Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Vraag om uitleg over de beveiliging van de stelplaatsen van De Lijn
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
De heer Maertens heeft het woord.
Ik zal mijn werk vandaag ten dele overlaten aan mijn twee YOUCA-assistenten, twee Izegemnaars die mij volgen in het stadhuis en vandaag ook in het parlement.
Zoë zal beginnen met de vraag.
Op 28 september 2021 deed zich een zwaar geval van vandalisme voor in drie stelplaatsen van De Lijn in de provincie Limburg. In de stelplaatsen van Hasselt, Winterslag en Beverlo drongen onbekenden binnen en pleegden er telkens dezelfde feiten: met een scherp voorwerp sneden de vandalen de ventielen van verschillende bussen over, met verschillende lekke banden tot gevolg. In totaal zouden er zo een honderdtal bussen beschadigd zijn. Dit vandalisme zorgde logischerwijze voor flinke problemen in de Limburgse ochtendspits.
Dit voorval roept heel wat vragen op over de beveiliging van stelplaatsen bij De Lijn. Hoeveel bussen werden er op 28 september in totaal in de drie stelplaatsen beschadigd? Wat is de kostprijs van alle herstellingen? Wat was de impact van dit zware geval van vandalisme op de reizigers van De Lijn? Hoeveel ritten werden er in totaal geschrapt? Minister, kunt u de laatste stand van zaken van het gerechtelijk onderzoek nader toelichten?
Op welke manier worden deze drie stelplaatsen beveiligd? Bent u van oordeel dat de beveiliging er afdoende is? Noopt dit extreme geval van vandalisme volgens u en/of volgens De Lijn tot een evaluatie van de beveiliging van de stelplaatsen?
De heer Verheyden heeft het woord.
Onlangs vernielden vandalen op minder dan vier uur in drie Limburgse stelplaatsen de banden van ruim 135 bussen van De Lijn. De dupe van het hele verhaal waren de reizigers, die als gevolg van een totaal ontregelde spits, hun bus aan de neus voorbij zagen gaan. Wellicht wisten de daders hoe ze de stelplaatsen ongezien konden binnendringen.
De vakbonden pleiten blijkbaar al jaren voor meer camerabewaking. Enerzijds zouden camera’s kunnen bijdragen aan het veiligheidsgevoel van de chauffeurs. Anderzijds kunnen meer camera’s ook leiden tot een hogere ophelderingsgraad van criminele feiten. Aan de drie getroffen stelplaatsen zouden er nauwelijks camera’s aanwezig zijn. Meteen is het debat geopend hoe de stelplaatsen beter bewaakt kunnen worden.
Minister, hoe wilt u werk maken van veiligere stelplaatsen? Bent u op de hoogte van tekortkomingen in de beveiliging van de stelplaatsen en welke initiatieven hebt u reeds genomen om stelplaatsen beter te beveiligen? Hebt u hiervoor budgetten ter beschikking? Zo ja, hoeveel werd er het voorbije jaar geïnvesteerd in de beveiliging van de stelplaatsen van De Lijn? Zo neen, zult u op korte termijn ingrijpen en de nodige budgetten voorzien?
Minister Peeters heeft het woord.
Dank u wel, Zoë en mijnheer Verheyden, voor uw vragen.
In de nacht van maandag 27 september en dinsdag 28 september drongen onbekende personen drie stelplaatsen van De Lijn binnen. Daar hebben ze in totaal 145 bussen vernield door het ventiel van de banden af te snijden. Ze hebben dat niet gedaan van de voorste band, maar van een binnenband aan de achterzijde. Daardoor merkten de buschauffeurs die met hun bussen wilden vertrekken dat niet onmiddellijk op. Ze hebben het eigenlijk pas gemerkt op het moment dat ze al aan het rijden waren. Dat toont eens te meer de laakbaarheid aan van de handelingen van die onbekende personen. Alleszins was hun opzet heel duidelijk: met kennis van zaken moedwillig schade aanbrengen en de dienstverlening zo veel mogelijk saboteren.
