Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Verslag
De heer de Kort heeft het woord.
Minister, in februari van vorig jaar stelde ik u reeds een vraag over het nachtelijk tolvrij maken van de Liefkenshoektunnel als deel van de oplossing voor de files. Zo zou het vrachtverkeer immers gestimuleerd worden om ook ’s nachts te rijden. Als dat gekoppeld wordt aan de nachtelijke opening van de terminals in de Antwerpse haven, kan dat heel wat verkeer van de weg halen tijdens de spits overdag. Dat zou ook sporen met de inspanningen om de haveninfrastructuur optimaal te benutten.
U antwoordde toen dat u dit verder zou onderzoeken. Nu krijgen we te horen dat de Liefkenshoektunnel ook verzadigd geraakt. De tunnel werd ontworpen voor 40.000 voertuigen, maar in 2018 werd die capaciteit al regelmatig overschreden, voornamelijk in de avondspits. Sinds 2014 is het verkeer in de Liefkenshoektunnel maar liefst met de helft toegenomen: tot 11,5 miljoen voertuigen per jaar. De files in de Liefkenshoektunnel nemen dus ook toe.
U reageerde hierop door te verwijzen naar de verlaging van de tarieven voor het nachtelijk gebruik. U zou ook willen nadenken over een gratis passage ’s nachts. Dit koppelt u aan de bereidheid van de hele logistieke keten om ’s nachts te werken.
Topman van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen Jacques Vandermeiren pleit, net zoals u, voor een nachtelijke tolvrije Liefkenshoektunnel. Bij het Havenbedrijf is er deze week ook gestart met een werkgroep die de mogelijkheden van nachtwerk en -logistiek onderzoekt. In het voorjaar van 2019 komt er een actieplan.
Wat zijn de resultaten van de verlaging van de nachtelijke tarieven voor de Liefkenshoektunnel? Hoe werkt dit systeem nu?
Hoe wilt u dit systeem verder uitrollen?
Hoe zult u de schakels in de logistieke keten proberen te overtuigen van de nood om ’s nachts te werken?
Aan welke specifieke voorwaarden koppelt u de bereidheid om de Liefkenshoektunnel ‘s nachts tolvrij te maken? Welke partners moeten bereid zijn tot nachtarbeid voor u dit invoert?
Start u alvast met voorbereiding voor het afschaffen van de tol ’s nachts, gezien het actieplan van de werkgroep binnen het Havenbedrijf in het voorjaar van 2019 verwacht wordt?
Hoe kadert u dit binnen het principe van de slimme kilometerheffing?
Minister Weyts heeft het woord.
In uw eerste vraag peilt u naar de resultaten van de tariefverlaging voor vrachtwagens ’s nachts. Op basis van de evoluties die ik daar zie, lijkt de nachtopening van bepaalde terminals in de havens in maart 2017 en de tariefverlaging die in juli 2017 werd ingevoerd te leiden naar een groter nachtelijk gebruik van de Liefkenshoektunnel door vrachtwagens. In 2017 was er een stijging van ongeveer 15 procent ten opzichte van 2016. De maatregel werd pas halverwege het jaar ingevoerd. In 2018 was er een stijging van 35 procent ten opzichte van 2017. In deze periode zien we ook een stijging met 6 procent van vrachtwagens die de Liefkenshoektunnel gebruiken. De nachtelijke stijging is bijna zes keer zo groot. Dit wijst dus op een verschuivingseffect van het vrachtverkeer naar de nacht.
Rekening houdend met dit effect is het dus interessant om te bekijken wat er nog meer gedaan kan worden binnen de logistieke sector om het vrachtverkeer meer te spreiden. Een belangrijke voorwaarde daarbij is dat alle schakels in de logistieke keten ook ’s nachts werken want dan kan het verkeer meer gespreid worden. Dat wil zeggen dat als we het nachtgebruik van de tunnel nog meer stimuleren, er op dat moment ook personeel in de haven moet zijn om vrachtwagens te laden en te lossen. Het gaat immers niet op dat de vrachtwagen gebruik maakt van een goedkoper tarief in de tunnel om vervolgens te moeten overnachten in de haven. Dat businessmodel houdt geen steek. Een vrachtwagen moet meteen gelost kunnen worden en, als het even kan, ook weer geladen worden, zodat er een concurrentieel voordeel kan worden geboden.
De invoering van nachtwerk is wettelijk gezien gebonden aan regels en hierover zal op sector- of bedrijfsniveau onderhandeld moeten worden met de vakbonden. Wat betreft de Vlaamse actoren, zoals loodsen en scheepvaartbegeleiding, is in die keten het nachtwerk al jarenlang geregeld. Het gebeurt nu ook al. Ik kijk dus met veel belangstelling uit naar de resultaten van het lopend overleg en ik heb van het Havenbedrijf begrepen dat men volgend voorjaar met een concreet actieplan wil komen. Tegen dan zullen we hopelijk een oplossing hebben voor het nachtelijk proces in alle schakels van de logistieke keten.
Als een element van dat actieplan het verder stimuleren van het nachtelijk gebruik van de Liefkenshoektunnel is, wil ik zeker bekijken hoe we daar vanuit Vlaanderen ons steentje toe kunnen bijdragen. We hebben al een grote inspanning gedaan. Ik wil erop wijzen dat de Liefkenshoektunnel vandaag al regelmatig zijn maximumcapaciteit van 40.000 voertuigen per dag bereikt en dat er op het tracé van de R2 nog andere flessenhalzen zijn, zoals de Tijsmanstunnel, waar nu in het kader van het Toekomstverbond bekeken wordt hoe deze opgelost kunnen worden.
