Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Verslag
De heer Danen heeft het woord.
Minister, dit thema komt in onze commissie geregeld ter sprake. Dat is misschien maar goed ook, want het is een belangrijk element in het klimaatbeleid. Op 21 februari hadden we er bijvoorbeeld een lange discussie over. Mijn huidige vraag werd een paar keer uitgesteld, en daarom komt het thema pas nu opnieuw aan bod. Desalniettemin is het relevanter dan ooit.
In februari ging het ook over de marktstabiliteitsreserve, de MSR, en de carbon leakage. Intussen is er een cruciale Europese milieuraad geweest waarop het Vlaamse en Belgische standpunt voor een groot deel als conclusie werd overgenomen. De Raad ging zelfs verder dan de Commissie en het Europees Parlement. Het is natuurlijk een goede zaak dat de Europese milieuministers de MSR willen verstrengen.
Doorheen de jaren is het surplus aan emissierechten immers geëxplodeerd, op het moment tot bijna 1,7 miljard ton. Het mechanisme van MSR moet dat surplus gestaag wegwerken. Door de verstrenging waartoe de Europese milieuministers beslisten, kan de prijs voor een ton CO2 op termijn opnieuw stijgen. Niettemin besliste de Europese Milieuraad meteen ook om aan de industrie extra gratis emissierechten uit te delen. Dat is contraproductief, en in de praktijk zelfs een absurde subsidie aan vervuilers. Daarom is het ook zo’n gemiste kans dat het Europees Parlement eind februari zwichtte onder de druk van de cementlobby om de vervuilende cementindustrie gratis emissierechten te blijven verlenen. Pro memorie: de sector verdiende de afgelopen jaren zeker 5 miljard euro aan het doorverkopen van gratis CO2-rechten.
Het ETS is een Europees systeem, maar ook buiten de Europese Milieuraad kunnen de lidstaten een bepalende rol spelen. Zo heeft Zweden vorig jaar aangekondigd om van 2018 tot 2040 jaarlijks voor 300 miljoen Zweedse kroon, dat is meer dan 31 miljoen euro, aan emissierechten op te kopen en te vernietigen. Tegen de huidige prijs betekent dat een vermindering van grofweg 7 miljoen ton CO2 per jaar. Het plan komt bovenop en niet in de plaats van de reeds aanwezige Zweedse inspanningen in de strijd tegen klimaatverandering. De Zweedse regering nodigde trouwens andere lidstaten uit haar voorbeeld te volgen. Dat valt mooi te lezen in de officiële overheidscommunicatie op de website van de Zweedse regering.
Daaromtrent heb ik enkele vragen voor u, minister.
Hebt u al contact gehad met uw Zweedse collega’s over hun strategie om de prijs van emissierechten te doen stijgen, bijvoorbeeld in de marge van de Europese Raad? Bent u dit van plan? Heeft Zweden dit initiatief formeel voorgesteld op de Europese Raad?
Volgt u de Zweedse redenering dat het opkopen en vernietigen van emissierechten in het huidige systeem een manier kan zijn om het ETS krachtiger te maken om de industriële uitstoot van broeikasgassen te verminderen? Welke manier om klimaatgeld te besteden is volgens u het zinvolst in de strijd tegen klimaatverandering: het geld dat naar carbon leakage gaat of het opkopen en vernietigen van emissierechten?
Overweegt u om met Vlaanderen het Zweedse voorbeeld te volgen?
Minister Schauvliege heeft het woord.
Mijnheer Danen, ik heb in deze commissie al een paar keer gezegd en wil nog eens herhalen dat de herziening van het ETS ook voor Vlaanderen essentieel en zeer belangrijk is, omdat structurele maatregelen echt nodig zijn om de koolstofprijs op korte termijn te verhogen.
