Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening, Energie en Dierenwelzijn
Vraag om uitleg over het statiegeldsysteem op eenmalige drankverpakkingen
Verslag
De heer Vandaele heeft het woord.
Minister, ik ben niet zo’n slijmbal als mijn collega, de heer Ronse, die voor de geringste toezegging van uwentwege met bloemetjes begint te gooien. Ik wens u natuurlijk alle beterschap toe met uw verstuikte hand, zodat u in de toekomst hard op de tafel kunt slaan in een aantal milieudossiers. Tenzij u nu juist harder kunt slaan, in deze toestand, mag het genezingsproces wat mij betreft nog even uitblijven.
Eind april verschenen in de media de voorlopige resultaten van een impactanalyse van de mogelijke invoering van statiegeld op plastic flesjes en blikjes. In de commissie van 21 april stelden enkele collega’s vragen over de resultaten van het onderzoek.
U antwoordde toen dat de resultaten voorlopig waren en dat een klankbordgroep met de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM), de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), Fost Plus en Comeos opmerkingen had geformuleerd. U zou dus nog even wachten op het finale resultaat. Daarnaast benadrukte u ook dat het nog altijd de bedoeling is om de timing van half 2015 die werd vooropgesteld, te behouden.
Eind mei kwam dit thema opnieuw aan bod in de commissie. U antwoordde toen, en ik citeer: “Er is nog niet beslist of een statiegeld er al dan niet effectief zal komen. In het regeerakkoord is afgesproken dat we dit onderzoeken. Op basis daarvan zal het aan de regering worden voorgelegd en nadien wordt een definitieve beslissing genomen. Op basis van het rapport van de impactanalyse zal al dan niet een implementatieplan voor het invoeren van statiegeld worden opgesteld.”
Nu vernemen we in verschillende kranten van 4 juni 2015 dat u de opdracht hebt gegeven om een van de mogelijke scenario’s in detail uit te werken. Volgens de krantenberichten – je moet niet alles geloven wat in de kranten staat – houdt het scenario in dat er statiegeld tussen de 0,10 euro en 0,50 euro wordt geheven op alle plastic drankverpakkingen, ongeacht de grootte, en ook op alle drankblikjes.
Minister, kunt u meer duiding geven over het scenario dat nu verder wordt uitgewerkt? Worden de verschillende actoren betrokken bij de concrete uitwerking? Binnen welke timing wilt u tot een definitief scenario komen? Is het definitieve rapport ingegaan op de bemerkingen die door de leden van de klankbordwerkgroep werden geformuleerd? Is er meer duidelijkheid over een van de heikele punten, namelijk de bezorgdheid dat de inkomsten uit het systeem mogelijk te hoog worden ingeschat, en de kosten te laag? Hoe verhoudt dat scenario, dat u verder laat verfijnen, zich tot de pmd-zak? Wordt die op termijn overbodig of niet?
Mevrouw Taeldeman heeft het woord.
Minister, in de commissie van 26 mei zei u dat het eindrapport werd overgemaakt aan de klankbordgroep omdat overleg met de betrokken sectoren noodzakelijk is. Het definitieve rapport bevat de resultaten van de impactanalyse van het invoeren van statiegeld op eenmalige drankverpakkingen in Vlaanderen. Hierin werden een aantal verschillende scenario’s onderzocht naargelang de types van verpakkingen waarop statiegeld wordt geheven en het aantal en de aard van de terugnamepunten voor statiegeldverpakkingen. Op basis van de resultaten van dit onderzoek kan in overleg met de betrokken sectoren eventueel een concreet implementatieplan van het statiegeldsysteem worden uitgewerkt.
Naast de balans tussen kosten en opbrengsten moet, volgens het rapport, het statiegeldsysteem voldoende bijdragen tot twee doelstellingen om effectief te zijn: het verminderen van de hoeveelheid zwerfvuil en het verder sluiten van de materiaalkringlopen. Belangrijk is dus dat het statiegeldsysteem de consumenten aanzet tot het terugbrengen van de drankverpakkingen naar de terugnamepunten.
