Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding
Verslag
De heer Annouri heeft het woord.
Minister, collega’s, dit is een vraag om uitleg over een onderwerp dat hier al een paar keer aan bod is gekomen. Ik heb daar in het verleden ook uw voorganger, minister Beke, over ondervraagd, ook u en minister Demir, omdat het natuurlijk een heel gekend dossier is. Het gaat over Umicore in Hoboken, een metallurgiebedrijf dat voor vervuiling zorgt. Men probeert al jarenlang gepaste oplossingen te vinden om ervoor te zorgen dat mensen daar niet het slachtoffer van worden, dat buurtbewoners op een gezonde manier kunnen leven en dat de fabriek haar werk kan blijven verderzetten. En toch vernamen we onlangs via de pers een redelijk hallucinant verhaal.
We vernamen het verhaal van Abdel Dalil. Hij, zijn vrouw en twee jonge kinderen wonen in de wijk Moretusburg in Hoboken, dat is vlak bij Umicore. Deze wijk is aangeduid als 'milieugezondheidskundig aandachtsgebied' vanwege de loodvervuiling. Misschien eerst even een stap terug zetten.
Er is een redelijk ingrijpend iets gebeurd. Umicore deelde de wijk op in zones en lanceerde in 2020 het aanbod om huizen in Moretusburg op te kopen in zone 1. Dat is het gebied dat het dichtst tegen de fabriek ligt. Ook voor zone 2, die enkele tientallen meters verder ligt, gold een gelijkaardig aanbod. Umicore bood gezinnen met kinderen of met een kinderwens aan hun huis te kopen om het daarna door te verhuren, maar niet aan gezinnen met jonge kinderen of een kinderwens. Dat is om kinderen maximaal te vrijwaren van mogelijke loodvervuiling. Maar wat is er gebeurd? Abdel Dalil en zijn vrouw kochten eind 2022 nietsvermoedend een huis in zone 2, zo’n 150 meter van zone 1 en 250 meter van de fabriekssite. Samen met hun twee kinderen van 3 en 5 jaar wonen ze er nu bijna een jaar. Niemand lichtte het gezin ten tijde van de aankoop – via een privémakelaar en notaris – in over de risico's.
Wat is het gevolg? Bij de halfjaarlijkse bloedprik in april vorig jaar werden verhoogde loodwaarden vastgesteld bij zijn zoon en dochter. Een half jaar later, in oktober, schoten die waarden nog een pak meer de hoogte in. Bij zijn zoon van 3 jaar is er een waarde van 9,8 microgram lood per deciliter bloed vastgesteld. Zijn dochtertje van 5 heeft een waarde van 22 microgram per deciliter. Dat is, collega’s, het hoogste van heel Hoboken bij een kind van 5 jaar. Ik moet u niet meer vertellen dat dit een onaanvaardbaar grote gezondheidsimpact heeft op deze jonge kinderen. Wat ik vooral niet begrijp, is het volgende. Er is heel veel politiek debat geweest over het feit dat een privébedrijf overgaat tot het opkopen van huizen van burgers om een soort van bufferzone te maken en of dat menselijk wel een goede zaak is. Daar hebben we heel veel discussie over gehad, ook met de stad Antwerpen. Het wordt dan gedaan en dan blijkt dat die bufferzone eigenlijk onvoldoende beschermt. Dat is ondertussen ook gebleken. Mensen worden ook nog altijd niet beschermd of voldoende geïnformeerd, als ze kopen in die buurt, in die zone 2 vlak bij Umicore. Ik denk dat dit echt zeer problematisch is, en daarom heb ik de volgende vragen.
Hoe evalueert u wat er is gebeurd? Waar liep het fout? Hoe kon een jong gezin met twee kinderen toch kopen in die zone 2, terwijl dat expliciet niet de bedoeling is?
Op welke manier moet er bij de verkoop van een woning melding gemaakt worden van de ligging binnen een milieugezondheidskundig aandachtsgebied? Op welke manier kunnen we mensen beschermen en op zijn minst informeren over de plek waar ze zullen gaan wonen?
Hoe kan er voorkomen worden dat dit in de toekomst nog gebeurt?
Zult u hierover in overleg gaan met Umicore en de stad Antwerpen?
En de laatste vraag is een opvolgingsvraag. Eind december ondervroeg ik u en minister Demir over de verhoogde lood-in-bloedwaarden. Toen werd aangekondigd dat experten van de betrokken administraties de daaropvolgende weken zowel de lood-in-bloedwaarden als de meetresultaten in de omgevingslucht zouden onderzoeken, om de oorzaken van de stijging van de lood-in-bloedwaarden te achterhalen. Die resultaten zouden er komen in januari, aldus het antwoord van uw collega minister Demir. Kunt u mij aangeven wat het resultaat van deze analyse is – als die er al is – of zijn we daar nog steeds op aan het wachten?
