Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Vaneeckhout heeft het woord.
De Franse nucleaire waakhond Autorité de Sûreté Nucléaire (ASN) heeft recentelijk de energiemaatschappij Electricité de France (EdF), die eigenaar is van het kerncentralepark in Grevelingen, of Gravelines, in gebreke gesteld wegens nalatigheid. De zes reactoren daar vormen samen de op een na grootste nucleaire unit ter wereld, met een totaal vermogen van zowat 5,5 Gigawatt. De reactoren zijn tussen de 35 en 40 jaar oud en dus aan of voorbij hun geplande levensduur.
De centrale van Gravelines ligt op een dertigtal kilometer van De Panne. Een nucleair incident zou, zeker gezien de overwegend westelijke wind, een directe en rampzalige impact hebben op de provincie West-Vlaanderen en bij uitbreiding de rest van Vlaanderen.
De ASN oordeelt nu dat de externe veiligheid, in geval van een explosie in een van de reactoren, niet voldoende is gegarandeerd. Bijkomend wordt gewezen op de onvoldoende bestendigheid van vijf van de zes reactoren tegen de impact van een incident in de nabijgelegen methaanterminal in Duinkerke, de grootste van Europa, die ook deels in handen is van EdF.
EdF wordt aangemaand om tussen nu en 31 oktober dringend de nodige actie te ondernemen om de veiligheid in geval van een ramp te waarborgen. Er wordt meer bepaald aangedrongen op het verzekeren van de veiligheid voor de dichte en verdere omgeving. En dan zitten we natuurlijk al snel op Vlaams grondgebied.
Minister-president, hoe kijkt u naar de ingebrekestelling door de ASN en de aangekaarte onveiligheid van de centrales van Gravelines? Hoe schat u de gevaren in voor Vlaanderen en specifiek West-Vlaanderen en de meest nabijgelegen gebieden? Zal de Vlaamse Regering deze zaak blijven opvolgen en toezien op de uitvoering van de noodzakelijke aanpassingen aan de centrales? Had u of plant u hierover overleg met de Franse overheden?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Vaneeckhout, ik was in een vorig leven verantwoordelijk voor de nucleaire veiligheid in dit land. Ik had toen bijna wekelijks heel interessante gedachtewisselingen met uw collega Jean-Marc Nollet. Ik dacht dat als minister-president tenminste dit facet niet meer aan bod zou komen. Jammer, want dat was iets dat me enorm boeide. Maar dank u voor de vraag, zo kunnen we het nog eens over nucleaire veiligheid hebben, zij het in Frans-Vlaanderen.
Hoe kijk ik naar de ingebrekestelling? Het is een goede zaak dat dit rapport werd vrijgegeven. Het is meteen een pluim voor de Franse waakhond-organisatie en de transparantie van de rapportering. Het is nu aan de eigenaar, de Franse energiemaatschappij Electricité de France om gepast om te gaan met de aanbevelingen en tegen 31 oktober, zoals het rapport vooropstelt, maatregelen te treffen.
Hoe schat ik de gevaren in? Ikzelf noch mijn diensten kunnen ter zake een risico-inschatting maken. Dat is een federale bevoegdheid. Ik weet uit een vorig leven dat ons veiligheidsagentschap, het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC), op het moment dat zich een incident in een kerncentrale waar ook in Europa voordoet of dat dergelijke rapporten verschijnen, onmiddellijk zeer goed op de hoogte is.
Ik heb mij even geïnformeerd bij mijn vroegere collega's van het FANC. De kerncentrale van Gravelines ligt dicht bij de haven van Duinkerke, een haven met een gasterminal. Om die reden werd de centrale ontworpen met een verhoogde bescherming tegen de drukgolven die zouden ontstaan bij een grote gasontploffing.
In 2015 werd er een nieuwe gasterminal aangelegd voor vloeibaar gemaakt gas, die gebruikmaakt van de restwarmte van de kerncentrale voor het omzetten in gasvorm voor injectie in het Franse gasnetwerk. Een voorwaarde voor deze constructie was dat de centrale niet enkel aan een grote gasontploffing in de haven moest kunnen weerstaan, maar ook aan een grote gasontploffing op de site van de kerncentrale zelf. Hiertoe werden een aantal aanpassingen gedaan aan de veiligheidssystemen van de kerncentrale van Grevelingen.