Ook al hebben we geen systeem voor statiegeldverpakkingen in Vlaanderen, toch behoren we tot de top inzake selectieve inzameling en recyclage van afval. Dit neemt niet weg dat we de uitdaging moeten aangaan en de verschillende pistes over de invoer van het statiegeldsysteem moeten onderzoeken om de inzameling en recyclage van afval verder te doen toenemen.
Minister, is er al overleg geweest met de klankbordgroep over de impactanalyse? Zo ja, wat zijn de resultaten van dit overleg? Naast de impactanalyse is de praktische implementatie op het terrein belangrijk voor het welslagen van het statiegeldsysteem. Zo brengt een inzamelpunt heel wat kosten met zich mee. Is het praktisch haalbaar om het statiegeldsysteem te implementeren? Wat is de mening van de klankbordgroep? Zal het statiegeldsysteem bijdragen tot het verminderen van zwerfvuil en het verder sluiten van de materiaalkringlopen? Dat zijn twee heel belangrijke doelstellingen.
De verpakkingssector werkt aan een alternatief plan voor de bestrijding van zwerfvuil. Zijn hieromtrent al concrete voorstellen? Zo ja, wat houden die in?
Mevrouw Peeters heeft het woord.
Minister, ik ben benieuwd naar uw antwoord op deze vragen om uitleg. We hebben dat hier al enkele keren besproken. Ik dacht dat er in het zomerreces – eind juli, begin augustus – een beslissing zou vallen. Misschien kunt u vandaag al meer vertellen.
Minister, ik wil ook nog peilen naar wat met de blauwe zak. Er is kritiek van Fost Plus. Die zegt dat als men statiegeld vraagt op blikjes en drankverpakking, er waarschijnlijk een sterke daling komt van het gebruik van de pmd-zakken. Wat is daarvan de toekomst? Als we die enkel nog gebruiken voor het weinige resterende, dan vermoeden ze dat ze geen rendement meer zullen hebben en dat de toekomst van die zakken op de helling komt te staan. Hebt u daarover meer informatie?
De heer Beenders heeft het woord.
Minister, ik ben vooral benieuwd naar het scenario uit die impactanalyse dat is gekozen om nu verder te onderzoeken. We hebben wel wat scenario’s gelezen in de krant, maar ik vraag me vooral af hoe u tot de conclusie bent gekomen om dat specifieke scenario te kiezen waarvan sprake was in de krant. Is dat gebeurd in overleg met uw klankbordgroep? Welke criteria hebt u toegepast om nu specifiek voor dat scenario te kiezen, om dat verder in detail uit te werken?
Minister Schauvliege heeft het woord.
Voorzitter, geachte leden, er is inderdaad een volgende stap gezet wat het statiegeld betreft. U weet dat we een rapport hebben ontvangen met de resultaten van de studie die is uitgevoerd, en ook een advies van de OVAM. Mijnheer Beenders, daaruit bleek dat het volgende scenario eigenlijk het best implementeerbaar is in Vlaanderen. Dat is het scenario met drankverpakkingen in metaal en kunststof, dus drankblikjes en petflessen, en met 25 eurocent statiegeld. Ook wordt daarbij aan de grote distributiecentra de verplichting opgelegd om statiegeldverpakkingen terug te nemen. Kleinere verkooppunten of distributiecentra zijn daar niet toe verplicht. U weet dat de bezorgdheid ter zake wordt gedeeld in het parlement en al vaak aan bod is gekomen.
Fase drie houdt in dat dit concreet wordt uitgewerkt. Pas dan wordt definitief beslist, voor alle duidelijkheid, maar dat scenario is gekozen op basis van het advies dat we hebben ontvangen.
De klankbordgroep is betrokken bij de voorgaande fasen en zal ook verder worden betrokken, voor alle duidelijkheid. Op dit moment wordt ze ook betrokken om te bekijken wat voor haar zeker moet worden meegenomen in het uitwerken van dat gekozen scenario.