Alvast dank voor uw antwoorden.
Minister Crevits heeft het woord.
Collega Annouri, ik dank u voor uw vraag. Het is een heel belangrijke gezondheidsproblematiek, de lood-in-bloedvaststellingen in Hoboken. U laat die niet los en dat is terecht. U hebt er begin dit jaar al een aantal vragen over gesteld. U hebt van minister Demir een antwoord gekregen op een schriftelijke vraag. Het is dus een opvolgingsvraag, zoals u zelf aangeeft.
Ik geef eerst de casuïstiek mee. Op het moment van de verkoop van de woning in 2022 waren er geen procedures die ervoor moesten zorgen dat kopers op de hoogte werden gesteld van de ligging van de woning in een milieugezondheidskundig aandachtsgebied. Er was dus geen verplichting om de stad of andere relevante overheden in te lichten over een verkoop.
Een woning kan dus worden verkocht zonder dat de stad of andere overheden kunnen ingrijpen. De verkoper kan op de hoogte zijn geweest van de loodproblematiek in de wijk en de risico’s daarvan, zeker als hij jonge kinderen had, maar dat is niet zeker. Voor de halfjaarlijkse vingerprikonderzoeken op lood worden namelijk alle gezinnen met kinderen van 1 tot 12 jaar, die wonen in het onderzoeksgebied, aangeschreven om deel te nemen. Ook de gekende immokantoren in Hoboken zijn op de hoogte van de situatie. Ze werden in 2021 aangeschreven en soms zelfs persoonlijk op de hoogte gebracht door de wijkpreventiewerkster. Toch kwam de volksgezondheidsinformatie niet bij de koper in dit dossier terecht. Het had gekund, maar er waren geen verplichtingen.
Eind 2023 is door de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) beslist om voor het district Hoboken volgende vermelding op te nemen op het bodemattest. Ik citeer: “Deze grond is gelegen in een milieugezondheidskundig aandachtsgebied.” Deze melding verschijnt op alle bodemattesten, ook de zogenaamde blanco bodemattesten, waarbij de OVAM geen relevante gegevens heeft van de grond.
Verdere informatie kan dan worden opgezocht of opgevraagd door de potentiële kopers of hun notaris, zodat zij wel degelijk geïnformeerd zijn over de loodproblematiek. Meer informatie vind je dan gemakkelijk op de website van het Departement Zorg.
Collega Annouri, uiteraard is deze problematiek al meermaals aan bod gekomen in overleg met Umicore en de stad Antwerpen in de Werkgroep Milieu en Gezondheid Hoboken, waaraan onder meer ook het Departement Zorg en het Departement Omgeving deelnemen. Positief is nu dat er een bodemattest voorhanden is waarop er een concrete verwijzing staat naar de problematiek. Zo worden de kopers, de immokantoren en de notarissen correct geïnformeerd. Dit kan ook van toepassing zijn voor andere milieugezondheidskundige aandachtsgebieden.
Dat is de stand in de individuele kwestie. De OVAM heeft gezegd dat er vanaf eind 2023 een vermelding op het bodemattest kwam. Voordien was dat niet het geval.
Ik kom tot uw deelvraag over zowel de verhoogde lood-in-bloedwaarden als de meetresultaten in de omgevingslucht in Hoboken. Daarop kan ik u meedelen dat de beide onderzoeken van de verschillende administraties nog lopende zijn. Ze duren iets langer dan voorzien. De resultaten van de onderzoeken worden in maart samengelegd en besproken met onze administraties, zodat een degelijke analyse kan worden gemaakt. Er wordt daarvan een rapport opgemaakt en dat zal ook worden gecommuniceerd. Verkiezingen spelen daar geen rol in. Er zit niets achter. Het duurt gewoon wat langer. We zullen dat samenleggen en dan zullen we daar open over communiceren. Hoe meer informatie de mensen hebben, hoe beter, denk ik.
De heer Annouri heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord, ik ben blij dat dat sinds 2023 verplicht op het bodemattest wordt vermeld. Mijn eerste reactie is wel dat we hier al zo vaak debatten over hebben gevoerd. In 2020 werd beslist om die gronden op te kopen en is het plan voor Umicore in werking getreden. Minister, mijn reactie daarop is: verdorie, waarom hebben we zo lang gewacht? Deze situatie had misschien kunnen worden vermeden. Het is wel goed dat die verplichting er nu is.
