Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de betaalstaking tegen de invoering van het nieuwe tarievenstelsel bij De Lijn
Actuele vraag over de dienstverlening op bussen en trams van De Lijn
Verslag
De heer Penris heeft het woord.
Mijnheer de voorzitter, geachte collega's, mevrouw de minister, ik zal mijn tijd nemen zodat de collega's-vraagstellers hier ook aanwezig kunnen zijn. Ook hun invalshoek kan interessant zijn.
Mevrouw de minister, deze actuele vraag gaat over de betaalstaking bij De Lijn. Indien dit een bokswedstrijd was, dan zou ik zeggen dat u gered werd door de gong. We hebben de vraag gisteren ingediend. Vandaag is er de heuglijke tijding dat de betaalstaking werd opgeheven.
Wat was de reden van deze betaalstaking? Het is goed dat daar even op wordt ingegaan. De chauffeurs van De Lijn waren nogal ontevreden over de wijze waarop ze werden geïnformeerd over het nieuwe tarievenstelsel en de invoeringsmodaliteiten. Niet alleen de klant werd verrast door uw demarche. De prijs voor het ticket dat de hardwerkende Vlaming die niet kan genieten van een of ander gratis abonnement, moet betalen, is met 50 percent gestegen. Als hij het ticket gaat kopen in de Delhaize of bij de krantenwinkel op de hoek, dan is de stijging beperkt tot 20 percent. In beide gevallen gaat het echter om een prijsstijging. Het gratisverhaal is dus niet meer sluitend. Er moet worden betaald. Het geld wordt dan gevonden bij de zeldzame nog betalende, hardwerkende Vlaming die gebruik maakt van De Lijn.
Los van het consumentenaspect is er nog het probleem voor de bestuurders van De Lijn, die de invoeringsperikelen op 1 maart aan den lijve hebben ondervonden. Op die dag werden de nieuwe tarieven ingevoerd. Ze waren dermate verbolgen over het feit dat ze zo laattijdig werden geïnformeerd, dat ze prompt een betaalstaking hebben afgekondigd.
Mevrouw de minister, op zich is die betaalstaking geen drama. Voor de consument is dat een goede zaak. Dat is de uitvoering van het ideaal van Steve Stevaert: alles gratis. Ook de hardwerkende Vlaming kon een week lang gratis de tram of de bus nemen, zeker in Antwerpen en Gent, de regio's waar die betaalstaking werd gevoerd. Ze heeft wel bijzonder lang geduurd. Dat is toch opvallend. De staking heeft bijna een week kunnen duren.
Mevrouw de minister, hoe is dat mogelijk? Uit de informatie die we, onder andere, van mensen uit de vakbond hebben gekregen, bleek dat onderhandelen niet mogelijk was. De vakbonden wilden wel onderhandelen met hun regiodirecties. De regiodirecties deelden echter mee dat ze niet bevoegd waren om toegevingen of concessies te doen, om afspraken te maken. Ze moesten wachten op de nationale leiding van De Lijn, die, merkwaardig genoeg, in het buitenland bleek te zijn, met name in Zwitserland. Ik weet niet of dat om te skiën was. De betrokkene heeft ook nog andere mandaten, bijvoorbeeld in de bank. Het is mogelijk dat zij daarvoor in Zwitserland was.
De regiodirecteurs hadden geen onderhandelingsbevoegdheid. Blijkbaar heeft men moeten wachten tot de nationale leiding in het land was. Na haar terugkeer hebben die onderhandelingen dan toch tot resultaten geleid.
Mevrouw de minister, klopt deze informatie? Welke politieke gevolgen koppelt u daaraan? Ook wij maken deel uit van de aandeelhoudersvergadering van De Lijn. We moeten erover waken dat De Lijn niet te verlieslatend wordt. We hebben er dus alle belang bij om te weten dat, als er fouten zijn gemaakt, ze in de toekomst zeker zullen worden vermeden. Als het eventueel om grove fouten gaat, moeten er passende sancties worden getroffen.
