Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer van Rooy heeft het woord.
Op 1 oktober legde de nieuwe Federale Regering de eed af. Het regeerakkoord van die regering herbevestigt de kernuitstap in 2025, maar zegt daarover pas een definitieve beslissing te nemen in november 2021. Mochten er problemen opduiken wat betreft de bevoorradingszekerheid, dan zal de regering de kalender van de kernuitstap toch nog kunnen wijzigen. De kersverse federale energieminister, Tinne Van der Straeten, laat er echter geen twijfel over bestaan dat wat haar betreft de kernuitstap in 2025 volledig uitgevoerd zal worden.
Om de bevoorradingzekerheid te waarborgen zal de Federale Regering inzetten op zogenaamde hernieuwbare energie en de bouw van gascentrales. Deze gascentrales zullen echter verantwoordelijk zijn voor een enorme toename van de CO2-uitstoot en ook Vlaanderen dwingen nog meer maatregelen te nemen om onze broeikasgasuitstoot terug te dringen en die Europese doelstellingen te halen. Eind september werd ook bekend dat de Europese Commissie een diepgaand onderzoek start naar het zogenaamde capaciteitsvergoedingsmechanisme (Capacity Remuneration Mechanism of CRM), het subsidiesysteem om de investeringen in nieuwe gascentrales aan te zwengelen. De Europese Commissie denkt namelijk dat het CRM kan neerkomen op verboden staatsteun. De bevoorradingszekerheid bij de uitvoering van de kernuitstap lijkt dus allesbehalve gegarandeerd. Vlaanderen dreigt hier het grootste slachtoffer van te worden.
In Nederland wordt ondertussen taboeloos het debat gevoerd met betrekking tot het bouwen van nieuwe kerncentrales. Daar beseft men wel dat deze propere CO2-vrije vorm van energie niet alleen actief bijdraagt tot het verminderen van de broeikasgasuitstoot, maar ook dat een kerncentrale op veel minder weerstand stuit bij de bevolking – dit in tegenstelling tot het massaal bouwen van windmolens op land in een dichtbevolkte regio zoals de onze. Bovendien wordt een afhankelijkheid van gas uit Rusland of elders vermeden.
De nieuwe federale minister van Energie stelde nog met haar Vlaamse collega aan tafel te moeten gaan zitten, maar deed uitschijnen er alle vertrouwen in te hebben de Vlaamse minister te kunnen overtuigen van de plannen van de Federale Regering.
Minister, wat zullen volgens u de gevolgen zijn van het federale beleid op de Vlaamse energie- en klimaatplannen?
Dreigt de energiebevoorrading van Vlaanderen in het gedrang te komen? Liggen er plannen klaar om in dat geval op Vlaams niveau op te treden? Zo ja, hoe?
Minister, hebt u al overleg gehad met de nieuwe federale minister van Energie Tinne Van der Straeten? Indien ja, wat werd er besproken en hebt u eventuele Vlaamse bezorgdheden aan uw federale collega overgemaakt? Wat was de reactie van de federale minister? Indien niet, wanneer zal dat overleg plaatsvinden?
Minister, vindt u dat we in het belang van de Vlaamse energiebevoorrading het Nederlandse voorbeeld moeten volgen door voluit te investeren in nagenoeg CO2-vrije kernenergie? Indien niet, waarom niet?
Minister Demir heeft het woord.
Het Vlaams Energie- en Klimaatplan 2021-2030 bevat enkel doelstellingen op het niveau van de Vlaamse niet-ETS-sectoren (emissions trading scheme) en omtrent hernieuwbare energie. De CO2-uitstoot voor grote gascentrales komt immers in de ETS-sector terecht. Het lijkt mij wel belangrijk dat we dat goed weten.
Om de kernuitstap op te vangen, wordt op federaal niveau een CRM voorbereid. Hiervoor is wel nog de goedkeuring nodig van de Europese Commissie. Dit CRM-mechanisme zou vooral de bouw van nieuwe gascentrales subsidiëren, of de renovatie en levensduurverlenging van bestaande gascentrales. Er kan een beperkte impact zijn op de Vlaamse non-ETS-doelstellingen indien kleine fossiele wkk-installaties (warmtekrachtkoppeling) kunnen meedingen in dit CRM-mechanisme en dit ertoe zou leiden dat er nieuwe gesubsidieerde wkk-installaties gebouwd worden.
Indien het CRM-mechanisme door de federale overheid wordt ingevoerd, dient de Vlaamse ondersteuning voor wkk-installaties geëvalueerd te worden om oversubsidiëring te vermijden.