Er is iets dat ik me afvraag. We blijven even in de casuïstiek, maar het is om een punt te maken. Ik herinner me dat, toen wij ons huis hebben gekocht, onze notaris tekst en uitleg heeft gegeven bij alle attesten die er waren. Ik weet niet of de notaris de verplichting heeft om dat altijd te doen. Mijn punt is dat sommige mensen misschien niet op de hoogte zijn van wat dat precies betekent. Het zijn geen evidente documenten om te doorploegen, om te weten wat er precies in staat en wat dat precies betekent. Is het voldoende dat zoiets in het bodemattest staat of moet expliciet aan de mensen worden uitgelegd wat dat precies betekent en waaraan hun kinderen worden blootgesteld?
Minister, mijn eerste bijkomende vraag luidt: is dat voldoende of moet die mensen verplicht worden geïnformeerd? U zegt dat het kan zijn dat die mensen wel of niet op de hoogte waren. Uit de getuigenis van die mensen begrijp ik dat zij niet op de hoogte waren. Ik vind het dan heel wrang dat een immokantoor dat wel op hoogte is, daar een rol in heeft gespeeld. Ik wil niemand met de vinger wijzen, maar ik denk dat op zijn minst iemand zijn rol niet heeft gespeeld. Is een bodemattest daarin voldoende?
U zegt dat dat gaat gebeuren voor district Hoboken, specifiek over Umicore, en dat is goed, denk ik. Een tweede bijkomende vraag is dan ook of er misschien andere regio’s in Vlaanderen zijn die ook een historische vervuiling kennen qua bodem, waar mensen misschien ook wel nood hebben aan die informatie. Is dat dus iets wat misschien kan worden uitgerold, niet enkel voor de mensen van Hoboken – wat heel goed is, denk ik – maar ook voor andere historisch vervuilde regio’s in Vlaanderen, waar dat automatisch in het bodemattest wordt meegenomen? Of zijn er niet zulke plekken?
En over de metingen: dat die langer duren, dat maakt mij niet uit, zolang die maar goed gebeuren en dat dat dan zeer transparant naar de buurtbewoners zal worden gecommuniceerd. Dan mag er wat mij betreft gerust wat meer tijd over gaan, zolang er heel helder zal worden gecommuniceerd naar de mensen.
Om af te ronden heb ik misschien nog een laatste vraag. Die man in kwestie en zijn gezin zitten nu wel in die situatie. Weet u, in het overleg dat u hebt gehad, of er een oplossing voorhanden is, of daar wordt nagedacht over een extra oplossing? Want die mensen zitten nu wel in de problemen: ze hebben iets gekocht zonder informatie te krijgen en zijn dochter van 5 jaar heeft de hoogste lood-in-bloedwaarde van heel Hoboken. Ik kan mij inbeelden dat die mensen nu echt heel snel op zoek willen gaan naar een oplossing. Wordt daar ook verder geholpen, ja of neen, en bent u daarvan op de hoogte?
Collega’s, ik sluit graag nog even aan bij deze vraag van de collega, omdat de situatie van het betreffende gezin dat u aanhaalt, natuurlijk niet goed is. Die waarden, zeker bij die kinderen, zijn veel te hoog om goed te zijn. De vraag is uiteraard vanwaar de bron komt, zeker op die korte termijn. We weten wel dat het gezin al langer in Antwerpen woont, maar dat neemt niet weg dat die waarden toch op korte tijd zeer hoog zijn gegaan. Ik hoop, minister, dat dat onderzoek op korte termijn duidelijkheid biedt, omdat dit gezin daar natuurlijk niet alleen woont. Het gaat over de volledige buurt.
Twee – en dat vind ik wel veel belangrijker vanuit gezondheidsoogpunt, minister –, er is de kwestie die u aanhaalde. Milieugezondheidskundig aandachtsgebied, dat zou blijkbaar wel in de akte moeten staan, dat zou blijkbaar wel door de notaris in de akte moeten zijn opgenomen. Nu, milieugezondheidskundig aandachtsgebied is één zaak, we hebben in Vlaanderen ook nog een aantal andere no-regretzones in het licht van onder andere PFAS, met de stralen die op de website staan. Ik heb daar de volgende vraag, in het licht van het informeren van burgers. Een no-regretzone en de maatregelen die daartegenover staan, zijn natuurlijk een gezondheidsissue. Zou het in dat kader ook niet zinvol zijn om dat daarin mee te nemen? Dat lijkt mij, ook in het kader van het informeren van mensen, niet onzinvol. Hoe staat u daartegenover?
