Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Verslag
De heer Danen heeft het woord.
Dit dossier is al een paar keer aan bod gekomen in deze commissie. Het kent natuurlijk een evolutie, maar het is een evolutie ten kwade.
Op 7 oktober 2015 ondervroegen wij u al over mensen die elektrisch verwarmen met een warmtepomp of accumulatiekachel. De mensen die op die manier verwarmen, krijgen te maken met een gigantische stijging van hun elektriciteitsfactuur. U zei dat particulieren en kleine bedrijven eigenlijk geen bijkomende kosten hebben voor hun warmtevraag voor het overige, maar het is natuurlijk wel zo dat zij niet kunnen profiteren van de historisch lage prijzen van olie en aardgas. Als je dat naast elkaar legt, krijg je een verhouding die totaal niet te verantwoorden is. Dat is een nadeel waarmee ook de gebruikers van een accumulatieverwarming worden geconfronteerd.
De energiefactuur van zowel mensen met een warmtepomp als mensen met een accumulatieverwarming is daarom nu zeer drastisch en buiten proportie gestegen, vooral door de sterke stijging van de distributienettarieven in 2015 en 2016, de btw-verhoging naar 21 procent en de ‘bijdrage Energiefonds’ vanaf 1 maart 2016. Eerdere pogingen om via premies de ombouw van accumulatiekachels naar andere vormen van verwarmen te versnellen, bleken geen succes omdat dit type van renovatie te ingrijpend is. De vervanging van een accumulatieverwarming blijkt enkel zinvol wanneer dit past in een totaalrenovatie. Voor gepensioneerden of huurders is een vervanging op korte termijn wellicht niet haalbaar. Dat blijkt ook uit de cijfers. En wat de bezitters van een warmtepomp betreft, kan het toch niet de bedoeling zijn dat zij opnieuw zouden opteren voor meer vervuilende energiebronnen zoals stookolie.
Dat is wat ik hoor bij mensen die bouwen of gaan bouwen: ze overwegen of overwogen om een warmtepomp te plaatsen, maar als ze bekijken wat niet zozeer de investering maar wel het gebruik ervan kost, en ze vergelijken dat met gas of olie, dan zijn er die kiezen voor stookolie. Dat is geen keuze vanuit het hart maar een keuze vanuit de portemonnee. Je kunt het hun niet kwalijk nemen omdat de verschillen soms gigantisch groot zijn.
Bovendien hebben zowel de gebruikers van accumulatiekachels als de bezitters van een warmtepomp één zaak gemeen: ze werden met financiële prikkels, premies of lage tarieven tot deze keuze overgehaald. Mensen die een warmtepomp hebben geïnstalleerd, zijn eigenlijk ook voorlopers op ecologisch vlak. We hebben dat soort mensen nodig. Het is jammer dat zij nu voor die keuze worden afgestraft.
Minister, verwarming met accumulatoren is als verwarmingsbron achterhaald. Deze inefficiënte bron van verwarming wordt het best zo vlug mogelijk vervangen, maar de zeer ingrijpende investeringen die hiervoor nodig zijn, vormen een rem op de renovatie. In de nota ‘REG-openbare dienstverlening aan de Vlaamse Regering’ (rationeel energiegebruik) staat er voor bijna alle energiebesparende investeringen een inschatting van de kostprijs, behalve voor de vervanging van accumulatieverwarming. Wat is de gemiddelde kostprijs van de vervanging van een accumulatieverwarming door een duurzamere verwarmingsbron? Hebt u een plan om de vervanging van accumulatieverwarmingen te stimuleren? Wanneer mogen een dergelijk plan en de uitvoering ervan worden verwacht?
Ik heb eens onderzocht hoe moeilijk het is om iemand te vinden die zoiets wil doen. Je vindt nauwelijks een installateur die die vervanging wil doen, ook al omdat ze niet altijd weten waaraan ze beginnen. Het lijkt mij belangrijk om te zorgen voor een plan dat mensen helpt bij die vervanging.