Voor alle duidelijkheid: het bewaken van de bevoorradingszekerheid is een exclusieve federale bevoegdheid en ik reken er dan ook op dat de federale overheid hiermee zeer voorzichtig omspringt, het licht niet laat uitgaan en gepaste initiatieven zal ondernemen om de bevoorradingszekerheid te garanderen.
In het nieuwe federale regeerakkoord staat onder andere dat de Federale Regering een continue monitoring zal opzetten van de productiecapaciteit en dit in nauw overleg met de federale energieadministratie, de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG) en Elia. Daarnaast is ook opgenomen dat er een interfederale en multidisciplinaire werkgroep wordt belast met de evaluatie en actualisatie van bestaande noodplannen, waaronder dat omtrent energiebevoorrading. Wij zullen hier uiteraard ook aan deelnemen.
Er is op dit moment nog geen overleg geweest met de federale minister van Energie, maar dat staat ingepland op 18 november. Dit onderwerp zal natuurlijk deel uitmaken van het gesprek.
De heer Van Rooy heeft het woord.
Het boezemt mij weinig vertrouwen in dat die bevoorradingszekerheid de volle bevoegdheid is van het federale niveau. Het zal u niet verbazen dat ik dat als Vlaams-nationalist een groot probleem vind. Ik zal hopen dat u dat ook vindt, minister Demir. Maar dat zijn de zaken zoals ze vandaag zijn.
Ik kijk uit naar uw overleg op 18 november. Ik hoop dat u ons daarover dan ook informeert. Ik zal daar alleszins de nodige vragen over stellen. Ik blijf wel wat op mijn honger zitten, u hebt niet op alles geantwoord. Misschien kunt u op dat overleg wel aan mevrouw Van der Straeten meegeven dat men in Nederland dat taboeloos debat over kernenergie heeft geopend, en kunt u haar daar alleszins over ondervragen of daar met haar over spreken. Misschien kunt u ze toch op andere gedachten brengen, ook al besef ik dat dat gezien haar 'groene' achtergrond – tussen aanhalingstekens – wellicht ijdele hoop is. U kunt het alleszins proberen.
Ik stel dadelijk samen met een aantal andere collega’s nog een andere vraag over het niet behalen van de doelstellingen wat hernieuwbare energie betreft. Het lijkt mij dus toch dat u op federaal niveau op tafel moet kloppen. Als die kernuitstap gebeurt en die gascentrales worden geïnstalleerd, dan lijkt het mij dat Vlaanderen, dat nu al de hernieuwbare energiedoelstellingen niet haalt en daardoor bijvoorbeeld in Denemarken energie moet gaan kopen – dat is natuurlijk een soort van virtuele zaak – de situatie nog zal zien verergeren, neem ik aan. Hoe ziet u dat concreet? Zullen we niet steeds meer beboet worden door de Europese Unie omdat we die doelstellingen niet halen, of die boetes proberen te omzeilen door elders in Europa hernieuwbare energie te kopen? Dat is nu al het geval, dus ik vrees dat dat zal verergeren mocht die kernuitstap effectief plaatsvinden, zoals mevrouw Van der Straeten zo overtuigend zegt. Misschien kunt u die vrees met mij delen.
De heer Danen heeft het woord.
Eerst en vooral is er geen nieuwe wetgeving gepland of ingesteld rond de kernuitstap, de bestaande loopt voor alle duidelijkheid gewoon door. Ook de N-VA heeft die wetgeving op federaal niveau mee goedgekeurd.
Ten tweede zegt u dat Nederland volop terug investeert in kernenergie.
Momenteel bestaat 6 procent van de Nederlandse energiemix uit kernenergie. De problemen met de centrale van Borssele zijn u wellicht ook niet onbekend. Maar daarnaast wil ik meegeven dat er gewoon een voorzichtig onderzoek is gestart om te kijken of kernenergie een toekomst heeft in Nederland. Dat is een hele andere piste dan dat men volop investeert in kernenergie. Dat is helemaal niet het geval. Men is gewoon aan het onderzoeken of er eventueel een nieuwe kerncentrale kan worden gebouwd. En als we naar andere voorbeelden kijken, zoals Finland of Groot-Brittannië, dan maak ik mij sterk dat een nieuwe kerncentrale daar nooit zal komen.
De heer Coenegrachts heeft het woord.
