Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Verslag
Mevrouw Groothedde heeft het woord.
Minister, ik kom eens terug op de toekenning van subsidies voor de IKT-mix (inkomenstarief). U had daar een aankondiging over gedaan. Dat is al een lange saga geweest. Ik ga ze niet helemaal herhalen, maar heel veel initiatieven die een inkomenstariefmix hebben, hebben uit die aankondiging heel veel hoop geput en hebben een aanvraag ingediend. Achteraf bleek er een misverstand in de aanvraag te zijn geweest. Een aantal tarieven hadden een aanvraag gedaan voor procentueel iets te veel plaatsen. Er was dan de mogelijkheid om opnieuw een aanvraag te doen, maar op dit moment zitten heel veel IKT-mixvoorzieningen in een heel moeilijke situatie. Die mensen wachten al heel lang op de gelijkschakeling van die subsidies, wat eigenlijk allang had moeten gebeuren. Dit zijn in se ook initiatieven die goodwill laten zien, die laten zien meer plaatsen voor hun rekening te willen nemen, die op een sociale manier willen werken, die bereid zijn om een paar jaar de extra kosten voor de werknemers in een lagere trap bij te leggen. Trap 2 betekent immers niet alleen dat ouders inkomensgerelateerd kunnen betalen, maar ook dat de werknemers meer verdienen. Dat betekent dus dat als je een IKT-mix hebt, een verantwoordelijke zelf middelen moet bijleggen.
Na die oproep waren heel veel initiatieven met een IKT-mix verbolgen, omdat zij al zo lang wachten op middelen en nog altijd wachten. Een aantal van die mensen zitten stilaan ook in zware financiële problemen. Dit is echt een maatschappelijke zaak.
U hebt mijn vragen gezien. Wanneer zullen die mensen de resterende 25 procent in ontvangst nemen? Waarom duurt dit al een jaar?
U hebt op een bepaalde moment gezegd een voorstander te zijn van het afschaffen van de IKT-mix. Dat is uiteraard een standpunt dat wij delen, maar op welke termijn ziet u dat?
Wanneer wordt er door Opgroeien gecommuniceerd naar die opvanginitiatieven over al dan niet toegekende middelen? Worden er op dit moment nog IKT-mixinitiatieven goedgekeurd en opgericht? Dat zijn immers mensen die dan van meet af aan in die moeilijke situatie zitten, waarvan we eigenlijk al jaren weten dat ze niet echt duurzaam is, om een groen woord op een bredere manier te gebruiken.
Krijgen alle IKT-mixvoorzieningen die een aanvraag voor omschakeling deden, nu de garantie dat zij worden meegenomen in de volgende toekenning?
Minister Crevits heeft het woord.
Collega, u weet dat wij vorig jaar een oproep gedaan hebben voor de plaatsen die wilden omschakelen van T1 naar T2. In de oproep was voorzien dat we zo’n drieduizend plaatsen zouden kunnen omschakelen, maar we hadden negenduizend aanvragen. Wat ik nooit had gedacht, collega’s – er zijn altijd twee manieren om naar de dingen te kijken –, is dat we een dik half jaar later met de regering de beslissing zouden nemen om nog duizenden extra plaatsen uit die oproep te honoreren. Er waren in totaal immers nog 6306 aanvragen die weliswaar voldeden, maar waaraan we om budgettaire redenen niet konden toekennen.
In de begroting voor 2024 is daarom 55 miljoen euro uitgetrokken voor het omzetten van nog extra plaatsen. We hebben wel de oorspronkelijke oproep, die nu net ongeveer een jaar geleden werd gedaan, als basis gehouden. Waarom hebben we dat gedaan? Omdat, als we een nieuwe oproep moeten lanceren, we natuurlijk opnieuw heel veel maanden verliezen. De oorspronkelijke oproep werd in februari gelanceerd, en in april voor de steden Antwerpen, Brussel en Gent. Het gevolg daarvan is dat we ook verder moeten werken volgens de voorrangscriteria van vorig jaar. Dat betekent dat we eerst alle nog resterende plaatsen aan de groep IKT-mixlocaties met absolute voorrang tot 75 procent hebben toegekend. Dat betekent dat we eind oktober van vorig jaar voor 227 plaatsen hebben toegekend. Daarnaast was er een groep met gewone voorrang. Dat zijn de locaties die nu werken met vrije prijs op al hun plaatsen. Daar is voor 3498 plaatsen extra toegekend. De derde groep zijn de locaties die voor al hun plaatsen het inkomenstarief toepassen en de locaties waar men voor 75 procent of meer van de plaatsen al de subsidie inkomenstarief heeft en waar men bijkomend subsidie vraagt tot 100 procent.