Bent u het met me eens dat de informatie aan het rijdend personeel minstens gebrekkig en in elk geval laattijdig werd doorgegeven? Kunt u bevestigen dat de directie van De Lijn afwezig was op het moment dat het heet en spannend werd en dat dit de reden was waarom de betaalstaking zo lang heeft kunnen duren? (Applaus bij het Vlaams Belang)
De heer Glorieux heeft het woord.
Mijnheer de voorzitter, leden van de regering, dames en heren, wat we nu meemaken naar aanleiding van de aangekondigde prijsstijgingen voor bus- en tramritten, is de tol die we betalen voor het gratisbeleid van uw voorgangers. De trouwe gebruiker van de bus en tram blijkt daar vandaag de grootste dupe van te worden. We zijn er met z'n allen van overtuigd dat we de mobiliteit moeten verbeteren en de milieu-impact van het transport moeten inperken. We moeten het gebruik van het openbaar vervoer proberen te bevorderen en mensen die de wagen gebruiken, naar dat openbaar vervoer proberen te lokken. Een prijsstijging is daar absoluut geen goed middel voor.
Er is nog een ander aspect, namelijk de betaalstaking. Deze morgen is er een compromis gesloten waarvan de vakbonden zeggen dat het verre van ideaal is. Als de chauffeurs zelf rittenkaarten en tickets moeten verkopen op de voertuigen, dan komt de stiptheid in het gedrang. De doorstroming van het openbaar vervoer zal zeker schade oplopen. Op dit ogenblik staan er nog lang niet op alle lijnen in Antwerpen en Gent betaalautomaten. In heel wat middelgrote steden zijn er zelfs helemaal geen automaten, ook niet op busknooppunten waar 1.000 mensen per dag opstappen. Op de plaatsen waar er wel staan, blijkt al dat ze in 10 tot 15 percent van de gevallen defect zijn.
Er is een oplossing mogelijk die een win-winsituatie creëert op allerlei vlakken. Er zou op zijn minst op bepaalde lijnen een extra personeelslid kunnen worden toegevoegd aan de chauffeur, namelijk een kaartjesknipper zoals dat vroeger het geval was. Dit zou het comfort van het personeel verhogen en de chauffeur zou zich kunnen concentreren op zijn taak, namelijk rijden. Ook het comfort van de reizigers zou verhogen omdat de dienstverlening verbetert. De doorstroming zou verbeteren omdat de chauffeur geen tickets meer zou moeten afleveren en geld ontvangen of teruggeven. Ook de stiptheid zou verbeteren. Als er twee personeelsleden op de bus of tram aanwezig zijn, zou het veiligheidsgevoel toenemen. Ik verkies een tweede personeelslid boven het plaatsen van camera's. Tot slot worden hiermee jobs voor laaggeschoolden gecreëerd, wat ook niet onbelangrijk is.
Mevrouw de minister, hoe verantwoordt u een verhoging van de tarieven in het kader van een beleid dat probeert om zoveel mogelijk mensen uit de wagen naar het openbaar vervoer te halen? Ziet u het zitten om een proefproject op te starten waarbij op een aantal lijnen wordt gewerkt met een tweede personeelslid? Na verloop van tijd kan dan worden geëvalueerd of dit een oplossing kan zijn.
Mevrouw De Ridder heeft het woord.
Mijnheer de voorzitter, leden van de regering, dames en heren, we hebben allemaal kennis kunnen nemen van de ontwikkelingen de jongste tijd. Langer dan anderhalve week waren er betaalstakingen in Gent en Antwerpen.
Ik kan me indenken dat dit voor de minister een ideaalsituatie lijkt: de alles-is-gratispolitiek gerealiseerd. In Limburg is dat toch ook allemaal gratis. Het kan evenwel niet de bedoeling zijn dat in onze regio te doen, waar de kostendekkingsgraad amper 18 percent bedraagt.
De vakbonden klaagden er aanvankelijk over dat er gebrekkig is gecommuniceerd over de prijsstijgingen. De aap kwam echter uit de mouw toen bleek dat het allemaal neerkomt op het snoeien in de dienstverlening aan de gebruikers. Ze weigeren in Antwerpen en Gent tickets te verkopen op lijnen waar ook automaten staan. Op het VLD-congres over mobiliteit stond de dienstverlening aan de gebruiker centraal. Een goede dienstverlening is een eerste voorwaarde om te komen tot een kwaliteitsvol openbaar vervoer.