Ik ben natuurlijk geen Vlaams-nationalist, zoals u weet. Wat mij betreft denk ik dat de minister terecht heeft gewezen op de nood aan overleg en samenwerking tussen de verschillende beleidsniveaus in dit land. En dan zou ik van de gelegenheid kort gebruik willen maken om vertrouwen te hebben in de beleidsniveaus in dit land. Ik denk dat ook het federale niveau niet de ambitie heeft om het licht uit te doen. De bevoorradingszekerheid is een federale bevoegdheid en er wordt samengewerkt met de verschillende gewesten in dit land om te zorgen voor een transitie naar hernieuwbare energie, en dat lijkt mij de juiste manier van werken, de juiste piste. Wij ondersteunen de minister daarin ter zake.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Ik denk dat het goed is dat er overleg komt met uw federale collega. Er is heel veel werk te verzetten. Ik had twee vragen, minister. U haalde zelf de wkk’s aan als eventuele deelnemers aan het CRM. Gaat u daaromtrent actief beleid voeren en wat is uw mening omtrent het inschakelen van wkk’s in de bevoorradingszekerheid en eventueel in het CRM-mechanisme?
Een tijdje terug was er die EnergyVille-studie die vaak werd becommentarieerd vanwege de voor- of nadelen van het al dan niet verlengen van twee kernreactoren. Een andere belangrijke conclusie in die EnergieVille-studie was dat we de systeemkosten van onze energiebevoorrading fors omlaag kunnen krijgen door onze eigen hernieuwbare energiedoelstellingen op te trekken van 40 naar minstens 50 of zelfs 60 procent van de totale bevoorrading. Ik had daar graag uw mening over gehoord. Neemt u de resultaten van die studie mee in het overleg met uw federale collega?
De heer Gryffroy heeft het woord.
Ik wil toch een paar bijkomende opmerkingen geven. De systeemkosten en dus het verhogen van het aandeel hernieuwbare energie, dat staat in de teller. In de noemer staat ons totale energieverbruik. Ik zou dus liever hebben dat we meer inzetten op het totale energieverbruik, wat uiteraard veel interessanter is om aan de doelstellingen te komen dan altijd maar pleiten voor meer hernieuwbare energie.
Wat de vraag betreft of er al dan niet gascentrales komen: dat is een Europese ETS-problematiek. Maar als we wkk’s gaan promoten in Vlaanderen om het probleem daarmee voor een stuk op te lossen, wordt het wel een non-ETS-gebeuren, en dan zit het op Vlaams niveau. Ik zou dus toch willen vragen om enige voorzichtigheid in te bouwen.
En u kent ons standpunt: wij blijven bij het standpunt om minstens twee kerncentrales minstens tien jaar langer open te houden.
Ik wil er namens mijn fractie nog even bij de minister op aandringen dat, indien zij inderdaad gaat praten met haar federale collega over wat er in Nederland gebeurt, zij ook de boodschap meeneemt dat minstens zowat alle grote energiegroepen, met inbegrip van de uitbater van die twee Belgische kerncentrales, al hebben laten weten niet geïnteresseerd te zijn in het bouwen van nieuwe nucleaire centrales in Nederland. De reden is dat het economisch en financieel riskant en duur is en dat het niet past in de structuur van het stroomnet.
Als de heer Van Rooy daar op eigen kosten wil inspringen, dan moet hij dat maar doen, maar mij lijkt dat onwaarschijnlijk.
Minister Demir heeft het woord.
De bijdrage van wkk is welkom, maar natuurlijk beperkt en relatief duur. Het betreft veel kleine eenheden, waarvan de CO2-uitstoot inderdaad ook in de Vlaamse niet-ETS-sector terechtkomt. Ik wacht dus op duidelijkheid, ook vanuit Europa, over het geplande CRM-systeem, om dan te kijken of en hoe wkk kan bijdragen aan de leveringszekerheid.
We hebben een doelstelling op het vlak van hernieuwbare energie. Zoals afgesproken, wil ik die ook verder uitbouwen. Ik vind het wel belangrijk dat we onze doelstelling op het vlak van hernieuwbare energie halen. Ik heb een bezorgdheid: als Europa dat lineair omhoogtrekt, dan moet er rekening gehouden worden met het potentieel aan hernieuwbare energie dat aanwezig is in een lidstaat. Het is niet van niet willen, maar er moet gekeken worden of er voldoende potentieel is om hernieuwbare energie aan te maken. De huidige doelstelling zullen we verder uitbouwen, met of zonder kernuitstap.