Hoe gaat het nu verder? Op 3 september wordt een eerste ontwerpversie van dat uitgewerkte implementatieplan ontvangen. Dat wordt dan ook opnieuw besproken in de klankbordgroep. Er is drie keer overlegd met de klankbordgroep tijdens fase een en twee van de impactanalyse. Ik heb dat allemaal al enigszins geschetst bij voorgaande vragen, denk ik. Tijdens een eerste overleg werden de principes voor het vastleggen van het evaluatiekader en de scenario’s besproken, en tijdens het tweede overleg ook nog bijkomende vragen naar onderzoek. Een eerste ontwerpversie is ook besproken met de klankbordgroep, in april 2014. Daarna konden de leden ook nog eens opmerkingen op papier bezorgen. Die opmerkingen zijn ook meegenomen en verwerkt. Het klopt dat misschien nog niet alles is meegenomen. Men had ook nog een aantal bijkomende vragen. Dat wordt echter nu, in de volgende fase ook zeker meegenomen. Dat is net het doel van de bevraging.
Een aantal kostenposten zijn verhoogd en toegevoegd als gevolg van de opmerkingen van de leden van de klankbordgroep. Dat was, voor alle duidelijkheid, ook al zo in het eerste verslag, niet alleen nu, in fase drie. De grootteorde van de resultaten is daardoor niet wezenlijk veranderd. We hebben daadwerkelijk bijgestuurd op basis van de opmerkingen van die klankbordgroep. Een aantal kosten worden kwalitatief vermeld omdat ze niet kwantitatief kunnen worden ingeschat. Bijvoorbeeld bepaalde onzekerheden en aannames werden doorgerekend in gevoeligheidsanalyses, zowel voor de kosten als voor de opbrengsten.
Een van de gevolgen van de invoering van statiegeld is inderdaad dat er minder verpakking zal worden ingezameld via de pmd-zak. Het aandeel qua gewicht van drankverpakking in de blauwe zak bedraagt ongeveer 56,3 procent. Als het statiegeld wordt ingevoerd, zal dat dus minder zijn. Er zijn op dit moment echter al plannen om de inhoud van die pmd-zak uit te breiden. Op dit moment lopen er al een aantal proefprojecten met de bedoeling ook ander plastic afval mee in die pmd-zak te laten gaan. Dat zal ook bij de volgende erkenning van Fost Plus zeker worden meegenomen. De praktische haalbaarheid van statiegeld hangt heel sterk af van de operationalisering van het systeem. Dat wordt nu net uitgewerkt in die volgende fase waarmee we zijn gestart.
Binnen die klankbordgroep zijn de meningen sterk verdeeld. Er zijn voor- en tegenstanders, maar dat weten we. Uit de impactanalyse blijkt dat het volume van het zwerfvuil maximaal met 40 procent kan dalen door het invoeren van statiegeld. Wat het verder sluiten van de materialenkringloop betreft, wordt er vooral voor de petfractie een verhoging van het recyclagepercentage verwacht.
De verpakkingssector heeft ook niet stilgezeten. Die heeft ook een voorstel gelanceerd voor een totaalplan voor de verbetering van de openbare netheid. Het is opgevat als een gezamenlijk plan voor de drie gewesten. Het plan gaat uit van een verantwoordelijkheid die wordt gedeeld door private en publieke partners. Het is gebaseerd op de bekende vijf pijlers die wij nu ook al toepassen: infrastructuur, participatie, sensibilisatie, handhaving en omgeving. Dat staat nu in het Vlaamse zwerfvuilbeleid dat al jaren wordt toegepast. Daarnaast worden er een aantal horizontale projecten voorgesteld, met netheidsawards, prijzen die kunnen worden uitgereikt. Ook het gebruikmaken van de digitale media om ervoor te zorgen dat er minder zwerfvuil is, is in het plan opgenomen. We kunnen natuurlijk alleen maar toejuichen dat de sector ook voorstellen doet om zwerfvuil terug te dringen. Uiteraard is dat welkom, net als alle initiatieven om zwerfvuil te verminderen. De volgende fase wordt nu verder uitgewerkt, en dan zullen we echt zwart op wit zien welke de effecten zijn, en op basis daarvan kunnen we dan ook definitief beslissen.
De heer Vandaele heeft het woord.