Opgroeien heeft een dikke week geleden een vraag tot herbevestiging aan alle organisatoren gestuurd.
Om op uw vraag te antwoorden, collega Groothedde: het is de bedoeling dat de finale beslissing uiterlijk eind maart wordt genomen. Ik kan u meedelen dat we nog budget hebben voor meer dan tweeduizend plaatsen. Ik hoop dus oprecht dat we iedereen die bevestigt, ook kunnen honoreren. Het zal alvast niet veel schelen, mocht dat niet het geval zijn. Als het niet veel scheelt, hoop ik alsnog de toelating te krijgen ze allemaal te honoreren.
Maar zover staan we dus al. Ik erken ook dat het belangrijk is dat we die maximaal kunnen honoreren. Er is dus witte rook op komst.
Collega’s, de afschaffing van trap 2B heeft ertoe geleid dat organisatoren met een IKT-mix betere arbeidsvoorwaarden moeten respecteren. Dat was voor ons de reden om de bestaande IKT-mixinitiatieven ook voorrang te geven bij de omschakeling van trap 1 naar trap 2. Zo kreeg iedereen al voor 75 procent van de plaatsen trap 2. Organisatoren die nu nog willen starten in een IKT-mix, weten dat ze voor al hun plaatsen de hoogste loonvoorwaarden van trap 2A moeten realiseren.
In bepaalde gevallen kan die combinatie toch nog een meerwaarde zijn, want we zien dat niet iedereen die omschakeling vraagt. Zo kunnen plaatsen met vrije prijs een aanvulling zijn in een locatie die maar over een beperkt aantal IKT-plaatsen beschikt. Het kan ook interessanter zijn om met dit systeem te werken in plaats van enkel met plaatsen met vrije prijs, bijvoorbeeld waar er cofinanciering is. Zo hebben de medewerkers alvast allemaal de hoogste loonvoorwaarden.
Collega’s, ik wil hier toch zeker nog meegeven dat, voor alle plaatsen in een IKT-mix, de basissubsidie in trap 1 ook gestegen is tot 3000 euro. Ik heb het vorige week ook gezegd in het Brussels Parlement: twee jaar geleden was dat nog 480 of 500 euro en nu is dat 3000 euro. Deze regering doet dus enorme inspanningen op dat vlak. Ook de IKT-mixen die nu nog een maandje moeten wachten, hebben in het begin van het jaar die extra financieringssprong al gekregen, wat ook voor hen een grote stap voorwaarts is.
Tot slot, we verwachten nu bij elke aanvraag dat de organisator zelf een financieel plan maakt om te zien of de realisatie van de IKT-mix haalbaar is.
Tot zover de stand van zaken, collega’s. We zitten dus in de laatste fase.
Mevrouw Groothedde heeft het woord.
U hebt gelijk: eigenlijk is dit een ideologische keuze. Ongeveer een jaar geleden gaf u hierover enkele interviews, waarin u aangaf dat u vond dat die overstap voor iedereen mogelijk moest zijn en dat dit de norm moest zijn. Ik was daar toen echt blij mee. Ik vond het spijtig dat dit het uiteindelijk niet gehaald hebt op regeringsniveau. Ik vind dat dat een breekpunt had mogen zijn, maar zoals ze in het Engels zeggen: ‘water under the bridge’. Ik vind het fijn dat hieraan gewerkt wordt, maar dit is wel een heel lange saga. Ondertussen zijn die mensen al meer dan een jaar aan het wachten.
U hebt gelijk dat het belangrijk is voor werknemers dat ze in hetzelfde statuut zitten en dat er door de werkgever wordt bijgepast. Maar afhankelijk van de werkgever en de mate waarin hij sociaal werkt, de voorwaarden waaronder hij werkt, de vraag of hij werkt met kwetsbare ouders en probeert om daar een mouw aan te passen, bijvoorbeeld door te kiezen om te werken met een lagere ratio, is dat financieel vaak erg moeilijk haalbaar. En net de mensen die het allersociaalst werken, die het allermeest geven om hun werknemers en om de gezinnen waarmee ze werken, lijden daar het ergst onder. Sommigen zitten echt in zware financiële problemen. Een tijdje geleden werd er een brief gestuurd naar heel deze commissie om dat aan te klagen.
Minister, u zegt wel dat er binnenkort witte rook op komst is, maar als ik het goed begrijp, is er in februari een brief verstuurd door Opgroeien en kan er tot 31 maart een aanvraag ingediend worden. Op het moment dat die toekenning er komt, zitten we dus al bijna aan de verkiezingen. Hoeveel is dat dan nog waard voor een volgende Vlaamse Regering? De belangrijkste vraag is natuurlijk: hoeveel mensen zitten er op dit moment in moeilijke papieren of zullen het financieel moeilijk krijgen tegen het moment dat die toekenning er komt?