Ik wil de minister enkele vragen voorleggen, los van de bekommernissen van de vakbonden terzake en van het feit dat VVM De Lijn langer dan een week lang inkomsten heeft moeten derven. Het wapen van de betaalstaking is enigszins dubbelzinnig en ik ben er dan ook niet echt gelukkig mee. Als werknemers het niet eens zijn met het beleid van de bedrijfsleiding, dan kunnen ze het werk neerleggen. Stelt u zich echter eens even voor dat het personeel van warenhuizen zou reageren zoals de vakbonden van De Lijn, dat net zo goed als een bedrijf moet worden beheerd, uiteraard met inachtneming van het algemeen belang. Wat als het personeel zou blijven werken, maar tegelijkertijd alle producten zomaar gratis zou uitdelen aan de klanten? De Vlamingen zullen daar ongetwijfeld tevreden mee zijn, maar intussen gaat een bedrijf wel failliet.
Hoe groot is inmiddels de financiële schade? Afgelopen vrijdag viel het bedrag van 400.000 euro. Hoe groot is het verlies tot vandaag? Kunt u bevestigen dat dit verlies zal worden gecompenseerd, zij het via een herschikking van budgetten of bij het vinden van middelen, binnen de eigen kredieten? Mijn vraag was eigenlijk bedoeld om te polsen naar de houding die u zou aannemen en om te zien hoe u zou tussenbeide komen in deze patstelling. Inmiddels blijkt er vannacht een akkoord te zijn gesloten, hoewel sommige persberichten vandaag nog berichtten dat de betaalstaking zou doorlopen. De pers is hierover dus niet duidelijk.
Ten gronde heb ik drie vragen. Gaat de minister akkoord om te stellen dat de communicatie beter kan? Er zijn alleszins veel publicaties beschikbaar om dat te doen. Gaat de minister akkoord om te stellen dat chauffeurs niet langer tickets moeten verkopen op lijnen in Antwerpen en Gent waarlangs automaten staan? Enkele maanden geleden zei ze nog dat de dienstverlening aan de gebruiker primordiaal is. Ze zei toen dat mensen moeten worden gestimuleerd om op voorhand tickets te kopen, maar ook dat het mogelijk moet blijven om dat op de bus of de tram zelf nog te doen. Ten slotte wil ik het even hebben over de betaalautomaten langs de perrons. Ik heb daarover al een jaar geleden een vraag gesteld. Heeft de minister inmiddels al concrete stappen ondernomen om ervoor te zorgen dat ze goed functioneren?
Minister Van Brempt heeft het woord.
Mijnheer de voorzitter, geachte collega's, ik dank de vraagstellers voor hun inbreng. Ik wil wel eerst stellen dat ik een beetje verbaasd ben over wat er allemaal bij het onderwerp wordt gesleurd. Ik ben vooral verbaasd over het feit dat de tariefhervorming zo slecht wordt begrepen. Het stoort me ontzettend dat die hervorming wordt voorgesteld als het einde van het gratisbeleid dat door de vorige regering, waarin ook de groenen zaten, tot stand is gekomen. Dat beleid wordt niet gewijzigd. Het gratis abonnement voor 65-plussers blijft behouden. De andere gratisformules, die vooral via de derdebetalerssystemen worden gepromoot, doen het zeer goed. Zeer veel lokale besturen tekenen daarop in.
Er bestaat veel verwarring over de tariefaanpassing. Die aanpassing beoogt een verdere vereenvoudiging: er blijven nog twee tarieven over. De tweede en belangrijkste reden is echter de verbetering van de doorstroming.
En we hebben daar goede redenen voor. In het kader van de CAO-besprekingen hebben we in extra middelen voorzien voor vrije rusttijden. Daarbuiten zijn ook structurele oplossingen nodig. Een deel van de oplossing ligt in het ontmoedigen van het kopen van een ticket op tram of bus. De prijs van een ticket op de tram of bus stijgt van 1 naar 1,5 euro. Het alternatief ligt bij de aankoop van een Lijnkaart in een van de vele voorverkooppunten. Een rit kost dan 0,80 euro. Dat is winst ten opzichte van de situatie vandaag. Als wordt waargemaakt wat we de facto wensen, zullen de inkomsten van de verkoop van biljetten van De Lijn dalen, maar zal er winst worden geboekt op het vlak van de doorstroming.