Op 11 februari 2020 meldde EdF, de uitbater van de kerncentrale van Grevelingen, aan de ASN, de Franse veiligheidsautoriteit, dat zij in het kader van de vierde tienjaarlijkse veiligheidsherziening hebben opgemerkt dat bepaalde pompen, die zelf wel kunnen weerstaan aan de gevolgen van zo’n gasexplosie op de site, gehuisvest zijn in een gebouw dat er niet toe ontworpen was. Er werd ingeschat dat de schade aan het gebouw er in zo’n geval voor zou kunnen zorgen dat deze pomp niet meer volledig functioneel zou zijn. Dit zou ertoe kunnen leiden dat de langetermijnkoeling niet volledig gewaarborgd zou zijn.
Het gaat hier om de bescherming tegen een voorval met een heel lage waarschijnlijkheid, een grote gaswolk die zich van de terminal verplaatst naar de kerncentrale en daar ontploft, maar met een mogelijk ernstig gevolg, het wegvallen van de langetermijnkoeling door schade aan een gebouw dat de pompen huisvest.
De ASN contacteerde na deze melding onmiddellijk de uitbater, die zich engageerde om de nodige aanpassingswerken uit te voeren tegen eind september.
Intussen nam EdF compenserende maatregelen door koelwaterreservoirs die in normale omstandigheden maar 50 procent vol moeten zijn, volledig gevuld te houden. Verder gaven zij aan dat hun snelle responsteam in zulke omstandigheden binnen de 24 uur en dus tijdig deze langetermijnkoeling kan herstellen. Ondertussen is de bescherming van de pompen voor reactor 5 al voorzien. Eenzelfde bescherming wordt geïnstalleerd bij de andere reactoren.
Op 29 april 2020 heeft EdF aangekondigd dat vanwege COVID-19 de werken pas afgerond zullen zijn tegen 31 oktober 2020. De ASN vindt dit, gezien de compenserende maatregelen, aanvaardbaar. De ASN heeft deze nieuwe termijn opgenomen in een ingebrekestelling. Indien deze termijn nu toch nog overschreden zou worden, stelt EdF zich bloot aan strafsancties. De ASN wil daarmee het belang onderstrepen van een tijdige oplossing voor deze afwijking.
Noch het FANC, noch het federale crisiscentrum, werd proactief op de hoogte gebracht door de ASN. Dit is voor dit soort afwijkingen ook niet nodig volgens de regels. De ASN heeft in alle transparantie alle relevante informatie, inclusief achtergrond en historiek, op haar website geplaatst.
Nucleaire veiligheid is een nationale bevoegdheid en België heeft wettelijk gezien geen inspraak in deze procedure. Het FANC heeft echter wel een goede samenwerking met de ASN, die vastgelegd is in een samenwerkingsovereenkomst, inclusief periodiek overleg over lopende dossiers en gekruiste inspecties. Dat weet ik nog uit mijn vorig leven: het FANC doet al vele jaren inspecties bij de Franse kerncentrales en vice versa.
Zullen we dat blijven opvolgen? Ik zal uw en mijn bezorgdheden in de eerste plaats overmaken aan de bevoegde minister op het federale niveau en aan de bevoegde autoriteiten in Frankrijk. Ik vraag ook mijn diplomaten in Parijs om systematisch te rapporteren over de uitvoering van de aanbevelingen in bedoeld rapport.
Heb ik hierover overleg met de Franse overheden? Er bestaat een fijnmazige overlegstructuur tussen Vlaanderen en de overheden in Noord-Frankrijk. De Vlaamse diplomatie in Parijs is nauw betrokken bij een aantal overlegorganen. Het rapport over de Franse kerncentrale van Grevelingen is nog niet besproken met Franse partners. Maar wij zullen niet nalaten dit op de agenda te plaatsen. Want onze belangrijkste gesprekspartners – het departement en de regio – zijn weliswaar ook niet bevoegd, maar worden nog meer dan wij gevat door deze veiligheidskwestie.
