op de site van 3M in de buffer die daar wordt aangelegd. Maar dat gebeurt niet nu, het was alleszins de intentie om dat later te doen.
‘Wie heeft gelijk?’ hoor ik hier een paar mensen zeggen. Er zijn ook heel veel vragen, zeker van de omwonenden. Ik begrijp dat perfect. Ook wij hebben allemaal vele vragen. Vandaar ook dat ik Karl Vrancken heb gevraagd die commissie grondverzet samen te stellen. De samenstelling daarvan kennen jullie. Ik heb vorige week hier in de commissie ook toegelicht wie daar allemaal inzit. Kortom, ik denk dat daar heel wat expertise zit, en ik hoop dat zij mij echt binnen een veertiental dagen heel duidelijk kunnen stellen:
Wat kan inzake grondverzet al dan niet verder plaatsvinden?
Moeten er bijkomende veiligheidsmaatregelen genomen worden?
Zijn er bijkomende aanbevelingen, of wat dan ook?
Ik denk dat het sowieso van groot belang is dat we daar dan meer duidelijkheid rond krijgen, vooraleer we daar nu veel uitspraken over moeten doen.
Kortom, de veiligheidsmaatregelen, het veiligheidsprincipe, het voorzichtigheidsprincipe worden ten volle gehonoreerd. Lantis bevestigt mij dat zij onze vragen en onze verzuchtingen op dat vlak ook honoreren, dat ze de grondverzetswerken in het Antwerpse inhouden tot we meer duidelijkheid hebben uit het rapport van de toxicologen, van de experts, met de mogelijke aanbevelingen die ze daar geven.
Kortom, ik hoop dat we daaromtrent op 15 juli meer duidelijkheid hebben. Naar de omwonenden toe is het heel duidelijk: vandaag wordt er goed voor gezorgd dat er geen met PFOS vervuilde grond kan opwaaien. Die wordt goed bevochtigd. Er worden tal van maatregelen genomen. U vindt dat ook allemaal op de website van Lantis, inzake veiligheidsmaatregelen en voorzorgsprincipes die worden gehanteerd. Al het mogelijke wordt gedaan om een verspreiding te voorkomen. Ik heb er vertrouwen in. Na 15 juli kijken wij wat eventueel verder kan. Het zal veeleer na het bouwverlof zijn eer we verder kunnen, maar tegen 15 juli hoop ik het rapport te krijgen.
Mevrouw Rombouts heeft het woord.
Iedereen erkent dat Oosterweel een gigantische bouwplaats is, dat daar heel wat bij komt kijken en dat het ook een heel belangrijk project is. Maar wij hebben ook de plicht erover te waken dat alles in veilige en gezonde omstandigheden georganiseerd kan worden. Het is niet meer dan normaal dat wij dat kritisch opvolgen en duidelijke antwoorden en zekerheden kunnen geven. Daarom ben ik blij, minister, dat u een commissie hebt samengesteld met veiligheidsexperts. Zij kunnen dan in eerste instantie u maar ook ons verder informeren en adviseren hoe wij met de zaken moeten omgaan.
U hebt duidelijk voor overleg gekozen. Het is belangrijk het overleg met Lantis aan te gaan en hen de nodige voorzorgen te laten nemen op korte termijn. Collega Daniëls, ik hoop dat wij niet op de buien moeten rekenen maar wel op het gezond verstand van ons allen en ook van Lantis. Zij moeten alles wat zij eraan kunnen doen ondernemen om alle nodige voorzorgsmaatregelen te nemen. Er zijn trouwens nog heel wat werken te verrichten waarbij men niet met PFOS te maken heeft. We zitten nog in het begin van de werken. Ook in de planning moeten er nog wel wat mogelijkheden zijn om de nodige zekerheid te kunnen geven, en ik hoop dat Lantis dat zal doen. Wij kunnen het debat dan voortzetten als wij het rapport hebben gekregen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.