De vervanging van alle accumulatieverwarmingen zal de nodige tijd vergen. Om de energiefactuur in tussentijd wat te verlichten, zou het een optie kunnen zijn om het elektriciteitsverbruik ‘nacht’ en ‘uitsluitend nacht’ maar voor de helft mee te nemen bij de bepaling van de verbruiksschijf voor de berekening van de ‘bijdrage Energiefonds’. Deze maatregel zou ook de bezitters van een warmtepomp ten goede komen. Nogmaals: omdat het verschil tussen de mensen die op stookolie of gas verwarmen tegenover de milieuvriendelijke warmtebron gigantisch is en niet te verantwoorden. Het kan toch niet de bedoeling zijn dat mensen die een warmtepomp willen installeren hierdoor worden ‘gedestimuleerd’?
Minister, bent u bereid om deze of gelijkaardige maatregelen te nemen om de energiefactuur te verlichten?
Minister Turtelboom heeft het woord.
Het is een feit dat gezinnen die elektrisch verwarmen een hoger elektriciteitsverbruik hebben. Elektrisch verwarmen wordt in de EPB- en de EPC-regelgeving (energieprestatieregelgeving en energieprestatiecertificaat) negatief gequoteerd en wordt om die reden al jaren ontmoedigd als technologie. Flankerend beleid om deze ontmoediging te bewerkstelligen, bestaat al jaren, in eerste instantie door zwaar in te zetten op isolatiepremies. Zeker in het geval van elektrisch verwarmde woningen is het immers uiterst belangrijk dat er goed geïsoleerd wordt zodat er zo min mogelijk energie verloren gaat. Dat is bij elke woning van belang, maar bij een elektrisch verwarmde woning is dit nog veel belangrijker.
Daarnaast bestaat er sinds 2012 een verdubbeling van de warmtepomppremie indien die warmtepomp wordt geplaatst ter vervanging van de elektrische verwarming. Dat principe behouden we in de hervorming van de energiepremies en wordt nog versterkt aangezien de nettopremie voor warmtepompen omhooggaat. De omschakeling naar centrale verwarming komt bovendien ook algemeen in aanmerking voor de Vlaamse energielening, voor de renovatiepremie en de verbeterings- en aanpassingspremie. Voor sociale huisvesting wordt tot slot door de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW) al enkele jaren een premie gegeven voor de vervanging van elektrische verwarming.
Daarnaast moet ik opmerken dat er ook sensibiliserend en regelgevend wordt ingezet op de bijsturing van het duurzame imago van elektrische verwarming. Sensibiliserend gebeurt dat via communicatie, onder meer op de website www.energiesparen.be. Regelgevend gebeurt dat via de omrekening van elektrische verwarming, zowel in het E-peil als het energieprestatiecertificaat (EPC) naar primaire energie.
In het kader van de premiehervorming plan ik binnen de voucher voor totaalrenovatie tevens een bijkomend forfaitair supplement indien een warmtepomp wordt geplaatst als één van minstens drie investeringen. In het huidige voorstel wordt die voucher voor totaalrenovatie ingevoerd voor eindfacturen vanaf 2017.
De kostprijs voor de vervanging van accumulatieverwarming varieert sterk naargelang de manier waarop die vervanging gebeurt: het opbouwen van nieuwe leidingen terwijl de oude in de muren en vloeren blijven zitten, is al een pak goedkoper dan het uitbreken van de oude en het opnieuw inwerken van de nieuwe in de muren en vloeren. Dat betekent namelijk natuurlijk een andere bezetting, andere vloeren enzovoort.
