Verslag vergadering Commissie voor Wonen en Onroerend Erfgoed
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
Mevrouw Smeyers heeft het woord.
Minister, ik weet niet of u op de achtergrond de Sint-Jozefskerk van Aalst ziet? Maar daar gaat mijn vraag niet over.
Mijn vraag gaat over de langetermijnvisie op de opvang van de Oekraïense vluchtelingen. We zijn een gastvrije en genereuze regio, een deelstaat die er alles aan doet om de Oekraïense vluchtelingencrisis op een degelijke manier het hoofd te bieden. We zijn dat al een jaar op een goede manier aan het doen, als u mijn mening vraagt. Van vrijwilligers in de verschillende gemeenten en provincies tot de Vlaamse overheid: alles is in het werk gesteld om de Oekraïense vluchtelingen die in Vlaanderen verblijven op een zo goed mogelijke manier te helpen.
Zo startten twee weken geleden, op maandag 12 december, nog – na Antwerpen en Mechelen – de voorbereidende werken voor een nooddorp voor Oekraïense vluchtelingen in Gent. Dat is het derde nooddorp in Vlaanderen. In april volgend jaar zullen de eerste tweehonderd vluchtelingen daar hun intrek kunnen nemen als doorstroomfaciliteit, die dan uiteindelijk plaats zal bieden aan zeshonderd bewoners. Plannen voor een vierde nooddorp zijn er momenteel, denk ik, nog niet, maar dat derde is dus al hoopvol.
In totaal worden in Vlaanderen nu al 30.000 Oekraïense vluchtelingen opgevangen. De oorlog in Oekraïne is echter nog niet gedaan. Het is momenteel koud, dus ik denk dat we nog een vluchtelingenstroom kunnen verwachten. Vredesonderhandelingen zitten er blijkbaar nog niet direct in. Alles wijst erop dat we ons momenteel in een patstelling bevinden, waarbij de Russische president Poetin de winterse koude als oorlogswapen wil gebruiken door systematisch de Oekraïense energievoorzieningen en -installaties te vernietigen. Van hun kant lijken de Oekraïners enkel vrede te willen nemen met de herovering van de bezette gebieden.
Daar gaan wij niet veel aan kunnen veranderen. Mijn vraag gaat over wat wij binnen ons bevoegdheidsdomein of wat u, minister, binnen uw bevoegdheidsdomein, kunt doen en doet en wat er nog moet gebeuren.
Hoe ziet u de uitdagingen inzake de opvang van de Oekraïense vluchtelingen evolueren op langere termijn? Welke concrete vragen of noden ziet u in algemene zin, maar ook zeer specifiek op het vlak van huisvesting? Ik weet dat het soms afgezaagd kan zijn, maar als schepen van Wonen van een centrumstad zie ik toch wel dat het water onze ambtenaren tot aan de lippen staat, wat betreft het zoeken naar degelijke huisvesting voor Oekraïners. Dat betreft in eerste instantie de tijdelijke of noodopvang als Oekraïense gezinnen hier toekomen, maar op langere termijn ook het zoeken naar structurele huisvesting. Hoe ziet u dat? Ziet u eventueel andere opportuniteiten?
In welke mate is een langetermijnvisie ontwikkeld of wordt die ontwikkeld? Welke stappen zou u in de toekomst ondernemen?
Minister Diependaele heeft het woord.
Mevrouw Smeyers, dank u wel voor de vragen. Ik heb deze morgen trouwens de Sint-Jozefskerk nog in het echt gezien toen ik richting Pier Kornel reed in Aalst. Het is heel frappant om te zien hoe beeldbepalend die is voor de skyline van Aalst. (Opmerkingen van Sarah Smeyers)
Uw eerste en tweede vraag neem ik samen. Vlak na het begin van de oorlog in Oekraïne heeft de Vlaamse Regering meteen haar verantwoordelijkheid opgenomen en een opvangstrategie uitgetekend. Die was in eerste instantie vooral gericht op het zo snel als mogelijk voorzien in voldoende opvangplaatsen, evenwichtig gespreid over Vlaanderen. Zoals u weet, gingen de eerste voorspellingen uit tot 200.000 ontheemden in België en 60 procent daarvan, 120.000, in Vlaanderen. De eerste bekommernis was dan ook om deze mensen op een menswaardige manier een dak boven het hoofd te bieden.
Deze raming werd nadien meermaals naar onderen bijgesteld. Na een eerste evaluatie in juni werd de opvangstrategie tot eind 2022 bijgesteld. Recent werd deze opvangstrategie opnieuw geactualiseerd, gelet op de uitstroom van #PlekVrij en het in stand houden van de beschikbare publieke capaciteit. Er wordt een gerichte en proactieve aanpak opgezet in samenspraak met de as gouverneurs-burgemeesters en de VLOT-teams (Vlaamse Ondersteuningsteam) om een stabiele en afdoende buffer aan publieke plaatsen op te bouwen.
