Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
De heer Schiltz heeft het woord.
Minister, u bent vertrouwd met de saga rond 3M en de PFOS-vervuiling. Intussen is na tussenkomst van Karl Vrancken de meer specifieke behandeling van de vervuiling op het terrein afgesproken, die nog veiliger en beter moet zijn. Zowel in de dading die is gesloten tussen Leefbaar Antwerpen door Innovatie en Samenwerken (Lantis) en 3M als in de vaststellingen achteraf, blijkt er een stuk vervuilde grond te zijn dat, om het technisch te zeggen, een concentratie van meer dan 1000 microgram per kilogram droge stof PFOS bevat en dat door 3M veilig afgevoerd en behandeld zou moeten worden, in overeenstemming met alle regels, vergunningen en normeringen.
Op het moment dat wij in de onderzoekscommissie die vragen stelden, wist niemand waar die grond naartoe was, maar nu blijkt die dus afgevoerd te zijn naar Indaver. Dit is één geval maar er zijn, zoals we weten, in Vlaanderen nog PFOS-houdende gronden en dus minister, wil ik u vandaag graag een aantal vragen stellen over hoe met deze gronden wordt omgegaan.
Zijn er intussen protocollen? Is duidelijk op welke manier die grond veilig gestockeerd, verwerkt, behandeld, gestort kan worden? Zijn er normeringen voor stortplaatsen voorzien? Volgt de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) deze gronden goed op?
Wordt er ook op toegezien dat er geen verspreiding van vervuilde gronden plaatsvindt? Het is een van de belangrijkste bezorgdheden dat vuile grond niet ergens anders terechtkomt. We weten dat in het verleden vervuild slib op akkers werd uitgespreid en dergelijke meer, iets wat we te allen tijde moeten vermijden.
Samengevat, minister, wat is het kader om met deze gronden om te gaan? Wordt dat voldoende gecontroleerd en gehandhaafd?
Minister Demir heeft het woord.
De commissie onder leiding van Karl Vrancken heeft een aantal aanbevelingen gedaan voor de werkzaamheden op de Oosterweelwerf. Ik vind het evident dat deze aanbevelingen ook worden doorvertaald naar de werken op het terrein. Mijn administratie is hierover in overleg met Lantis, en Lantis heeft aangegeven dat het daar ten volle rekening mee zal houden.
Specifiek wat de grondverzetsregeling betreft, acht de OVAM dat voldaan is aan de voorwaarden om de werken te starten. Niettegenstaande is de erkende bodemsaneringsdeskundige van Lantis bezig aan de actualisatie van het technisch verslag om hierin ook de aanbevelingen te verankeren. Ik denk dat dat een goede zaak is. Daarnaast zal Lantis ook nog een verzoek tot bijstelling van de voorwaarden van de omgevingsvergunning voor de werfzone indienen die nu nog besproken worden tussen Lantis en de administratie. Daar zullen voorwaarden uit voortvloeien die ook betrekking zullen hebben op de veiligheidsberm. Dit zijn zaken die ook aan bod zijn gekomen in de commissie onder leiding van Karl Vrancken en die twee extra toxicologen. Onze administraties volgen nauwgezet op dat de voorwaarden voor de omgevingsvergunning worden bijgesteld.
In samenspraak met de toezichthouders van de diverse milieu-administraties is een gezamenlijk handhavingsplan opgesteld. De activiteiten worden dan ook van nabij door mijn administraties opgevolgd. Zo werden al meerdere inspecties op het terrein uitgevoerd en is er ook een maandelijkse rapportageplicht aan de OVAM over de grondopslag en de afwerking van de verschillende zones.
Voor de verwijdering van deze hopen bezorgde de afdeling Handhaving de intentie tot het opleggen van een bestuurlijke maatregel aan 3M om deze conform de wetgeving af te voeren en te verwerken. De wettelijk voorziene hoorzitting hierover vond vorige vrijdag plaats. Het verweerschrift van 3M wordt momenteel beoordeeld. De afdeling Handhaving heeft lastens 3M ook een proces-verbaal opgesteld voor het misdrijf ‘achterlaten van afval, opslag van afval en/of verontreinigde gronden zonder omgevingsvergunning’.