Ik ben op de hoogte van het Zweedse voornemen om unilateraal emissierechten op te kopen en te vernietigen om zo de koolstofprijs te verhogen. Dat plan werd niet formeel voorgesteld op de Raad Leefmilieu van 28 februari 2017. Tijdens deze raad heeft Zweden wel een voorstel gedaan om op Europees niveau rechten uit de marktstabiliteitsreserve te annuleren. Ook wij hebben daarvoor een voorstel. Ik heb voorgesteld 900 miljoen emissierechten uit de marktstabiliteitsreserve te annuleren bij de start van de volgende handelsperiode. Uiteindelijk bereikte de Raad Leefmilieu een akkoord om vanaf 2024 alle rechten boven op het veilingvolume van het voorgaande jaar in de marktstabiliteitsreserve te annuleren. Zo wordt een grote hoeveelheid rechten uit de markt gehaald, maar blijft in de reserve tegelijkertijd ook een buffer behouden, ter grootte van het veilingvolume in één jaar, om de liquiditeit in de markt te garanderen. We kunnen op dit ogenblik nog niet exact vaststellen hoeveel rechten er op basis van dit principe precies zullen worden geannuleerd. Dat hangt uiteraard af van de evolutie van de koolstofmarkt. Volgens de inschatting van mijn administratie zou dit voorstel leiden tot de annulering van ongeveer 2,3 miljard rechten. Ik hoop dat de Raad hierover nu snel een akkoord kan sluiten met het Europees Parlement en de Europese Commissie. Dat gebeurt in een trialoog, zoals dat heet.
De annulering van een deel van de rechten in de marktstabiliteitsreserve is niet de enige maatregel die op tafel ligt. Zowel de Raad als het Europees Parlement zijn voorstander van een snellere opname van het surplus op de koolstofmarkt in de marktstabiliteitsreserve vanaf 2019. Ook dat voorstel heb ik gesteund.
In uw vraag suggereert u dat we in het kader van het ETS een keuze moeten maken tussen enerzijds de bescherming van de competitiviteit van de industrie en anderzijds de versterking van het ETS. Ik denk echter dat we moeten streven naar een evenwichtig ETS waarin beide elementen voldoende aandacht krijgen. Structurele maatregelen voor het bereiken van een robuuste koolstofprijs moeten hand in hand gaan met een doeltreffende bescherming tegen carbon leakage. Als onze Europese industrie zou delokaliseren wegens carbon leakage, komt dat de globale strijd tegen de klimaatverandering niet ten goede. Bovendien klopt het niet dat een hogere bescherming voor onze industrie leidt tot een minder sterk ETS. De koolstofprijs wordt immers bepaald door het totale aanbod op de markt.
U vraagt of Vlaanderen, boven op de beslissingen op Europees niveau, van plan is om op eigen houtje extra emissierechten op te kopen en te annuleren. Dat lijkt me geen goed idee. De versterking van het ETS kan het efficiëntst op Europees niveau worden aangepakt. U verwijst naar het Zweedse voorstel dat zou kunnen leiden tot een jaarlijkse annulering van ongeveer 7 miljoen emissierechten. Met het akkoord dat op de Raad Leefmilieu werd gesloten, gaat het over het annuleren van 2,3 miljard emissierechten. Het is duidelijk dat maatregelen het best op Europees niveau worden genomen. Bovendien gaat een unilaterale beslissing om rechten te annuleren, ten koste van onze eigen veilingopbrengsten, waardoor we minder geld beschikbaar hebben voor ons intern klimaatbeleid. Door het probleem op Europees niveau aan te pakken, verwachten we net meer veilingopbrengsten en dus meer middelen om in te zetten voor ons klimaatbeleid. Vlaanderen engageert zich dan ook om bij de Europese onderhandelingen een ambitieus resultaat te boeken. Het recente akkoord op de Raad Leefmilieu is dat al, en heeft ook aangetoond dat er goede afspraken kunnen worden gemaakt.
De heer Danen heeft het woord.
Dank voor uw antwoord, minister. Ik begrijp wel dat Zweden emissierechten annuleert boven op de engagementen die het land al was aangegaan. Landen kunnen zoiets dus wel doen, boven op de Europese maatregelen. Ik besef natuurlijk dat Europa het beste niveau is, maar dat betekent niet dat de lidstaten of deelstaten niet ook zelf nog extra inspanningen kunnen doen.