Tot op heden lag in de opvangstrategie het accent in hoofdzaak op het creëren van opvangplaatsen. Dat blijft nog altijd een zeer belangrijke doelstelling. Echter, het aanhouden van de oorlog en de recente Europese verlenging van het statuut van tijdelijk ontheemden tot maart 2024 en een eventuele verlenging na maart 2024 werpen een ander licht op de zaak. Bij een langdurig oorlogsconflict, en daar moeten we toch van beginnen uit te gaan – eergisteren was er een ontmoeting van Loekasjenko en Poetin, dat wijst allemaal op niet veel goeds –, zal er naast de opvang van ontheemden in de beleidsstrategie meer en meer aandacht uitgaan naar integratie, toeleiding naar werk en taalkennis. Naast opvang treden immers de participatie en de inschakeling in het arbeidscircuit meer en meer op de voorgrond.
Vorige week nog heeft de Vlaamse Regering beslist om de tewerkstellingsstrategie aan te scherpen. Zo zullen lokale besturen en OCMW’s versterkt moeten inzetten op de toeleiding naar de arbeidsmarkt. Daarnaast wordt de juridische mogelijkheid van een verplichte inschrijving bij VDAB, gekoppeld aan het statuut, onderzocht. Tewerkstelling wordt op die manier een hoofdthema binnen de schoot van de taskforce Oekraïne.
Deze dimensie zal ook in de middellange termijnaanpak worden geïntegreerd. In een dergelijk beleidsscenario wijzigt de functie van het opvangaanbod, dat dan veel meer als doorgang en tussenstap naar de reguliere woonmarkt zal fungeren, op een druppelsgewijze manier. Het zal zaak zijn dit beheersbaar te houden en te kunnen kanaliseren zodanig dat de druk op de reguliere woonmarkt niet of maar zeer beperkt toeneemt.
Bovendien is de aantrekkingskracht van de reguliere woonmarkt begrijpelijk en onvermijdbaar – dat hebben we van in het begin gezegd: de ontheemde Oekraïners hebben op basis van hun statuut een vrije keuze van vestiging. Bij het opzetten van een structureel integratietraject en werkbegeleiding zal bij de ontheemden de vraag naar huisvesting op de reguliere woonmarkt eveneens onvermijdelijk toenemen.
Mevrouw Smeyers heeft het woord.
Minister, dank u wel voor uw antwoord. U zegt het eigenlijk: de situatie waar we nu in zitten, is begonnen met de keuze die de Federale Regering gemaakt heeft voor het statuut van tijdelijk ontheemden. U kunt zelf – achteraf is het gemakkelijk – vaststellen dat dat ‘tijdelijk ontheemden’ relatief wordt en dat dat een duurzame ontheemding, als ik dat zo mag noemen, zal worden en dat we daar toch op een andere manier naar zullen moeten beginnen te kijken.
Eén zaak – en dat is goed, het is gisteren tijdens de plenaire vergadering ter sprake gekomen – is inderdaad de verplichte inschrijving bij VDAB en het versterkt inzetten vanuit de OCMW’s, VDAB en werkwinkels om de Oekraïners, mannen en vrouwen, aan het werk te krijgen zodanig dat de druk op de sociale woningmarkt toch niet al te groot wordt en zij dankzij die job direct hun weg vinden naar de private woningmarkt. Vanuit het stedelijk beleid moeten we inderdaad focussen op de noodwoningen om de eerste maanden te overbruggen.
Het is een kluwen. Ik geef gewoon de suggestie om het nog eens te bekijken. Ik blijf het heel erg jammer vinden dat we de LOI-woningen (lokaal opvanginitiatief) die we hebben niet kunnen inzetten om tijdelijk ontheemde Oekraïners op te vangen, omdat zij nu eenmaal dat ander statuut hebben en het daardoor gewoon niet mogelijk is om leegstaande LOI-woningen te gebruiken als tijdelijke noodwoning, als doorstroomwoning voor Oekraïense gezinnen. Ik weet dat onze fameuze staatsstructuur daar aan de grondslag ligt en dat het allemaal niet zo gemakkelijk is om dat statuut de ene week als LOI te zien, de andere week als noodwoning voor tijdelijk ontheemden. Ook daar ligt dat allemaal in het feit dat er gekozen is voor dat ander statuut. Ik vind het dan in de praktijk op het terrein heel moeilijk uit te leggen dat je als stad LOI-woningen ter beschikking hebt, maar dat je daarnaast voor Oekraïense gezinnen nog andere woningen moet gaan zoeken. Ik weet dat u niet alle tools in handen hebt om daar iets aan te doen, maar het zou toch goed zijn dat de andere niveaus die opening maken richting de steden en de gemeenten.
De vraag om uitleg is afgehandeld.