Een condenserende ketel plaatsen als alternatieve bron is goedkoper dan bijvoorbeeld een geothermische warmtepomp. Ik heb wat problemen met het voorstel om het verbruik gekoppeld aan het dag- en nachttarief slechts voor de helft te laten meetellen. De Raad van State had daar een duidelijk probleem mee, wegens het ‘non bis in idem’-principe. Dat was toch een belangrijke handicap. Ik sta open voor heel veel pistes. Zeker voor woningen die in een bepaalde periode gebouwd zijn, werd het vaak sterk aangeraden en was het geen echte keuze. Ik sta open voor alle mogelijke pistes. Dat is ook de reden dat we al een aantal maatregelen hebben genomen. Ik ben het met u eens dat de ombouw niet zo gemakkelijk te realiseren is. Ik heb er geen weet van dat installateurs het niet willen doen. Dat is mij tot hier toe – en we hebben vrij veel contact met de sector – nog niet gesignaleerd. Ik weet dat het regelmatig voorkomt. Ik hoor bijvoorbeeld ook klachten van mensen die hun dak willen isoleren, maar geen aannemer vinden die bereid is om alleen voor hun dak te komen. Als ik die klachten hoor, dan hoor ik ze niet méér in dit geval dan bijvoorbeeld voor iemand die heel legitiem een dak wil isoleren. Ik vind dat wel bijzonder erg, omdat 25 procent van het warmteverlies via het dak verloopt. Daarover ben ik in overleg met de Confederatie Bouw. Ik zal uw opmerking zeker meenemen bij een volgend overleg. Ik zie hen morgen. Dan zal ik horen of zij ook effectief die klachten krijgen. Het zou bijzonder jammer zijn dat mensen de intentie hebben het te doen, maar daarin geblokkeerd worden.
Ik sta open voor alle mogelijke pistes. We hebben al een heel aantal maatregelen genomen. Ik blijf in overleg met de sector om te bekijken wat we nog extra kunnen doen.
Warmtepompen zijn vooral nuttig wanneer je een supergeïsoleerd huis hebt. Het heeft geen zin om warmtepompen in slecht geïsoleerde huizen te plaatsen. Dat is eigenlijk geen goede technologie.
De heer Danen heeft het woord.
Ik ben ervan overtuigd dat de meeste mensen die een warmtepomp hebben, die hebben geplaatst in een supergeïsoleerd huis. Op zich is een warmtepomp het sluitstuk van zo’n oefening. Ik denk dat het probleem zich niet zo in die mate voordoet.
Het probleem blijft wel dat het verschil tussen stookolie, gas of warmtepomp op dit moment gigantisch groot is en dat er ook geen zicht op is hoe het de komende jaren zal evolueren. Dat weten we voor gas en stookolie natuurlijk ook niet. Maar mensen die nu de keuze moeten maken, kiezen vaak voor iets anders.
Ik zou graag eens de cijfers zien van het aantal warmtepompen dat de laatste jaren werd geïnstalleerd. Ik denk dat dat aantal bijzonder laag is.
Dat klopt. De terugverdientijden zijn gewoon lang. Bij andere technologieën is er vaak een doorbraak geweest, zijn de prijzen gedaald en de rendementen gestegen. Ik ben ervan overtuigd dat die technologische evolutie er bij warmtepompen nog wel zal komen, maar dat die zich nog niet heeft gerealiseerd. De terugverdientijden zijn, zelfs met premies, lang.
De terugverdientijden zijn zelfs nog wat langer geworden. De gebruiksprijs is namelijk heel erg gestegen. Voor de terugverdientijd tel je de investering en het gebruik. Dat probleem doet zich dus wel voor.
Ik ben daarnet even naar de persconferentie van de Bond Beter Leefmilieu (BBL) geweest. Wat ik daar hoorde, vind ik heel interessant. Wij hebben in ons land echt nood aan technologische voorlopers. Het kan toch niet zijn dat mensen die investeren in toptechnologie, in warmtepompen, nu de pineut zijn. Ik vind dat een zeer kwalijke evolutie. Het ‘non bis in idem’-principe is bij mij bekend. Ik begrijp dat u dat telkens aanhaalt. Maar het lijkt mij dat er een oplossing te vinden is om dat probleem voor een stuk op te lossen. U hebt het probleem ook gevonden toen u de taks in kwestie moest invoeren.