De heer Daniëls heeft het woord.
Dank u wel, collega, voor de vraag. Het is een vraag die ik zelf ook al als actuele vraag heb gesteld en waar we ook vanuit onze fractie aandacht op hebben gevestigd. In verband met de vraag naar de volgende regering, daarvan kan ik u zeggen dat deze regering al de nodige stappen heeft gezet met die 287 miljoen euro die we extra geïnvesteerd hebben. Op dat vlak denk ik dat we stappen zetten, belangrijke stappen zetten.
Ik wil nog even dieper ingaan op iets anders. Minister, u geeft terecht aan dat we trap 1 optrekken naar 3000 euro. Dat is echt een belangrijke stap, ook voor onze fractie, om de vrijheid aan initiatieven te behouden, collega's. We hebben alle soorten initiatieven nodig. Ik weet dat er een aantal pleiten voor maar één soort initiatief. Wel, als we dat doen, dan wil dat zeggen dat we minder opvang gaan hebben. Voor ons als partij is het belangrijk dat alle soorten initiatieven – groeps, gezins, trap 0, trap 1, trap 2 – allemaal kunnen bestaan. Dat is een manier om ervoor te zorgen dat we voldoende en kwalitatieve opvang hebben. Dat wou ik toch nog voor alle duidelijkheid meegeven.
Minister, ik kom nog even terug op de kwestie van die 75 procent. We hebben daar in het verleden nog over gedebatteerd. In 2022 – dat zijn de laatste cijfers die ik heb – waren er 79 locaties met 2808 plaatsen, waarvan 1698 IKT en 1110 niet-IKT, dus de zogenaamde mixgroep. Ons lijkt het in elk geval niet onbelangrijk om ervoor te zorgen de IKT-mixgroep in de toekomst gewoon niet meer bestaat, omdat zij in een situatie zitten met vooral een liquiditeitsprobleem. Langs de ene kant is trap 1 gestegen, maar aan de andere kant moet je, vanaf dat je één plaats hebt in trap 2, al het personeel betalen in de hogere barema’s. Daar zijn dus een aantal liquiditeitsproblemen om dat rond te krijgen. Elke maand extra – en sommigen hebben overbruggingskredieten of ‘straight loans’ moeten afsluiten om dat mogelijk maken – zitten die dus nog langer in een precaire financiële situatie. Ik heb in oktober 2022 al zaken naar voren geschoven. U zegt nu om het tegen maart op te lossen. Wil dat dan zeggen, minister, dat we in maart geen vragen meer kunnen stellen over het IKT, vermits het dan eindelijk van de baan is? Dat zou, denk ik, een goede zaak zijn.
Minister Crevits heeft het woord.
Dankjewel collega's. Ik wil toch eerst een cijfer rechtzetten, want ik heb me daarnet niet helemaal juist uitgedrukt. Trap 1 is in 2023 maar 50 procent opgetrokken, dus van 890,41 euro per plaats per jaar, naar 1335,62 euro. In 2024, vanaf dit jaar, is dat 3000 euro. Dat is dus maal drie. Daarnet zei ik 500 euro, maar het is 450 euro erbij. Ik wil voor het verslag dat dat er correct staat. Dat betekent dus dat we eigenlijk op twee jaar tijd de budgetten die wij uittrekken per plaats in trap 1, verdrievoudigd hebben. Dat zijn enorme investeringen die we doen.
Het klopt absoluut dat alle IKT-mixen zich aan dezelfde cao moeten houden. Ik vind dat ook heel belangrijk. Ik kan niet uitsluiten, collega's – en in het bijzonder collega Daniëls –, dat er nog IKT-mixen zullen zijn. Ik heb gezegd dat er een budgettair plan moet worden ingediend, maar het is mogelijk dat een bestaand onthaalinitiatief met een aantal plaatsen in een IKT-mix zegt dat ze een stukje met een vrije prijs willen werken. In trap 1 zijn plaatsen met een vrije prijs beschikbaar tot een bepaald conto. We kunnen dat dus niet helemaal uitsluiten, dat zijn ook de vrije keuzes die men maakt. Ik kan wel de zekerheid geven dat trap 2B niet meer bestaat. Alles is nu 2 geworden, maar je kunt niet verhinderen dat er mensen zijn die mixen. Ik heb ook met aantal voorzieningen gesproken. De escalatie aan inflatie in de periode 2021-2022 heeft er ook voor gezorgd dat er financiële moeilijkheden gekomen zijn, dus ik snap dat heel goed.