Voor de betaalstaking van de afgelopen dagen hebben de vakbonden twee redenen aangegeven. Volgens de vakbonden was er vooreerst de gebrekkige communicatie en voorts de verkoop van biljetten op sommige tramlijnen in Antwerpen en Gent. Wat het eerste punt betreft, moet worden gezegd dat er een heel extern communicatieplan van De Lijn werd opgesteld, dat 500.000 euro heeft gekost en tot doel had de communicatie zo vlot mogelijk te houden. De vakbonden waren er altijd van op de hoogte, want ze zaten zelf mee in de raad van bestuur waar het plan werd besproken en beslist.
De doorstroming is zeer belangrijk, al blijf ik zelf ook een voorstander van de verkoop van biljetten op trams en bussen. Sommige automaten functioneren nog altijd niet en na een bepaald uur zijn ook de winkels gesloten. Er blijft dus een alternatief nodig. Het protocol dat vannacht is getekend, komt daaraan tegemoet. Er is dus geen probleem meer en er is een einde gekomen aan de staking. Op 1 maart was de staking over de hele provincie Antwerpen verspreid en in de stad Gent. Vanaf de tweede dag was de staking nog slechts merkbaar in de steden Gent en Antwerpen.
In totaal heeft de staking ons 363.000 euro minderinkomsten gekost. Vanaf de eerste dag zijn de onderhandelingen aangevat zowel in de steden Antwerpen als Gent. Het zou onaanvaardbaar zijn als er aparte afspraken zouden zijn gemaakt voor beide steden. Daarom kon er ook niet onmiddellijk een akkoord worden gesloten. Men is dus vrij snel overgestapt naar het centrale niveau. Het feit dat de directeur-generaal op vakantie was, heeft dus niets te maken met het feit dat het een lange tijd geduurd heeft. De adjunct-directeur-generaal was ter beschikking voor onderhandelingen, net als de directeur voor personeelszaken. De reden waarom het zo lang heeft geduurd, heeft te maken met de kern van het conflict, en - zoals u weet - is dus vannacht een akkoord bereikt.
Het laatste punt betreft het voorstel van Groen! tot het introduceren van kaartjesknippers. Het oogt misschien sympathiek, maar het staat haaks op het beleid dat we vandaag voeren. De doelstelling is geen verkoop meer van tickets op trams en bussen. Dat betekent werkloosheid voor toekomstige kaartjesknippers. Het is bovendien een zeer duur voorstel. Alleen voor de steden Antwerpen en Gent zou dat een uitgave van 30 miljoen euro betekenen. Voor heel Vlaanderen zou dat neerkomen op 300 miljoen euro.
De tariefhervorming is erop gericht dat mensen hun kaartjes niet langer op bussen en trams kopen zodat een betere doorstroming op gang komt. Dat staat voor een modern beleid. Kaartjesknippers ogen misschien wel sympathiek, maar zijn niet in overeenstemming met een modern openbaar vervoersbeleid.
De heer Penris heeft het woord.
Ik neem kennis van een eerlijk antwoord, al is het niet helemaal bevredigend. U deelt open en bloot de totale kostprijs mee van de hele operatie. Het is een dure operatie geweest. Het gaat vooreerst om 500.000 euro om de bevolking te informeren, plus honderdduizenden euro's verlies ten gevolge van de betaalstaking wegens een slechte communicatie ten aanzien van de mensen op de werkvloer.
U kunt wel stellen dat de vakbond op de hoogte was. Ik zeg u dat de werkmensen op de werkvloer niet op de hoogte waren. Zij zijn in snelheid gepakt en dat is ook de ware reden voor de staking. Een staking ontstaat niet zomaar.