Het moment waarop en de plaats waarnaar die gronden zullen worden afgevoerd, zal afhangen van de bestuurlijke maatregel. Zodra de beoordeling van het verweerschrift achter de rug is, zal hierover snel duidelijkheid komen.
U vraagt wat daar vervolgens mee zal gebeuren. Ik denk dat er twee pistes zijn voor de verwerking van deze hopen: storten op een categorie 1-stortplaats ofwel verwerking door een vergunde verwerker, bijvoorbeeld een grondreinigingscentrum. De verwerking door een grondreinigingscentrum is afhankelijk van de verwerkingscapaciteit, de exacte aard van de gronden en de acceptatiecriteria.
Het transport moet zodanig gebeuren dat verwaaiing wordt vermeden. Dit kan door vervoer in afgedekte omstandigheden. Na metingen voor de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) en de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), die de aanwezigheid van PFAS en fijn stof aantoonden in de omgeving van de Oosterweelwerf, heeft de VMM een stofactieplan uitgewerkt. In overleg met Lantis plaatst de VMM nieuwe meetposten in de omgeving van de woonkernen, onder andere op Antwerpen Linkeroever, om de nabijgelegen woonzones te beschermen tegen mogelijke pieken van verwaaid stof in de omgeving van 3M. Op deze meetlocaties zullen de stofconcentraties ook voortdurend worden gemonitord. De locaties van de nieuwe meetposten worden daarbij ook zodanig gekozen dat er bij elke windrichting een vergelijking kan worden gemaakt tussen de gemeten stofconcentraties beneden- en bovenwinds ten opzichte van de terreinen van 3M en de Oosterweelwerf. Op die manier kan de bijdrage van het grondverzet aan de actuele stofconcentraties in de nabijgelegen woonkernen goed worden gemonitord en kunnen ook extra maatregelen worden getroffen wanneer er bijvoorbeeld stofpieken geregistreerd worden.
Op en rond de site moet 3M een beschrijvend bodemonderzoek uitvoeren om de risico’s van de verontreinigde bodem in kaart te brengen en zo nodig te saneren. Momenteel is dat onderzoek in uitvoering. Zoals u weet, zullen de saneringsmaatregelen uitgewerkt worden in het bodemsaneringsproject dat volgt op het beschrijvend bodemonderzoek.
De heer Schiltz heeft het woord.
Minister, de actualiteit staat natuurlijk niet stil en toen ik die vraag heb opgesteld, wisten we misschien nog minder dan vandaag. Wanneer u dus ‘deze week’ antwoordt, dan weet ik niet of het effectief deze week is dat die hoorzitting plaatsvindt.
Ik dacht van wel, ja.
Dan zal beslist worden wat met die grond zal gebeuren. Maar de OVAM heeft ons vorige week tijdens de hoorzitting verteld dat die grond al bij Indaver zou zijn. Spannend. Dat is dus niet het geval, dat moet nog beslist worden.
Wat uw opmerking over de twee mogelijkheden inzake verwerking betreft, was de eerste piste het storten op een erkende stortplaats categorie 1 – dat lijkt me evident – waarbij dan, neem ik aan, het uitlogingsgevaar op alle mogelijke manieren wordt bestreden. Ik denk dan aan de sarcofaagberging die we in de commissie al hebben besproken. Een tweede piste is het spoelen maar daar is nog wat discussie over. Er is een bedrijf in Beveren of in Kallo dat aan grondspoeling doet maar er is nog discussie of ze dat voldoende grondig kunnen doen. Ik heb begrepen dat er ook al wat ladingen grond uit Nederland zijn aangevoerd. Zaak daar is natuurlijk om er nauwgezet op toe te zien dat zorgvuldig wordt omgesprongen met wat aan effluent, aan afval uit die grond of uit dat spoelwater komt.