De 68 bussen van de stelplaats in Hasselt en de 42 bussen van de stelplaats in Winterslag werden vernield en hersteld door eigen medewerkers van De Lijn. Voor de 35 bussen in de stelplaats van Beverlo werd externe hulp ingeroepen van een gespecialiseerde dienst. Dat heeft De Lijn in totaal 139,5 aan werkuren gekost. Daarnaast zijn er natuurlijk ook de materiaalkosten en de kosten van de externe firma die is tussengekomen op de stelplaats in Beverlo. De geschrapte ritten en de duurtijden worden nu in kaart gebracht. Op basis daarvan zullen we binnenkort een volledig overzicht hebben van de schade die De Lijn materieel heeft opgelopen.
Veel erger is dat de dienstverlening ook schade opliep en dat daardoor de reizigers werden getroffen. Dankzij de inzet van het personeel van De Lijn werd elke bus zo snel mogelijk klaargemaakt, en aan het begin van de namiddag waren alle bussen opnieuw operationeel en hoefden de reizigers er niets meer van te ondervinden.
Het is de eerste keer dat De Lijn geconfronteerd is met een dergelijk groot voorval van vandalisme. Tegen dergelijk vandalisme, waarbij de volledige omheining werd doorgeknipt en camera's die er hingen, werden omzeild, kan men zich moeilijk beschermen, tenzij we daar continu patrouilles door bewakingsfirma's laten uitvoeren. Ik denk dat we allemaal weten dat dat een zeer kostelijke zaak is. En dan nog, ook patrouilles door bewakingsfirma's kunnen niet 24 op 24 aanwezig zijn.
In de stelplaats van Winterslag werd twee maanden geleden de bestaande videobewaking grotendeels vervangen en uitgebreid. In Hasselt werd enkele maanden geleden een dossier rond camerabewaking opgestart, om te dienen als pilootproject voor uniforme installaties over heel Vlaanderen, maar de camera’s waren nog niet operationeel. In de toekomst zullen er heel wat meer camera’s aangebracht worden op de stelplaatsen.
De politie heeft gebruikgemaakt van camera’s in de onmiddellijke omgeving om aan de hand van die ANPR-camera's (Automatic Number Plate Recognition) te kunnen kijken welke auto's zich daar eventueel in de buurt bevonden en om in het kader van het strafrechtelijk onderzoek zo veel mogelijk informatie te verzamelen. Dat is alles wat ik tot nu toe kan meegeven.
U zult begrijpen dat ik als voogdijminister ook niet meer inzage heb in het strafrechtelijk onderzoek, dat uiteraard geheim is. Totdat er meer duidelijkheid is en De Lijn zich burgerlijke partij kan stellen tegen welbepaalde daders, kunnen wij u vandaag niet meer antwoorden geven.
Ik ga er alleszins van uit dat de politie het onderzoek grondig zal uitvoeren. Het is de federale politie die het dossier naar zich heeft toegetrokken omdat het gaat over verschillende lokale politiezones of stelplaatsen waar de schade werd toegebracht. Er zijn dus drie verschillende betrokken politiezones. Daarom is momenteel de federale politie bezig met het verdere onderzoek.
De heer Maertens heeft het woord.
Voorzitter, ik neem het opnieuw over om het toch wat comfortabel te houden voor onze studenten, want het is voor hen toch een zenuwachtige eerste spreeksessie in het parlement. Dat is niet eenvoudig, we weten dat allemaal, laat staan als je dat doet op 18-jarige leeftijd. Dus, chapeau daarvoor.
Minister, bedankt voor uw antwoord. Het is natuurlijk een incident met een bijzonder grote impact op de dienstverlening voor de reiziger. De snelheid van actie om alles te herstellen en de dienstregeling opnieuw op poten te krijgen, vind ik echt wel knap werk. Het mag ook eens gezegd worden als het goed is.
Ik hoor van u dat de omheining gewoon is doorgeknipt en dat camera's zijn omzeild. Daar valt inderdaad weinig tegen te doen. Ik ben er absoluut geen pleitbezorger van om overal, bij elke installatie, bij elk gebouw van de Vlaamse overheid bewakingsfirma's te laten rondlopen. Dat zullen we niet doen. Dat is ook niet verstandig.