Mevrouw De Ridder, ik heb eigenlijk nog wel sympathie voor de formule van een betaalstaking. Dit is de stakingsvorm die we voor een openbare dienst als De Lijn nog kunnen verdedigen. De mensen van een dergelijke dienst kunnen geen ander signaal geven. Indien ze het werk zouden neerleggen, zouden ze de dienstverlening aan de bevolking lamleggen. In dat geval zou mijn fractie de minister nog meer interpelleren. Deze vorm van staking is sympathiek. We hebben hier begrip voor. We kennen en begrijpen de redenen waarom het personeel heeft gestaakt. We vinden het aangewende stakingsmiddel verdedigbaar.
Mevrouw de minister, ik neem akte van uw verklaring voor het aanslepen van de staking. Volgens u heeft dit niets met de afwezigheid van de directeur-generaal, maar alles met de kern van het probleem te maken. Met deze woorden bevestigt u natuurlijk dat er een fundamenteel probleem was. Indien u, zoals u aanvankelijk had aangekondigd, op voorhand beter had gecommuniceerd, was dit probleem niet gerezen. Het feit dat de vakbonden zo lang hebben moeten onderhandelen, wijst op een sluimerend probleem. U hebt dit probleem niet onderkend. De leiding van De Lijn heeft het evenmin onderkend. Uiteindelijk heeft dit de belastingbetalers de ronde som van 1 miljoen euro gekost. Ik stel voor dat u dit incident verder onderzoekt en de verantwoordelijken voor de slechte communicatie een lesje leert.
Mevrouw De Ridder heeft het woord.
Mijnheer Penris, in mijn ogen is een betaalstaking vis noch vlees. Ik wil me hier niet over de stakingsmiddelen op zich uitlaten. De communicatie met het personeel is problematisch verlopen. Het personeel heeft besloten het werk niet neer te leggen. Blijkbaar was het probleem daarvoor niet belangrijk genoeg. Het personeel heeft echter een put in de bedrijfskas gegraven. Daar komt het eigenlijk op neer.
Mevrouw de minister, u wilt de verkoop van tickets behouden. Het is uiteraard uw bedoeling dit door middel van de prijzenpolitiek te ontmoedigen. Het zal evenwel mogelijk blijven tickets op een bus of op een tram te kopen. Ik heb hierover in april 2005 al eens een vraag om uitleg gesteld. De automaten zijn immers vaak stuk. Dit is geen uitzonderlijke situatie. Ik heb u daarnet gevraagd of u ondertussen bijkomende maatregelen hebt getroffen om voor werkende betaalautomaten te zorgen. Het heeft uiteraard geen zin tot omvangrijke investeringen over te gaan indien de automaten vaker niet dan wel functioneren. Zou u dit nog wat kunnen toelichten?
Ik vraag me ook af of het nodig is de budgetten te herschikken. Hoe zult u de put dempen? Zult u met kredieten schuiven? Op deze vraag heb ik nog geen antwoord gekregen.
De heer Glorieux heeft het woord.
Mevrouw de minister, u vindt dat controleurs-kaartjesknippers sympathiek ogen, maar haaks staan op het beleid dat u wilt voeren. Groen! heeft voorgesteld om in dit verband minstens een proefproject in het leven te roepen en opnieuw een controleur-kaartjesknipper aan een lijn toe te voegen. Ik kan enkel vaststellen dat de Vlaamse Regering meer beslissingen neemt die haaks staan op wat Groen! verdedigt. Dat is natuurlijk het recht van de Vlaamse Regering.
U hebt daarnet terecht gesteld dat de doorstroming enorm belangrijk is. Wij vinden dit ook belangrijk. De dienstverlening is echter ook belangrijk. Er staan niet overal betaalautomaten. Bovendien is het niet zeker dat deze automaten allemaal werken. Indien reizigers zich hierdoor verplicht zien op een tram of op een bus een duurder ticket te kopen, blijft de dienstverlening in feite ondermaats.
Bovendien stijgt de prijs volgens de nieuwe voorstellen niet enkel voor reizigers die hun ticket op een bus of op een tram kopen. Ook wie in een voorverkoopcentrum een ticket koopt, zal volgens de nieuwe voorstellen meer moeten betalen.