Tot slot zijn er nog een aantal bezorgdheden en bedenkingen. Waar restfracties verbrand worden aan hoge temperaturen, heb je natuurlijk nog wat as over. Er is ook het verwerken van de actieve kool die gebruikt wordt bij de diverse filterinstallaties die momenteel geïnstalleerd zijn. Zowel bij 3M als bij Lantis is het natuurlijk zaak om daar op te letten dat die assen hetzelfde pad volgen als de zwaar vervuilde grond en dat die nergens terecht kunnen komen.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Dank u wel, collega Schiltz, voor de goeie vraag. Ik heb daar nog een bijkomende vraag bij, minister. In zijn toelichting in de onderzoekscommissie gaf de heer Vrancken aan, toen het ging over het onderzoeksrapport grondverzet, dat hij niet aangesteld was om normen te herzien, maar dat hij de Vlaamse overheid wel aanraadde om het normenkader rond PFOS en PFAS op basis van de EFSA-opinie (Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid) te herzien en te actualiseren. Bent u van plan om het volledige normenkader dan ook te actualiseren op basis van die opinie? En wanneer zal dat gebeuren?
Mevrouw Perdaens heeft het woord.
Bedankt voor de vraag, collega. Op dit ogenblik loopt het beschrijvend bodemonderzoek, dat volgend jaar zou worden opgeleverd. Dat is natuurlijk heel erg belangrijk voor de hele site. Ik denk dat iedereen die in de onderzoekscommissie zit, daar het belang van onderkent. Aangezien de huidige werken op dit moment gelijk lopen met dat beschrijvend bodemonderzoek, minister, vroeg ik me af hoe de twee zich tot elkaar verhouden. En impacteren die twee elkaar dan niet?
Mevrouw Rombouts heeft het woord.
Ik wil de minister hartelijk danken voor het antwoord en de collega voor de vraagstelling. Ik heb een gelijkaardige vraagstelling, maar ik had die gericht aan collega-minister Peeters, verantwoordelijk voor Openbare Werken, vanuit het oogpunt van het rapport Vrancken, dat is vrijgegeven en waarin toch een aantal aanbevelingen en adviezen zitten die het best gevolgd worden. De vraag is dan in welke mate aanbevelingen ook effectief hard worden gemaakt. Daar is mijn vraag ook op gericht. En dat zou ik u ook willen vragen.
Ik heb begrepen dat er een aantal trajecten zeker doorlopen worden, samen met Lantis, om bijvoorbeeld vergunningen aan te passen en zo meer. Worden alle aanbevelingen die in het rapport Vrancken staan effectief allemaal hard gemaakt? Worden die allemaal gevolgd? Of zijn er die niet gevolgd worden? En wie is verantwoordelijk om dat dan op te volgen? Is het, naar ik begrijp uit uw antwoord, de OVAM die het volledige rapport van de heer Vrancken opvolgt, om te zien hoe alles effectief wordt geïmplementeerd? Of zit dat verspreid over de verschillende administraties? Kunt u mij daar wat duiding over geven, zodat we weten hoe dat precies wordt opgevolgd? Als het eenmaal van kracht wordt, ga ik ervan uit dat ook de effectieve handhaving zal volgen.
Een tweede vraag gaat specifiek over de terugkoppeling naar bewoners. We hebben ook een plaatsbezoek gehad. Ik denk dat eenieder beseft dat er wel wat vragen en bezorgdheden leven op het terrein. Er is aangegeven dat er rond communicatie een aantal acties zouden worden ondernomen. Hebt u er weet van of dat ook opgenomen is door Lantis? Er werd gesproken over een dashboard waar men actief zou communiceren met burgers. Hebt u daar ook weet van? Zo niet, ga ik dat elders navragen.
De heer Daniëls heeft het woord.
Ik wil nog even aansluiten bij deze vraag, vanwege de onduidelijkheid die er heerst over de hopen van 3M. We moeten opletten, collega's, want eigenlijk komt het erop neer dat elke hoop grond met PFOS op de site van Lantis een hoop van 3M is. Want het komt namelijk van dat bedrijf.