Ik hoor u zeggen dat u de komende tijd zult zorgen voor meer camera's op de stelplaatsen. Ik ga ervan uit dat dit geen camera's zijn zoals we die in sommige steden en gemeenten hebben bij de politiezones en die live worden bekeken. Ik neem aan dat dat overbodig is. Dat is ook bijzonder kostelijk. Ik denk aan gewone camera's waar dan retroactief een onderzoek mee kan gebeuren. Die zijn absoluut niet duur. Ik wil u toch vragen om daar snel werk van te maken. Het zou jammer zijn mochten er grotere moeilijkheden komen, niet alleen voor de schade aan de voertuigen, maar misschien ook voor andere installaties in de toekomst, bijvoorbeeld laadpaalinfrastructuur op die stelplaatsen. Ik wil u vragen om daar snel werk van te maken. Het zal ten gunste zijn van de reiziger, maar ook van De Lijn zelf.
De heer Verheyden heeft het woord.
De heer Maertens heeft al heel wat gezegd. Het is in ieder geval goed nieuws dat er meer camera's zullen komen, minister. Ik heb geen antwoord gekregen op de vraag of u hiervoor wel voldoende budgetten ter beschikking hebt dan wel of u die moet gaan zoeken.
Uiteraard ook een serieuze pluim voor het personeel van De Lijn, als tegen de middag inderdaad al die bussen opnieuw in roulatie waren. Dat is toch wel een huzarenstukje.
Natuurlijk is er schade aangebracht: imagoschade, ten eerste, buiten de wil van De Lijn om, natuurlijk. Er is ook financiële schade. Het financiële plaatje moet nog volgen.
Ik weet niet welke piste er gevolgd wordt, maar het is toch wel opvallend dat die vandalen blijkbaar wisten hoe en waar ze moesten zijn. Ik hoop in ieder geval dat het vandalisme niet van binnen de organisatie is gepleegd, want dat zou helemaal bijzonder jammer zijn.
Maar ik stel inderdaad vast dat u meer zult inzetten op die budgetten. Misschien kan er ook op andere vormen van alarmen ingezet worden. Het gaat niet alleen over camera's, denk ik. Er zijn voldoende zaken op de markt die kunnen worden ingezet om dergelijke plaatsen te beveiligen. Misschien kan dat ook eens bekeken worden. Maar ik denk in ieder geval dat het toch een topprioriteit moet zijn om dergelijke zaken zo veel mogelijk te voorkomen.
Mevrouw Robeyns heeft het woord.
Minister, ik wil mij graag aansluiten bij de vraag van de collega's. Ik denk dat het heel belangrijk is dat wij de nodige inspanningen leveren om de veiligheid van de voertuigen, de stelplaatsen, maar zeker ook de veiligheid van het personeel zo veel mogelijk te garanderen. En camera's kunnen daar inderdaad een hulpmiddel zijn. Ik heb begrepen dat er toch nog wel wat onduidelijkheid was over het aantal camera's dat werkelijk op die stelplaatsen aanwezig was. Als ik u goed heb begrepen, was het enkel in Winterslag dat er twee camera’s hangen, en moeten die in Hasselt nog geplaatst worden.
Ik heb wel begrepen dat er in het verleden wel al incidenten geweest zijn met de beschadiging van wagens van personeel in de buurt van de stelplaats in Hasselt. Deze schade zal wellicht eenmalig zijn, maar het is niet eenmalig dat er incidenten gebeuren. Uiteraard ook van onze kant chapeau aan de medewerkers van De Lijn om alles zo snel te depanneren.
Maar is er, los van de uitbreiding van de camera's, eigenlijk een globaal veiligheidsplan binnen De Lijn voor de stelplaatsen, en bij uitbreiding voor het personeel, minister?
De heer Brouns heeft het woord.