We hebben al gezien dat in de periodes waarin het gebruik van de tunnel gratis wordt gemaakt, wat regelmatig gebeurt, ook overdag, er een verschuiving van de file is naar de Tijsmanstunnel. Een tweede effect is de ergernis bij de weggebruikers die een abonnementsformule hebben en die, ofschoon ze betalen, in de file komen te staan met degenen die de tunnel kosteloos gebruiken. Ik ben altijd bereid om te bekijken of we een tarifaire inspanning kunnen doen. Vrachtwagens betalen vandaag ’s nachts al hetzelfde tarief als een personenwagen. Aangezien 90 procent van de vrachtwagens reeds tol betalen via OBU of een Teletolabonnement genieten zij ’s nachts reeds van het allerlaagste tarief van 3,56 euro of 75 procent minder dan het dagtarief.
Uw laatste vraag gaat over de link met het principe van een slimme kilometerheffing. In het lopende onderzoek naar wegenheffing voor lichte voertuigen ligt de nadruk op het zoeken naar manieren om de beschikbare wegcapaciteit beter te laten benutten, bijvoorbeeld door het betalend maken van de drukste wegvakken op de drukste momenten. Dat is een andere bril dan de heffingsgrondslag voor de huidige kilometerheffing voor vrachtwagens, die enkel de infrastructuurkost doorrekent. Die kost is overdag en ’s nachts gelijk. Door voor de Liefkenshoektunnel het tarief vandaag al te laten variëren in functie van het moment van gebruik, is dit eigenlijk al een vorm van mobiliteitssturing door variabele tariefzetting omdat we hiermee verkeerstromen trachten te sturen. Dit lijkt ook dat effect te hebben, als ik kijk naar de cijfers die ik aan het begin van mijn antwoord heb aangehaald.
De heer de Kort heeft het woord.
Minister, ikzelf en ook andere leden van deze commissie, zoals mevrouw De Ridder, onderstrepen regelmatig het belang van de havens, en zeker ook van de Antwerpse haven, voor Vlaanderen. Het is dan ook van belang dat die havens op een goede manier kunnen blijven functioneren. We moeten er niet alleen voor zorgen dat aan de voordeur de toegang tot die havens goed verloopt, maar ook in het hinterland. De verbindingen met het achterland zijn dus zeker en vast mee van belang.
Als ik het goede resultaat hoor van de maatregelen die u hebt doorgevoerd in verband met de Liefkenshoektunnel, dan moet ons dat aansporen om verder, met de studie die u hebt gevraagd en de resultaten van de werkgroep, alles goed in kaart te brengen op het vlak van de logistieke keten en dat goed op te volgen.
U begrijpt waarom ik de link maak naar de slimme kilometerheffing voor vrachtwagens. Ik ben ervan overtuigd dat we de capaciteit op onze autosnelwegen 's nachts beter moeten kunnen inzetten voor vrachtwagens. Op die manier, met die mobiliteitssturing, kunnen we de mobiliteit in Vlaanderen nog heel wat verbeteren. We merken dat die sturing goed werkt bij de Liefkenshoektunnel. We zouden dat verder kunnen doortrekken naar heel Vlaanderen. Ik geloof daar zeer sterk in.
Mevrouw De Ridder heeft het woord.
Ik had deze vraag zelf niet ingediend omdat ik dacht dat het aan bod zou kunnen komen tijdens de bespreking van de beleidsbrief, maar ik ben uiteraard zeer tevreden dat de heer de Kort dat wel heeft gedaan, zodat ik mij kan aansluiten.
Het belang kan natuurlijk niet genoeg worden benadrukt. We zijn inderdaad sterk bezig met investeren in nieuwe weginfrastructuur, wat cruciaal is. We moeten dat uiteraard blijven doen. We zijn ook heel sterk bezig met het proberen te sturen van de modal shift, niet alleen voor personenwagens maar ook om het transport in de richting van de binnenvaart en het spoor te krijgen.
Daarnaast is er nog een gemakkelijke kers om te plukken, als ik het zo mag uitdrukken. Dat is een betere benutting van de liggende capaciteit. Wij, vanuit de Antwerpse context, zijn uiteraard tevreden met de inspanningen die vanuit Vlaanderen al zijn gebeurd. Ik ben ook heel tevreden met uw antwoord van vandaag omdat ik een voorzichtige opening voel. U hebt letterlijk gezegd: “We bekijken hoe we bijkomend een steentje kunnen bijdragen.” Ik hoor dat natuurlijk heel graag, want het betekent dat u zult bekijken wat er nog verder mogelijk is om de wegcapaciteit beter te benutten. Dat is een belangrijk derde luik van het oplossen van de files, naast de modal shift en harde investeringen.
Ik kijk ook uit naar wat de studie brengt. Ik wil net als u nogmaals benadrukken dat de Tijsmanstunnel heel erg belangrijk is. Het is niet de bedoeling dat er congestie wordt gecreëerd door een verschuiving. Er moet voldoende aandacht blijven voor de capaciteit van de Tijsmanstunnel in het kader van het masterplan en voor de strakke timing om dit te realiseren.
Mevrouw Pira heeft het woord.
Ik wil me volmondig aansluiten bij de twee vorige sprekers en bij het antwoord van de minister. Het benutten van de bestaande capaciteit is van ontzettend groot belang. Ik vind het ook heel goed nieuws dat daarmee wordt geëxperimenteerd, dat die experimenten een goed gevolg hebben en dat men daarover verder wil nadenken.
Terecht halen mevrouw De Ridder en uzelf de Tijsmanstunnel aan. Het is van belang dat deze, net als de Liefkenshoektunnel, zo snel mogelijk steeds meer wordt gebruikt voor nachtelijk vervoer en dat de tunnel daarvoor wordt aangepast.
De vraag om uitleg is afgehandeld.