Ik heb een overleg gepland met mijn federale collega. Mijn bedoeling is vooral in overleg te treden over twee zaken die belangrijk zijn voor Vlaanderen en voor ons allemaal: de bevoorradingszekerheid en de betaalbaarheid voor zowel gezinnen als bedrijven en kmo's. Die twee zaken zal ik met het federale niveau bespreken op 18 november. Er zullen daarna waarschijnlijk nog andere overlegmomenten plaatsvinden. Het is in ieder geval niet mijn bedoeling om ruzie te gaan maken. Dat is absoluut uit den boze. Er moet bevoorradingszekerheid zijn want het licht mag niet uitgaan en we moeten natuurlijk ook op de centen letten.
De heer Van Rooy heeft het woord.
U weet dat in deze commissie het Vlaams Belang de enige partij is die volop inzet op kernenergie en daar als enige een toekomst in ziet. Alle andere partijen denken daar heel anders over. De N-VA zit daar een beetje tussenin en zegt dat we de centrales nog een beetje moeten openhouden – in die zin hebben ze hun kar gekeerd –, maar ze willen wel niet investeren in kernenergie en nieuwe kerncentrales. Dat willen wij wel.
Het is jammer dat er dan toch telkens dingen worden beweerd die niet kloppen, dat mij zelfs woorden in de mond worden gelegd die ik niet heb uitgesproken. Mijnheer Danen, ik heb het woord ‘investeren’ niet gebruikt. Ik heb erop gewezen dat in Nederland het taboeloos debat over kernenergie is geopend. Dat heb ik gezegd. Ik heb daarover geen champagne ontkurkt. Ik heb niet gezegd dat er nu onmiddellijk twintig kerncentrales worden gebouwd. Neen, ik heb dat heel droog en waarheidsgetrouw weergegeven. U moet mij die woorden niet in de mond leggen.
Maar kijk wat lees ik hier: ‘Franse energiereus wil kerncentrale bouwen in Nederland’. Dat stond in de krant op 9 oktober. De heer Tobback zegt dat er niemand wordt gevonden en dat ik het misschien uit mijn eigen zak kan betalen, maar dat klopt gewoon niet. Er is wel degelijk een energieproducent die een kerncentrale zou willen bouwen in Nederland. Wie zoekt, die vindt, zou ik zeggen. Als een overheid – dat is natuurlijk de essentie – vertrouwen geeft aan leveranciers en bouwers van kerncentrales en de groene illusie van zonnepanelen en windmolens vaarwel zegt, dan zijn er natuurlijk constructeurs die daar financiën in willen pompen. Dat bewijst Nederland.
Laat me ook heel duidelijk stellen dat het niet zomaar een klein berichtje is op bladzijde twintig van een krant. Het gaat – en dat zeg ik ook richting minister Demir die met haar partij soms warme contacten onderhoudt met de grootste regeringspartij van Nederland – om de grootste regeringspartij van Nederland, ook de grootste partij in de peilingen, namelijk de liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD).
De VVD zegt dat als het aan hen ligt er in Nederland twee tot tien kerncentrales gebouwd worden. De eerste schop moet rond 2025 de grond in en de overheid kan daar miljoenen euro's in investeren. Wat zegt de VVD daarover concreet? “We gaan het niet redden met zonne- en windenergie. Ik wil geen rommellandschap dat vol geplempt wordt met windmolens en zonneweides. En ik wil ook niet afhankelijk worden van gas uit Rusland.” Dus, er zijn wel degelijk serieuze plannen op komst. De grootste regeringspartij wil erin investeren en er is ook een energieleverancier uit Frankrijk gevonden die de centrales wil bouwen, drie tot tien kerncentrales in Nederland.
En het klopt, mijnheer Danen, dat dat nu nog maar 6 procent is. Dat is natuurlijk veel te weinig. Dat is ook waarom de VVD er wil bouwen. In Frankrijk wordt 75 procent van de energie uit kerncentrales gehaald. Daardoor doet Frankrijk het natuurlijk veel beter dan landen als Duitsland of België op het vlak van CO2-uitstoot. U weet dat ik geen moer geef om CO2-uitstoot, maar alle anderen in deze commissie wel. Wie daar echt om geeft, moet inzetten op kernenergie, en dat gebeurt ook in de rest van de wereld. Hier wordt altijd een verhaaltje opgehangen alsof dat iets van het verleden is, maar kernenergie is in opmars. Er zijn 57 centrales in aanbouw, er zijn er 147 gepland en 337 kernreactoren voorgesteld in diverse landen in de hele wereld. Laat ons dat voorbeeld volgen. Dat zal goed zijn voor ons milieu en voor het klimaat, voor wie dat belangrijk vindt.
De vraag om uitleg is afgehandeld.