We zullen dit dus nader opvolgen, maar in het licht van 31 oktober bieden de tussentijdse maatregelen die nu worden genomen, voldoende veiligheidsgaranties als tijdelijke oplossing.
De heer Vaneeckhout heeft het woord.
Ik zie al een beetje welke collega meteen zal tussenkomen in deze vraag om uitleg. Collega Tommelein, u niet, maar de andere collega's zijn te herleiden tot een groep gouwgenoten uit West-Vlaanderen. Dat schetst dat er een zeer grote bezorgdheid is in de publieke opinie en bij de inwoners van West-Vlaanderen, omdat dit zaken zijn die uiteraard zeer dreigend klinken. Het is niet dat er ook het gevoel is dat het bij overheden zit waar we geen enkele impact op hebben en die daar dus verantwoordelijk voor zijn. We kunnen alleen maar vertrouwen dat dat op een goede manier wordt opgenomen. Daarom is het heel belangrijk om het vandaag hier op tafel te leggen.
De situatie in Grevelingen heeft een specifieke context door de nabijheid van de gasterminal. Tegelijk is het een typisch kernenergiedossier, in die zin dat het een zeer lage waarschijnlijkheid heeft om incidenten voort te brengen, maar in het geval dat zich iets voordoet, is de impact natuurlijk gigantisch.
Collega's, dit is geen debat voor of tegen kernenergie. Laten we dat op andere plaatsen voeren. Dit is een veiligheidsdebat. Minister-president, als ik de deskundigheid en de betrokkenheid hoor waarmee u antwoordt, zou ik bijna denken dat u heimwee hebt naar uw periode op het federale niveau. Ik voel de bevlogenheid rond andere thema's en Vlaanderen ook, dus ik maak me daar geen zorgen over. Ik ben vooral zeer blij dat u de deskundigheid die u daar hebt opgebouwd, kunt meenemen in het werk hier over dit thema. We zullen er waarschijnlijk geen 101 keer over praten tijdens deze legislatuur, maar het is wel een zeer belangrijk thema om op te pikken, waarvan ik hoop – uw antwoord stelt me daarin gerust – dat we niet wachten tot het op andere plaatsen wordt geagendeerd om het zelf op te nemen.
Ik denk dat het geen goed idee zou zijn om te wachten tot eind oktober om een signaal te geven aan de Franse autoriteiten. We moeten hier diplomatiek ook mee bezig zijn vanuit Vlaanderen, al dan niet gecoördineerd met de federale overheid. Stel dat we in oktober vaststellen dat er geen fundamenteel antwoord is, dan vind ik wel dat we dit zeer ernstig moeten nemen en dat we ons moeten betrekken in de procedures die dan eventueel opgestart worden vanuit Vlaanderen. Wij hebben er vanuit heel wat bevoegdheden alle belang bij dat we de gezondheid van de Vlamingen vooropstellen. Ik denk dat we dat dan ook consequent moeten doen. In die zin beantwoordt uw antwoord wel aan die bezorgdheid in mijn fractie en bij heel veel West-Vlamingen. Daarvoor wil ik u alvast bedanken.
Mevrouw Lambrecht heeft het woord.
Ik wil u danken, collega, voor de vraag. De veiligheidssituatie van de kerncentrale van Gravelines is inderdaad een tikkende tijdbom, vinden wij in West-Vlaanderen. Iedereen heeft daar heel veel schrik voor. Wij verwachten een duidelijk signaal van de federale, maar ook van de Vlaamse overheid naar de Franse regering, en ook naar Electricité de France. Dit dossier toont nog eens de onveiligheid aan van kernenergie, ook al is dit nu niet de plaats om dat debat te voeren, maar het heeft er wel mee te maken. Dit is ook voor Vlaanderen een duidelijk teken dat het tijd is om het roer om te gooien. We volgen het zeker verder op.