Minister, ik denk dat u een vraagje hebt overgeslagen. Is er ondertussen al meer duidelijkheid over inkomsten en uitgaven? Misschien is die er niet. Ik vernam dat dit een van de heikele punten was. Hebt u daar meer informatie over?
Mevrouw Taeldeman heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Er is tot nu toe al heel wat werk geleverd. De impactanalyse met betrekking tot de invoering van statiegeld op eenmalige drankverpakkingen ligt op tafel, zoals voorzien in het regeerakkoord.
De minister heeft ook duidelijk gemaakt op welke manier de klankbordgroep betrokken blijft en al betrokken geweest is bij de twee voorgaande fasen. Het is ook de bedoeling om alle actoren te blijven betrekken in het hele proces. Dat is positief.
Vandaag is het in de commissie duidelijk dat er nog een stap verder wordt gegaan en dat het advies van de OVAM werd gevolgd om scenario 5 verder uit te werken. We mogen die concrete uitwerking verwachten in de loop van september.
Minister, ik heb nog een vraag. Ik heb begrepen dat verschillende Europese landen al een systeem hebben voor retour statiegeld: Nederland, Duitsland, Denemarken, Zweden, Finland en Noorwegen. Ik ben geen specialist. Ik ken de systemen van die landen niet. Waarschijnlijk zal er wel ergens een studie bestaan over hoe het daar verloopt, wat de reacties zijn, wat de impact is op de materialenkringloop en op het zwerfvuil. Ik herhaal nog eens dat de impact op het sluiten van materialenkringlopen en op de afname van het zwerfvuil echt wel heel substantieel is in heel dit verhaal over het invoeren van statiegeld op eenmalige drankverpakkingen.
Ik wou gewoon eens polsen of er op uw kabinet meer informatie te beschikking is over hoe het systeem verloopt en wat we kunnen leren, en wat de pluspunten zijn in andere Europese landen.
De heer Sanctorum heeft het woord.
Minister, u zei daarnet terecht dat drankverpakkingen een aanzienlijk aandeel vormen van de pmd-zak. Als er een statiegeldsysteem wordt ingevoerd, dan zal het aandeel van die fractie natuurlijk dalen. U zegt dat het mogelijk is dat er een verschuiving zal zijn in de richting van andere verpakkingen. U sprak over proefprojecten. Kunt u iets meer vertellen over welke typen verpakkingen dan in het vizier komen om in de plaats ervan te komen?
Minister Schauvliege heeft het woord.
Voorzitter, ik heb drie bijkomende vragen genoteerd.
Mevrouw Taeldeman, in de studie die is uitgevoerd en op basis waarvan het advies werd geformuleerd, zijn systemen uit het buitenland bekeken. We hebben ze meegenomen, en ik kan ze u eventueel bezorgen, maar volgens de afspraak die we hebben gemaakt, werd de studie al aan u bezorgd. Maar goed, als iemand die nog niet heeft, dan kunnen we die zeker overmaken.
Mijnheer Vandaele, ik heb wel degelijk op die vraag geantwoord. We hebben die kostenposten bijgestuurd op basis van de bezorgdheden die er waren vanuit de verpakkingssector. Ik heb ook gezegd dat het eigenlijk de grootteorde van de resultaten niet verandert. Ik kan u ook die details bezorgen, indien u dat wenst. Er is wel degelijk rekening gehouden met de bezorgdheden die ze hebben geformuleerd.
Mijnheer Sanctorum, ik heb die vraag over de blauwe zak en de impact al eens beantwoord, twee of drie commissievergaderingen geleden. Het gaat wel degelijk over algemene plastic verpakkingen. Bijvoorbeeld het plastic dat rond de petflessen zit als u in de supermarkt een pak van zes koopt, mag nu niet in de pmd-zak. Ook plastic zakjes, botervlootjes en zo meer zullen dan eventueel wel in de pmd-zak mogen. Nu horen ze er niet in thuis. Soms belanden ze er toch in, maar dan blijft de zak staan. De vraag van de mensen is heel groot om alle plastic afval in de pmd-zak te mogen gooien. Dat lijkt handiger dan het afval apart te moeten bijhouden of bij het restafval te gooien.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.