Collega Groothedde, ik heb niet gezegd dat men moet antwoorden tegen 31 maart, maar wel dat er toegekend zal worden tegen 31 maart. Het is dus helemaal niet zo dat de volgende regering daarover zal beslissen. Deze regering zal daarover beslissen. Ik zal zelfs meer zeggen: de regering zal daar niet meer over beslissen, het zal Opgroeien zijn die dat mag afhandelen.
Er is wel een akkoord gekomen om te werken met die oude oproep. Ik weet, collega's, dat niet iedereen even gelukkig was dat in die oude oproep stond dat we prioriteit geven aan de voorzieningen die al tot 75 procent zouden kunnen gaan. Nu zitten we natuurlijk met het laatste stukje van 75 naar 100 procent. Ik heb de keuze moeten maken: ofwel een nieuwe oproep – maar daar zijn we ook veel tijd kwijt –, ofwel ons richten op diegene die de aanvraag gedaan hebben. Achteraf, en gelet op de omstandigheden, hadden we misschien beter die 75 procent daar niet ingezet, maar het gaat wel snel en je kunt het sneller afhandelen. Als je weet dat we nu nog meer dan tweeduizend plaatsen zullen kunnen honoreren – dat is bijna de volledige groep –, dan vind ik dit toch wel de beste keuze, net omdat we diegene die ooit de hoop gekregen hebben op die omzetting, allemaal gelukkig kunnen maken.
Collega Groothedde, ik heb inderdaad al vaker gezegd dat ik een fan ben van inkomensgerelateerde plaatsen. Voor mij zouden alle plaatsen inkomensgerelateerd mogen zijn. We zullen aan het einde van de legislatuur al een mooie curve omhoog hebben. Maar dat is inderdaad een ideologisch debat. Als we dan zeggen dat ook die andere plaatsen moeten kunnen blijven bestaan, vind ik het de logica zelve dat we ze beter financieren. Die beslissing hebben we met de regering genomen, om ze te laten bestaan, ze beter te financieren, maar tegelijk het aandeel IKT in het geheel omhoog te trekken. De volgende regering zal moeten beslissen hoe hiermee verder gewerkt wordt. Maar de substantiële extra ondersteuning, ook voor de kinderopvang, en ook de garantie, ook bij die IKT-mixen, dat mensen die er werken, betaald zullen worden volgens de cao, is toch wel heel goed en ook heel positief voor de kinderopvang as such, zonder dat uiteraard alle zorgen daarmee voor iedereen al verdwenen zijn.
Mevrouw Groothedde heeft het woord.
Dat gaat natuurlijk niet over initiatieven die ervoor hebben gekozen dat ze specifiek in dit type willen zitten. Dat zijn mensen die de overstap willen maken. Daar zijn er duidelijk duizenden van. Ook de kinderopvang, ook de werkgevers staan dus achter deze keuze. Ik ben het trouwens met u eens dat inkomensgerelateerde kinderopvang de norm zou moeten zijn, minstens.
Maar ik wil toch nog even de situatie van de mensen die in zulke diepe problemen zitten, aanhalen. Dit zijn echt mensen waarvan ik bij sommigen al zes maanden geleden te horen kreeg dat ze in opvolging gesteld waren door de financiële problemen die ze hadden, niet omdat ze kindjes mishandelden, niet omdat ze er pedagogisch niet correct mee omgingen, maar omdat ze met een lagere ratio werkten en hun werknemers deftig uitbetaalden, omdat dat altijd op de eerste plaats stond en dat het potje was waarvoor ze zorgden dat ze het nog hadden, zodat ze hun mensen konden uitbetalen, en dat kindbegeleiders het al moeilijk genoeg hadden, enzovoort. Dit zijn mensen die we in de kinderopvang willen. En toch zijn dat mensen die in een opvolgingstraject worden gesteld doordat zij in een IKT-mix zitten. Toch zijn dat mensen die problemen krijgen met de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ). Dit zijn mensen die zich voor de rechter moeten gaan verantwoorden door deze financiële problemen. Dus nog een maand wachten … Allez, fijn dat het niet april zal zijn en dat het maart is, maar u begrijpt wel dat na meer dan een jaar wachten … Ik snap dat die mensen aan de voltallige commissie brieven schrijven. Ik hoop dat het nu eindelijk eens opgelost zal zijn, maar ik wil u toch met aandrang vragen dat Opgroeien bij elke nieuwe IKT-mix die er zou komen, een goede voorlichting zou geven over waar men aan begint. Want ik denk dat heel veel mensen dat niet doorhebben en dat zij niet weten waarvoor zij precies kiezen. Dit is een heel zwaar pad.
De vraag om uitleg is afgehandeld.