Mevrouw Talpe heeft het woord.
Dank u, collega Vaneeckhout, voor de vraagstelling. Ik had er zelf geen vraag over ingediend omdat het toch vooral een bevoegdheid is op een ander niveau, vooral van de federale overheid. Er is een enorme bezorgdheid in de Westhoek en aan de Westkust over dit dossier. We vernamen eigenlijk in de media dat er daar een veiligheidsrisico was. Iedereen was toen enorm bezorgd. Ik heb heel veel vragen gekregen over waar men jodiumpillen kan verkrijgen, dat leeft echt wel bij de mensen. We komen met corona net uit een zekere storm en dan zie je eventueel opnieuw iets op je afkomen: is er daar ook wel een draaiboek voor? Want twee maal zou inderdaad nogal dramatisch zijn.
Die vraag is ook al gesteld bij de provincie. De gouverneur heeft daarop al geantwoord in dezelfde zin als u aanhaalde, minister-president, over de pompinstallatie, over het feit dat dat niet voldoende gekoeld kon worden, dat de situatie ondertussen door compenserende maatregelen tijdelijk onder controle is.
Ik wou twee boodschappen meegeven aan u. Enerzijds is er een goede communicatie met de Franse autoriteiten. Ze melden het ons ook als er ergens iets mank loopt, we moeten dat niet vernemen via informele of officieuze kanalen. Anderzijds is het ook het momentum om de mensen nog eens te informeren hoe ze moeten reageren in dergelijke situatie en op welke manier ze effectief aan die jodiumpillen kunnen geraken, want die vraag leeft echt wel op straat.
Mevrouw Vandromme heeft het woord.
Collega’s, dit is de eerste keer dat ik aanwezig ben in deze commissie, maar vanuit het verre Poperinge, aan de Franse grens, wil ik ook de bezorgdheid van de mensen in de Westhoek vertolken. De wind stopt jammer genoeg niet aan de grens, zeker niet als het een nucleaire wolk is.
Mijn dank voor uw zeer gedegen en deskundig antwoord. Ik had ook geen vraag ingediend omdat ik in de overtuiging was dat het een vraag is die gericht moet worden op het federale niveau, maar ik kan alleen maar blij zijn met het antwoord. Ik ondersteun in elk geval de boodschap dat het belangrijk is om goede buren te hebben; ik denk dat collega Talpe dat als burgemeester van de buurstad Ieper kan benadrukken.
Ik heb nog een extra vraag over het belang van de doorstroming van de informatie. Ik merk dat heel veel burgers zich vragen stellen over hoe ze zich kunnen beveiligen, over wat er precies allemaal aan de hand is. Ik wou vragen dat de informatie die er is en die u via de kanalen kunt verkrijgen, ook doorstroomt naar de lokale besturen, die dan de nodige stappen kunnen ondernemen – waarvoor dank.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Dank u wel, collega’s. Heel dat nucleaire gedoe heeft eigenlijk iets heel raars in zich.
Vanaf het moment dat je daarover een open communicatie doet, zegt iedereen: ‘zie eens, een incident, oh, een onveiligheid’. Ik vind dat het systeem hier perfect gewerkt heeft. Niets des mensen is voor de eeuwigheid en niets des mensen is onfeilbaar, maar – dat zeg ik u met de hand op het hart – in het hele nucleaire gegeven in de westerse wereld zitten zoveel veiligheidsgaranties dat je het gerust aankunt dat een of andere laag in die veiligheid op een bepaald moment disfunctioneert. Hier heeft men dat op tijd opgemerkt en is er een alternatieve oplossing, zodat de veiligheid nooit in het gevaar gekomen is en men overgaat tot de herstelling van dat ding. Daar wordt dan natuurlijk ook transparant over gecommuniceerd. Ik begrijp dat er dan mensen schrik hebben, ik begrijp dat heel goed, maar eigenlijk wordt hier juist bewezen dat de veiligheidssystemen werken, en ook de communicatie.