Ik wil daar kort bij aansluiten. Er is al heel veel over gezegd, en wij delen uiteraard de mening dat er enorm snel gehandeld is, waarvoor een dikke pluim. Maar uit elk incident moeten er ook lessen getrokken worden, vandaar ook de vraag naar een technopreventieve analyse. Collega Robeyns verwijst naar een veiligheidsplan. Is er een grondige risicoanalyse op technopreventief vlak, naar zowel de infrastructuur van de stelplaatsen als naar de bussen? Is daar een grondige analyse op gebeurd, om dat in de toekomst te vermijden? Misschien is een actualisatie van de veiligheids- en risicoplannen daar wel aangewezen.
Minister Peeters heeft het woord.
Bedankt voor de bijkomende vragen en bedenkingen. Die pluim naar de werknemers van De Lijn is zeker terecht, als we zien dat tegen de middag heel het plan opnieuw operationeel was, en de reizigers niet langer in de kou moesten staan. Dat mogen we zeker in de picture zetten.
Wat betreft de specifieke vragen rond de camera's: zoals ik daarstraks al zei, werden de camera’s in Winterslag recent vervangen. Nu, om u daar bij benadering de kostprijs van te geven: daar ging het om een kostprijs van 4000 euro, mijnheer Verheyden. Dat zit dus in de reguliere werking van De Lijn, het is niet zo dat daar een extreem hoog budget voor moet worden uitgetrokken. Maar dat is wat daar dus recent aan videobewaking werd geïnstalleerd. Het gaat over videobewaking, dus er kan over een lange periode worden gefilmd. Men kan achteraf ook die banden ter beschikking stellen van de politie, en men kan dat steeds herbekijken. Dat is ook hier gebeurd: dat materiaal is ter beschikking gesteld van de politie in het kader van het onderzoek.
Er waren dan nog een aantal vragen naar het veiligheidsplan. Ik ben deze week onder meer nog op de stelplaats in Hasselt geweest, en ik moet zeggen dat het zeker niet zo evident is om daar zonder meer binnen te komen, met onder meer die omheining. Desgevallend kunnen de commissieleden daar misschien ook eens een bezoekje aan brengen. Maar sowieso heeft De Lijn zelf ook haar veiligheidsplan ten aanzien van het personeel, in het kader van preventie op het werk, zoals elk bedrijf dat uiteraard nodig heeft. Maar zij zetten ook volop in op veiligheid.
Een dergelijke situatie als hier, waarin moedwillig op één nacht tijd drie stelplaatsen worden aangedaan, om daar zo veel mogelijk bussen te saboteren? Ik denk dat het zeer moeilijk is om zich tegen dergelijke vormen van vandalisme te verdedigen. Nu, het is absoluut niet goed te praten, maar ik ben er zeker van dat De Lijn alles op alles zet om dergelijke zaken in de toekomst te voorkomen. En we hopen uiteraard dat de daders zo snel mogelijk gevat worden. Want dergelijk laakbaar gedrag zorgt ervoor dat heel wat mensen die aangewezen zijn op het openbaar vervoer in de kou moeten blijven staan, wat totaal onaanvaardbaar is. Ik neem aan dat we het daar allemaal over eens zijn.
De heer Maertens heeft het woord.
Bedankt, minister. Uw antwoorden zijn heel duidelijk. Ik hoop echt dat men daar bij De Lijn versneld werk van maakt. Want ik zeg het, die camera's kosten echt niet zoveel geld. Want we weten allemaal dat zulke incidenten, die heel veel media-aandacht naar zich toe zuigen, wel eens voor copycats kunnen zorgen. Ik hoop dat dat niet het geval is. Dus ik denk dat het aangewezen is dat er snel overal voldoende camera’s zijn, zodat als er iets gebeurt, de daders gevat worden.
De heer Verheyden heeft het woord.
Bedankt voor uw antwoorden, minister. Ik hoop in ieder geval dat de feiten eenmalig waren. Maar het is misschien toch wel eens de moeite om voor alle stelplaatsen in Vlaanderen eens een risicoanalyse op te stellen, en te bekijken waar die veiligheidsmaatregelen eventueel geoptimaliseerd kunnen worden. Zo kunnen dergelijke feiten niet door copycats op andere plaatsen gepleegd worden, zoals collega Maertens zei. Ik denk dat dat nuttig zou kunnen zijn. Bedankt.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.