De vakbonden zijn van mening dat het deze ochtend bereikte compromis de doorstroming in gevaar brengt. Zelfs de zogenaamde oplossing die uit de bus is gekomen, brengt de doelstelling in verband met de doorstroming in gevaar. De vakbonden hebben verklaard dat de stiptheid zeker in het gedrang zal komen.
Minister Van Brempt heeft het woord.
Mijnheer Penris, ik kan er niets aan doen dat u mordicus verkiest mijn antwoord selectief te interpreteren.
Ik heb gezegd dat de vakbond twee redenen aangeeft om te staken. Ten eerste werd de gebrekkige communicatie aangehaald. Ik heb gezegd dat dat niet zo is en dat er een intern en extern plan was. Ik heb ook een lijst van allerlei momenten waarbij alle chauffeurs werden geïnformeerd over de tariefaanpassing.
Er was ook een tweede reden voor de staking. Dat verklaart ook waarom alleen in Antwerpen en Gent werd gestaakt en bijvoorbeeld niet in West-Vlaanderen en Limburg. Het had te maken met een conflict dat al een tijdje aansleept, met name de verkoop van tickets op tramlijnen waar betaalautomaten staan. Dat is ook de reden waarom het zo lang heeft geduurd om een oplossing te vinden, en dat element is ook de kern van het akkoord dat deze nacht werd afgesloten. Laten we dus bij de feiten blijven.
Het afgesloten akkoord is verdedigbaar en stelt dat lijnkaarten verkocht zullen worden, ongeacht of er betaalautomaten zijn of niet. Tickets worden niet verkocht als de betaalautomaten functioneren. Als de automaten niet functioneren, zullen ook op die tramlijnen kaartjes verkocht worden op de tram.
Ik ken de problemen met de betaalautomaten. Er wordt hard aan gewerkt, maar eigenlijk moeten we alle automaten vervangen door modernere versies, die ook meerdere soorten tickets kunnen leveren. Vandaag beschikken we niet over de financiële middelen om alle automaten aan te passen.
Op de voorstellen van Groen! kan ik alleen maar zeggen dat we kiezen voor een heel ander model van openbaar vervoer. Ik kies voor een openbaar vervoer dat snel gaat, met een goede doorstroming en waarbij zo weinig mogelijk mensen tickets kopen op de bus en de tram. Dat is ongelooflijk cruciaal. De hele tariefaanpassing is erop gericht dat mensen in voorverkoop lijnkaarten kopen, dat ze zo weinig mogelijk tickets kopen en dat zo weinig mogelijk op de bus en de tram wordt gekocht. Dat is de essentie van de tariefaanpassing, waar ik volledig achter sta. Ik kan dat ook verdedigen. We zullen na een aantal maanden evalueren of het ook op het terrein heeft gewerkt.
Mijnheer Glorieux, misschien bent u toch niet zo vertrouwd met bijvoorbeeld een Hermelijn. Als u op een Hermelijn een kaartjesknipper wilt zetten, zou ik niet weten waar. U beseft toch dat op een Hermelijn meer dan 200 mensen zitten. Voor ze de kaartjesknipper gevonden hebben, moeten ze al lang opnieuw afstappen. Dat is totaal niet efficiënt en niet aangepast aan een moderne vorm van openbaar vervoer dat de mensen snel en efficiënt bedient.
Mevrouw de minister, ik heb nog geen antwoord gekregen op mijn vraag over de betaalautomaten.
Mevrouw De Ridder, ik heb op die vraag geantwoord. Ik heb gezegd dat er problemen zijn met de betaalautomaten. We zijn ons daarvan bewust en er wordt hard gewerkt aan het bestaande systeem, maar eigenlijk zijn de huidige automaten onvoldoende. Ze moeten eigenlijk allemaal vervangen worden, maar vandaag hebben we daar de financiële middelen niet voor. We moeten dus blijven werken met deze automaten tot we de financiële middelen kunnen vrijmaken om ze allemaal te vervangen. Tot dan moeten we ervoor zorgen dat ze zo goed mogelijk functioneren. Ik heb vandaag geen beter antwoord, want het heeft te maken met de financiële beperkingen.
Het incident is gesloten.