Velen van jullie vragen dat er goede communicatie is met Frankrijk. De nucleaire veiligheid is een federale bevoegdheid. Ik ben de eerste om bevoegdheden over te halen, dus ‘I’m at your side’ als we die bevoegdheid naar Vlaanderen moeten halen, absoluut, maar zolang die bij de federale overheid zit, ga ik niet in dat proces tussenkomen. Er is tussen het FANC en de ASN een perfecte samenwerking, een heel open communicatie: die dingen worden uitgedeeld, men gaat regelmatig bij elkaar op inspectiebezoek. Die communicatie tussen de twee overheden is perfect.
Om de mensen te informeren zijn er ook vanuit het federale Crisiscentrum, onder de bevoegdheid van de minister van Binnenlandse Zaken, communicatiekanalen naar de gouverneurs en de lokale besturen opgezet. Als u van mij nu verwacht dat ik in die bevoegdheid ga tussenkomen: dat ga ik niet doen, om dezelfde reden dat ik het niet zou toelaten mocht er vanuit het federale in onze bevoegdheden worden tussengekomen. Het is natuurlijk iets anders als de lokale overheden daarrond vragen hebben: dan kunnen wij ze wegwijs maken. Maar een communicatiecampagne in dezen is de bevoegdheid van de federale overheid. Mocht daar iets fout lopen, dan wil ik mijn federale collega daar natuurlijk in alle collegialiteit van op de hoogte brengen, maar ik ga niet in zijn plaats treden.
De heer Vaneeckhout heeft het woord.
Voor alle duidelijkheid: dit is geen oproep om te beginnen improviseren als het gaat over bevoegdheidsverdeling, dat is een totaal ander debat, maar het is inderdaad goed dat ieder zijn eigen rol opneemt. Tegelijk denk ik dat het richting Franse autoriteiten diplomatiek interessant is om te tonen dat we dit nauwgezet opvolgen, dat we dit ernstig nemen en verwachten dat er tegen eind oktober een structurele oplossing voor dit probleem is. Dat lijkt mij geen bevoegdheidsoverschrijding of het tussenkomen in een moeilijk proces, dat lijkt mij vooral de belangen en de gezondheid – wat toch ook een Vlaamse bevoegdheid is – …
Ik had het vooral over communicatie naar de bevolking. Dat moet vanuit één instantie uitgaan. Sorry dat ik u onderbreek. Ik had het niet over onze bezorgdheden aan de Franse autoriteiten overmaken, ik had het over communicatie naar de bevolking. Men moet geen zeven communicatiekanalen openen.
Daar ben ik het helemaal mee eens: te veel communicatiekanalen kunnen er enkel toe leiden dat er meer verwarring is.
Ik ben het niet helemaal eens met uw stelling: hoe meer transparantie, hoe meer bezorgdheid je creëert. Om bezorgdheid te vermijden zou het wegnemen van transparantie geen goede zaak zijn. Ik interpreteer het misschien een klein beetje te scherp, scherper dan wat u bedoeld hebt. In die zin zou ik toch een pleidooi houden om daarover zo veel mogelijk transparantie aan de dag te leggen, maar ik merk dat u de thema’s goed beheerst. Ik ga hier ook niet aan paniekzaaierij doen, het is niet waarschijnlijk dat er morgen een gigantische ramp gebeurt, maar de andere kant bevestigt ons ook wel dat het een samenstelling blijft van menselijke imperfectie. Dat is met alles zo wat we doen op deze aardbol. Ik ga ervan uit dat men in Fukushima in een serieus ontwikkeld land ook dacht dat de kans nihil was. In die zin lijkt het mij toch belangrijk om altijd op het moeilijkste en op het slechtste voorbereid te zijn. Dat onze burgers dus ook graag jodiumpillen ter beschikking hebben – waar collega Talpe naar verwijst als burgemeester van een stad –: ik kan mij voorstellen dat die vragen echt komen en dat zij ook bij de lokale besturen terechtkomen, en dat we dus moeten zorgen dat die federale informatie dan tenminste goed ter beschikking is op lokaal niveau, zodat we daar de nodige antwoorden kunnen geven.
De vraag om uitleg is afgehandeld.