Minister Crevits heeft het woord.
Dank u wel, collega’s. Het is evident, collega Annouri, dat, als je naar de notaris gaat en er staat een opmerking bij een bodemattest, hij uitleg moet geven over dat bodemattest. Het probleem is wel dat, tot eind 2023 en daarvoor, daar geen verplichting was. Natuurlijk, dat was algemeen geweten, we hebben daar ook goed over gecommuniceerd. Ik ga ook eens met collega Demir opnemen of dat vroeger had gekund. U zegt het heel correct: het belangrijkste is dat het nu zo is, dat is van belang. Ik denk dat men daar vroeger niet aan heeft gedacht. Het is een evidentie dat je dat onmiddellijk aangeeft en ik zal ook eens laten navragen door onze mensen of er nog zulke aandachtsgebieden zijn in Vlaanderen. Het is maar een kleine moeite om dat mee te vermelden op het bodemattest. Ik denk wel dat dat hier een heel specifieke problematiek is. We nemen dat dus zeker op.
Uiteraard heb je ook een eigen verantwoordelijkheid als je een huis koopt, maar ja, als er geen verplichting is om dat op een bodemattest te vermelden, en de mensen wisten het niet, kan het zijn dat zulke dingen wel tussen de mazen van het net vallen, alhoewel ik ook mijn best heb gedaan om daarover zeer intensief te communiceren daar in de regio. Het is een beetje verwonderlijk, maar goed, als het zo is, dan is het uiteraard zo.
Uw vraag rond de uitbreiding van de no-regretzones, die nemen we op met het kabinet van collega Zuhal Demir, om te kijken of daar nog zulke zones mogelijk zijn. Soms zijn de zones wel tijdelijk. Als dat een heel tijdelijk iets is, moet je dat dan onmiddellijk vermelden? Als het dan zes maanden later anders is, is het misschien ook nog een beetje moeilijk.
Nu ben ik aan het denken, had u een concrete vraag gesteld? (Opmerkingen van Koen Daniëls)
Ja, maar dat heb ik net gezegd, dat we dat met het kabinet van collega Demir gaan opnemen. Ik had die no-regretzones gekoppeld aan collega Annouri, maar u had inderdaad ook die vraag gesteld. We nemen het met haar kabinet op, om dat mee te bekijken.
De heer Annouri heeft het woord.
Dank u wel voor uw bijkomende antwoorden, minister. Ik wil misschien gewoon nog één punt onderstrepen, omdat u zei dat ik er al een paar keren vragen over had gesteld. Dat is zo, dat is ook voor een stuk vanuit mijn persoonlijkheid. Ik ben zelf opgegroeid in de buurt. Mijn vader heeft 42 jaar gewerkt voor dat bedrijf. Ik herinner mij als kind dat er werd afgeraden om op bepaalde plekken te gaan basketten, omdat dat niet gezond zou zijn.
Wat mij een beetje tegen de borst stoot, of wat ik frustrerend vind, is dat ik ondertussen 40 jaar ben geworden en dat er vandaag de dag nog altijd kinderen worden blootgesteld aan dat lood, en dat dat echt gewoon iets is wat volgens mij in Vlaanderen niet hoort. Dat gebeurt keer op keer op keer en keer op keer op keer zoeken we oplossingen om ervoor te zorgen dat kinderen daartegen beschermd worden. Tot nu toe, tot vandaag, is de enige conclusie dat het onvoldoende is. Ik denk dat het dan onze plicht is om dat te blijven opvolgen en ervoor te zorgen dat we, als we ditzelfde soort debatten hebben over x-aantal jaar, echt wel kunnen zeggen dat we ervoor hebben gezorgd dat die blootstelling voor kinderen is verminderd.
Wat voor mij een van de meest alarmerende zaken is, is dat Umicore vorige keer, toen er opnieuw een stijging was van die blootstelling, zelf zei: “Verdorie, we zitten hier met de handen in het haar. We weten niet hoe het komt. We hebben geprobeerd om dat maximaal tegen te gaan.” Net daarom ben ik ook wel heel erg benieuwd naar de resultaten van de metingen die nu, op dit moment, volop aan het lopen zijn en in maart of april zullen komen. ‘To be continued’ dus ongetwijfeld, op zijn minst voor de mensen in Hoboken, zodat zij gerust zijn waar hun kinderen rondlopen en spelen, en dat met een gerust hart kunnen gaan doen in de toekomst.
De vraag om uitleg is afgehandeld.