Het zou wel interessant zijn, minister, om daarrond wat duidelijkheid te creëren. We hebben langs de ene kant de hopen die er liggen, de veiligheidsberm. Dat is één zaak. Langs de andere kant is er grond die gebruikt wordt voor bouwkundige toepassingen. En daarnaast zijn er dan ook nog de gronden die worden teruggelegd op het terrein van 3M, met hoge waarden, en die gesaneerd moeten worden. Ik denk dat het goed is om dat eens in kaart te brengen, want de verwarring is er natuurlijk wel. Eerst kregen we te horen, zoals collega Schiltz ook zei, dat die gronden afgevoerd zijn. Dan zei iemand anders dat ze naar Indaver zijn. Ik vrees dat verschillende instanties het niet noodzakelijk over dezelfde hopen grond hebben. Ik rijd daar elke dag langs, collega's. Daar zijn heel veel hopen. Misschien is het goed dat er een goede indicatie is van over welke grond we waar spreken, voordat er verwarring ontstaat van wat naar waar is weggevoerd.
Minister Demir heeft het woord.
Ik zal u schriftelijk een overzicht van de hopen vervuilde gronden bezorgen. Want een oude hoop is destijds inderdaad afgevoerd naar Indaver, maar er liggen ook nog heel veel hopen vervuilde grond bij 3M. Als het goed is, en om nauwkeurig te zijn, zal ik dat schriftelijk overmaken, zodat we geen hopen vergeten mee te delen.
Het is inderdaad zo, collega Schiltz, dat er verschillende firma's zijn die aangeven grond te kunnen reinigen. Op dat gebied hebben wij in Vlaanderen heel wat kleine kmo's die met innovatie bezig zijn. Zij hebben zich ook aangemeld. Wij sturen die door naar de experten, om te kijken in hoeverre ze effectief kunnen reinigen. Die oefening wordt gemaakt. Voor effluent wordt inderdaad ook gekeken naar de lozingsnormen. Het is ook van belang om dat op die manier te doen.
Collega Schauvliege, er is inderdaad een werkgroep opgericht met alle partijen die daaraan samenwerken, onder andere mijn administratie en het agentschap Zorg en Gezondheid, om te bekijken hoe de waarden van EFSA kunnen worden geïmplementeerd. U weet ook dat Vlaanderen, en niet de Federale Regering of Wallonië, dit dossier op de Europese agenda heeft gelegd, om te zeggen dat wij samen met Duitsland, Nederland en Denemarken willen dat er een Europees kader komt. Want of je nu PFOS/PFAS hier hebt of in Nederland of Duitsland... Dat is ook belangrijk ten aanzien van de bedrijven en de industrie, zodat iedereen met dezelfde normen werkt.
Ik stel wel vast dat er grote bereidwilligheid is, ook binnen Europa, om die oefening te doen. We zullen zowel op Europees niveau als binnen de werkgroep die we hebben, kijken waar we naartoe gaan met de normen. Dat maakt ook deel uit van het PFAS-actieplan. Zoals u weet, hebben we vorig jaar een PFAS-actieplan gehad, met heel wat maatregelen en acties die we uitrollen. Nu zijn we wat aan het versnellen. De normeringen zaten daar ook in, en ook de meettechnieken. Maar wat de normen betreft, blijf ik erbij dat het echt goed is dat we vanuit Vlaanderen op Europees niveau de kar duwen, zodat er Europese normeringen komen, zodat het ook voor alle landen gelijk is.
De heer Schiltz heeft het woord.
Ik ben het volledig met u eens, minister. Het heeft weinig zin dat wij hier de rotzooi opkuisen, maar dat ondertussen ons milieu via de buurlanden alsnog bezoedeld zou worden. Een Europese aanpak is dus zeker nodig.
Elk nadeel heb zijn voordeel, zegt een Chinees spreekwoord. De miserie is kolossaal, maar er zijn ook opportuniteiten. Misschien kan Vlaanderen inderdaad niet alleen in de normering, maar ook in innovatieve technieken om te saneren, de voorhoede nemen. En dus denk ik dat het interessant is om daar verder naar te kijken. We zien ook dat op de Lantiswerf voor het eerst gefilterd wordt tot op de detectielimiet. Als we daar komen, denk ik dat we toch al iets geruster mogen zijn dat er weinig of geen bijkomende vervuiling in het milieu optreedt.
Minister, zoals gezegd is het cruciaal om alle met PFOS vervuilde gronden goed in de gaten te houden zodat nergens een verergering van de vervuiling optreedt, en dat ook de OVAM en de Grondbank nauwlettend in de gaten houden dat die grond op een veilige plaats geborgen kan worden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.