Het al dan niet willen uitvoeren van de vervanging van accumulatiekachels hangt af van hoeveel je betaalt. Je vindt altijd iemand als je massaal betaalt. Het probleem is dat installateurs op voorhand vaak geen of heel moeilijk een inschatting kunnen geven van de kostprijs, bijvoorbeeld door de leidingopbouw of doordat ze niet weten wat ze zullen vinden in de vloer. Dat is een groot probleem.
Als je de elektrische verwarming vervangt door een warmtepomp, krijg je een dubbele premie. Minister, hoeveel mensen hebben gebruikgemaakt van die dubbele premie? Tot nog toe waren dat er volgens mij relatief weinig. Daarop kunt u mij misschien een schriftelijk antwoord geven?
De heer Schiltz heeft het woord.
Op zich heeft een warmtepomp voordelen vanuit milieuoogpunt, maar verbruikt helaas veel elektriciteit, vooral de accumulatiekachels. De moeilijkheid is in het elektriciteitstarief te differentiëren vanwaar de elektriciteit komt en waar ze naartoe gaat. De tarieven worden vastgelegd door de VREG. Het is moeilijk voor ons om als parlementslid te zeggen: als je de elektriciteit voor dit of hetgene gebruikt, krijg je een reductie. We proberen zo veel mogelijk een kader te schetsen waarin mensen gestimuleerd worden om zuinig om te springen met het milieu en met energie, maar we worden helaas geconfronteerd met fouten uit het verleden. Accumulatieverwarmingen waren zo een foute keuze. We hadden een heftig debat over de centrale van Langerlo en het feit dat mensen door de toenmalige overheid werden aangespoord om met elektrische verwarming te werken omdat het voor de centrale rendabeler was.
Het verhogen van de renovatiepremie is de enige remedie om het elektrisch verbruik voor verwarming te reduceren.
Ik zal de cijfers opvragen en ze laten bezorgen via het commissiesecretariaat. Het is inderdaad een technologie die vooral bij heel goed geïsoleerde huizen wordt gebruikt. Het heeft ook maar in die huizen een nut. Het blijft inderdaad veel elektriciteit verbruiken en men is heel afhankelijk van de prijszetting. De terugverdientijd is altijd lang geweest. Het zal niet door de recente prijsevolutie plots slechter worden. Het basisprobleem ligt elders. Het is wel nuttig en het heeft wel een toekomst, maar het zou goed zijn als er een doorbraak zou zijn in de technologie. Dat zou een stijging van het gebruik tot gevolg hebben. De gasprijzen zijn sterk gedaald. Als men dus moet kiezen voor een verwarming met warmtepomp, stookolie of aardgas, ook al wordt een overheidssteun gegeven, dan zal men eerder kiezen voor de laatste twee.
De heer Danen heeft het woord.
Ik ben het met veel dingen met u eens, maar niet met wat u zopas zegt.
De terugverdientijd is altijd lang geweest, maar die wordt nu langer omdat de prijzen van elektriciteit, de distributienettarieven, hoger zijn.
Het komt vooral omdat de vergelijking wordt gemaakt met gas of stookolie. Het is niet zozeer omdat de prijs is gestegen, maar omdat de andere prijzen sterk zijn gedaald. Dus als men vandaag de keuze moet maken, wordt de verhouding beïnvloed door de prijsdaling, eerder dan de prijsverhoging.
We zeggen eigenlijk hetzelfde, maar u wilt de verhoging in de kijker zetten en ik de verlaging.
Een prijs is altijd een relatief gegeven. als men iets moet afwegen zal men het ene met het andere vergelijken. De terugverdientijd is hier ook een eigenaardig begrip, want een gas- of stookolieketel kan nooit helemaal terugverdiend worden. Zou het niet mogelijk zijn te moduleren in de energieheffing, zodat de mensen die de keuze hebben gemaakt op aandrang van de overheid, niet de dupe zijn? Ik vind dat die mensen oneerlijk behandeld worden en dat we een geste moeten doen. Laat ze bijvoorbeeld een categorie zakken in de energieheffing. Er zijn zeker mogelijkheden om hieraan het hoofd te bieden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.