U zegt dat u maatregelen hebt genomen om het ETS beter te laten werken. Het systeem vertoont inderdaad nog heel wat kinderziekten, als we dat na al die tijd tenminste nog zo mogen noemen. Kunt u misschien nog andere maatregelen aanhalen om het systeem te verbeteren?
Eigenlijk zegt u een beetje dat Vlaanderen niet echt een koploper wil zijn. Zweden wil dat duidelijk wel. Klopt het eigenlijk wel dat we eerder willen volgen dan vooroplopen? Zo ja, dan wil ik dat graag uit uw mond horen, want het klimaat vraagt ook om koplopers, en ik wil graag weten hoe u daartegenover staat.
De heer Vandaele heeft het woord.
Minister, we weten dat we hier te maken hebben met een zeer complex en technisch dossier. De redenering, collega Danen, dat hoe meer uitstootrechten we schrappen, hoe beter voor het milieu, klinkt wel goed, maar klopt niet helemaal. Met gratis uitstootrechten willen we ook die bedrijven belonen die echt extra investeringen doen en zich extra inspannen om de CO2-uitstoot te beperken. In Vlaanderen hebben we bedrijven die op dat punt tot de absolute top behoren en zij verdienen een beloning. Elke ton staal die in India wordt geproduceerd in plaats van bij ons, is geen goede zaak voor het milieu. In principe steunen we uiteraard het feit dat een bepaald aantal emissierechten uit de markt wordt gehaald, want de prijs moet omhoog. De minister sprak daarnet van 2,3 miljard, sommigen spreken van 2,5 miljard. Dat is natuurlijk heel veel, en zeker meer dan vooropgesteld. We kunnen ons dan ook afvragen of de slinger niet een beetje doorslaat. Een grondige berekening is nuttig.
In uw vraag zegt u, collega Danen, dat het standpunt van de Europese Ministerraad overeenkomt met het Belgisch-Vlaamse standpunt. Ik heb de indruk dat het Vlaamse en trouwens ook het Belgische standpunt veeleer overeenkwam met dat van het Europees Parlement en niet zozeer met dat van de Raad. De Raad wil dat 55 procent van de rechten kan worden geveild en dat 45 procent gratis is. België stond op het standpunt 52 procent te veilen en 48 procent gratis. Dat staat dichter bij wat het Europees Parlement eigenlijk wilde.
Ik heb hierbij volgende extra vraag, minister. Hebt u al kunnen laten berekenen welke impact het standpunt van de Europese Ministerraad heeft op de Vlaamse ETS-bedrijven? Kunt u ons die resultaten bezorgen? Is dat nog niet gebeurd, dan lijkt het me nuttig die oefening te maken en dit echt heel concreet, specifiek te berekenen. We weten dat we nog niet bij het eindpunt zijn. De trialoog moet nog komen. Er moet nog worden onderhandeld, maar een correcte berekening van de impact op onze bedrijven lijkt me geen overbodige luxe.
Minister Schauvliege heeft het woord.
Mijnheer Danen, alternatieven formuleren lijkt me weinig zinvol, want er is een akkoord. Ik ben er geen voorstander van hetzelfde te doen als Zweden.
Mijnheer Vandaele, de impact van het voorstel – want een definitieve beslissing is het nog niet – op onze bedrijven zullen we laten narekenen en via het secretariaat bezorgen.
De heer Danen heeft het woord.
Elke inspanning om te komen tot een betere marktstabiliteit is uiteraard zinvol. Alles wat er op dat terrein gebeurt, is het ondersteunen waard. Ik ben wel voorstander van het Zweedse voorstel en vind het sterk dat ze meer doen dan wat ze al deden. Ik denk dat een dergelijk plan op korte termijn de CO2-uitstoot reëel naar beneden kan halen. Hoe beter het marktmechanisme werkt en hoe reëler en dus hoger de CO2-prijs is, hoe minder er wordt uitgestoten. Dat moeten we stimuleren, maar ik neem akte, minister, dat u op dat vlak niet meer wilt doen dan wat u al doet.
De vraag om uitleg is afgehandeld.